Siklopleji

Siklopleji Nedir?

Siklopleji göz hastalıklarında kullanılan tıbbi terimlerden biridir. Gözde akomodasyon yani uyumdan sorumlu olan kaslardan olan siliyer kasın muayene ve tedavi amaçlı olarak kısa süreliğine göz damlaları kullanılarak felç edilmesi durumudur. 

Siklopleji konusunun ayrıntılı bir şekilde anlaşılması için akomodasyon konusunun incelenmesi gerekmektedir. Akomodasyon kısaca gözün uyum sağlamasıdır. Gözde yakındaki bir cisme bakıldığı zaman retinanın düzgün bir şekilde cismi odaklayabilmesi için gözün lens kısmında şekilsel bir değişiklik meydana gelir. Bu değişiklikten sonra lenste kırıcılık artar ve göz yakın cisme uygun bir şekilde odaklanır.  

Özellikle göz muayenelerinden önce kullanılan sikloplejik damlalar ile gözün bu uyum işlevi kısa süreliğine durdurulur. Böylece muayeneden daha doğru bir sonuç elde edilebilir. 

Siklopleji Belirtileri

Siklopleji, çeşitli ilaçlarla doktor tarafından özellikle muayenenin daha etkin olması amacıyla uygulanan bir dizi yöntemle meydana gelir. Özellikle çocukluk döneminde gözün kırma kusurlarının belirlenmesi daha zor olmaktadır. Bunun zemininde çocukluk döneminde gözdeki uyum sisteminin daha güçlü olması yatar. 

Sikloplejik damlalar damlatıldıktan sonra hastada yakına odaklanma durumu geçici olarak iptal edilmiş olur. Bu nedenle hasta yakındaki cisimleri oldukça bulanık görür. Akomodasyon durumunda görülen belirtiler ortadan kalkar. Özellikle akomodasyon triadı olarak adlandırabileceğimiz durum ortadan kalkar. 

Akomodasyon triadında; 

• Yakına bakarken lenste şekil değişikliği görülür. Lensin kalınlığı artar.
• Göz bebekleri küçülür.
• Göz birbirine yaklaşır. 

Siklopleji durumunda ise bu uyum yeteneği kısa süreli olarak iptal olduğu için kişi yakına odaklanamaz. Göze gelen ışınlar kişiyi rahatsız edebilir. Bu nedenle ışık hassasiyeti oldukça sık görülen durumlardan biridir. 

Siklopleji durumunda yakına bakışta küçülmesi gereken göz bebeği küçülmez. Pupillalar büyür. Pupilla gözün renkli kısmının merkezindeki siyah yerdir. Bu kısımda siklopleji durumunda büyüme görülür. 

Bu durumların hepsi hekim tarafından teşhis, muayene ve tedavi aşamalarında kullanılır.

Siklopleji Nedenleri

Siklopleji özellikle küçük çocuklarda fazlasıyla güçlü olan akomodasyon yani göz uyumunu ekarte etme amaçlı kullanılır. Göz muayenelerinde gözdeki kırma kusuru derecesini ve şeklini doğru şekilde belirlemek için gözde uyumun belli bir süreliğine aksaması gereklidir. Göz uyum mekanizmasının bu kısa süreli bozulması neticesinde daha doğru sonuçlar elde edilebilir. 

Siklopleji amaçlı olarak hastaya uygulanan damlalar sonrasında göz muayenesi daha doğru sonuçlar verecek şekilde yapılabilir. Sikloplejide hastanın yakındaki cisme uyumu azalacağından bu işlem sonrası belli bir süre akını net görememesi beklenen bir durumdur. 

Damlanın etkisi geçtikten sonra yapılacak başka muayeneler ile yakını görmede sorun olup olmadığına da bakılabilir. 

Göz ameliyatları öncesinde de sikloplejik ilaçlardan biri kullanılarak göz kaslarından biri olan siliyer kasta kısa süreli ve geri döndürülebilir felç durumu oluşturulabilir. Bu sayede girişimsel işlemler yapılırken meydana gelebilecek komplikasyonlar(istenmeyen durumlar) azaltılmış olur. 

Siklopleji Teşhisi

Siklopleji sıklıkla oftalmolog tarafından göz muayenesi yapılması amacıyla kullanılan bir durumdur. Sikloplejide gözdeki siliyer kaslar kısmı felce uğratılarak gözdeki yakın ve uzak cisme bakıldığında meydana gelen uyum yeteneği engellenir. 

Muayenelerden önce uygulanan sikloplejik damlalarla engellenen bu uyum yeteneği ile kişide var olan göz problemleri, görme kusurları daha doğru bir şekilde incelenebilir. 

Sikloplejik damla ile göz kaslarından olan siliyer kasın felci sağlandığında hastada fizik muayenede birtakım değişiklikler görülür. Bunlardan en önemlisi hiç şüphesiz yakındaki cisme odaklanmakta güçlük çekilmesi ve yakının oldukça bulanık görülmesidir. Ayrıca bu hastalarda fizik muayenede oftalmoskop kullanıldığında pupilladaki (gözün renkli kısmının merkezindeki siyah kısım) büyümeler de görülebilir.

Bu hastalarda sikloplejik damlanın etkisiyle ışığa karşı oldukça hassas olma durumu da görülebilir. Hastalarda kullanılan sikloplejik ajan yani sikloplejiye neden olan damlaların kullanımı sonrasında yapılan göz muayeneleri ile siliyer kasta felç meydana getirildiği gözlemlenebilir. 

Fakat hastaların unutmaması gereken konu şudur; gözde meydana gelen bu değişikliklerin hepsi geçicidir. Yani tüm bu ışık hassasiyetleri ve odaklanma güçlükleri kullanılan damlaya bağlı gelişen ve muayene için istenilen bir durumdur. Kullanılan ilacın yarılanma ömrüne bağlı olarak değişen süre aralıklarında tüm belirtiler gerileyecektir. 

Siklopleji Tedavisi

Siklopleji, hekim tarafından muayene etkinliğinin arttırılması amaçlı olarak yani istemli şekilde oluşturulan bir durumdur. Siklopleji sağlaması amacıyla kullanılan ilaçların yarılanma ömürleri yani etki süreleri dolduğu zaman hastada kısmi kas felcinin neden olduğu şikayetler de gerileyecektir. Fakat bazı durumlarda sikloplejik ilaçların yan etkilerine bağlı olarak hastalarda psikolojik belirtiler veya alerjik reaksiyonlar gelişebilmektedir. Her ne kadar bu yan etkilerin görülme sıklığı oldukça düşük olsa da hastaların bu olası yan etkiler açısından bilgilendirilmesi oldukça önemlidir. 

Siklopleji sağlaması amacıyla kullanılan ilaçlar genellikle muskarinik reseptör blokerleri adı verilen bir grup ilaçtır. Bu ilaçlar içerisinde sık kullanılanları atropin ve siklopentolat adı verilen ilaçlardır. Bunların yarılanma ömrü yani etki süreleri göz önüne alınarak uygulanmaları gerekmektedir. Genellikle yarı ömürleri en fazla 24 saat olmaktadır. Bu süre sonunda gözdeki yakını görmede yaşanan sorunlar, pupilladaki genişleme (dilatasyon) ve ışık hassasiyeti durumları sona ermektedir. 

Siklopleji Tedavi Edilmezse

Siklopleji tedaviye gerek duyulmadan, kendiliğinden geçebilecek bir durumdur. Bunun nedeni göz kaslarındaki kısmi felcin istemli olarak meydana getirilmesidir. Ayrıca uygulanan ilaçların etki süreleri dolduğunda bu felç durumunun sonlanması da başka bir neden olarak gösterilebilir. 

Tedaviye gerek duyulmadan gerileyecek olan bu felç, kimi zaman kullanılan ilaçlara bağlı olarak yan etki meydana getirebilmektedir. İşte o zaman açığa çıkacak yan etkiye bağlı olarak tedaviye gerek duyulabilmektedir. Fakat bu durumun oldukça nadir görüldüğü de unutulmamalıdır. 

Sikloplejik ilaçlara bağlı olarak hastalarda genellikle alerjik reaksiyonlar meydana gelebilmektedir. Bu alerjik reaksiyonlar da daha çok gözde kızarıklıklar, göz çevresindeki cildin kızarıklığı, gözde sulanma gibi belirtilere neden olmaktadır. 

Hastalarda görülebilecek diğer ilaca bağlı yan etkiler ise kalp atımında hızlanma yani taşikardi durumu, kişide davranışsal değişiklikler, deliryum tablosu, nefes almada zorlanma gibi durumlar olarak sayılabilir. Bu yan etkiler genellikle kullanılan ilacın dozunun fazla olmasıyla ortaya çıkan ve oldukça nadir görülen yan etiklerdir. Hastaların bu yan etkiler hakkında bilgilendirilmesi ve bu tür bir yan etki görüldüğünde derhal hastaneye başvurması izah edilmelidir. 

Ayrıca sikloplejik damlalara bağlı olarak genişleyen pupilla hastanın ışığa çok fazla hassaslaşmasına neden olur. Ufak bir ışık bile hastayı oldukça rahatsız edebilir. Hastaya bu konuda da bilgi verilmesi gereklidir. Tüm bu yan etkilerin, ilacın etki süresi dolduğu zaman gerileyeceği unutulmamalıdır. 

Sikloplejiye Ne İyi Gelir?

Siklopleji durumu muayene ve tedavi amacıyla istemli olarak oluşturulan ve kullanılan ilacı etkisi geçtiği zaman gerileyecek olan bir durumdur. Bu durumun geçici bir özellikte olduğunun hasta tarafından iyi anlaşılması gerekir. Hekimin bu durumu hastaya açıklaması ve hastanın kafasındaki soru işaretlerini gidermesi hastayı rahatlatarak işleme uyumunu arttıracaktır.   

Sikloplejiye bağlı oldukça nadir ortaya çıkan yan etkilerin de hastaya aktarılması önemlidir. Bu yan etkilerden özellikle taşikardi, deliryum, ciddi nefes darlığı, davranış değişiklikleri, denge sorunu gibi ciddi olabilecek şikayetlerde derhal hastaneye başvurmasının önemi açıklanmalıdır. 

Hastalarda sık görülen ışık hassasiyeti konusu da aydınlatılmalıdır. Hastaya, sikloplejik ilacın etki süresi dolana kadar UV korumalı bir güneç gözlüğü kullanımının faydalı olacağı aktarılmalıdır. Bu önerilere dikkat edildiği takdirde tüm şikayetlerin ilacın etki süresi dolduğunda sonlanacağı bildirilmelidir. 

Sikloplejiye Ne İyi Gelmez?

Siklopleji oluşturmak amacıyla kullanılan ilaçların yeterli dozda ve yeterli sürede verilmesi önemlidir. Böylece göz muayenesi süresince veya yapılacak işlem boyunca gözde uyum sağlayan kas felç edilebilir. Bu göz kası felci kısa sürelidir. 

Bu sürenin hekim tarafından iyi ayarlanması ve süreye uygun dozda ilacın kullanılması önemlidir. İlaç dozlarının fazla veya az olması işlemin etkililiğinin tam olmasını engelleyecektir. 

Hastaların kulaktan dolma bilgilerle değil de hekimin bilgilendirmeleriyle işlem hakkında aydınlatılması önemlidir. Aksi halde yaşanan bu yakını görmede uyum sorunlarının veya ışığa hassasiyetin geçici durumlar olduğu anlaşılamayacağından bu durumların hepsi hastada evhama neden olabilir. 

Sikloplejide Kullanılan İlaçlar

Siklopleji; göz muayenelerinde, teşhis ve tedavi amacıyla gözdeki akomodasyon yani uyum yeteneğini sağlayan siliyer kasın kısmı olarak ve belli bir süreliğine felç edilmesi durumudur. Siklopleji amacıyla kullanılan ilaçlar muskarinik reseptör blokerleri olarak adlandırılmaktadır. Sikloplejik ajanlar(ilaçlar) içerisinde atropin, siklopentolat hidroklorür bulunmaktadır. 

Siklopentolat hidroklorür, sikloplejin göz damlası olarak eczanelerde satılmaktadır. Fakat bu ilaçların kesinlikle doktor önerisi ve reçetesiyle kullanılması gerektiğinin unutulmaması oldukça önemlidir. 

Sikloplejin göz damlası genellikle göz muayenesinden yaklaşık 45 dakika önce uygulanmaktadır. Genellikle 30 veya 60 dakika içerisinde etkisini göstermektedir. Sikloplejin göz damlası içerisinde siklopentolat hidroklorür denen sikloplejik etken bulunmaktadır. Bu ilacın %0.5 ve %1’lik formları bulunmaktadır. Hekimin uygun gördüğü dozda ve miktarda kullanımı ile en fazla 1 saat içerisinde etkisini göstermektedir. İlaç maksimum etkisini uygulamadan yaklaşık olarak 30 dakika sonra göstermektedir. Bu etki en fazla 24 saat sürmektedir. Ardından siklopleji durumu sonlanmaktadır. İlacın gebelikte zorunlu olmadıkça kullanımı önerilmemektedir. 

Atropin etkin maddesine sahip sikloplejik damla ise Midrisol solüsyondur. Solüsyon %0.5’lik 5ml etkin madde içermektedir. Bu solüsyonun etki süresi daha uzundur. İstenilen etkiye ulaşması için 1-2 gün kullanımı gerekmektedir. Bu nedenle kullanımı kısıtlıdır. 

Siklopleji için Hangi Doktora Gidilir?

Siklopleji durumuyla kişi genellikle göz muayenesinden sonra karşılaşabilir. Çocuklarda özellikle görme sorunları baş gösterdiğinde veya okullara yapılan göz muayene ziyaretleri esnasında görme sorunu olduğu belirlenen çocuklarda doktor başvurusu sırasında göz bozukluğunun derecesinin tayininde sikloplejik damlalardan faydalanılabilir. 

Özellikle çocukluk döneminde akomodasyon yani göz uyumu derecesi oldukça yüksektir. Bu nedenle girişimsel göz işlemleri esnasında veya tanı amaçlı göz muayenelerinde siliyer kasın kısa süreli felci gerekmektedir. Bu gereklilik de sikloplejik ajanlar yani siklopleji sağlayan damlalar tarafından karşılanır. 

Kısacası, siklopleji durumu göz polikliniklerinde teşhis ve tedavi amaçlı kullanılan bir durumdur. Oftalmolog, hastanın yaşına uygun dozda ve hastaya en az yan etki oluşturacak türden sikloplejik damla uygulamasından sonra muayenesini daha etkin bir şekilde yapmaktadır.