Topuk Çatlağı

Topuk Çatlağı Nedir?

Topuk çatlağı, toplumda çok yaygın görülen bir ayak rahatsızlığıdır. Topuk çatlaması, topuk üzerinde anormal sertlik ve kuruluk ile karakterize olmaktadır. Topuk üzerindeki derinin kalınlaşması nasır olarak bilinir ve nasır oluşumu ile topukta çatlak gelişimi başlamaktadır.

Topuk çatlaması en iyi ihtimalle can sıkıcı, en kötü ihtimalle çirkin ve acı vericidir. Her 5 kişiden biri hayatının bir noktasında çatlamış topuk şikayeti ile karşılaşırken, kadın popülasyonu erkeklere göre topuk çatlaması ile daha fazla karşı karşıya kalmaktadır. 

Genel sağlığın büyük bir parçası olan ayakların bakım ve onarımı sıklıkla ihmal edilmektedir. Kişiler sürekli önem vermediği ayak sağlığını ancak estetik ya da fonksiyonel bozukluklarda dikkate almaktadır. 

Bu yüzden topuk çatlaklarında tedaviye geç başlamak yaşam kalitesini düşüren sonuçları beraberinde getirmektedir.

Topuk Çatlağı Belirtileri Nelerdir?

Topuk bölgesi çok ciddi yük taşıyan bir bölge olduğu için bu bölgede bulunan cilt yapısının kendine özel bir özelliği vardır. 

Topuk üzerine binen yükte ya da basınçta bir artış olduğunda topuk derisi kendini kalınlaştırarak bir çeşit savunma yapar. Topuktaki bu deri kalınlaşmasına nasır (kallus) denir. Görünüş itibari ile nasırlar kirli bir sarı renkte ve içersinde irin olmayan plaklardan oluşmaktadır. 

Ayrıca nasır varlığı topuk çatlağının oluşumundaki ilk aşamadır. 

Topuk derisindeki yoğun kuruluk, sertleşme ve kaşıntı hassasiyeti nasır oluşumu ile başlamaktadır. Hastalar nasır varlığında hafif bir ağrı hissederler. 

Topuk üzerindeki ağırlık uzun süre ya da artarak devam ederse topuk derisi içindeki yağ tabakası bu basınçı eşit dağıtmak için topuğun yanlarına doğru düzleşir. 

Bu nedenle topuk derisi esnekliğini ve nemli yapısını kaybederek topuk derisinde aşırı kuruma ve kalınlaşma neticesinde çatlamalar başlar. 

Kişiler daha fazla ağrı hissederek yaptıkları günlük aktiviteleri sonlandırmak zorunda kalırlar. Dinlemek ile ağrı azalabilirken daha ciddi çatlaklarda ise dinlenme halinde bile devam eden ağrı vardır.

Daha ilerki aşamada, nasır oluşumu ile sarı veya kahverengi olan topuk derisi beyazlaşır ve pullanır. 

Çatlakların derinleşmesi ile kızarmış deri üzerinde inflamasyona (iltihaplanma) bağlı ülserleşme (yara) başlar. Bu, topuk içindeki kan dolaşımını etkileyerek derinin beslenmesini zayıflatan diğer bir nedendir.

Derinleşen çatlaklar ve yara nedeniyle kişiler basit bir adım atmada dahi ciddi ağrılar hissetmeye başlarlar. Yürümek ya da ayağa kalmak kişiler için zor ve ağrılı bir eylem olduğundan daha fazla oturmak isterler.

Bu ciddi evrede tedavi edilmeyen topuk çatlaklarında kanama gelişebilir. Ayrıca, derin çatlaklar çeşitli mantar ya da bakterilerle enfekte olmaya başlayarak daha ciddi cilt hastalıkları meydana getirmektedir.

Topuk Çatlağı Nedenleri Nelerdir?

Topuk derisi üç ana katman ve alt katmanlardan oluşmaktadır. En üste epidermis katmanı, sonra dermis ve derinin yağ tabakası olarak sıralanır. 

Dış tabaka olan epidermis yaklaşık 1,5 milimetre kalınlığında ve kendisi üç tabakadan oluşmaktadır. Bu üç katman ile epidermis, derinin nem dengesini korurken bir yandan da yabancı cisimlere karşı bariyer görevi görmektedir. 

Özellikle epidermis içindeki stratum corneum çok önemli bir katmandır. Bu katmandaki keratinize (boynuzsu) hücreler düzenli periyotlarla dökülerek yerlerini yeni hücrelere bırakırlar. Bu nedenle, epidermis sürekli kendini yenileyerek sağlıklı kalır.

Stratum corneum zarar gördüğünde, epidermisin yenilenme ve nem dengesi bozularak topuk derisinde çatlaklar oluşmaktadır. Bunun temelinde bulunan faktörler şunlardır:

• Uzun süre ayakta durma: Kişiler genellikle sert bir zemin üzerinde iş gereği ya da diğer sebeplerden ötürü çok uzun süre ayakta durduklarında topuk derisi üzerinde çatlaklar meydana gelir. Özellikle kadınlar uzun süre ince tabanlı babet ya da uzun topuklu ayakkabı giydiklerinde bu sorun daha da ciddileşmektedir.
• Egzama (atopik dermatit): Eğer cilt kaşıntılı, kuru ve ince çizikler yüzünden pul pul dökülür ya da soyulmaya başlarsa egzama yaşıyor olabilirsiniz. Egzama, cildin kuruluğunu artırarak topuk derisini çatlaklara karşı daha savunmasız bırakır. Ayrıca, sedef hastalığı (psoriasis) olan kişilerin topuk derisinde kalınlaşma ve kuru pullanma şeklindeki döküntüler yüzünden topuk derisi kolayca çatlamaktadır.
• Palmoplantar hiperkeratoz: Bu hastalığın temel etkisi el içi ve ayak tabanı derisinin aşırı kalınlaşmasıdır. Bu hastalık ile topuk bölgesinde görülen aşırı deri kalınlaşması ve kuruluk bu bölgede oluşacak çatlamaların oluşum hızını artırmaktadır.
• Diyabet: Diyabetik hastaların ayaklarında problem yaşama olasılığı çok yüksektir. Çünkü, diyabet yüzünden ayak sinirleri hasar (nöropati) görür ve ayakta ağrı duyusu azalır. Nöropati, ayaktaki ter bezlerinin çalışma düzenini bozarak üretilen ter miktarını azaltır. Bunun sonucunda topuk derisi kurur ve incelir. Kuruyan ve incelen  topuk derisinde çatlaklar meydana gelir. Diyabetik kişilerde ağrı duyusu azaldığı için bu çatlaklar zamanla derin yaralar haline gelerek enfeksiyon ve kanama riskini artırmaktadır.
• Vitamin eksikliği: Kişilerin genel sağlığının seviyesi sağlıklı bir diyet ile elde edilen vitamin ve mineral dengesi ile ölçülür. Özellikle C, D, E ve K vitaminleri ile çinko eksikliğinin kişilerin cilt sağlığı üzerinde olumsuz etkisi vardır. Bu vitaminlerin eksikliği ile cilt daha kolay bir şekilde kuruyup ve çatlar.
• Yaş: Cilt, yaşlandıkça elastikiyet derecesini kaybetmesi ve daha hızlı kuruması ile topuk derisinde çatlama olasılığı çok yüksektir.
• Obezite ve aşırı kilo: Obezite, ayaklar dahil olmak üzere genel sağlığı etkileyen bir hastalıktır. Topuk derisi üzerine binen aşırı yüke karşı daha fazla kalınlaşarak bu yüke karşı bir defans oluşturmaktadır. Kalınlaşan topuk derisi daha hızlı kurur ve aşırı yük altında çatlaması kolaylaşır.
• Hijyen ve bakım: Hijyen ve kapsamlı temizlik ayak sağlığı için çok önemlidir. Yaz aylarında kişilerin tercih ettiği sandaletler ya da açık ayakkabılar nedeniyle ayaklar uzun süre açık havaya maruz kalması sonucunda cilt daha çabuk kurur. Bu yüzden topuklar yaz aylarında çatlamaya karşı daha savunmasız kalırlar.
• Tinea pedis (ayak mantarı): Ayak mantarı ayak derisini aşırı kalınlaştıran (hiperkeratoz) ve kurutan bir hastalıktır. Özellikle diyabet hastalarında ortaya çıktığında çok ciddi ayak sağlığı problemlerine yol açar. Hastaların topuk derisi hızlı bir şekilde çatlar ve çatlaklar ciddi bir derinliğe ulaşarak kanama ve enfeksiyonlara açık hale gelir.

Topuk Çatlağı için Hangi Doktor ve Bölüme, Ne zaman Gidilmeli?

Topuk çatlakları için sağlık kuruluşlarının Dermatoloji (cildiye) bölümünden uzman bir dermatolog için randevu alınması gereklidir. 

Aşağıdaki belirtiler varlığında doktora gidilmelidir:

• Topuk çatlakları nedeniyle yürüme zorluğu yaşayan kişiler
• Ev tipi tedavilere karşın 2 haftadan uzun süren topuk ağrısı olan kişiler
• Diyabet ya da diğer cilt hastalıklarının nedeniyle topuk çatlakları olan kişiler 
• Topuk çatlaklarının derinleşmesine bağlı olarak enfekte olmuş kişiler (iltihap ya da yaygın bir kızarıklık)
• Topuk bölgesinde yara ya da kanama yaşayan kişiler
• Ateş ve halsizlik yaşayan kişiler