Ekimoz

Ekimoz Nedir?

Ekimoz, yaygın ‘’çürük’’ için ifade edilen bir tıp terimidir. Aslında bir hastalık değildir. Bir tıbbi durumun sonucu olarak ekimoz belirtisi meydana gelir.

Çürüklerin çoğu genellikle bir yaralanma sonucunda cilt yüzeyine yakın kan damarlarında hasar meydana geldiğinde oluşur. Çarpmanın gücü ve yaralanmanın şiddeti kan damarlarının hasar görmesine ve kan sızdırmasına neden olur. 

Bu kan, ilgili kişinin cilt renginin mor, siyah veya maviye çeviren küçük bir havuza dönüşür ve derinin altında hapsolur. Bu hapsolan kan ekimoz görüntüsünün sebebidir. 

Bir kan damarı yaralandıktan sonra, kandaki trombositler pıhtılaşma sürecine yardımcı olmak için yaralanmış bölgeye gelir. Pıhtılaşma olayı ekimozun çapının büyümesine sebep olur. Kandaki pıhtılaşma faktörleri adı verilen bazı proteinler de kanamayı durdurmaya yardımcı olur, böylece doku iyileşmeye başlar. 

Ekimozdan travma sorumlu olmadığında her yaştan insanda ortaya çıkabilir.

Kollarda veya bacaklarda darbelere ve kazalara bağlı olarak sebebi belli olarak gelişen ufak ekimozlar hastanın sağlığı açısından riskli olmayabilir ancak kişilerin karnında, sırtında veya yüzündeki hiçbir sebebe bağlı olmayan ekimozlar ciddi bir tıbbi rahatsızlığın belirteci olabilir. Bu sebeple bir doktora başvurmak gerekir. 

Ekimoz, Peteşi ve Purpura Farklı

Ekimoz terimi genellikle purpura veya morarma ile birbirinin yerine kullanılır ancak bu biraz yanlıştır. Ekimoz kan damarı içerisindeki kanın kan damarı dışarısındaki boşluğa geçmesi ile oluşur. 

Bu da deride rengin farklılaşmasına sebep olur. Yaklaşık olarak 1 ila 3 hafta gibi bir sürede gözle görülecek şekilde iyileşme gerçekleşir. 

Purpura adı verilen patolojik oluşumlar genellikle 4 ila 10 milimetre arasında bir çapa sahiptir. Deriden hafif kabarık koyu renkli lekelerdir. Ekimozdan daha belirgin bir sınırı vardır ve bazen bir çürükten çok bir kızarıklık gibi görünür. Ekimozdan farklı olarak purpura, bir yaralanmanın neden olduğu kuvvetten kaynaklanmaz. Bunun yerine genellikle bir enfeksiyon, ilaçlar veya kan pıhtılaşma sorunlarından kaynaklanır.

Peteşiler, 3 milimetreden ufak ciltte mor, kırmızı veya kahverengi olabilen çok küçük lekelerdir. Küçük kan damarları olan kılcal damarlardaki sızdırmalardan kaynaklanırlar ve gruplar halinde görünürler. Purpura gibi peteşi de daha çok kızarıklık gibi görünür ve genellikle ilaç veya altta yatan bir rahatsızlığın sonucudur.

Ekimoz ve Hematom Farkı

Ekimoz, kan toplandığında ve kan damarının dışında pıhtılaştığında oluşan şişmiş yamalar olan hematomlardan daha yüzeysel olarak görülürler.

Hematom organların içerisine veya damarların dışarısına sızan kanı ifade eder. Ekimoz yamaları düz iken hematomlar yükselmiş görünebilir.

Ekimoz Tipleri

• Gözler: Rakun gözleri veya periorbital ekimoz olarak da bilinir. Frontal kafatası bölgesinin kontüzyonu, künt yaralanması, bazal kafatası kırığı ve hatta göz yaralanması sonucu ortaya çıkabilir. Rakun gözleri şişlik ve hassasiyet ile beraber görülebilir. Bu durum aynı zamanda siyah göz olarak da adlandırılır. 
• Mastoid bölge: Savaş bulgusu veya mastoid ekimoz olarak da bilinir. Bu durumda, bazal kafatası kırığına bağlı olarak mastoid kemiği üzerinde morarma; altta yatan beyin travmasını akla getirebilir. 
• Göbek bölgesi: Cullen bulgusu olarak da bilinir. Bu durum göbek çevresindeki deri altı yağ dokusunda morarma ve karaciğer sirozu veya rüptüre kist gibi bozukluklardan kaynaklanır. 
• Yanal Karın duvarı: Gray Turner işareti olarak da bilinir. Bu durum, vücudun son kaburga ile kalçanın üst kısmı arasındaki kısımda ve yırtılmış bir abdominal anevrizma, dalağın yırtılması, intrauterin gebelik veya bilateral salpenjit nedeniyle oluşan yanlarda morarma olarak bilinir. 
• Alt karın: Emniyet kemeri işareti - bir motorlu taşıt kazasından kaynaklanan, karın, göğüs ve bazen boyun boyunca emniyet kemerinin dağılımında morarma varlığı.
• Kasık bölgesi: Dış gebelikte rüptüre (yırtılma) veya karın bölgesindeki anevrizma (damarın balon gibi şişmesi) rüptürüne bağlı Bryant'ın işareti (skrotal ekimoz) ve Stabler işareti (kasık ekimozu) görülebilir. Bununla birlikte kuyruk sokumunda da ekimoz görülebilir.

Ekimoz Belirtileri Nelerdir?

Ekimoz durumuna bağlı olarak görülen belirti ve şikayetler aşağıdaki gibi olabilir:

• Ekimozun ana belirtisi, kılcal damarların patlaması ve cildin altından kan sızması nedeniyle cilt renginin değişmesidir. Yamanın rengi, yaralanmanın ne kadar eski ve şiddetli olduğuna bağlı olarak farklı olabilir. Kan sızıntısı akut bir şekilde meydana geldiğinde, deri siyah veya mor görünebilir. Daha sonra bu renk yeşile veyahut sarıya dönebilir.
• Ekimozun ana belirtisi olan 1 santimetreden büyük değişmiş cilt rengi alanı ayrıca hassastır ve kişiler bu alana temas ettiklerinde acı ve ağrı şikayetlerinde bulunabilirler.
• Ekimoza bağlı olarak görülen morarmalar, en çok bacaklarda ve kollarda görülür. Bu morarmalar mobilyaya çarparak meydana gelen küçük yaralanmalardan kaynaklanabilir.
• Ekimoz,  göz çevresi veya dudaklarda görülebilir. Göz ve çevresinde siyah renk hakim olurken dudak ve çevresinde de siyah renk ile beraber morarmalar görülebilir.

Ekimozun belirtisi olarak renk değişiklik sırası aşağıdaki gibi olabilir:

1. Kırmızı veya mor
2. Siyah veya mavi
3. Kahverengi
4. Sarı veya yeşil

Ekimozların bir yaralanmadan ziyade bir kanama bozukluğundan kaynaklanabileceğine dair işaretler şunlardır:

• Herhangi bir sebeple bir yeriniz kesildiğinde kanamayı durdurmakta zorlanma
• Sık sık ve sebepsiz burun kanaması
• Ciltte meydana ve uzun süre boyunca kalıcı olan kırmızı veya mor lekeler

Ekimoz Nedenleri Nelerdir?

Ekimoz birçok çeşitli rahatsızlık ve tıbbi durumun sonucunda görülebilir. Aşağıda ekimoza sebep olabilecek durumlar verilmiştir:

• Travma: İnsanlar kol veya bacak gibi uzuvlarını herhangi bir yere çarptıkları zaman ekimoz meydana gelebilir. Vuruş veya düşüş ile meydana gelen travma cildin yüzeyinin hemen altındaki kan damarlarının yapısını zedeler. Yaralanma ciltte bir kesiğe neden olursa, kanama başlar ve daha sonra orada yara dokusu oluşur. Kesik olmadığı zaman ise kan dışarı çıkamaz ve cildin altında birikir. Böylece ekimoz oluşmuş olur. Trombosit adı verilen kan hücreleri, yaralanma meydana geldiği zaman ilgili bölgeye hücum eder. Yaralanan bölgede bir pıhtı oluşturmak için pıhtılaşma faktörleri adı verilen proteinlerle birleşirler. Pıhtı, doğal yapısı bozulmuş ve yırtılmış olan kan damarını tıkar ve kanamasını durdurur. Bu esnada büyüyen pıhtı ekimoz görüntülerinin oluşmasına katkı sağlar. 
• Cinsiyet: Kadınlar, erkeklerden daha fazla ekimoz geliştirme eğilimindedir. 
• Yaş: Yaşlandıkça cilt incelir ve koruyucu yağ tabakasının yanı sıra kan damarlarını destekleyen kollajen ve elastin adı verilen proteinleri kaybeder. Morarma artar. 
• Bazı Kanama Bozukluğu Olan Hastalıklar: Trombositler, kan pıhtılaşma faktörleri veya kan damarları ile ilgili sorunlar da ekimoza neden olabilir. Kolay morarma, hemofili veya Von Willebrand hastalığı gibi bir kanama bozukluğu rahatsızlığının da işareti olabilir.
• İlaçlar: Kanı sulandıran veya pıhtılaşma kabiliyetini etkileyen ilaçlar kullanmak normalden daha fazla ekimoz gelişmesine sebebiyet verebilir. 
  • Aspirin, ibuprofen veya naproksen gibi steroid olmayan anti iltihabi ilaçlar
  • Klopidogrel, heparin ve warfarin gibi kan sulandırıcılar
  • Antibiyotikler
  • Bazı antidepresanlar
  • Ginkgo, ginseng, balık yağı, sarımsak ve E vitamini gibi takviyeler
  • Steroidler

Bu ilaçlardan birini alırsanız ve morluklar fark ederseniz doktorunuza danışmanız gerekir. Doktorlarla konuşmadan onların verdiği ilaç tedavisini sırf ekimoz sebebiyle bırakmamak gerekir. Doktorun bu konuda düzenleme yapıp yapmayacağı tedavi planı ile ilgilidir. 

• Diğer Tıbbi Durumlar:
  • Aşırı alkol kullanımı
  • Kanser
  • HIV ve diğer enfeksiyonlar
  • B12, C veya K gibi vitamin eksiklikleri
  • Ehlers-Danlos sendromu veya lupus gibi bağ dokusu hastalığı olan kişiler
  • Karaciğer veya böbrek hastalığı
  • Yeni kan hücreleri yapan kemik iliğindeki rahatsızlıklar

Ekimoz Teşhisi

Ekimoz bir tıbbi rahatsızlık veya durumun belirteci olarak görülür. Bu sebeple ekimoz oluşumuna sebep olmuş durumun teşhis edilmesi gerekir. Doktorlar ciltteki morlukları incelerler. 

Doktorlar hastaların tıbbi durumunu öğrenebilmek için detaylı sorular sormalıdır.

Bu sorular:

• Hastanın genel sağlık durumu, sahip olduğu hastalıklar ve geçirilmiş ameliyat öyküleri ekimozun sebebinin belirlenmesine yardımcı olabilir.
• Hastanın kullandığı ilaçların yan etkisi olarak da ekimoz oluşuyor olabilir. Hasta kullandığı ilaçları doktora söylediği takdirde doktorlar şüphelenmeye başlar.
• Ailenin herhangi bir bireyinde kanama veya pıhtılaşma bozukluğu olup olmadığı ilgili kişide genetik geçişli bir hastalık olup olmadığını gösterebilir.
• Morluklar ortaya çıktığı sırada hastanın ne yaptığı önemlidir. Morluk oluşumu sırasında eğer varsa travma ve yaralanma durumu incelenmelidir.

Kan Tahlili: Kan değerleri doktorların ekimoz nedenini bulmasına yardımcı olabilir. Testler, anormal kan hücrelerini veya normalde kanın pıhtılaşmasına yardımcı olan trombositlerin oldukça azaldığını gösterebilir. 

Kanama hastalıkları düşünüldüğü zaman doktorlar kanın ne kadar bir sürede ne kadar iyi pıhtılaştığını ölçmek için APTT ve PTT değerlerine bakmak isteyebilir.

Doktorlar, karaciğer hastalığı düşündüğünde karaciğer fonksiyon testleri, kanser veya başka bir durumun ekimoza neden olduğundan şüphelendiğinde kanser belirteçleri veya manyetik rezonans görüntüleme gibi başka ileri tetkikler yaptırmanızı da isteyebilir. 

Doktorlar ekimozu genellikle sadece bakarak teşhis edebilir. Hastaların yaraları şiddetli ağrıya sebep oluyorsa doktorlar herhangi bir kırık kemik olmadığından emin olmak için bir x-ray röntgen filmi isteyebilir.

Ekimoz Tedavisi

Ekimoz genellikle iki ila üç hafta içinde kendi kendine iyileşir. Çoğu zaman ekimoz lekeleri tedavi edilmeden kaybolur.

Tedavi için ekimozun sebebi bilinmelidir.

Bir kişi yaralanmamışsa ve ekimozun nedeni açık değilse, doktor bazı teşhis testleri yapabilir. Morluğun ciddiyetine bağlı olarak, bir X-ışını röntgen görütüleme veya MRI taraması önerebilir. Bu görüntülemedeki bulgular ile teşhis ve tedavide yol alınır. 

Hangi tedaviye ihtiyacınız olabileceği, ekimozun oluşum nedenine bağlıdır. Doktorlar karaciğer ve böbrek hastalığı, HIV ve kanser için farklı ilaç tedavileri kullanabilir.

Bir ilaç ekimoza neden olduysa, ilacı almayı bırakmanız veya ilaçları değiştirmeniz gerekebilir. 

Çok fazla kanaması olan kişilerin, damardan veya kan transfüzyonuyla sıvı alması gerekebilir. Trombosit transfüzyonları düşük trombosit sayısını tedavi etmede işe yarayabilir.

Aşağıda ekimoza bağlı olarak yapılabilecek bazı tedaviler verilmiştir:

• Soğuk Kompres: Genellikle travmalara bağlı olan basit ekimozlarda soğuk kompres işe yarar. Buz tedavisi vazokonstriksiyona (damarın çeperinin kendini daratlması) yardımcı olur ve yaralı bölgeyi uyuşturmaya yardımcı olur. Ayrıca kanın dokulara daha fazla yayılmasını önler.
• Dinlenme: Ekimozlar özellikle travma nedeniyle ortaya çıkarsa dinlenmek önemlidir. Cildin kıvrım yerlerinde, ayakta veya bacakta meydana gelen ekimozlar sürekli olarak fiziksel bir stres altındadır. Dinlenme ile bu fiziksel stres azaltılır ve hastaların iyileşmesi hızlanır. 
• İlaçlar: Bazı ağrı kesiciler (lokal anestezik ile birlikte kullanıldığında kan damarlarının kasılmasına yardımcı olur)  veya k vitamini merhemleri gibi lokal merhemler ağrının azaltılması ve ekimozun hızlı bir şekilde iyileşmesi için işe yarabilir.
• Alçılar: Ekimoz kırık bir kemiğe bağlıysa, kemiğin cerrahi olarak tedavi edilmesi ve tamamen iyileşmesi için alçı ile yerine yerleştirilmesi gerekir.
• Altta yatan hastalığın tedavisi: Ekimoz, yaralanma dışında bir nedenden kaynaklanıyorsa, altta yatan durum dikkatlice incelenmeli ve bir doktor tarafından tedavi edilmelidir.
• Vitamin takviyeleri: Tekrarlanan ve kolay morarma, yaşlanma, fiziksel istismar veya K Vitamini eksikliğinin bir sonucu olabilir; Bu nedenle, C vitamini ve K vitamini takviyeleri açısından zengin sağlıklı bir diyet önerilmelidir.

Ekimoz Tedavi Edilmezse

Ekimoz bir hastalığın habercisi olduğu için genellikle ekimozun değil de altta yatan sebebin tedavi edilmemesi ciddi sorunlara yol açabilir. 

Aşağıda sebepleriyle birlikte verilen ekimoz oluşumlarının tedavi edilmediği takdirde gelişebilecek durumlar yazılmıştır:

• Genellikle tedavi edilmeyen travmaya bağlı olarak gelişen ufak ekimozlar 1 ila 3 hafta gibi bir süre içerisinde kendiliğinden iyileşir. Bununla birlikte hemen iyileşmeyen ekimozlarda artan ağrı ve hassasiyet, ateş ve titreme gibi problemler ortaya çıkabilir.
  
• Herhangi bir travmaya bağlı olarak gelişen el, kol, ayak ve bacak kırıklarında ekimozlar meydana gelebilir. Gerekli kırık tedavisi ve cerrahisi yapılmadığı takdirde hastalarda çok şiddetli ağrılar, kemikte iltihap, kötü kaynama, kaynamama, sinir yaralanmaları, şok, derin ven trombozu ve yağ trombozu gibi çok çeşitli meydana gelebilir.
  
• Hastalarda karaciğer hastalıklarına bağlı olarak karın bölgesinde ekimozlar meydana geliyorsa bu kişilerde kronik karaciğer yetmezliği gibi uzun dönemde ciddi sorunlara yol açabilecek durumlar meydana gelebilir.
• Ektopik gebelik gibi anne sağlığını ciddi tehlikeye atacak tıbbi durumlarda görülen ekimoz dikkate alınmaz ve bu durum teşhisle beraber tedavi edilmezse ciddi komplikasyonlar görülebilir. Hastalarda hafif ateşten şok ve ölüme kadar gidebilecek istenmeyen durumlar oluşur.

Ekimoz Ne İyi Gelir?

Ekimoz gelişen kişiler aşağıdaki davranışlar ve yöntemler ile bu durumda ortaya çıkan şikayetleri azaltabilir.

Bu davranışlar ve yöntemler:

Çocuklar ve yetişkinler darbelere bağlı olarak gelişen ekimozlardan korunmak için spor yaparken koruyucu ekipman giymelidir.

• Darbelere bağlı olarak gelişen ufak çaplı ekimozların önlenmesi için ev içindeki mobilya dizilimi ve evin ışıklandırması önem kazanır. Yeterince gece aydınlatmasına sahip evlerde bu tür kazalar azalır ve ekimoz gelişimi önlenebilir.
• Ekimoz gelişen bölgeye yapılan soğuk kompres buz tedavisi son derece işe yarayan basit bir yöntemdir. Bu yöntem ile damarlarda gerçekleşen vazokonstriksiyon (damar kasılması) ekimoz yayılımını önler.

Ekimoz Ne İyi Gelmez?

Ekimoz gelişen kişiler aşağıdaki davranışlar ve yöntemler ile bu durumda ortaya çıkan şikayetler artabilir.

Bu davranışlar ve yöntemler:

• Ebeveynler çocuklarına dikkat etmeliler. Özellikle çocuklarda sportif faaliyetler sırasında meydana gelen yaralanmalardan kaçınmak gerekir. Hali hazırda meydana gelen ekimozun tekrar darbelere maruz kalması ilgili deri bölgesindeki belirtilerin artmasına sebep olur.
• Vitamin eksikliğine bağlı olarak görülen ekimozlarda vitamin takviyesi önemlidir. K vitamini açısından zengin olan ıspanak gibi yeşil yapraklı besinlerin diyet listesinde fazla olarak bulunması önerilir.
• Uzun süre aspirin veya antikoagülan kullanmaktan kaçınmak ekimoz geliştirme ihtimalini azaltır.

Ekimoz İlaçları

Ekimozu tedavi edebilecek direkt olarak bir ilaç tedavisi yoktur. İlaç tedavileri genellikle altta yatan bir durum varsa yapılır. Bazı ilaçlar ise ekimoz yaptığı gerekçesiyle doktorlar tarafından kullanımı sınırlandırılabilir. 

Ekimoz amacıyla kullanılan ilaçlar aşağıdaki gibidir:

Steroid Olmayan Anti İltihabi İlaçlar: Ekimoz bölgesindeki deride meydana gelen ağrı, hassasiyet ve şişkinlik gibi şikayet ve belirtilerin azaltılması olarak kullanılabilir. Bu ilaçların doktorlar tarafından reçete edilip doktorlar tarafından takip şartıyla kullanılması önerilir. 

Bu ilaçlar: 

• Asetaminofen
  
• Naproksen Sodyum
  

Bu amaçla kesinlikle aspirin kullanılmamalıdır. Aspirin ekimoz şikayetlerini arttırır.

Hamilelerde Ekimoz

Bazı kadınlar hamilelik sırasında normalden daha fazla derilerinde morarmalar veya en ufak bir şişkinliğin büyük bir siyah-mavi lekeye dönüştüğünü fark ederler. Bu durum önemsenmeyecek basit bir şey olabileceği gibi ciddi bir durumun sonucu da olabilir. 

Ekimoz meydan gelen gebenin gebelik trombositopenisi geliştirmiş olma ihtimali de vardır. Bu terim sadece hamile olmanın neden olduğu düşük trombosit sayısı anlamına gelir. 

Trombositler kanın pıhtılaşmasına yardımcı olur ve bu pıhtılaşmaya hem anestezide (doğum eylemi için) hem de sezaryen gibi ameliyatlarda ihtiyaç vardır.

Trombositler rutin olarak hamilelik boyunca kontrol edilir. Özellikle düşük trombosit sayıları ciddi bir gebelik komplikasyonu olan HELLP sendromunun belirtilerinden biridir. Bu sebeple bu kontroller ciddi olarak yapılır.  

Gebelikte gelişen ekimozun tedavisi için altta yatan sebep önem arz eder

Düşük trombosit sayısı olduğu ortaya çıkarsa, doktor hamilelik boyunca trombosit sayılarını izlemeye devam eder. Çok azaldığı takdirde doktor, sezaryen doğumdan kaçınmak için mümkün olan her şeyi yapar. Çünkü ameliyata bağlı olarak kanama problemleri gebenin hayatını tehlikeye atar. 

Çocuklarda ve Bebeklerde Ekimoz

Çocuklarda ve bebeklerde görülen ekimozlar genellikle bir yere el ve kol çarpmaya bağlı olarak görülenlerdendir. Bu durumda oluşan ekimozlar dokunulduğunda acıyabilir. Bununla birlikte bir ila üç hafta arasından tedavisiz bir şekilde kendiliğinden geçebilir. 

Çocuklarda ve bebeklerde görülen bir diğer ekimoz sebebi ise kontrolsüz ilaç kullanımıdır. Çocuklar ve bebekler aspirin gibi bazı ilaçları bilmeden şeker niyetine tüketebilir. Bu durumun anlaşılması ve aspirin tarzı ekimoza neden olabilecek ilaçların kesilmesi önemlidir. 

Hematolojik kanserler sebebiyle de bu ekimozlar çocuklarda görülebilir. Bu sebeple dikkatli olmak gerekir. Erken teşhis tedavi başarısını etkiler. 

Çocuklarda ve bebeklerde göz çevresinde siyah göz adı verilen ekimozlarda meydana gelebilir. Göz altı dokunun ince olması sebebiyle bu durum sıklıkla görülür. Bu durum preorbital ekimoz veya rakun gözü olarak da bilinir. Travmaya bağlı olarak gelişmiş olabilir. Altta yatan sebep araştırılıp tedavi edilmelidir. 

Ekimoz için Hangi Doktora Gidilir? 

Ekimoz, iç kanamaya işaret edebilir. Şiddetli bir ekimoz varsa göz ardı edilmemelidir.. Bununla birlikte, nedeni net değilse, zamanla renk değişikliği devam ederse veya ekimoz sık sık meydana gelirse bir doktorla konuşmak gereklidir. 

Ekimoz belirli bir travma sonucunda meydana geliyorsa ve iyileşmesi uzun sürüyorsa bir Cildiye uzmanının kontrol etmesi gerekebilir. 

Aşağıdaki durumlarda da ekimozun sebebinin teşhisi ve tedavisi için genellikle bir iç hastalıkları uzmanına gitmek gereklidir. Bununla birlikte bazı özel durumlarda farklı branştan doktorlar ile de görüşmek gerekebilir. 

• Belirgin bir nedeni olmayan ve deride gün geçtikçe büyüyen birkaç mor leke
• Bir veya iki hafta içinde geçmeyen bir çürükler
• Çürüklere neden olan kırık kemik gibi olası bir yaralanmanın varlığında da doktora gitmek gereklidir. Bu amaçla genelde ortopedi ve travmatoloji ile görüşmek gerekir.
• Birkaç dakika içinde durmayan kanama şikayetinde bir acil tıp uzmanı ile görüşmek gerekebilir.
• Halsizlik, baş dönmesi, mide bulantısı veya aşırı susama gibi çok fazla kan kaybının belirtileri
• Ayrıca yakın zamanda ameliyat olduysanız veya doğum yaptıysanız ve morluklar veya kanama fark edilirse acilen doktora gitmek gerekir.