Doğalgaz Zehirlenmesi

Doğalgaz Zehirlenmesi Nedir?

Doğalgaz zehirlenmesi karbonmonoksit zehirlenmesi olarak da adlandırılır. Çünkü doğalgaz gibi fosil kaynaklı yakıtlar (petrol, kömür) yandıklarında karbonmonoksit açığa çıkarır. 

Karbonmonoksit kokususuz, tatsız, havadan hafif bir gazdır ve solunduğunda tahrişe yol açmaz. Karbonmonoksitin bu özelliklerinden dolayı ortama yayıldığını fark etmek oldukça zordur ve bu gaz ortamdaki kişileri sinsice ölüme götürür. 

Karbonmonoksit zehirlenmesi belirtileri soğuk algınlığı veya gıda zehirlenmesi ile karışabilir.

Her soluk aldığımızda akciğerlerimize ulaşan havadaki oksijen; kırmızı kan hücrelerinde bulunan, hemoglobin denilen ve oksijeni taşıyan moleküllere bağlanır. 

Hemoglobin oksijeni vücuttaki tüm hücrelere yayar ve karşılığında karbondioksiti alarak onu akciğer taşır. Akciğerde soluk verilmesiyle dışarıya karbondoksit salınmış olunur. Bu döngü canlılığın sürdürülmesi için hayat boyu gereklidir.

Karbonmonoksitin bu kadar ölümcül olmasının nedeni hemoglobinlere oksijenden daha yüksek ilgi (afinite) ile bağlanıyor ve hemoglobinleri oksijenden daha zor bırakıyor olmasıdır. 

Her karbonmonoksit solunduğunda vücuttaki oksijen taşımaya hazır hemoglobinler azalır ve karbonmonoksitle bağlanmış hemoglobinler yaklaşık yüzde 60 civarına geldiğinde kişinin ölümü gerçekleşir.

Karbonmonoksit zehirlenmesi herkes için ölümcül olmakla beraber çocuklar, hamileler, yaşlılar ve kronik hastalığı olan kişiler karbonmonoksit zehirlenmesine karşı daha savunmasızdır.

Doğalgaz Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?

Doğalgaz zehirlenmesi belirtileri aşağıda sıralanmıştır.

• Baş ağrısı
• Güçsüzlük
• Baş dönmesi
• Mide bulantısı
• Kusma
• Nefes almada güçlük
• Konfüzyon (zihin bulanıklığı)
• Görüş bulanıklığı
• Bilinç bulanıklığı
• Ataksi (kontrol edilemeyen kas hareketleri)
• Kas ağrısı
• Göğüs ağrısı
• Denge kaybı veya düşme

Karbonmonoksit zehirlenmesi özellikle uyuyan yada alkol gibi bilinç durumunu değiştiren maddeler alan kişiler için tehlikelidir. Bu kişilerde geri döndürülemeyen beyin hasarı olmadan önce bir problem olduğunu fark etmek oldukça güçtür.

Doğalgaz Zehirlenmesi Risk Faktörleri

Karbonmonoksite maruz kalmak özellikle aşağıda sıralanan gruptaki kişiler için tehlikelidir.

• Anne karnındaki bebekler: Fetal kan hücreleri karbonmonoksiti almaya yetişkin kan hücrelerinden daha yatkındır. Bu durum anne karnındaki bebeklerin karbonmonoksit zehirlenmesine daha hassas olmasına yol açar.
• Çocuklar: Çocuklar yetişkinlerden daha fazla nefes alıp verirler. Bu durum onları karbonmonoksit zehirlenmesine karşı daha savunmasız yapar.
• Yaşlı bireyler: Karbonmonoksit zehirlenmesi yaşayan yaşlı bireylerde beyin hasarı görülme riski daha fazladır.
• Kronik kalp hastalığı olan kişiler: Anemi hastalığı olan, kalp ve akciğer problemleri nedeniyle solunum zorluğu yaşayan kişiler karbonmonoksit zehirlenmesinden daha fazla etkilenmektedir.
• Karbonmonoksit zehirlenmesinin bilinç kaybına yol açtığı kişiler: Bilinç kaybı görülmesi karbonmonoksit zehirlenmesinin daha ciddi olduğunun bir göstergesidir.

Doğalgaz Zehirlenmesi Nedenleri Nelerdir?

Karbonmonoksitin hemoglobinlere bağlanma isteği oksijenden daha fazla olduğu için solunana havada yüksek oranda karbonmonoksit bulunuyorsa bir süre sonra dolaşımdaki oksijen miktarı azalır ve bu durum hücre ve organ hasarına neden olur.

Birçok benzin yakan cihaz ve motorlar karbonmonoksit üretir. Bu cihazların ürettiği karbonmonoksit miktarı aslında o kadar önemli değildir. Önemli olan cihazın veya motorun kapalı bir ortamda çalışıyor olup olmadığıdır.

Garajda araba motorunu uzun süre çalıştırmak, kapalı alanda mangal yapmak, kışın ısınmak için kullanılan doğalgaz cihazının bakımsız kalması sonucu karbonmonoksitin evin içine dolması gibi durumlar solunan havanın ciddi oranda karbonmonoksitle dolmasına sebep olur.

Aynı zamanda yangın çıktığında yangın dumanını solumak da zehirlenmeye sebep olur.

Doğalgaz Zehirlenmesi Teşhisi

Eğer herhangi bir kaynaktan ortama karbonmonoksit salınımı olduğu biliniyor ve bu ortamda bulunan kişilerde mide bulantısı, kusma, baş dönmesi, uyuşukluk ve bilinç kapanması gibi doğalgaz zehirlenmesi belirtileri bulunuyorsa doğalgaz zehirlenmesinden şüphelenilir. 

Zaman kaybetmeden ambulans çağırılmalıdır. Hastaneye ulaştığınızda doğalgaz zehirlenmesi ön tanısını kesinleştirmek için kişiye kan testi yapılır. 

Hem fiziksel muayene hem de kan testleriyle doğalgaz zehirlenmesi teşhisi konulur. Ayrıca oksijenli tedavi verilmesiyle kliniğin düzelmesi tanıyı güçlendirir niteliktedir.

Doğalgaz Zehirlenmesi Tedavisi

Doğalgaz zehirlenmesinde zaman kaybetmeden acil müdahalede bulunmak ve tedaviye başlamak kişinin hayatını kurtarır. Doğalgaz zehirlenmesinde izlenilmesi gereken yol aşağıda sıralanmıştır.

• Kişiye taze hava verilmesi
  
  • Kişiyi karbonmonoksit bulunan ortamdan uzaklaştırmak gereklidir.
    
  • Eğer kişinin bilinci kapalıysa kişi hareket ettirilmeden olası yaralanmalar için bakılmalıdır.
    
  • Eğer güvenli bir şekilde yapılabiliyorsa karbonmonoksit kaynağı kapatılmalıdır.
    
• 112’nin aranması
• Eğer gerekliyse CPR’a (Yaşam Desteği) başlanması: Eğer kişi cevap vermiyor, nefes almıyor ya da düzgün nefes alıp veremiyorsa
  • Eğer yalnızsanız 112’yi aramadan önce hastaya 1 dakika boyunca CPR yapmalısınız. Yalnız değilseniz başka birine 112’yi aramasını söylemeli ve CPR yapmaya başlamalısınız.
  • Hasta çocuk ise çocuklara uygun şekilde CPR yapılmalıdır.
  • CPR yapmaya hasta cevap verene ya da acil yardım ekipleri gelene kadar devam etmelisiniz.
• Takipte kalmak: Hastaneye ulaşıldığında hastanın tedavisi %100 oksijen ile yapılır. Karbonmonoksit maruziyetinin derecesine göre oksijen farklı şekillerde verilebilir.
  • Karbonmonoksite orta derecede maruziyet durumunda oksijen hastaya bir maske yardımıyla verilir.
  • Ciddi karbonmonoksit zehirlenmesi durumunda hasta yüksek basınçlı oksijen ile tedavi edilir.

Doğalgaz Zehirlenmesi Tedavi Edilmezse

Karbonmonoksite maruz kalma derecesine ve süresine bağlı olarak doğalgaz zehirlenmesi tedavi edilmezse aşağıda sıralanan problemlere yol açar.

• Kalıcı beyin hasarı
• Kalbe verilen hasardan dolayı hayatı tehdit eden kalp problemleri (aritmiler vb.)
• Anne karnında bebek ölümü ya da düşük
• Kişinin ölümü
  

Doğalgaz Zehirlenmesine Ne İyi Gelir?

Doğalgaz zehirlenmesi durumunda daha fazla karbonmonoksite maruz kalmamak için ve olası bir patlama ihtimalinden kaçınmak için ortamdan uzaklaşmak iyi gelir. Bulunulan ortamı havalandırmak da daha fazla oksijen alınması açısından önemlidir. 

Doğalgaz zehirlenmelerinde her saniyenin önemi vardır. Bu nedenle zaman kaybedilmeden 112 aranarak tedaviye ulaşmak hayati önem taşımaktadır. 

Eğer kişiden nabız alınamıyor ve kişi cevap vermiyorsa kalp masajına başlamak ve kişide kan dolaşımını sağlamak beyin gibi hayati organlara verilen hasarın derecesini azaltabilir. 

Bu nedenle eğer gerekliyse ambulans gelene kadar acil müdahalede bulunmak kişinin hayatta kalma olasılığını artırmaktadır.

Doğalgaz Zehirlenmesine Ne İyi Gelmez?

Zehirlenmenin gerçekleştiği ortamda bulunmak daha fazla karbonmonoksite maruz kalmanıza yol açar ve doğalgaz zehirlenmesine iyi gelmez. 

Solunan havadaki karbonmonoksitin vücuttaki kırmızı kan hücrelerine bağlanma oranı aynı ortamda kaldıkça artar bu durum geri dönülmesi zor sonuçlara yol açarak kişinin ölümüne sebep olabilir. 

Doğalgaz Zehirlenmesi İlaçları

Doğalgaz zehirlenmesinde özel olarak kullanılan bir ilaç yoktur. Hastaya oksijen tedavisi uygulanarak doku ve organlara oksijen taşınması hızlandırılmaya çalışılır. 

Bunun için aşağıda bahsedilenler uygulanır.

• Saf oksijen tedavisi: Acil müdahale odasıda kişiye ağızı ve burun deliklerini kapatan bir maske ile saf oksijen verilir. Bu tedavi şekli oksijenin hücrelere ve organlara ulaşmasına yardım eder. Eğer kişi kendi kendine nefes alamıyorsa bir solunum cihazı (ventilatör) yardımıyla kişinin nefes alması sağlanır.
• Hiperbarik oksijen tedavisi: Hiperbarik oksijen tedavisi çoğu durumlarda önerilmektedir. Bu terapide saf oksijenin basıncı normale göre 2-3 kat artırılmıştır. Bunun sayesinde karbonmonoksitle oksijen değişimi daha hızlı gerçekleşmektedir. Hiperbarik oksijen tedavisi ağır karbonmonoksit zehirlenmelerinde faydalıdır. Karbonmonoksite özellikle duyarlı olan beyin ve kalp dokusunun korunmasında rolü vardır. Hiperbarik oksijen tedavisi hamile kişilerde de önerilir. Çünkü anne karnındaki bebekler karbonmonoksit zehirlenmesinin yol açtığı zararlara daha savunmasızdır.

Hamilelerde Doğalgaz Zehirlenmesi

Hamilelerde karbonmonoksit plasentayı (anne ve bebek arasındaki kan ve madde geçişini sağlayan bağ) geçerek bebeğe ulaşabilir. Hamileler doğalgaz zehirlenmesi yaşadığında karbonmonoksit hemen bebeğin kanına geçmez.

Fakat karbonmonoksit bebeğin kanına geçtiği zaman temizlenmesi yetişkin bireylerden daha uzun sürmektedir. Çünkü anne karnındaki bebeklerde bulunan hemoglobin yapısı yetişkinlerde bulunan hemoglobinden farklıdır ve karbonmonoksite daha yüksek istekle bağlanmaktadır. (Hemoglobin tipi fetüslerde hemoglobin F olarak adlandırılır).

Hamilelerde görülen doğalgaz zehirlenmesi bebeğe zarar verebilir. Bu zararların arasında prematüre doğum, anne karnında bebek ölümü, nörolojik problemler ve beyin hasarı vardır.

Fakat yapılan bazı çalışmalarda karbonmonoksit zehirlenmesi eğer annenin bilincini kapatacak derecede şiddetliyse bebekte bu zararlara yol açtığının bulunduğunu belirtmek gereklidir.

Sigara içmek de hamile bireyin kanındaki karbonmonoksit seviyelerini artırmaktadır. Sigaranın saymakla bitmeyen anneye, bebeğe ve içen kişinin etrafındakilere birçok zararı vardır.

Karbonmonoksitin anne kanında artması demek bebeğe ulaşan oksijen miktarının azalması anlamına gelir. Bu durum bebeğin gelişimine birçok zarar verir ve ciddi problemlere yol açabilir.

Doğalgaz zehirlenmesi acil bir durumdur. Eğer sizde karbonmonoksit zehirlenmesi belirtileri olduğunu düşünüyorsanız derhal acil servise başvurmalısınız. Hamilelerde doğalgaz zehirlenmesi tedavisi hamile olmayan kişilerle aynıdır. Tedavide oksijen verilmektedir.

Çocuklarda Doğalgaz Zehirlenmesi

Çocuklar ve bebekler yetişkinlere göre doğalgaz zehirlenmesine karşı daha savunmasızdır. Bunun sebebi metabolizma hızlarının yetişkinlerden daha yüksek olmasıdır. 

Kronik akciğer hastalığı veya kan hastalığı olan çocuklar (örneğin, anemi) karbonmonoksit maruziyetine daha düşük seviyelerde olsa bile sağlıklı yetişkinlere göre daha hassastırlar. Karbonmonoksit zehirlenmesi belirtileri değişkenlik gösterir ve spesifik değildir.

Karbonmonoksit zehirlenmesi yaygın belirtileri arasında baş ağrısı, uyuşukluk, güçsüzlük, kusma, mide bulantısı, göğüs ağrısı ve mental durumda değişiklikler vardır.

Karbonmonoksit zehirlenmesinin ciddi olduğunu gösteren belirtiler ise şunlardır: nefes alamama, baş ağrısı, kusma, göğüs ağrısı, irritabilite, ataksi (kontrol edilemeyen kas hareketleri), değişmiş mental durum, nörolojik belirtiler, bilinç kaybı, koma ve ölüm.

Çocuk ve bebeklerde karbonmonoksit zehirlenmesi tedavisi oksijen verilmesi,  kalp aritmileri için hastanın izlenmesi ve ciddi durumlarda mekanik ventilasyon yapılması şeklindedir.

Tedavi için hiperbarik oksijen uygun görülebilir. Bunun için bir toksikolojist veya pediatrik kritik bakım uzmanından yardım istenmelidir.

Doğalgaz Zehirlenmesi için Hangi Doktora Gidilmeli?

Eğer kendinizde veya çevrenizdeki kişilerden birinde baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma ve bilinç bulanıklığı gibi karbonmonoksit zehirlenmesi belirtileri olduğunu düşünüyor ve doğalgaz zehirlenmesi olduğundan şüpheleniyorsanız acilen 112’yi tuşlayarak bir ambulans çağırmalı ve bulunduğunuz ortamdan uzak olmalısınız (ortamda durmak karbonmonoksite daha fazla maruz kalmanıza yol açarak ciddi sonuçlara yol açar). 

Ambulans ve Acil Serviste ilk müdahaleler yapılacak ve tedaviniz planlanacaktır.