Tibia Kırığı

Tibia Kırığı Nedir?

Tibia, halk arasında incik kemiği veya kaval kemiği olarak da bilinen büyük ve oldukça önemli bir kemiktir. Tibia kemiği alt bacak olarak bilinen bacağın diz bölümünden ayak bileği kısmına kadar olan kısmındaki iki önemli kemikten biridir ve insan vücudunda humerus kemiğinden sonraki en uzun kemiktir.

İnsan vücudunda diz kapağı ile ayak bileğini birbirine bağlayan iki kemik bulunur: tibia kemiği ve fibula kemiği. Bu iki kemikten tibia yani halk arasında bilinen adıyla kaval kemiği, iki kemikten diğeri olan fibula yani halk arasında bilinen adıyla baldır kemiğinden daha güçlüdür.

Tibia kemiği, fibula kemiğinden daha güçlü olduğu gibi vücut ağırlığının da yaklaşık %83’ünü kendi taşır. Tibia kemiği alt bacak kaslarını destekler ve alt bacak kaslarının rol oynadığı işlemlerden yürüme ve koşma eylemleri de dahil olmak üzere hepsinde büyük bir görev alır. Aynı zamanda tibia kemiği konumu ve büyüklüğü sebebiyle diz ve ayak bileği eklemleri açısından büyük önem arz eder.

Tibia kırığı, tibia kemiklerinde meydana gelen çatlaklıkları ve kırıkları ifade eder. Tibia kemiğinde meydana gelen kırıklar maalesef oldukça yaygın bir sağlık sorunudur ve bu kırıkların iyileşme süreçlerinin kırığın tipi ve ciddiyetine bağlı olarak değişkenlik gösterdiği tespit edilmiştir.

Tibia kemiği konumu nedeniyle sıkça darbelere maruz kalıp sonrasında kırılabilen bir kemiktir ve bu özelliği nedeniyle uzun kemikler içinde en sık kırılan kemik olduğu kaydedilmiştir. Yapılan çalışmalarda tibia kemiğinde meydana gelen kırıkların sıklıkla kemiği çevreleyen kaslarda ve ligamentlerde de hasar meydana getirdiği tespit edilmiştir.

Tibia kemiğinde meydana gelen kırıkların ciddiyeti çok farklı seviyelerde olabilir. Tibia kemiğinde hafif bir çatlak meydana gelebilir ki bu durumun neden olduğu tek belirti hastanın yürürken çatlağın meydana geldiği bölgede ağrı hissetmesidir. Tibia kemiğinde meydana gelen ileri derece kırıklarda ise kemik dokunun kendisini örten kas doku ve deriyi de parçalayıp dışarı çıkabildiği gözlenmiştir.

Tibia kemiğinde meydana gelen kırıkların tipleri kırığın oluşma nedenine bağlı olarak değişiklik göstermektedir. Kemikte meydana gelen kırığın hattı kemik yüzeyine dikey ve yatay şekilde yerleşebildiği gibi kemiğin eninde ve açılı bir şekilde de oluşmuş olabilir.

Tibia kemiği oldukça uzun bir kemik olduğu için kemiğin birden fazla bölgesinde de kırık meydana gelmiş olabilir. Kemikte oluşan kırıklar meydana geldikleri bölgeye göre adlandırılırlar. Tibia kemiğinin kişinin gövdesine yakın olan üst kısmında meydana gelen kırıklara proksimal kırık, ayak bileğine yakın olan alt kısmında oluşan kırıklara ise distal kırık denir. Tibia kemiğinin proksimalinin yani gövdeye yakın olan üst kısmının hemen altında meydana gelen kırıklara ise tibia şaft kırığı denir.

Tibia kemiğinde meydana gelen kırıkları sınıflandıracak olursak;

• Stabil kırık: Tibia kemiğinde oluşan kırıkların kemiğin sadece belli bir kısmını etkilediği, kemiğin büyük bir bölümünün sağlam ve normal pozisyonunda kaldığı kırık tipine tibianın stabil kırığı denir. Tibiada meydana gelen stabil kırıklarda, kırılan parçalar iyileşme sürecinde normal pozisyonunu korur ve bu tip kırıkların iyileşme süreci diğer kırık tiplerine nazaran daha kısadır.
• Yerinden ayrılmış kırık: Tibia kemiğinde meydana gelen en ağır kırık tiplerinden biridir. Kırılan parçaların birbirinden ayrıldığı ve kendi haline bırakıldığında asla doğru şekilde hizalanmayan kırık tipine tibianın yerinden ayrılmış kırığı denir. Bu kırık tipi oldukça ağırdır ve tedavisi de diğer kırık tiplerinden farklı olarak cerrahi müdahale gerektirir.
• Stres kırığı: Ufak travmalara sürekli maruz kalan kemik bölgelerinde kemik dokunun yorulmasıyla birlikte meydana gelen kırıklara stres kırığı denir. Yapılan çalışmalarda sürekli yorucu bir tempoyla yürüyüş veya koşu yapıldığı takdirde tibia kemiği üzerinde stres kırıkları meydana gelebildiği tespit edilmiştir.
• Spiral kırık: Spiral kelimesi sarmal şeklinde olan anlamına gelmektedir. Tibia kemiği üzerinde kırık oluşmasına sebep olan durum bir burkulma ise kemik üzerinde sarmal şeklinde kırık meydana gelebildiği gözlenmiştir. Bu kırık tipine tibianın spiral kırığı denir. Spiral kırık tipinde kemik uçları aynı hizadan çıkıp birbirinden ayrılır. Spiral kırık tedavisinde kırılan uçlar cerrahi müdahale ile tekrar bir araya getirilip ağızlaştırılır.
• Parçalanmış kırık: Tibia kemiği üzerinde birden fazla noktada kırık oluşmasıyla birlikte kemiğin üç veya daha fazla parçaya bölünmesi sonucu meydana gelen kırık tipine parçalanmış kırık denir. Şiddetli bir travma sonucu meydana gelebildiği tespit edilen bu durumun tedavisi ve iyileşme sürecinin de bir o kadar zor olduğu bildirilmiştir.
• Çoklu kırık: Tibia kemiğinde meydana gelen kırıkla beraber hemen yanında bulunan fibula kemiğinde de kırık meydana gelmesi durumuna çoklu kırık denir. Bu durum tibia kırıklarının azımsanacak bir çoğunluğunda bulunmamaktadır. Yapılan çalışmalarda tibia ve fibula kemiklerinde çoğunlukla eş zamanlı olarak kırık meydana geldiği kaydedilmiştir.

Tibia kemiğinde meydana gelen kırıkları sınıflandırırken kullanılan bu çeşitler daha da artırılabilir. Bu sınıflandırmaya, temel olarak kemik kırıklarını sınıflandırırken kullanılan açık kırık ve kapalı kırık çeşitleri de dahildir.

Açık kırık, kırılan kemik parçasının kendisini örten kas doku ve deri dokuyu parçalayarak dışarı çıktığı ve dışarıdan görünür bir durumda olduğu kırık türü iken, kapalı kırık deri bütünlüğünün bozulmadığı kırık çeşidi olarak belirlenmiştir.

Açık tibia kırığında da diğer bütün açık kırıklarda olduğu gibi kemik doku deriden çıkarken diğer birçok yapıda da zedelenmeler meydana getirebilir. Yapılan çalışmalarda açık tibia kırığının kemik dokunun etrafındaki şu dokularda hasarlanmalar meydana getirdiği tespit edilmiştir:

• Kaslar
• Tendonlar
• Kan damarları
• Sinirler
• Yumuşak dokular

 Açık tibia kırığında meydana gelen deri bütünlüğünün bozulması durumu söz konusu bölgede enfeksiyon gelişmesine de zemin hazırlar. Bu sebeplerden ötürü kaydedilen vakalarda açık tibia kırığına sahip hastalarda kırığın iyileşme sürecinin diğer kırık tiplerine göre daha ağrılı ve uzun sürdüğü de kaydedilmiştir.

Tibia Kırığı Belirtileri

Tibia kemiğinde oluşan kırıkların hastalarda gösterdiği semptomlar kırığın tipine ve derecesine bağlı olarak değişkenlik gösterir.

Tibia kemiği üzerinde meydana gelen kırıkların hastalarda gösterdiği belirtiler diğer kırık tiplerinde görülen belirtiler ile hemen hemen aynıdır. 

Bu belirtileri kısaca açıklayacak olursak;

• Kırığın meydana geldiği bacakta hastayı çok rahatsız edecek şekilde yoğun ve şiddetli bir ağrı
• Tibia kemiğinin çok önemli role sahip olduğu yürüme ve koşma işlevlerinde zorlanma
• Hastanın ayakta durmakta zorlanması veya hiç ayakta duramaması
• Tibia kemiğinde meydana gelen kırıklar bacak uzunlukları arasında fark oluşmasına sebep olabilir.
• Tibia kemiğinde kırık meydana gelen bacakta uyuşma hissi veya kırık olan bacağın bağlandığı ayakta karıncalanma hissi
• Kırığın meydana geldiği bacağa hastanın ağırlığını verememesi
• Kırık oluşan bacakta gözle görülebilir bir şekilde şekil bozukluğu meydana gelmesi
• Tibia kemiğinde oluşan kırığın aynı taraftaki diz veya ayak bileğinde şekil bozukluğu meydana gelmesi
• Kırığın meydana geldiği bölgede kemiği örten cilt dokusunda kızarıklık
• Kırığın oluştuğu kemik bölgesinde kemiği çevreleyen dokuda şişlik oluşması
• Kırığın meydana geldiği bacakta yaralanan bölgede morarma
• Tibia kemiğinde kırık oluşan bacağın diz bölgesinde veya çevresinde sınırlı bükülme
• Tibia kemiğinin açık kırık tipinde kırılması halinde kırılan kemik uçlarının deriden dışarı çıkması

Tibia Kırığı Nedenleri

Kemiklerde meydana gelen kırıkların nedeni çoğu zaman kişinin yaşadığı travmalardır. Tibia kemiğinde meydana gelen kırıkların da nedeni genellikle hastanın bacak bölgesine aldığı künt travmalardır. Fakat yapılan çalışmalarda ortada hiçbir travma yokken de kimi zaman hastalarda tibia kırığı görülebildiği kaydedilmiştir.

Tibia kırığı oluşmasına sebebiyet veren durumları kısaca sıralayacak olursak;

• Motosiklet ve otomobil kazaları: Tibia kırıklarının büyük bir oranının araç içi trafik kazaları sonucu meydana gelen travmalar sonucu oluştuğu kaydedilmiştir.
• Yüksekten düşme veya atlama: Zeminden yüksek bir yerden düşen insanlarda yüksekliğin boyutuna göre birçok sıkıntı gelişebilir. Bu durumlardan biri de tibia kırığıdır.
• Uzak mesafe koşuları ve yürüyüşleri esnasında tekrar tekrar incinme sonucu hastalarda stres kırığı diye tanımlanan kırıklar gelişebildiği tespit edilmiştir.
• Temaslı sporlar (futbol, amerikan futbolu, basketbol): Özellikle takım oyunlarında sporcular sürekli temas halinde olduklarından dolayı ani ve sert müdahaleler sonucu oyuncularda tibia kırığı gelişebildiği ve başka birçok türlü sakatlıklar da geçirebildikleri kaydedilmiştir.
• Kayak veya snowboard: Kayak ve snowboard sporlarıyla ilgilenen bireylerde spor esnasındaki yaralanmalarında düşmenin etkisi ile çeşitli ekstremitelerinde (uzuvlar) kırıklar gelişebildiği tespit edilmiştir.
• Osteoporoz: Osteoporoz halk arasında bilinen adıyla kemik erimesi, kemiklerin içeriğindeki kemiğin travmalara karşı güçlü kalmasını sağlayan kalsiyum mineralinin azalmasıyla karakterize ve toplumda oldukça yaygın görülen bir sağlık sorunudur. Kemik içeriğindeki kalsiyum mineralinin azalması sonucu kemikler daha kırılgan bir hal alır ve daha ufak travmalar karşısında dahi kolaylıkla kırılabilir hale gelir.
• Tip 2 diyabet ve osteoartrit: Yapılan çalışmalar neticesinde tip 2 diyabet ve osteortrit gibi bazı kronik hastalıkların hastalarda tibia kemiği üzerinde kırık meydana gelmesine yatkınlık oluşturduğu tespit edilmiştir.

Tibia Kırığı Teşhisi

Tibia kırığını düşündüren semptomları yaşayan ya da açık tibia kırığına sahip hastalar genellikle yakınlardaki bir hastanenin Acil Servisine başvururlar. Başvurdukları hastanedeki Acil Servis uzmanı hekim hastayı Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı hekime yönlendirir.

Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı hekim hastada öncelikle tibia kemiğinde kırık oluşmasına sebebiyet verecek durumları sorgular ve böylece risk faktörlerini kafasında değerlendirir. Uzman hekim olası tibia kırıklarını tespit edebilmek için hastanın hikayesini sorguladıktan sonra hastayı muayene eder

Uzman hekime tibia kemiği üzerinde kırık olduğunu düşündürecek fizik muayene bulgularından bazıları şunlardır;

• Tibia kemiğindeki kırığın meydana geldiği bölgeyi örten deri üzerinde morluk ve şişlik
• Yürüme zorluğu veya hastanın yürümede kararsızlık yaşıyor olması
• Kırığın meydana geldiği bölgede ve çevresinde hassasiyet
• Tibia kemiği üzerinde kırık oluşan kemik bölgesinde anormal bir şekilde bükülme görülmesi
• Kırığın meydana geldiği bacak boyunda kısalma
• Açık tibia kırığı oluşması sonucu kırılan kemik ucunun deriden çıkması ve dışarıdan görünür hale gelmesi

Fizik muayene esnasında Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı hekim, kırığın oluştuğu bacakta damar ve sinir dokuların yaralanma ihtimaline karşılık hastaya duyum testi yapar.

Fizik muayene uygulaması bittikten sonra uzman hekim, kırığı ve çevre dokudaki zedelenmeleri tespit edebilmek için uygun gördüğü birtakım görüntüleme yöntemlerine başvurur.

Kemik kırıklarını tespit ederken yaygın olarak kullanılan görüntüleme yöntemleri şunlardır:

• Direkt Grafi (Röntgen)
• Bilgisayarlı Tomografi (BT)
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

Uzman hekim, hastanın tibia kemiği üzerinde meydana gelen kırığı ya da kırıkları tespit ettikten sonra en uygun gördüğü tedavi planını çizer ve en kısa zamanda uygulamaya koyar.

Tibia Kırığı Tedavisi

Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı hekim hastada tibia kırığı varlığını tespit ettikten sonra hastanın genel durumuna ve kırığın derecesine göre en uygun tedavi planını çizer.

Tedavi planını etkileyen durumlar şunlardır;

• Kırığın oluşma nedeni
• Yaralanma derecesi
• Kırığın meydana geldiği bölgedeki yumuşak doku hasarı varlığı ve boyutu
• Hastanın genel sağlık durumu
• Çoklu kemik kırığı varlığı olup olmaması
• Tibia kırığı varlığı yanında fibula kemiğinin de kırılmış olması
• Açık tibia kırığı varlığı

Uzman hekim hastanın muayenesini tüm bu durumları göz önüne alarak yaptıktan sonra hastada kırığı tedavi etmek için cerrahi müdahale gerekip gerekmediğini belirler. Hastanın tibia kemiği üzerinde meydana gelen kırığı tedavi etmek için cerrahi müdahalenin gerektiği durumlar şunlardır:

• Oluşan kırığın açık tibia kırığı olması
• Çoklu kemik kırığı varlığı
• Hastanın tibia kırığı yanında fibula kemiğinde de kırık oluşmuş olması
• Şiddetli bir travma sonucu kemik üzerinde kırık oluşması yanında kemiğin ufalanarak ufalanmış kırık meydana getirmesi
• Kırık meydana gelen bacağın uzunluğunda dengesizlik

Bu durumlardan en az birinin varlığında ve hastanın genel durumu el verdiği takdirde uzman hekim cerrahi müdahaleyi öngörür.

Cerrahi müdahalenin gerekli olmadığı tibia kırığı tedavisinde öncelikle kırık tespit edilerek uzvun hareketi önlenmeli ve kemik doğru yerde tutulmalıdır. Kırılan kemiğin hareket etmesini önlemek amacıyla kemik atel ve alçı gibi yöntemler ile tespit edilmelidir.

Uzman hekimin uygun görmesi halinde tibia kırığının iyileşme sürecinde kırılan parçaların kaymasını engellemek ve aynı zamanda bacağın bir miktar hareketini sağlamak amacıyla çeşitli fonksiyonel destek ürünleri kullanılabilir.

Tibia kırığının iyileşme sürecinde diğer ekstremite kırıklarında olduğu gibi fizik tedavinin rolü oldukça yüksektir. Hasta, ilk müdahalesi bittikten sonra uzman hekiminin uygun gördüğü egzersizleri düzenli olarak uygulamalıdır. Bu sayede kırığın iyileşme süresi azalacak ve hastanın eski yaşam kalitesine kavuşma hızı da artacaktır.

Hastalara çok fazla ağrı yaşamaları durumunda uzman hekimlerinin uygun görmesi halinde ağrı kesici ilaç uygulanabilir.

Tibia Kırığı Tedavi Edilmezse

Tibia kırığı sıklıkla görülen ekstremite kırıklarından biridir. Sıkça görülen bu kemik kırığında bazı komplikasyonların gelişmesi de söz konusu iken bu komplikasyonların nadiren geliştiği bildirilmiştir.

Tibia kırığının neden olabileceği komplikasyonları açıklayacak olursak;

• Kırığın meydana geldiği bölgedeki kas veya yumuşak dokuların yaralanması
• Kırığın oluşurken etraftaki sinir veya damarları yaralaması
• Kırığın meydana gelirken etraftaki damar dokuyu zedeleyip o bölgeye zamanla kan akışının azalması sonucu Kompartman sendromu gelişmesi
• Osteomiyelit
• Kırığın iyileşme süresinin uzaması
• Kırık gelişen bacağın uzunluğunun azalması

Tibia kırığı tespit edildiği anda derhal tedavi edilmelidir. Kırık tedavi edilmediği takdirde normal zamanda gelişme ihtimali düşük olan bu komplikasyonların gelişme riski de oldukça fazla oranda artar.

Tibia Kırığı Ameliyatı

Tibia kemiğinde kırık meydana gelen hastayı takip eden Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı hekim gerekli gördüğü vakalarda cerrahi operasyon uygular.

Cerrahi müdahalenin gerekli olduğu durumlar şunlardır;

• Meydana gelen kırığın açık tibia kırığı olması
• Çoklu kemik kırığı varlığı
• Hastanın tibia kırığı yanında fibula kemiğinde de kırık oluşmuş olması
• Şiddetli bir travma sonucu kemik üzerinde kırık oluşması yanında kemiğin ufalanarak ufalanmış kırık meydana getirmesi
• Kırık meydana gelen bacağın uzunluğunda dengesizlik varlığı

Tibia kırığı tedavisinde cerrahi operasyonun temel amacı operasyonsuz tedavisinde olduğu gibi kırığı tespit etmektir. Cerrahi operasyonda aynı zamanda yaralanan etraf doku da tamir edilir. Zedelenen damar ve sinir dokular da uzman hekim tarafınca onarılır.

Cerrahi operasyon uygulanacak olan hasta öncelikle Anestezi ve Reanimasyon ekibi ve takibini yapan Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı hekim tarafından her yönüyle değerlendirilir. Herhangi bir aksilik olmadığı takdirde ameliyata başlanır.

Öncelikle hastaya genel anestezi uygulanır. Daha sonra kırık bölgesi temizlenir ve uzman hekimin uygun gördüğü tespit yöntemiyle kırılan kemik tespit edilir. Tibia kırıklarının cerrahi tedavisinde kemikleri içeriden ve dışarıdan tespit etmek için çeşitli araçlar kullanılır.

Kırıkları içeriden tespit etmek için kemik üzerine yerleştirilen plaklar veya kemik kanalı içine yerleştirilen çiviler kullanılmaktadır.

Kemik kanalı içine çivi yerleştirme yönteminde kırık hattı açılmadan, kırık bölgelerinden uzak giriş noktaları seçilerek kemik kanalı içine uzunca çiviler yerleştirilir. Bu yöntem bacak uzun kemikleri kırıklarının cerrahi tedavisinde altın standart olarak kullanılmaktadır.

İçeriden tespit edilemeyecek olan ileri derece tibia kırığı varlığında, kırık kemik parçaları eksternal fiksatör isminde cihazlar ile dışarıdan tespit edilmeye çalışılır. Kırık alanında cilt dışından yerleştirilen tel ve çiviler birtakım tüp ve halkalara tutturularak kırık olan kemik parçaları tespit edilmeye çalışılır.

Eksternal fiksatörlerle tespit edilen kemik kırıklarında kırık hattının açılmasına gerek kalınmadığı için kırığın meydana gelirken sebep olduğu yumuşak doku hasarı dışında yumuşak dokuya zarar verilmez.

Kemik kanalı içine çivi yerleştirme ve eksternal fiksatörler yardımı ile kemiği tespit etme işlemleri minimal invaziv (girişimsel) yöntemlerdir. Minimal invaziv yöntem, büyük bir cerrahi operasyona başvurmadan cilt üzerinde küçük bir delik açıp birtakım aletlerle içeri ulaşıp işlem yapılan cerrahi yöntemdir.

Çok ağır olgularda kırılan kemikleri ve zedelenen yumuşak dokuları tamir etmek amacıyla büyük cerrahi operasyonlar uygulamak gerekebilir. İleri derece tibia kırıklarının cerrahi tedavisinde kırık hattı öncelikle cilt boyunca açılır ve sonrasında yumuşak dokular sırayla kesilerek kırık hattı ortaya çıkarılır.

Kırık kemik parçaları üzerine kemiği tespit etmeye yarayacak plaklar konur. Bu plaklar vidalar yardımı ile kemiğe tutturulur ve böylece kemiğin tespiti sağlanmış olur. Bu yöntemle yumuşak dokulara ekstra zarar verildiği için hasarlanan bölgede hem enfeksiyon gelişimi kolaylaşır hem de iyileşme süreci normal zamandan daha çok uzar.

Her ameliyatta olduğu gibi tibia kırığının ameliyatında da bazı komplikasyonlar gelişmesi söz konusu olabilir.

Bunlar;

• Kanama: Her girişimsel işlemde olduğu gibi burada da kanama riski vardır. Aspirin ve kanama kontrolü mekanizması üzerine etkili ilaçların kullanılıyor olmasının bu riski artırdığı gözlenmiştir.
• Kan pıhtısı oluşumu: Her türlü ameliyatta kanın pıhtılaşma riski vardır. Oluşan pıhtı, damarı tıkayıp kan akışını engelleyerek birçok soruna daha yol açabilir.
• Enfeksiyon: Ciltteki kesi yeri enfeksiyon kapabileceği gibi bu ihtimalin büyük cerrahi operasyonlarda daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.
• Kemiğin boyunun kısa kalması: Operasyon esnasındaki yanlış bir müdahale sonucunda kırılan kemiğin yanlış kaynaması ile birlikte boyunun kısalabildiği bildirilmiştir.
• Ölüm: Nadir de olsa ameliyat esnasında ölüm riski vardır.

Tibia Kırığı için Hangi Doktora Gidilir?

Genellikle bir travma varlığında meydana gelen ve gözle görülebilir ve anlaşılabilir bir şekilde tibia kemiğinde kırık meydana gelen hastaların kırığın meydana geldiği bacağını sabitleyerek en kısa zamanda bir hastanenin Acil Servisine başvurmaları gerekmektedir. Acil serviste görevli hekim hastayı derhal Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı bir hekime yönlendirir.

Uzun süreli küçük travmalar sonucu tibia kemiğinde stres kırığı meydana gelen hastaların tibia kırığı belirtilerini hissettiği an hiç vakit kaybetmeden Ortopedi ve Travmatoloji Polikliniğine başvurmaları gerekir.

Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı hekim hastanın kırığının tipine ve işlevine göre en uygun gördüğü tedavi planını çizer ve uygular.