Göz Kapağı Sarkması

Göz Kapağı Sarkması Nedir?

Göz kapağı sarkması; göz kapağının normalden daha fazla göz bebeğini kapatması durumunda oluşan bir sağlık problemidir. Tıp dilinde “Pitozis” ya da “Blefaropitozis” olarak da adlandırılmaktadır. 

Normalde göz kapağı gözün renkli kısmını (iris ve kornea) 1-2 milimetre kadar kapatır. Eğer göz kapağı 2 milimetreden fazla göz bebeğini örterse hafif şiddetli pitozis, 3 milimetreden fazla örterse orta şiddetli pitozis ve artık göz kapağı 4 milimetreden fazla göz bebeğini örterse çok şiddetli pitozis meydana gelir. 

Ağır vakalarda, göz kapağı sarkması göz bebeğinin tamamını kapatarak görmeyi engelleyebilir. 

Levator palpebralis adlı kasın kasılması ile üst göz kapağı yerçekimine karşı aksiyon alarak yukarı kalkar. Göz kapağını daha da fazla açılmasına üst tarsal kası (müller kası) yardımcı olur. 

Bu kasların herhangi birinde veya bu kasları kontrol eden sinirlerde bir sorun olduğunda göz kapağı sarkması meydana gelir.

Bazen göz kapağı sarkması doğumdan itibaren (konjenital pitozis) ya da hastaların diğer sağlık problemi neticesinde hayatın ilerleyen dönemlerinde ortaya çıkar.

Doğumdan itibaren ortaya çıkan göz kapağı sarkması en yaygın form olup , levator kasının anne karnında zayıf gelişmesinden kaynaklanmaktadır. 

Genellikle göz kapağı sarkması tek gözde görülse de her iki gözde de göz kapağı sarkması oluşabilmektedir (bilateral pitozis).

Göz Kapağı Sarkması Belirtileri Nelerdir?

Göz kapağı sarkmasının başlıca belirtisi göz kapağının normalden daha düşük olmasıdır. Özellikle iki göz kapağında da sarkma yaşayan kişiler bunu kolay bir şekilde fark edemeyebilirler. 

Tek gözü etkileyen göz kapağı düşüklüğünde ise kişiler bunu ayna karşısında ya da çevresindeki kişilerin uyarısı ile fark edebilirler. Bu farkındalık ile kişiler, göz kapağı sarkmasının görünüşleri üzerinde olumsuz bir etkisi olduğunu düşünür ve psikolojik olarak olumsuz etkilenirler.

Göz kapağı sarkmasında görülebilecek diğer belirtiler ise şunlardır: 

• Göz kapağı sarkması kişilerin yorgun ya da bitkin bir şekilde görünmesine neden olabilir.
• Göz kapağı normalden daha sarkık olması nedeniyle göz içi nem dengesi bozularak kişilerin gözlerinde kuruluk ortaya çıkar. Bu nedenle bazı hastaların gözlerinde yanma ve batma hissi oluşabilir.
• Eğer üst göz kapağı sarkıklığı hafif ya da orta şiddetli ise kişilerin görme fonksiyonu kısmen kaybolabilirken daha ciddi vakalarda ise görme fonksiyonu ciddi oranda kaybolur.
• Kişiler, daha iyi görebilmek adına başlarını geriye yatırır, kaşlarını kaldırır ve çenelerine öne doğru eğerler. Bu görüntü göz kapağı sarkıklığı yaşayan kişilerin sürekli içinde olduğu bir pozisyondur. Ayrıca bu kişiler, kaşlarını devamlı yukarı kaldırması neticesinde baş ağrısı ve ilerleyen dönemlerde alın bölgesinde çizgilenme veya kırışıklık yaşamaktadırlar.
• Eğer göz kapağı sarkmasının nedeni sinir hasarından (3. kranial sinir) kaynaklanıyorsa, bu kişilerde çift görme (diplopi) problemi ortaya çıkmaktadır
• Göz kapağının ne kadar sarktığına bağlı olarak, hastalar gözlerini açık tutmakta zorluk çekebilir, özellikle kitap okumak için göz kapaklarını ve kaşlarını devamlı kaldırmak zorunda kalmalarından ötürü gözlerinin çevresinde yorgunluk ve ağrı hissederler.
• Özellikle ciddi derecede göz kapağı sarkması olan kişiler gözlerini kırpma veya kapamada zorluk çekerler. 
• Alt göz kapağı sarkmasında kişilerin gözyaşı kanalları tıkanabilir ve bu nedenle gözlerde kuruluk, gözün beyaz kısmında (sklera) ve göz kapağında kızarıklık veya yanma hissine neden olur. Bazı durumlarda gözlerdeki kuruluk korneanın yüzeyini tahriş eder ve kişileri ışığa duyarlı hale getirir (retinopati).

Göz Kapağı Sarkması Nedenleri Nelerdir?

Normal çalışan sistem içerisinde beyin, göz kapağını kaldıran kaslara (levator ve müller kası) sinyal gönderdiğinde göz kapakları açılır. Bu sinyal, 3. kraniyal sinir tarafından taşınır. 

Göz kapağı sarkmasında bu süreçte bir şeyler ters gider, bu nedenle göz kapaklarından biri veya her ikisinde düşüklük gelişir. 

Bunun temelinde şu nedenler olabilir:

• Doğumsal (konjenital): Çocuklarda göz kapağı sarkmasının en yaygın nedenidir. Üst göz kapağını kaldıran levator kasının yanlış gelişmesinden kaynaklanmaktadır. Vakaların yaklaşık %70’inde sadece bir gözü etkilemektedir. Eğer, göz kapağı sarkması görme alanını ciddi anlamda kapatıyorsa acil cerrahi müdahale gerekmektedir. Çünkü, doğuştan göz kapağı sarkması tedavi edilmezse ileriki dönemlerde göz tembelliğine hatta görme kaybına neden olmaktadır.
• Edinsel (yaşlılık veya yaşa bağlı pitozis): Yetişkinlerde görülen göz kapağı sarkmasının en sık nedeni olmasının yanında buradaki sorun; göz kapağını kaldıran kasın zamanla zayıflaması, kasa elastikiyet ve güç veren kolajen yapısının bozulmasıdır. Her iki gözü de etkilemesine rağmen, bir gözdeki göz kapağı sarkması diğer gözden daha ciddi olmaktadır. Yaşlanmanın uzun süreli etkisi, kontakt lens kullanımı ve önceden geçirilmiş göz ameliyatları bu durumun altında yatan nedenlerdendir.
• Kas ve sinir sistemini etkileyen hastalıklar: Göz kapağı sarkması, göz kapağını yukarı kaldıran kasların hasarlanması ya da bu kası kontrol eden sinirdeki (3. kraniyal sinir) hasardan kaynaklanabilir. Bu tür hasarlar diyabet, hipertansiyon, beyin ya da akciğer tümörünün (pancoast) bir komplikasyonu olarak veya myasthenia gravis gibi kas ve sinir sistemini etkileyen hastalıklar nedeniyle ortaya çıkmaktadır.
• Mekanik veya travmatik nedenler: Göz kapağının üstünde var olan bir kitle, ödem ya da kan toplanması (ekimoz) mekanik olarak göz kapağının üstünde ağırlık yaparak göz kapağının sarkmasına yol açar. Bazı kazalar, göz ameliyatları ya da özellikle alerjisi olan kişilerin devamlı gözlerini ovuşturmasından kaynaklı travmatik sebepler yüzünden göz kapağı sarkması yaşanmaktadır.
• İlaçlar: Özellikle yüksek doz bağımlılık yapan opioid (morfin, oksikodon) ilaçları içen kişilerde göz kapağı sarkması oluşmaktadır. Antikonvülsan ya da antiepileptik ilaçların da hafif şiddetli göz kapağı sarkması yaptığı bilinmektedir.
• Diğer nedenler: Mitokondriyal hastalıklar ile gelişen kas problemleri veya doğuştan kas distrofisi (kas erimesi) yapan hastalıklar (DMD kas hastalığı gibi) göz kapağı düşmesine neden olmaktadır. Ayrıca botulizm (gıda zehirlenmesi) ya da akrep ve yılan sokması ardından kişilerde göz kapağı sarkması görülmektedir.
• Yalancı göz kapağı sarkması (pseudoptosis): Bu durum görüntü itibariyle göz kapağı sarkması olsada buradaki sorun göz kapağını hareket ettiren kas ya da sinirlerden kaynaklı değildir. Yaşlanma ile göz kapağı üzerindeki cildin sarkması (dermatoşalazis) veya göz küresinin normalden daha geride konumlanması (enoftalmus) gibi diğer sebeplerden kaynaklanmaktadır. Göz doktorunun kısa süreli bir muayenesi ile ayırıcı tanı koyabileceği bir durumdur.

Göz Kapağı Sarkması Teşhisi

Göz kapağı sarkmasının teşhisinde hastanın tıbbi geçmişini iyi bir şekilde almak çok önemlidir. Özellikle göz kapağı sarkmasının sürekli mi ya da aralıklı olarak ne sıklıkla geliştiği ve gözün görme açısını ne kadar etkilediği doktor tarafından sorularak öğrenilmesi çok önemlidir. 

Özellikle diyabet ve yüksek tansiyon hastalarının tıbbi geçmişi dikkatli bir şekilde alınır.

Fiziksel muayene sırasında özellikle yaşlı kişilerin üst göz kapaklarındaki sarkma muhtemelen yaşa bağlı gelişen bir durumdur. Doktorlar kişilerin eski fotoğraflarına bakarak bu tanıyı kolay bir şekilde netleştirirler.

Marjin refle uzaklığı testinde (MRD) ise bir ışık kaynağı ve cetvel yardımıyla gözbebeğinin ışık refleksi ile üst göz kapağı arasında mesafe ölçülür. Normal değerin (4-5 milimetre) üstünde ise göz kapağı sarkması teşhisi konur. Ayrıca, levator (göz kapağına yukarı kaldıran kas) kasının gücünü ölçen testler ayrıca yapılır.

Kas güçsüzlüğü veya kas hastalığı olan kişilerde oluşan göz kapağı sarkmasının myastenia gravis (miyasteni) hastalığına bağlı olup olmadığı yapılacak dinlenme ve buz testi ile kısa sürede belli olur. 

Dinlenme testinde hastalar gözlerini iki dakika boyunca kapalı tutmaları söylenir. Myastenia hastalarının yaklaşık %50’sinde dinlenme testi sonrası göz kapağındaki sarkma da iyileşme görülecektir.

Buz testinde ise hastanın göz kapağı üzerinde 2 dakika boyunca buz konulur ve bu süre sonunda hastanın göz kapaklarındaki sarkma iyileşirse hastaya miyasteni teşhisi konur. Doktorlar bazı durumlarda özel kan testi ile miyasteni hastalığına ait antikorları tespit ederek tanıyı kesinleştirir.

Göz Kapağı Sarkması Tedavisi

Yaşa bağlı gelişen göz kapağı sarkmalarında görme alanı ciddi bir şekilde etkileniyorsa göz kapağına cerrahi olarak müdahale edilerek bu sorun düzeltilebilir. 

Çoğu yetişkin kişinin ameliyatı lokal anestezi altında kısa bir sürede gerçekleşir. Lokal anestezi sayesinde hastalar göz kapaklarını hareket ettirerek doktorların göz kapaklarını en iyi pozisyona getirmelerine katkıda bulunurlar.

Bebeklerde doğuştan (konjenital) itibaren oluşan ciddi göz kapağı sarkmalarında doktorun kısa bir muayenesi sonrasında düzeltici cerrahi müdahalede bulunulur.

Ancak göz kapağı sarkması bebeğin görme alanını ciddi anlamda kapatmıyorsa ameliyat çocuğun okul çağı dönemine kadar ertelenir. 

Göz kapağı sarkmasının nedeni bir kas hastalığı, nörolojik problem veya lokal bir göz enfeksiyonundan kaynaklanıyorsa ilaç tedavisi hastalara verilmektedir. İlaç tedavisi ile göz kapağı sarkmasını iyileşir veya daha da kötüleşmesi önlenir

Göz Kapağı Sarkması Tedavi Edilmezse

Özellikle çocukluk döneminde tedavi edilmeyen göz kapağı sarkmaları çocukların görme gelişimini etkilemesi sonucunda göz tembelliği (ambliyopi), şaşılık ve bulanık görme gelişmektedir. 

Bazı çocuklar daha iyi görmek için çenelerini öne itme suretiyle sürekli pozisyon alırlar. Bu, ileride büyüme gelişimini yavaşlatan ya da boyun problemleri yaratan bir sorun haline gelmektedir.

Ayrıca, daha uzun dönemde göz kapağını yukarı kaldıran kaslara bağlı olan tendonların zayıflaması ve gerilmesine neden olur. 

Tendon zayıflaması ile göz kapağı daha fazla sarkar ve göz bebeğini daha fazla perdeleyerek görmeyi büyük oranda azaltır. Bazı vakalarda görme kaybı dahi yaşanmaktadır.

Göz Kapağı Sarkmasına Ne İyi Gelir?

Gözler olduğundan daha yorgun ya da bitkin göründüğünde veya göz kapaklarının ağırlaştığını hissederseniz göz kapağı sarkması için yapılacak egzersizler faydalı olacaktır. 

Göz kapağını kaldıran kasların egzersizler ile sık sık uyarılması kas güçsüzlüğüne veya bozulmalarına karşı olumlu bir etki gösterdiği bilinmektedir. 

Göz kapağı etrafına yapılacak hafif masajlar ile göz kapağındaki kan dolaşımı ve sinir tepkileri artırmaktadır. Ayrıca bu basit hareketler ile kas esnekliğini artırıcı egzersizler için göz kapakları hazır hale gelir.

Göz kapaklarını her saat belirli süreler içinde çalışmaya zorlamak göz kapağı sarkmalarına iyi gelmektedir. Kaşları yukarı kaldırırken göz kapakları olabildiğince sıkıca kapatılır ve 10 saniye beklendikten sonra tekrar açılır. 

Daha sonra kaşlar tekrar yukarı kaldırılır fakat bu sefer göz kapakları yarım kapatılarak 10 saniye beklenir ve daha sonra göz kapakları olabildiğince geniş açılarak 10 saniye daha beklenir. Bu egzersizleri günün her saatinde ve her yerde uygulayabilirsiniz

Göz kapağı sarkmaları için göz yogası (tratak) yapılmaktadır. Göz kapağı en geniş şekilde açılır ve gözler genelde bir mum ışığına ya da herhangi bir nesneye sabitlenir. Gözlerin kırpma ihtiyacı başlayana kadar gözler açık tutulur. 

Daha sonra göz kapakları kapatılır ve yeniden aynı egzersizler yapılır. Genelde 10 dakikalık seanslar halinde uygulanmaktadır.

Göz Kapağı Sarkması Ne İyi Gelmez?

• Tedavi ile kontrol altına alınmayan yüksek tansiyon veya diyabet gibi hastalıklar göz kapağı sarkması için risk faktörüdür.
• Saman nezlesi gibi alerjik hastalıkları olan kişilerin gözlerinde oluşan kaşıntı nedeniyle devamlı gözlerini ovmaları sonucunda göz kapağını kaldıran kaslarda hasar oluşur ve göz kapağı sarkması gelişme riski artar.
• Myastenia gravis (miyasteni) gibi nörolojik hastalıkları olan kişilerde tanı ve tedavide gecikme yaşanması ile göz kapağı sarkma riski yükselir.
• Uzun süre kontakt lens kullanımı ile göz kapağı sarkma riski artmaktadır.
• Alkol, sigara, stres, obezite ve uzun süre güneşe maruz kalmak göz kapağı sarkma riskini artırmaktadır.
• Katarakt ameliyatları sonrasında nadirden olsa göz kapağında sarkma meydana gelmektedir

Göz Kapağı Sarkması Ameliyatı

Yapılacak cerrahi müdahaleler göz kapağını kaldıran levator kasının işlevine bağlıdır. Eğer kasın fonksiyonunda genel anlamda ciddi bir bozulma yoksa kasa yönelik cerrahi müdahalede bulunulur. 

Eğer kas üzerinde çok ciddi bir fonksiyon kaybı varsa alternatif yöntemler kullanılarak cerrahi müdahale gerçekleştirilir. En yaygın uygulanan cerrahi yöntemler şunlardır:

Göz kapağını hareket ettiren levator veya müller kası cerrahi bir yöntemle kısaltılarak göz kapağı ile kaslar arasındaki mesafe daralır ve göz kapağındaki sarkıklık giderilir. Bu yöntem göz kapağını korurken aynı zamanda ameliyat sonrası yara veya iz bırakmamaktadır. Bu yöntem sadece levator kası çalışan kişilere uygulanmaktadır.

Hastanın levator kasında büyük bir fonksiyon kaybı varsa frontal askı yöntemi ile göz kapağı çeşitli malzemeler (hastanın dokularından ya da yapay silikon malzemeler) ile içerden kaş bölgesine asılarak cerrahi müdahale gerçekleşir. 

Ameliyat çok kısa bir sürede tamamlanarak hasta aynı günde evine gönderilir ve günlük yaşantısına hiçbir sorun olmadan devam edebilir. Ameliyat sonrası hastaya antibiyotikli krem ve suni gözyaşı damlası reçete edilebilir.

Gebelikte Göz Kapağı Sarkması

Hamilelik döneminde önceden göz kapağı sarkması yaşayan kadınların durumu çok nadir de olsa kötüleşebilir. 

Özellikle hücreler arasındaki sıvı dengesinin bozulması ve bazı hormonların etkisiyle göz kapağı sarkması görme alanı etkilemeye başlayabilir. 

Hamilelik döneminde başlayan göz kapağı sarkması tek gözü etkiler ve doğumdan birkaç ay sonra düzelir. 

Hamile kadınların ve bebeklerinin sağlığı için göz kapağı sarkması vakalarını uzman bir doktor kontrolünde takibi yapılmalıdır.

Bebeklerde Göz Kapağı Sarkması

Doğuştan (konjenital) oluşabilen göz kapağı sarkmalarının temel nedeni bebeğin anne karnında göz kapağını kaldıran kasın (levator) veya bu kası yönlendiren sinirlerin tam gelişmemesinden kaynaklanmaktadır. 

Bazı durumlarda doğum sırasında yaşanılan travma ya da hastalıklar nedeniyle (marcus gunn sendromu) gelişmektedir.

Kısa bir doktor muayenesi sonrasında bebeklerdeki şiddetli göz kapağı sarkması durumlarında derhal cerrahi müdahalede bulunarak göz kapağı sarkması düzeltilir.

Eğer göz kapağı sarkması ciddi bir görme kaybı yaşatmıyorsa hiçbir müdahalede bulunmadan çocuğun okul çağı gelene kadar beklenir. Bu zaman zarfında sıkı bir doktor kontrolü altında göz kapağını kaldıran kasların gelişimi takip edilir. 

Eğer kaslarda bir düzelme olmaz ise genelde çocuklar 5 yaşına geldiklerinde basit bir cerrahi müdahale ile göz kapağı sarkması düzeltilmektedir.

Çocuklarda Göz Kapağı Sarkması

Bebeklik döneminde müdahalede bulunmayan göz kapağı sarkmalarında ileride çocukluk döneminde çeşitli komplikasyonlar görülmektedir. 

Göz kapakları göz bebeğini kısmi ya da komple kapatarak göz tembelliği (ambliyopi) veya tam görme kaybına neden olabilmektedir. 

Bazı nadir durumlarda ise  göz kapağı sarkması gözün ışığa duyarlı kısımlarında sorun yaratmaktadır.

Çocuklarda aşağıdaki belirtiler varsa kısa bir süre içerisinde uzman bir doktor ile görüşünüz:

• Çocuklar, daha iyi görmek için sık sık başını geriye yatırıp ve kaşlarını yukarı doğru kaldırıyorsa
• Çocuklar, gözlerinin kötü ya da bulanık gördüğünü söylüyorlarsa 
• Çocuklar, daha geç fiziksel gelişim sergiliyorsa (geç emekleme ya da yürümek gibi)

Göz Kapağı Sarkması için Hangi Doktora Gidilir?

Göz kapağı sarkması yaşayan kişilerin Göz Hastalıkları bölümünden randevu alarak uzman bir göz hastalıkları uzmanı ile görüşmesi gereklidir. 

Aşağıdaki belirtilerden biri herhangi birini yaşıyorsanız en yakın zamanda bir sağlık kuruluşuna başvurunuz:

• Göz kapağı sarkması aniden ya da çok kısa bir süre içinde gelişmişse
• Göz kapağı sarkmasına çift görme, yüz kaslarında zayıflık, el ve ayaklarda güçsüzlük, nefes darlığı, konuşmada zorluk ya da ciddi bir baş ağrısı eşlik ediyorsa
• Gözde ağrı, kızarıklık veya gözü hareket ettirmede zorluk yaşanması gibi göz enfeksiyonuna ait belirtiler varsa
• Bebeklerin göz kapakları arasında bir dengesizlik, bir gözü diğerinden daha küçük veya çocuklar, daha iyi görebilmek için devamlı kafalarını geriye ve kaşlarını yukarı doğru kaldırıyorsa
• Göz kapaklarındaki sarkma görme alanını perdeliyorsa