Enoftalmus

Enoftalmus Nedir? 

Çevresindeki kemik yapı ve göz kasları yardımı ile yerinin sabitlendiği ve hareketinin sağlandığı göz küresinin normalden daha içe çökük olması durumuna enoftalmus adı verilir.  

Göz küresinin içe çökmesi; göz içi basıncın arttığı travmalar, yaşlanmaya bağlı yağ dokusunda azalma, bazı tümörlerin göze etkisi gibi çeşitli sebeplere bağlı olarak ortaya çıkan bir tablo olup hem fonksiyonel hem de kozmetik açıdan sorun yaratır.  

Enoftalmus Belirtileri Neler? 

Enoftalmusa eşlik eden bazı belirtiler olabilir. Bunların da tespit edilmesi önemlidir.

• Pitozis: Üst göz kapağının düşmesi olup genelde enoftalmusa eşlik eden bir belirtidir.
• Miyozis: Göz bebeğinin normale göre küçüldüğü tablo içe çöken göze giren ışık miktarının azalmasına bağlı olarak ortaya çıkar.
• Çift görme: Enoftalmus göz kasları ve sinirlerinin hasarlanması sonucu ortaya çıkan bir tablodur. Kasların ve sinirlerin hasarlanması aynı zamanda çift görme şikayeti gelişimine neden olur.  

Enoftalmus Nedenleri Nelerdir? 

Göz küresinin normalden daha içeri çökük bir görüntü verdiği enoftalmusun altında çeşitli sebepler yatabilir. Bu durum genelde vücuttaki sıvı oranının azaldığı dehidratasyon ve kaşeksi adı verilen; aşırı kilo kaybı, kas kütlesinde azalma, yağ dokusu da azalma ile giden durumlara neden hastalıklara bağlı olarak ortaya çıkar.

• Yaşlanma: Yaşın ilerlemesi ile vücuttaki yağ miktarı azalır. Bu azalma Göz çevresindeki yağ dokusunun da azalmasına ve dolayısı ile göz küresinin içeri doğru çökmesine neden olur.
• Blow – out kırıklar (göz tabanı kırıkları): Göz bölgesindeki basıncın aniden aşırı artmasına neden olan kazalar ve travmalar sonucu ortaya çıkan kırıklar gözün üst ve dış duvarı daha sağlam olduğu için genelde alt ve iç bölgede meydana gelir. Bu kırıklarda enoftalmus görülebilir. 
• Skleroderma / Sistemik skleroz: Bağışıklık sistemindeki hatalı bir çalışma sonucu ortaya çıkan hastalıkta göz tutulumu görüldüğü zaman enoftalmus ortaya çıkabilir.
• Horner sendromu: Beyinden yüzün bir bölümü ve göze giden sinirlerde hasarlanma sonucu ortaya çıkan Horner sendromu özellikle omurilik tümörleri ya da inme gibi durumlarda ortaya çıkabilir. Bu hastalıkta etkilenen gözde içe doğru çökük görüntü oluşur.
• Pancoast sendromu: Akciğerin üst kısmını tutan tümörler ve nadiren zatürre sonucu ortaya çıkan sendromda kitle boyna doğru ilerleyerek basınca neden olur. Bunun sonucunda gözde enoftalmus görülebilir. 
• Fitizis bulbi: Çeşitli kazalar, travmalar ya da hastalıklar sonucunda hem gözün içeri doğru küçüldüğü hem de görme fonksiyonunun bozulduğu bir durumdur.
• Başka kanserin göze metastaz yapması (yayılım göstermesi): Özellikle meme kanserinde göze yayılım gösterilir. Bu durumda enoftalmus gelişimi görülebilir. 

Enoftalmus Teşhisi

Göz küresinin içe çöküklüğü şikayeti ile doktora başvuru yapan hastalardan hasta öyküsü alınarak bu şikayetin ne zaman başladığı, şikâyetlerin ne kadar zamandır devam ettiği ve enoftalmusa ağrı gibi şikayetlerin eşlik edip etmediği sorgulanmalıdır. Sonraki aşamada oftalmolojik muayene olarak bilinen özel fizik muayene yapılarak enoftalmusun tek taraflı mı çift taraflı mı olduğu, göz kapaklarının durumu ve göz hareketleri incelenir.

Ayrıca Hertel ekzolftalmometri yöntemi ile gözlerin çift taraflı aynı anda konumu değerlendirilir. Gözün normal çıkıklığına göre milimetrik olarak ekzolftalmus (gözün normal konumuna göre çıkık olması) ya da enoftalmus durumu değerlendirilmelidir. 

Göz hastalıklarında radyolojik görüntüleme yöntemleri önemli bir yer tutmaktadır. 

• Direkt orbita grafi: Göz ve burun yapısının görüntülenmesinde değerli bir yöntem olan direkt orbita grafi özellikle blow out kırıkların yerinin tespit edilmesi için faydalıdır.
• Orbita ultrasonografi (Orbita USG): Hem ekonomik olması hem de zararlı ışın yaymaması sebebi ile ilk tercih edilecek yöntemlerden olan orbita ultrasonu ile göz bölgesindeki değişiklikler daha iyi gösterilir.
• Ultrasonik biyomikroskopi: Ön konumda yerleşim gösteren göz lezyonlarının görüntülenmesinde daha faydalı olan bir yöntem olup göz hastalıklarında kullanılabilir.
• Bilgisayarlı işlem tomografisi: Gözün 3 boyutlu görüntülenmesi sağlayan yöntemde gözün yukardan aşağı ve önden arkaya detaylı incelenmesine yardımcı olur.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Elektro - manyetik ortamda radyofrekans dalgalarının yardımı ile yapılan görüntüleme yöntemi de özellikle yumuşak dokuların görüntülenmesinde faydalıdır. İlaçlı manyetik rezonans görüntüleme esnasında ise damarlara kontrast maddeli ilaçlar gönderilerek daha net görüntüler elde edilir. 
• Venografi: Kafa derisindeki ve beyin bölgesindeki toplardamarlardan özel kontrastlı ilaçların gönderilerek damarların incelenmesi sağlanır .
• Karotid anjiografi: Kemik bulunmayan göz ve beynin daha iyi görüntülenmesini sağlayan karotid anjiografide damarların görüntülenmesi sağlanır.
• İnce iğne aspirasyon biyopsisi (İİAB): Tümör şüphesi bulunan hastalarda tümör bölgesinden doku alınarak incelenir.

Enoftalmus Tedavisi

Enoftalmusta tedavi planlaması nedene yönelik yapılır.

• Blow – out kırıkları olarak adlandırılan göz tabanı kırıklarında çift görme, sinir sıkışmalarına bağlı aşırı duyarlılık ya da duyarsızlık tablolarının gelişmesi durumunda cerrahi müdahale yapılarak kırıkların düzeltilmesi gerekir.
• Enoftalmus şikayetinin altında Pancoast sendromu teşhis edilirse tedavide öncelikle tümörün cerrahi eksizyonu ve takiben ışın tedavisi olarak da bilinen radyoterapi ve kemoterapi uygulamalarıdır.
• Enoftalmusun altında meme kanserinin göz bölgesine yayılım göstermesi durumu teşhis edilirse meme kanserinin evresine göre tedavi planlanır. Memedeki tümörün çıkarılması, memenin kısmi ya da tamamen çıkarılması cerrahi tedavi seçenekleri arasındadır. Ayrıca bu hastalarda kemoterapi ve radyoterapi ile kanser hücrelerinin çoğalmasının durdurulması sağlanır. 
• Ayrıca çoğu enoftalmus hastasında göz kapağı düşüklüğü şikayeti de eşlik ettiği için göz kapağı ameliyatı yapılabilir. 

Enoftalmus Tedavi Edilmezse 

Enoftalmus altta yatan ciddi hastalıkların ve durumların habercisi olabilir. Göz tabanı kırıkları gibi travmatik durumlarda ciddi sinir ve damar hasarları meydana gelebilir. Ayrıca Pancoast sendromu ya da meme kanserinin göze yayılım yapması durumunda da gözde enoftalmus görülebilir. Bu hastalıkların tedavisiz kalması durumunda sonuç ölüm olabilir. Tüm bu sebepler göz önüne alınarak enoftalmus şikayeti bulunan hastaların doktora başvuru yapması ve tedavisinin uygulanması önemlidir.

Enoftalmus Ameliyatı

Enoftalmus gelişen hastalarda altta yatan neden cerrahi müdahaleyi gerektirebilir. 

• Blow – out kırıklarının ameliyatı: Kötü görüntü oluşturacak kadar ciddi çökme olan hastalar, çift görme şikayeti olan hastalar ve gözdeki kırıkların çok geniş alanda olduğu hastalarda kırığın cerrahi olarak onarılması gerekir. Bu ameliyatlar genel anestezi altında uyutulan hastanın göz içinden kesiler yapılması ile uygulanır. Kırık bölgeler silikon, yapay implantlar ya da kemikler ile onarılır. 
• Fitizis bulbi cerrahi seçenekleri: Herhangi bir kaza ya da hastalığa bağlı olarak gelişen fitizis bulbide enoftalmus gelişen gözde görme fonksiyonu yitirilmiş olabilir. Bu hastalara protez göz takılması ya da göz nakli yapılması gerekir.
• Meme kanseri cerrahi tedavi seçenekleri: Meme kanserinde uygulanacak cerrahi yöntem hasta durumu, hastalığın evresi, tümörün büyüklüğüne göre seçilir. 
  1. Meme koruyucu cerrahi: Erken evre meme kanseri hastalarında uygulanan yöntemde tek tümör var ise ya da birbirine yakın tümör odakları mevcut ise sadece tümörler çevresindeki sağlam dokunun bir kısmı ile kesilerek çıkartılır.
  2. Subkutan mastektomi: Meme dokusunun korunamayacağı kadar kanserin yayıldığı hastalarda ya da dağınık yerleşimli birden fazla tümör odağının bulunduğu durumlarda uygulanır. Bu yöntemde meme dokusu çıkartılarak aynı ameliyatta çıkartılan doku yerine kalçadan alınan parça ya da silikon yerleştirilir.
  3. Meme başı koruyucu mastektomi: Meme başının ve memedeki cildin korunması isteniyorsa uygulanan yöntemde meme basının çevresinden yarım ay şeklinde açılan kesiden meme dokusu çıkarılır. Aynı ameliyatta silikon ya da kalça dokusundan alınan parça ile dokunun onarımı sağlanır.
  4. Total mastektomi: Meme dokusunun tamamen tutulduğu çok ileri evre hastalarda uygulanan total mastektomi yönteminde meme dokusu meme bası ile birlikte çıkartılır. Bu hastalarda uygun görülürse silikon ile ya da kalçadan alınan parça ile yeni meme dokusu yapılır. 
  5. Modifiye radikal mastektomi: Lenf bezlerine yayılım yapmış meme kanserinde tercih edilen modifiye radikal mastektomi yönteminde meme dokusu ile birlikte yayılım gösterdiği lenf bezleri çıkartılır.

Enoftalmus İlaçları 

Pancoast sendromu ve meme kanserine bağlı enoftalmus tedavisinde cerrahiyi desteklemek amacı ile kemoterapi ilaçları olarak bilinen antineoplastik ilaçlardan:

• Kolşisin 
• Sisplastin
• Vinkristin 
• Siklofosfamid 
• Vinblastin 
• Rituksimab

İle tedaviye devam edilir.

Hamilelikte Enoftalmus 

Hamilelikte gelişen enoftalmus genelde hamilelikte nadiren gelişen ancak ciddi sonuçları olabilen hiperemezis gravidaruma bağlı olarak gelişebilir. Hiperemezis gravidarum adı verilen tabloda; ciddi mide bulantısı ve takiben kusma, yiyeceklerden tiksinme, baş ağrısı, enoftalmus, bilinç bulanıklığı, bayılma, sarılık, ciddi kilo kaybı, kalp atışlarında hızlanma gibi tüm vücudu etkileyen belirtiler ortaya çıkar.

Bu tablonun geliştiği gebelerde belirtiler çok şiddetli değil ise evde yatak istirahati, kusma azaltıcı anti emetik ilaçlar ile hastalığın seyri rahatlatılmaya çalışılır. Belirtilerin şiddetli seyrettiği anne adaylarında ise hastaneye yatış gerekebilir. Bu hastalara intravenöz (damar içi) sıvılar verilerek; kaybedilen sıvı, vitamin ve mineraller yerine konur. Bazı hastalara nazogastrik besleme adı verilen ve burundan girilerek mideye ulaşılan bir yöntemle beslenme desteği verilir. 

Bebeklerde ve Çocuklarda Enoftalmus 

Bebeklik döneminde görülen enoftalmus doğumsal kemik kusurlarına bağlı olarak gelişebilir. Bu hastalarda anne karnında kemiklerin gelişimi esnasında çeşitli kusurlar meydana gelebilir. Bunun sonucunda tek taraflı ya da iki taraflı enoftalmus görülebilir. 

Bebeklik ve çocukluk döneminde görülen enoftalmus beyin ve kafatası bölgesine uygulanan ışın tedavisine bağlı olarak da gelişebilir. 

Bunun dışında bu dönemlerde enoftalmus durumu genetik geçişli doğumsal bir hastalık olan Marfan sendromu ve Horner sendromuna bağlı olarak ortaya çıkabilir. Bu durumlar için gerekli incelemeler yapılarak altta yatan nedene yönelik tedavi yapılmalıdır.

Enoftalmus için Hangi Doktora Gidilir? 

Göz küresinin içeri çökmesi travmayı kazalara bağlı olarak meydana gelen kırıklara bağlı ortaya çıkabilir. Bu durumda hastalar genelde acil serviste pratisyen hekim ya da acil tıp uzmanına ilk başvuruyu gerçekleştirirler. İlk incelemeler sonucunda hastalara göz hastalıkları bölümünde göz hastalıkları uzmanına yönlendirilir. 

Kazalara bağlı ani gelişmeyen enoftalmusta hastalar genelde göz hastalıkları bölümünde göz hastalıkları uzmanına muayene olmalıdır.