Zellweger Sendromu

Zellweger Sendromu Nedir?

Zellweger Sendromu bir diğer adıyla Serebrohepatorenal Sendrom doğumdan önceki dönemde görülebilecek oldukça önemli bir göstergedir. Böbrek, beyin ve karaciğer gibi vücut için oldukça elzem olan organlardaki peroksizom adı verilen hücre içi yapının azlığı veya yokluğuna bağlı olarak gelişir. 

Peroksizomların hücre içerisinde oldukça önemli belli görevleri vardır. Peroksizomlar kırmızı kan hücreleri olan olgun eritrositler dışında bütün hücrelerde bulunur. Ayrıca hücre zarı yapısına da katılarak hücrenin yağ yapım ve yıkım yolunda görev alırlar. 

Hücreler için elzem olan yağ metabolizmasında aktif rol oynayan peroksizomların eksik veya yokluğuna bağlı vücutta meydana gelen bir dizi hastalığın birleşmesiyle Zellweger Sendromu meydana gelir. 

Ailesel geçişli olan bu hastalık toplumda 1/1000 oranında görülen nadir hastalıklardan biridir. Vücudun önemli organları olan böbrek, karaciğer ve beyin hücrelerindeki peroksizom adı verile yapının eksiklik veya yokluğuna bağlı birçok farklı şikayet açığa çıkar. 

Zellweger Sendromu Belirtileri

Zellweger Sendromu çocukluk döneminde hatta doğum öncesi dönemde yapılacak tetkiklerle tanı alan bir hastalıktır. Hastada görülebilecek belirtiler bebeğin doğmasından sonraki ilk saatler veya günlerde görülmeye başlar. Zellweger Sendromu olan bebeklerde belli başlı belirtiler sık olarak görülür. Bunlar;

• Zellweger Sendromlu bebeklerde karakteristik bir yüz ve kafa görüntüsü vardır. Bu karakteristik yapıda; bebeğin alnı çıkık ve yüksektir, bebek küçük bir çeneye sahiptir. Bebeğin ön taraftaki bıngıldağı(fontanel) geniştir. Kulak kepçesinde şekilsel bozukluklar vardır. Burun ve alın birleşim yerinde meydana gelen kıvrım geniştir. Bebekte normalden oldukça farklı küçük veya normalde oldukça büyük kafa büyüklüğü görülebilir. 
• Bebeklerdeki bu karakteristik yüz şeklinin dışında başka belirtiler de vardır. Zellweger Sendromlu bebeklerde görme ve duyma ile ilgili sorunlar olabilmektedir. 
• Normalde olması gereken hafif kas kasılması hali Zellweger Sendromlu bebeklerde yoktur.
• Bu bebeklerin karaciğerinde büyümeler olur. 
• Bu bebekte böbrek açısından özellikle böbrek kistleri oluşumu oldukça görülen bir durumdur. 
• Zellweger Sendromlu bebeklerde zeka olarak gerilikler görülebilmektedir. 
• Bu bebeklerde epilepsiye bağlı nöbetlerin görülme ihtimali de oldukça artmıştır. 
• Bu bebeklerde özellikle ağızdan beslenme ihtimali çok azdır. Bu bebeklerde damardan veya direkt mideye açılan bir tüp ile dışardan mideye aktarım yapılır. 
• Zellweger Sendromu tanısında doğumdan hemen sonra bebekteki inleme ve çekilmeler de yol göstericidir. Solunum sıkıntısını belirten bu duruma yeni doğan döneminin geçici takipnesi yani solunumun güçleşmesine bağlı hızlı nefes alıp verme durumu da görülebilir. Bu durumda doğum esnasında nefes alma zorlaşması görülebilir.(perinatal asfiksi)
• Doğumdan hemen sonra bebekte bir süre nefes almamaya bağlı bebeğin ağlaması geç olabilir. 
• Zellweger sendromlu bebeklerde emme refleksi olmaz. Sağlıklı bebeklerde doğumun gerçekleşmesi ile emme refleksinin meydana gelmiş olması beklenirken bu sendromda emme refleksi olmaz. 
• Görme yollarında hasara bağlı her iki gözde görme sorunları gelişir. 

Zellweger Sendromu Nedenleri

Zellweger Sendromu kalıtımsal bir bozukluğa bağlı olarak gelişen hastalıklardandır. Hücrelerde yağ molekülleri birçok yapıya katılıp hayati önem arz eder. Zellweger Sendromunda ise genetik bir bozukluğa bağlı olarak yağ yapım ve yıkım mekanizmalarında görev alan peroksizom adı verilen hücresel yapı sentezi bozulur. 

Buradaki esas mekanizma şudur; hücrede peroksizom yapımında görevli olan reseptörü oluşturan peroksizomal membran protein 1 geninde hasar oluşur. Böylece peroksizom üretilemez veya az üretilir. Bu da yağ asitleri yapım ve yıkımının bozulmasına neden olur. 

Zellweger Sendromu Teşhisi

Zellweger Sendromu doğum ile beraber kliniğe yansıyan şikayetleri ile teşhisi yapılabilir hale gelir. Doğumdan sonra yapılacak ayrıntılı inceleme ile teşhisi konur. 

Teşhis basamakları; fizik muayenede hastada Zellweger Sendromuna özgü karakteristik yüz şekli vardır. Bebekte küçük çene, yüksek ve çıkık alın, geniş ön bıngıldak, yukarıya doğru kıvrılmış palpebral yarıklar bu sendromu düşündürecek özelliklerdir. 

Hastanın karaciğeri karın muayenesi ile ele gelecek boyutta büyümüştür. Bebekte emme refleksi yoktur. Ağızdan beslenme güçlüğü vardır. 

Hastadan alınacak anamnez ve fizik muayeneden sonra laboratuvar tetkiklerine geçilir. Hastanın rutin laboratuvar tetkiklerinde kan tahlilinde kanda artmış seviyede çok uzun zincirli yağ asitler(VLCFA) görülür. Bu durum Zellweger teşhisinde oldukça önemlidir. Karaciğer enzimleri olan AST ve ALT seviyelerinde de yükselmeler vardır. kanama zamanını gösteren APTZ de uzamıştır. 

Bu tetkikler sonrası görüntüleme de bakılabilir. Görüntülemede Ekokardiyografi ile kalp yapısına bakılabilir. Bu hastalarda ventriküler septal defekt(VSD) ve atrial septal defekt(ASD) görülebilir. Aort Darlığı da gözlenebilecek bir diğer kalp hastalığı çeşididir. Hastalardan Kranial USG de bakılabilir. Batın USG ile böbrekteki kist oluşumları izlenebilir. 

Kemik grafisinde de bacak kemiklerinden olan femur(uyluk kemiği) ve tibia(kaval kemiği) üzerinde hasarlanmalar görülebilir. 

Zellweger Sendromu Tedavisi

Zellweger Sendromu nadir görülen ve tedavisi mümkün olmayan hastalıklardandır. Hastaların büyük kısmı yaşamının ilk aylarında kaybedilir. Bir kısım hasta da çocukluk döneminde kaybedilir. Zellweger Sendromundan sorumlu peroksizomun üretilmemesi ile gelen hastada yaşam süresi daha kısayken böbrek, karaciğer ve beyin hücrelerinde peroksizomun azalmasına bağlı olarak gelişen Zellweger Sendromunda yaşam süresi biraz daha uzundur. 

Hastaların tedavisinde destek tedavisi uygulanır. Destek tedavisi olarak kanama bozukluğu olan hastada K vitamini infüzyon uygulaması yapılır. Ek olarak çocuktaki epileptik nöbetler için antikonvülzan ilaçlar uygulanır. 

Zellweger Sendromlu çocukların ve bebeklerin ağız yoluyla beslenmeleri güçtür. Bu nedenle parenteral yani damar yoluyla beslenme seçeneğine gidilebilir. Hastalarda meydana gelebilecek enfeksiyonlara karşı antimikrobal ilaçlar kullanılabilir. 

Genellikle bu hastalar yoğun bakım şartları altında bakılır. Esansiyel yağ asitlerinden olan ve bu hastalarda eksik olan dekohekzoenoik asit tedaviye eklenebilir. 

Zellweger Sendromlu hastalarda karaciğer fonsiyonları bozulmuştur. Bu nedenle karaciğer fonksiyonlarındaki bozulmayı düzenleyici ilaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar kolik asit ve kenodeoksikolik asittir. 

Yukarıda açıkladığımız bütün tedaviler direkt hastalığı düzeltmede etkili olmayıp hastalığa bağlı bazı şikayetleri düzeltmeye yarayacak destek tedavileri ve semptoma yönelik tedavilerdir. Bu hastalarda kesin tedavi seçeneği maalesef yoktur. Hastaların büyük kısmı yaşamının ilk aylarında ölmektedirler. 

Zellweger Sendromu Tedavi Edilmezse

Zellweger Sendromunun kesin tedavisi olmasa da destek tedavileri ile hasta daha uzun bir süre yaşamaktadır. Bu nedenle tedaviye erken süreçte başlamak faydalıdır. Kişide hastalığın teşhisi konulduktan sonra ilaç tedavileri uygulanmalıdır. Hastalığın görüldüğü bireylerde ortalama yaşam süresi 6 aydır. Fakat daha hafif formlarında bu süre birkaç yıl uzatılabilir. Zellweger Sendromlu bebeklerde yoğum bakım şartlarında ve hijyenik koşullarda bakımının yapılması ve ailenin hastalık ile hastalığın süreci hakkında bilgi sahibi olması önemlidir. Böylece bebeğin daha uzun süre yaşaması sağlanabilir. 

Zellweger Sendromuna Ne İyi Gelir?

Zellweger Sendromunda bebeğin enfeksiyonlardan korunması önemlidir. Bunun için evde bakımı yapılacaksa ailenin, hastanede yoğun bakım koşullarında bakılacaksa sağlık personellerinin ve ailenin durumun bilincinde olması önemlidir. Bu aşamada aileye büyük bir pay düşmektedir. Bebeğin kalacağı ortamın hijyeni ve bebeğin günlük hijyenine dikkat edilmesi gerekir. Bu bebeklerde emme refleksi yoktur. Ağızdan beslenmeleri de güçtür. Bu nedenle gerekirse beslenmesinin damar yoluyla yapılması gerekir. Enfeksiyona bağlı gelişecek durumlardan korunması için tedaviye antimikrobal ilaçlar eklenmelidir. 

Bebeklerdeki kanama bozuklukları için de kan transfüzyonu ihtiyacı göz önünde bulundurulmalıdır. 

Özellikle aileye durumun net bir şekilde açıklanması önemlidir. hastalığın nadir görüldüğü ve kesin bir tedavisinin olmadığı açıklanarak hastalarda beklenen ortalama yaşam süreleri hakkında bilgi verilmelidir. 

Zellweger Sendromuna Ne İyi Gelmez?

Zellweger Sendromlu bebeklerde genetik bir hasara bağlı olarak tüm hücrelerde bulunması gereken peroksizom eksikliği veya yokluğu görülür. Hastalığın tedavisi yoktur. Bebekte destek tedavisi uygulanır. Ek hastalıkların tedavisi de yapılabilir. Fakat bu tedavilerin kesin başarısı söz konusu değildir. Bu hastalarda özellikle üstünde durulması gereken konu enfeksiyona yatkın olduklarıdır. Yoğun bakım koşullarında bakılan Zellweger Sendromlu bebeklerde rutin olarak enfeksiyon izlemlerinin yapılması uygun olacaktır. 

Burada en fazla önemsenmesi gereken konu ailenin hastalık hakkında bilgilendirilmesidir. Hekimin durumu net bir şekilde açıklaması gerekir. 

Solunum sıkıntısı yaşayan bebeklerde entübasyon işlemi veya oksijen tedavisi uygulanması gerektiği de unutulmaması gereken konulardan biridir. 

Zellweger Sendromunda Kullanılabilecek İlaçlar

Zellweger Sendromlu bebeklerde ve çocuklarda destek tedavisi ve semptomatik tedavi planlamasında kullanılabilecek bazı ilaçlar vardır. İlaçlar hastalığa bağlı gelişecek durumlar için kullanılır. Hastalık özellikle kanama bozukluğuna yol açabileceği için tedavi planlanırken ek olarak K vitamini ihtiyacı doğar. Ayrıca kan ihtiyacı doğarsa eritrosit transfüzyonu da gerekebilir. Bakteriyel kaynaklı enfeksiyonların tedavisinde antibiyotik ilaçlar kullanılabilir. 

Hastalıkta eksik olan esansiyel yani vücudun kendi üretmesi gereken yağ asitlerinin eksikliği halinde dışarıdan bu yağ asidini içeren ilaçların alınması gerekir. Özellikle dekohekzokenoik asit içeren ilaçlar kullanılabilir. 

Karaciğer fonksiyonlarındaki bozulmaların tedavisi için de kolik asit kullanılabilir. Damar yoluyla beslenen hastalarda da beslenme için içeriği zengin serumlar kullanılabilir. 

Çocuklarda Zellweger Sendromu

Zellweger Sendromunda ortalama yaşam süresi genellikle 6 aydır. Fakat özellikle bu hastalığın daha hafif formlarında yaşam süresi biraz daha uzayabilmektedir. Bu çocuklarda ağız yoluyla beslenme uygun olmadığı için damar yoluyla beslenme yapılabilir. Hastalarda solunum sıkıntısı görüldüğünden yapay solunum cihazlarına bağlıdırlar. Hastalar genellikle kalpteki kusurlara bağlı veya solunum sıkıntısına bağlı olarak yaşamlarını yitirirler. Ayrıca bu çocuklarda mide-barsak sistem kanamaları da yaşamı tehdit eden durumlardandır. Karaciğer, böbrek ve beyin özellikle ciddi hasar aldığı için hastalar bu organlardaki bozulmalar sonucunda da kaybedilebilmektedir. 

Zellweger Sendromu için Hangi Doktora Gidilir?

Zellweger Sendromunun şikayetleri doğumdan hemen sonraki süreçte görülebilmektedir. Hücresel hasara bağlı gelişen birçok farklı hastalığın birleşimi ile oluşan Zellweger Sendromu özellikle yenidoğan döneminde fazlaca belirti verir. 

Zellweger Sendromuna özgü tipik yüz görünümü (yüksek alın, geniş ön bıngıldak, küçük çene, burun ve alın arası bölge kıvrımında genişlik…) ve yenidoğan dönemindeki inleme- çekilmeler, emme refleksi kaybı, bebeğin nöbet geçirmesi, beslenme güçlüğü gibi tipik şikayetler ile Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümüne başvurulabilir. Burada yapılacak tetkiklerle hastalığın teşhisi yapılabilir. Pediatrist tarafından yapılan tetkiklerin sonucunda Zellweger Sendromu tanısı almış bebekler için destek tedavisi aşamasına geçilir.