Blow Out Kırığı

Blow Out Kırığı Nedir? 

Blow-out kırığı, göz küresine doğru direk gelen künt travmalar (düşme, yumruk, dirsek çapması) sonrası göz küresinin ani bir şekilde arkaya doğru yer değiştirmesi sonucunda, göz çukurunun (orbita) alt (taban) veya iç duvarında gelişen çökme benzeri kırıklardır.  

Genel olarak blow-out kırıkları en zayıf bölge olan orbita tabanında gerçekleşir. Travmaların şiddetine bağlı olarak orbita kemiklerinde çatlak şeklinde bozulmalar olabileceği gibi kırılmalara bağlı olarak da kemiklerde şekil ve yer değişikliği görülebilir.  

Orbita olarak adlandırılan göz çukuru, anatomik yapı olarak piramit şekline benzemektedir ve çevresi kemik dokusu ile oluşturulmuştur. Göz çukuru (orbita), göz küresini, gözün hareketinden sorumlu kasları ve optik sinir gibi önemli yapıları içinde bulunduran bir anatomik yapıdır.  

Göz küresini direk ya da dolaylı şekilde etkileyen künt travmalar sonrasında göz küresinin göz çukuru (orbita) içine çökmesi (enoftalmus), göz hareketlerinde kısıtlık, göz çevresinde morluk, şişlik, ağrı ve çift görme gibi belirtiler ortaya çıkabilir.  

Blow- out kırıkları orbita (göz çukuru) kırıkları içinde en yaygın görülen kırık tipleridir. Toplumda en çok genç erkeklerde görülür. Kadınlarda meydana gelen blow-out kırıklarının klinik detayları incelendiğinde düşme veya kaza benzeri nedenlere uymayan vakalarda, cinsel şiddet (kadına yönelik) ve yakın partner şiddeti konusunda şüphelenmelidir. 

Blow Out Kırığı Belirtileri 

Blow-out kırıkları, genellikle göz küresine doğrudan gelen künt travmaların bir sonucudur. Bu travmalar, göz çukuru (orbita) içerisinde ani bir basınç artışına neden olur. Orbita duvarlarından bir veya birden fazlasının kırılması ile göz çukuru içerisinde oluşan bu yüksek basınç azalmaktadır.  

Travmanın nedeni (kaza, şiddet vb.) çok önemli olsa da özellikle göz çevresinde travmaya bağlı gelişen aşırı şişlikler ve göz çukurunu (orbita) oluşturan kemiklerin bütünlüğünün bozulması teşhisi geciktirmektedir. Çift görme (diplopi) ve göz küresinde hareket bozukluğu belirtisi, travmatik olarak artan orbita’nın (göz çukurunun) hacmine bağlı olarak kısa bir süre maskelenebilir. 

Genel olarak blow-out kırıkları ile ilişkili klinik belirtiler şunlar olabilir:  

• Hasar alan göz çevresinde ekimoz (çürük), şişlik ve siyah veya koyu mavi tonunda renk değişimi görülebilir. Gözün en dışında bulunan beyaz (sklera) tabakada ve göz kapağının iç yüzeyinde yaralanma alanları görülebilir.

• Diplopi (çift görme), travmaya bağlı olarak görme fonksiyonlarında kayıp veya bulanık görme 

• Göz küresinin göz çukuru (orbita) içine çökmesi (enoftalmus) ve burun kanaması (epistaksis)

• Gözlerde sola-sağa ve aşağı-yukarı hareket etmede zorluk ve bozulmuş kan dolaşımı nedeniyle doku ölümü (nekroz) gelişebilir

• Blow-out kırıkları nedeniyle oluşan sinir (Trigeminal sinir) hasarına bağlı olarak alın bölgesinde, yanaklarda, göz kapaklarında, üst dudak ve üst damak tarafında uyuşmalar yaşanabilir

• Orbita (göz çukuru) yaralanmalarına bağlı olarak göz küresinde yırtılma veya zedelenme görülebilir. Göz yaşı kanal hasarı da bu tabloya eşlik edebilir.

• Etkilen göz tarafında bariz bir içe göçüklük yanında yanak veya alın bölgesinde de şişlikler ve şekil bozukluğu görülebilir.

• Ağız açılırken, yanak bölgesinde anormal bir düzleşme ve şiddetli ağrı yaşanabilir. 

Blow Out Kırığı Nedenleri 

Blow-out kırıkları, göz küresini etkileyen künt travmlar sonucunda sıklıkla yaşanmaktadır. Herhangi bir nesne göz çukurunu oluşturan kemiklere sert bir şekilde çarptığında, çarpanın etkisi direk bu kemiklere iletilir. Çarpmanın şiddeti yeterince büyükse, orbita duvarlarındaki kemiklerde kırılmalar yaşanabilir.  

Yeterli şiddete veya hıza sahip herhangi bir iri nesne göz küresine isabet ettiğinde blow-out kırılmalarına neden olabilir. Genellikle bu tip travmalar neticesinde en zayıf taraf olan orbita tabanında kırılma (blow-out kırığı) gerçekleşir.

Motorlu taşıt kazaları, yumruk veya dirsek darbeleri, yüz üstü düşmeler, beyzbol veya tenis toplarının göz küresine çarpması gibi durumlar sonrası blow-out kırıkları meydana gelebilir. 

Özellikle topun veya sopa tarzı ekipmanların yüze bölgesine isabet edebileciği spor müsabakalarında blow-out kırıkları sıklıkla yaşanmaktadır. Çekiç, matkap veya elektrikli testere gibi aletlerin kullanıldığı iş gruplarında ise göz yaralanması riski artırmaktadır. Diğer nedenler arasında fiziksel saldırlar ve kavga yer almaktadır. 

Blow-out kırıkları çoğunlukla 20-40 yaş arası erkek nüfusta görülmektedir. Özellikle 7-8 yaş altında çocuklarda çok nadir olarak karşımıza çıkmaktadır. Çocuklarda kemik elastisitesinin yetişkinlere göre yüksek olması, yüz bölgesinin küçük olması ve sinüslerin gelişmemesi nedeniyle blow-out kırıkları çocuklarda yaygın değildir.  

Blow Out Kırığı Teşhisi 

Blow-out veya genel olarak orbita (göz çukuru) kırıkları, kafa ve yüz travmaları ile birlikte çoklu travma tablosu içerisinde yer alabilir. Bu nedenle bu vakaların acil değerlendirilmesi gereklidir.  

Hastalara ilk müdahaleden sonra, oküloplastik cerrahi (oftalmik plastik ve rekonstrüktif cerrahi), beyin cerrahisi ve genel cerrahi uzmanları hastaları tek tek kendi açılarından değerlendirebilir. 

Oküloplastik cerrahi uzmanları, blow- out kırıklarının genel değerlendirmesini klinik ve radyolojik testler ile yapmaktadır. Özellikle iki taraflı blow-out kırıklarında, enoftalmi (göz küresinin göz çukurluğu içine çekik olması) miktarının değerlendirilmesi Hess testi ile yapılabilir. Ağır yaralanma sonrasında ciddi yumuşak doku şişliği nedeniyle göz tamamen kapalı olabilir ve bu durum yapılması gereken oftalmolojik muayeneyi (temel göz muayenesi) kısıtlı bir hale getirebilir.  

Genel olarak hızlı radyolojik yaklaşım teşhis koymada çok yardımcı olmaktadır. Travmalı hastalara uygun pozisyon verilememesi ve travma durumunda düşük doğruluk oranları ile direk grafiler (röntgen) tercih edilmemektedir.  

Orbita (göz çukuru) kırık şüphesi olan vakalarda bilgisayarlı tomografi (BT) altın standart testtir. Bu test yardımı ile kemiklerdeki kırık hatları ve kemik dokuları yüksek doğruluk oranları ile gösterilmektedir. Bilgisayarlı tomografi ile orbita bölgesindeki yabancı madde varlığı da dışlanabilir. Manyetik rezonans görüntüleme (MRG) travmalı hastalarda ilk planda düşünülmese de, kırık hattına sıkışmış yumuşak doku varlığını göstermede faydalı olmaktadır.  

Blow Out Kırığı Tedavisi 

Blow-out kırıklarında hasarın ciddiyetine göre tedaviye yön verilmektedir. Acil servisteki hekimler, genellikle hastaların sağlık durumu dengede tutar ve acil müdahale edilmesi gereken yaralara müdahale ederler. Daha sonra diğer branş doktorları kendi branşına ait değerlendirmeleri yaptıktan sonra tedavi planlanmasına geçilmektedir. 

Basit blow-out kırıkları cerrahi müdahale gerektirmez ve kalıcı problemlere neden olmaz. Bu tip kırıklarda tedavi seçenekleri arasında şunlar yer alabilir: 

• Hasar alan bölge üzerine buz terapisi uygulanabilir 

• Sinüslerde biriken kan ve sıvı boşaltılmasına yardımcı olan burun açıcı ya da “nazal dekonjestan “ hastalara verilebilir.

• Travmalı hastalara sümkürme eyleminden kaçınmaları gerektiği söylenerek sinüslerden göz çukurunu akan basınç engellenmiş (orbital amfizem) olunur.

• Orbital ödemi ciddi olan travmalı hastaların kortizon verilebilir.

• Genellikle başta yaşlı kişiler olmak üzere bazı hastalara ameliyat öncesi ve ameliyat sonrası 2 hafta boyunca antibiyotik tedavisi verilebilir. 

Blow Out Kırığı Tedavi Edilmezse 

Blow-out kırıkları sonucunda göz küresinin göz çukuru içine doğru geri çekilmesi sonucunda göz çukurundaki basınçta artış yaşanabilir. Gözdeki rektus kası ve göz çukurunda bulunan yumuşak dokular, oluşan kırıklar arasına sıkışabilir. Bunun sonucunda kişilerde bakış kısıtlılığı ve çift görme (diplopi) yaşanabilir. 

Orbita (göz çukuru) alt duvarında gelişen çökme tarzı kırık nedeniyle görme kaybı riskini artıran orbital amfizem (göz çukuru dokularında hava bulunması) gelişebilir. Optik nöropati riski ile birlikte orbitada kanama da mümkündür. Göz küresinde travmaya bağlı yaralanmalar neticesinde retinada ödem, gözün ön bölgesinde kanlanma (hifema) ve görme kaybı yaşanabilir 

Blow Out Kırığına Ne İyi Gelir? 

Yakın temas içeren sporlarda koruyucu gözlük kullanılması göz yaralanmasını önleyebilir. Gözlüklerin camları polikarbonat malzemeden yapılmalı ve gözlük çerçeveleri göz çukurundan (orbitadan) daha geniş olmalıdır. Ayrıca yapılacak aktivitelerin türüne bağlı olarak şeffaf yüz siperleri ve yüz maskeleri kullanmak göz yaralanması riskini azaltmaktadır. 

Blow-out kırıkları olan kişiler, yatarken baş kısımlarını yüksek tutması faydalıdır. Ağır cisim kaldırırken veya iterken dikkatli olunmalı ve tuvalet ihtiyacı giderilirken sert ıkınmalardan kaçınılmalıdır. Ağrı kesici olarak doktorların reçete ettiği ibuprofen ve parasetamol gibi etken maddeleri içeren ilaçlar kullanılabilir. Göz çevresindeki morluk ve şişlikler üzerine buz torbası uygulanabilir. 

Blow Out Kırığı Ne İyi Gelmez? 

İkili mücadelenin yoğun olduğu spor oyunlarında koruyucu ekipmanları giymemek göz yaralanması riskini artırmaktadır. Özellikle beyzbol maçlarında koruyucu ekipmanları kullanmamak blow-out kırıkları riskini artırmaktadır. Ayrıca, inşaat alanlarında çalışan tüm kişilerin koruyucu ekipmanları giymemesi göz yaralanması riskini artırmaktadır 

Araç içi ve dışı güvenlik kurallarına uygun hareket etmemek veya alkollü araç kullanmak, blow-out kırıklarının veya diğer ciddi sağlık sorunlarının oluşmasına sebep olmaktadır.  

Yüz ya da direk göz küresine gelen künt travmalar sonrasında doktor muayenesini geciktirmek ilerde yaşanabilecek ve telafisi mümkün olmayan komplikasyonlara yol açabilir. 

Blow Out Kırığı Ameliyatı 

Tedavi tercihleri konusunda tam anlamıyla fikir birliği eksik olsa da genel olarak şu belirtiler varlığında cerrahi seçenekler değerlendirilir: 

• İki haftadan uzun süren çift görmenin olması

• Göz çevresindeki kaslarda fıtıklaşma olması

• Gözde hareket bozukluğunun olması

• Blow-out kırıklarına ek olarak diğer yüz kemiklerinde de kırıkların olması

• Orbita tabanında (%50’sinden fazlası) geniş kırık hattının olması

• Kırıklara bağlı ciddi sinir hasarının olması

• Hess perdesi testinde ciddi hareket kısıtlılığının olması  

Blow-out kırıklarında, hastaların yüz ve göz bölgesindeki kanamaları ve şişlikleri azaldıktan sonra cerrahi olarak kemik düzeltilmesi yapılmaktadır. Cerrahi müdahale sırasında kırık kemiklerin onarımı, yer değiştiren kemik yapıların eski yerlerine getirilmesi ve gerekli durumlarda yabancı cisimlerin çıkarılması yapılmaktadır. Orbita içerisindeki hasarlı bölgeye göre açık redüksiyon ve internal fiksasyon yapılabilir. 

Çökme tarzındaki kırıklarda geniş bir boşluk varsa cerrahi işlemler sırasında aynı kişinin bir başka bölgesinden alınan kemik ve kıkırdak greftler (otogreft), başka bireylerden alınan greftler (allogreft) ve yapay greftler (yama) kullanılabilir. Cerrahi müdahale ne kadar erken olursa yapılan cerrahi müdahalenin başarı şansı o kadar artmaktadır.  

Çocuklarda Blow Out Kırığı 

Blow-out kırıkları, 7-8 yaş altında çocuklarda çok nadir olarak karşımıza çıkmaktadır. Çocuklarda, kemik elastisitesinin yetişkinlere göre yüksek olması, yüz bölgesinin küçük olması ve sinüslerin gelişmemesi nedeniyle blow-out kırıkları çocuklarda yaygın değildir. Çocuklarda “bar kapısı” tipi blow- out kırığı görülmektedir.  

Çocuklar, sıklıkla yüz üstüne düşme ve göz bölgesine gelen dirsek veya yabancı cisim sonucu gözde morarma ve şişme yakınmaları ile acil servislere başvururlar. Çocuklarda gelişen blow-out kırıklarında, kırık hattına sıkışan yumuşak dokularda nekroz (doku ölümü) riski yüksek olduğundan ötürü erken cerrahi müdahale çok önemlidir. Cerrahi müdahale gerektiren durumlarda yetişkinlere uygulanan yöntemler uygulanır.  

Ebeveynler, travma sonrası göz hareketlerinde kısıtlılık olan ve sık sık bulantı geçiren çocuklarını en yakın sürede bir sağlık kuruluşuna götürmesi çok önemlidir. 

Blow Out Kırığı için Hangi Doktora Gidilir?

Blow-out kırıklarında acil değerlendirilme yapılması çok önemlidir. Travmaya maruz kalmış kişilere gerekli ilk yardım desteği verildikten sonra sağlık kuruluşlarının acil servisine hızlı bir şekilde başvurulmalıdır. Özellikle trafik kazası ya da yüz üstü düşme gibi durumlardan sonra acil servise başvurulması çok önemlidir.  

Acil serviste bulunan hekimlerin ilk müdahalesi sonrasında hastalar hızlı bir şekilde oküloplastik cerrahi tarafından değerlendirilmelidir. Çoklu travmalı hastaların multidisipliner (birden fazla branş tedavisi) yaklaşım eşliğinde iyileşme aşamaları takip edilebilir. 

Hafif ya da orta şiddetli travmalar sonrasında şu belirtiler yaşanıyorsa bir sağlık kuruluşuna başvurulması önemlidir; 

• Görme fonksiyonlarında azalma, çift görme ya da bulanık görme yaşanıyorsa

• Yüz bölgesinde uyuşma veya normal olmayan his yaşanıyorsa 

• Yüz hatlarında düzensizlik ya da asimetrik görünüm varsa

• Göz küresi göz çukuru içine çökmüşse 

• Gözler aynı hizada değilse

• Ciddi burun kanaması varsa