Düztaban Hastalığı

Halk arasında “Taban Düşüklüğü” olarak da bilinen ve tıbbi literatürde “Pes Planus” olarak adlandırılan bir ayak hastalığıdır. Yürümede bozukluğa ve gerekli tedavinin sağlanmaması durumunda kalıcı hasarlara yol açabilen bir hastalıktır.

Doğuştan olabileceği gibi sonradan da oluşması muhtemeldir. Esnek (Fleksibl) veya Sert (Rijit) olmak üzere iki ana türü vardır. Esnek (Fleksibl); kemik yapısında herhangi bir sorun olmamasına rağmen kas ve bağların gevşekliği olarak tanımlanabilirken, sert (Rijit) ise ayak kemerinin olmamasından kaynaklanır.

Düztabanlık Belirtileri

Her hastalıkta olduğu gibi düztabanlıkta da bazı olguların oluşması, hem hastalığın teşhisini kolaylaştıracak hem de doğru tedavi yönteminin belirlenmesinde etkili rol oynayacaktır. 

Düztabanlık belirtilerinde aşağıdaki olgulardan bahsedilebilir:

• Özellikle ayak bölgelerinde sık sık oluşan ağrı
• Erken yorulma sorunu
• Genellikle bel bölgesinde ortaya çıkan kireçlenme
• Dizlerin yürüme esnasında birbirine çarpması
• Ayakların içe basması
• Bel bölgesinde oluşan ağrılar
• Spor yapamama durumu ve yürüyüş süresinde kısalma
• Ayaklarda oluşan şişlik ve uyuşma hissi
• Bacaklarda yorgunluk hissi
• Dizlerde yorgunluk hissi

Düztabanlık Nedenleri

İnsanoğlu doğduğunda düztaban olarak dünyaya gelir. Çünkü ayaklarımızda bulunan kavisler 5 yaşına geldikten sonra şekil almaya başlar ve gelişimi ile güçlenmesi 10 yaşına kadar devam eder. Fakat düz tabanlık doğuştan gelen bir hastalık olarak nitelendirilmemelidir. Sonradan da oluşumu söz konusudur. Örneğin; sağlıklı ayak yapısına sahip 40lı yaşlarına gelmiş bir bireyde, romatolojik hastalıklar ve aşırı kiloya bağlı olarak düztabanlık ortaya çıkabilir.

Ayaklarımızın çeşitli bölgelerinde bulunan kemikleri, “Tendon” adı verilen ve özellikle bacak bölgemizde çok sayıda bulunan bağ dokular birbirine bağlar. Tendonlar aracılığıyla birbirine bağlanan kemiklerimizin arasında bulunması gereken belli bir açı vardır. Düztaban hastalığı sonucunda ortaya çıkan deformasyona bağlı olarak, bu açıda azalmalar meydana gelir. Bu duruma “Aşırı Pronasyon” adı verilir ve bunun sonucunda da zaman içerisinde ayak hareket etme kabiliyetini yitirmeye başlar.

Ağrılı bir süreç olan bu durumda, tendonlarda şişlikler meydana gelir. “Tendinit” (iltihaplanma ve tahriş olma durumu) ve “Bursit” (yumuşak doku iltihaplanması) gibi durumlar da bununla birlikte görülmeye başlar.

Sert (Rijit) Düztabanlık

Ayak kemerlerinin oluşmamasından kaynaklı olan bu türde, ayağımızın kemikleri arasında bulunması gereken açıdaki uyumun bozulmasın durumu ortaya çıkabilir. Ayaklar iç kısma doğru bükülme gösterirken, topuklar ve bilekler dış kısma doğru bükülür. Çok nadir görülen bir türdür. İleri tetkik ve tedavi gerektirir. Düzgün tedavi sağlanamazsa kalıcı problemlere neden olabilir.

Esnek (Fleksibl) Düztabanlık

Kemik yapısında herhangi bir sorun söz konusu değildir. Genetik olarak yatkınlık yoksa bireyin gelişime bağlı olarak belirli bir yaştan sonra kendiliğinden düzelme gösterebilir. En yayın karşılaşılan türdür.

Kısa Aşil Tendonu Düztabanlığı

Ayak topuklarımızda bulunan kemiği, baldırlarımızda bulunan kaslara bağlayan ve “Tendon” adı verilen dokunun kısa olmasından kaynaklı olarak ortaya çıkan düztabanlık türüdür. Koşma ve hatta yürüme esnasında topuğun bastığı yerden erken kalkmasına ve bununla birlikte de şiddetli ağrıya sebep olur. Tedavisi mümkündür.

PTTD

“Posterior Tibial Tendon Disfonksiyonu” adı verilen; ayak bileğimizin iç kısmı ile baldırımızda bulunan kası bağlayan tendonda ortaya çıkan sorunlara bağlı gelişen düztabanlık türüdür. Ağrıya neden olur.

Düztabanlık Teşhisi

Düztabanlık durumu genellikle anne ve babaların çocuklarının yürümesinde gözlerine çarpabilecek bir hastalıktır. Bir bireyin düztaban olup olmadığını anlayabilmek için, ayaklar içerisinde bulunan yağ dokusunun gelişimini tamamlamaya başlaması ve böylelikle de ayak şeklinin oluşması büyük önem taşır.

Uzman doktor muayenesi hastalığın teşhisindeki ilk basamaktır. Uzman bir doktor tarafından yapılacak olan ayakların ve yürüyüşün dikkatlice izlenmesi teşhisin konmasını kolaylaştıracaktır. 

Sonrasında ise sırasıyla izlenecek olan yollar şu şekildedir:

1. Öncelikle bireyin geçmişinde olan hastalıkları incelenir. Düztabanlığa sebep olabilecek durumda olanlar belirlenir.
2. Düztabanlık kişinin ayakkabısında olması gerektiği gibi basamama durumuna bağlı olarak deformasyonlara sebep olacaktır. Bu sebeple ayakkabılar incelenir.
3. Basit hareketlerle ayak parmakları ve bacaklar kontrol edilir. Hareketlerde anormali olup olmadığı kontrol edilir.
4. Bacak bölgemizde ve ayaklarımızda bulunan tendonların kontrolü sağlanır ve kuvvetli olup olmadıklarına bakılır.
5. Görüntüleme yöntemleri

Muayeneyi desteklemek ve net tanıya ulaşabilmek için farklı görüntüleme yöntemlerinden faydalanılabilir. Bunlar; ultrason, manyetik rezonans (MR), bilgisayarlı tomografi (BT) ve röntgen olarak belirtilebilir.

Düztabanlık Tedavisi

Öncelikle şunu belirtmeliyiz ki her kişiye uygulanacak olan düztabanlık tedavisi faklıdır. Çünkü bireylerde farklı farklı sebeplerden dolayı oluşum gösterebilecek bir durum olan düztabanlıkta, kişinin ayak yapısı ve gelişimi büyük önem taşımaktadır. Sorunun ciddiyeti ve nedenine bağlı olarak tedavi gerektirmeyebilir.

En yaygın tür olma özelliğine sahip olan “Esnek (Fleksibl)” düztabanlıkta kişiye ortopedik ayakkabı ve ortopedik kalıp ile tedavi sağlanabilir. Bunun için bireye öncelikle yürüme analizi yapılır. Sonraki aşama ise ayak ölçüsünün alınması ve bu ölçüye uygun olan bir ortopedik tabanlık yapılmasıdır. Ortopedik tabanlığın tek başına fayda sağlamadığı durumlarda ise ortopedik ayakkabılar ile tedavi desteklenir. Fizik tedavi de bununla birlikte uygulanabilir.

Çok nadir görülen “Sert (Rijit)” düztabanlıkta ise cerrahi müdahale şarttır. Bu cerrahi müdahaleyi bir Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı veya Ayak ve Ayak Bileği Cerrahı tarafından gerçekleştirilmelidir.

Düztabanlık Tedavi Edilmezse

Düztabanlığın çeşidine göre tedavi edilmemesi durumunda ortaya çıkacak olan komplikasyonlar da farklıdır.

Esnek (Fleksibl) düztabanlıkta tedavi sadece ortopedik tabanlıklarla ve ortopedik ayakkabılarla sağlanır. Tedavi edilmemesi durumunda ise bel, bacak ve ayak bölgesi dışında zaman zaman oluşabilecek ağrılar dışında herhangi bir komplikasyona sebep olmaz.

Sert (Rijit) düztabanlıkta ise tedavi cerrahi müdahale ile sağlanacağı için, yapılmadığı taktirde kalıcı hasarlara yol açabilir. Sakatlıkla sonuçlanabilir. Hayat fonksiyonlarının giderek azalmasına ve yaşam kalitesindeki düşüşe de sebep olacaktır. Çünkü kendisiyle birlikte kilo alımı, bel ağrıları, ayak parmaklarının şeklinde bozulmaları gibi sorunları da ortaya çıkaracaktır.

Düztabanlığa Ne İyi Gelir?

Öncelikli olarak bir Ortopedi ve Travmatoloji uzmanından destek aldıktan sonra, ortopedik tabanlık ve ortopedik ayakkabıya ek olarak evde kendinizin uygulayabileceği bazı yöntemler de vardır. 

Bunlar aşağıdakiler gibidir:

• Ayakları uzatarak istirahat edip oluşan ağrıyı azaltmak
• Egzersiz yapmak
• Uygun tempoda hareket etmek
• Soğuk su dolu bir kap içerisinde ayakları bekletmek ve böylelikle şişmesini önlemek
• Uzun süreli olarak ayakta durmamak
• Ayak bileğimizi güçlendirici ortopedik aparatlar kullanmak

Düztabanlığa Ne İyi Gelmez?

• Doktorunuz tarafından size verilen ortopedik tabanlık ve ortopedik ayakkabıyı sizin için belirlenen süreye uymadan kullanmak-Düzensiz kullanım
• Uzun süre ayakta durmak
• Ayak yapısına uygun olmayan ayakkabılar giymek
• Aşırı kilo alımı-Kiloda hızlı artış
• Diyabet durumu

Düztabanlık İlaçları

Düztabanlık tedavisinde ilk aşama doktor kontrolüdür. Özellikle belirlenen bir ilaç kullanımı söz konusu değildir. Ameliyat sonrasında ise kullanılması gereken ilaçlar, cerrahi müdahalenizi gerçekleştiren doktor tarafından, şayet gerekliyle belirlenecektir.

Düztabanlık Ameliyatı

Düztabanlık durumunda genellikle hastalığın oluşumuna bağlı olarak ameliyat önerilmez. Bunun yerine ortopedik tabanlık, ortopedik ayakkabı ve fizik tedavi gibi yöntemlerle tedavi sağlanmaya çalışılır. Esnek (Fleksibl) düztabanlık tedavisinde geçerli olan bu durum, Sert (Rijit) düztabanlık tedavisinde geçerli değildir ve mutlak cerrahi müdahale gerektirir. Cerrahi müdahale sonrasında hastanın tam olarak iyileşebilmesi 6 ay ile 12 ay arasında bir süreyi gerektirir. Bazı durumlarda bu süre uzar. Bu süre içerisinde ise en az 2 ay süreli olarak alçı (plaster cast) uygulaması gereklidir. Hastanın tedavisi fizik tedavi ile de desteklenir.

Yapılacak olan cerrahi müdahale 5 aşamalıdır ve bu aşamaların hepsi aynı ameliyat içerisinde gerçekleştirilir. Yapılan cerrahi müdahale sonrasında fizik tedavi uygulaması ile hasta desteklenebilir.

1. Ayak topuklarımızda bulunan kemiği, baldırlarımızda bulunan kaslara bağlayan ve “Aşil Tendonu” olarak adlandırılan bağın uzatılması işlemi
2. Topuğun kemiğe ve tendona uygun bir şekilde kaydırılması işlemi
3. Ayağımızı yukarı kaldırmakla güçlü olan tendonun düzeltilmesi işlemi
4. Ayağımızdaki eğimli-kavisli yapıyı oluşturmakla görevli kemiğin düzeltilmesi
5. Başparmak çıkıntısının düzeltilmesi (Bu durum düztaban hastalığına sahip kişilerin büyük bir kısmında görülmektedir. Bu sebeple, cerrahi operasyon sırasında başparmakta bulunan çıkıntı da düzeltilmektedir.)

Düztabanlık Dereceleri

Düztabanlık bireylerin yaşam kalitesini düşürme ihtimali yüksek olan bir hastalıktır. Yalnız her düztaban hastası aynı koşullar altında değildir. Bu hastalığın kendi içerisinde belirli dereceleri vardır. 3 ana derecede incelenebilir.

Bu dereceler aşağıdaki gibidir:

1. Tam düztaban hastalığı: Tam derecede düztaban hastalığından mustarip olan kişilerin yürüyüşleri birbirinden farklılık gösterir. 
2. Orta düztaban hastalığı: Orta derecede düztaban hastalığından mustarip olan kişilerin yürüyüşü düzgündür, koşabilirler fakat uzun süre ayakta kalmaları rahatsızlık oluşturacaktır ve uzun süreli yürüyüşler yapılamayacaktır.
3. Düşük düztaban hastalığı: Düşük derecede düztaban hastalığından mustarip olan kişiler büyük problemlere maruz kalmazlar. İstedikleri gibi hareket edebilirler. Ancak uzunca bir süre sonra, ayaktaki bası bozukluğu beldeki ağrıların artmasına yol açacaktır. Bel bölgesinde meydana gelen ağrı artışları, kişinin yaşam kalitesini olumsuz yönde etkileyecek ve dolayısıyla hastalığın seviyesinin de artmasına neden olacaktır. 

Hamilelikte Düztabanlık

Hamilelik zorlu bir süreçtir. Kişinin vücut ağırlığında meydana gelecek olan artış, kendisiyle beraber ayaklarda oluşacak olan basıyı da arttıracaktır. Bu sebeple direkt olarak düztabanlık söz konusu olmasa da aşırı pronasyondan bahsedilebilir.

“Aşırı Pronasyon” durumunda problemler gittikçe artar. Tabanda düzleşme meydana gelir, sonrasında ise tabanda çökmeler oluşur ve yumuşak doku esner. Bu durum da eklemlerin beklenilenin dışında hareket etmesine neden olur. Sabit olması gereken eklemlerimiz, esner ve gevşer. Bunu önlemek için ise hamilelere özel ortopedik tabanlıkların kullanımı uygun olacaktır.   Böylelikle ayaklarda oluşacak olan bası hissi hafifletilebilir.

Çocuklarda Düztabanlık

Çocuklarda 4 yaşına kadar ayak altında bulunan yağ dokusunun tam gelişmemiş olmasına bağlı olarak, düztabanlık normal bir olgudur. Yağ dokusu geliştikçe ve ayak şeklini almaya başladıkça düztabanlık belirtileri görülüyorsa, uzman bir doktor ile görüşülmeli ve gerekli tedavilerin yapılması sağlanmalıdır. Tedavi edilmediği taktirde kalıcı hasarlara yol açabileceği göz ardı edilmemelidir.

Çocuğunuzun düztaban olduğundan şüphe duyuyorsanız, evde yapabileceğiniz basit bir uygulama ile ihtimalleri değerlendirebilir ve sonucuna bağlı olarak da bir Ortopedi ve Travmatoloji doktoruna başvurabilirsiniz.

• Öncelikle çocuğunuzun ayaklarını ıslatın.
• Sonrasında ise çocuğunuzun ayaklarını bastırabileceğiniz ve izini rahatlıkla gözlemleyeceğiniz bir zemin oluşturup, çocuğunuzun ayaklarını bu zemine bastırın. 

Sonuç olarak, çocuğunuzun ayaklarının taban izi tam olarak bastırılan yüzeye çıkıyorsa düztabanlık ihtimali söz konusudur.

Bebeklerde Düztabanlık

Bir bebeğin düztaban olması çok karşılaşılır bir durumdur. Bu sebeple normal olarak düşünülmekte ve bebeğin ayağının belirli yaşlara geldikten sonra kontrol edilmesi ve eğer bir anormali söz konusu ise tedavi edilmesi gerekmektedir. Gelişimin tamamlanmaya başlayacağı en erken süreç 4 yaştır.

4 yaş süreci tamamlandıktan sonra yapılan ortopedik kontrollerde öncelikle genetik faktörlerin etkili olup olmadığı belirlenir. Tedavi süreci buna göre ilerleyecektir. Düztabanlığın durumuna göre (esnek veya sert) gerekli tedaviler veya cerrahi müdahaleler uygulanmalıdır.

Düztabanlık ve Askerlik İlişkisi

Ülkelimde belirli bir yaşa gelen her erkek birey, vatani sorumluluklarını yerine getirmek üzere askere gitmekle yükümlüdür. Fakat bazı özel durumlarda, askerlikten muafiyet söz konusu olacaktır. Askerlik öncesi yapılması mecburi olan sağlık taramaları, bu tarz özel durumların tespiti için gerçekleştirilmektedir. Bu sağlık taramalarının sonucunda düztaban olduğu anlaşılan bireyler için askerlik yapma durumu söz konusu değildir. Düztaban rahatsızlığından mustarip olan kişiler hızlı koşamazlar, uzun süre yürüyemezler ve çabuk yorulurlar. Bu durum kişilerin askerlik yapmasına engel teşkil edeceği için askerlikten muaf olacaklardır.

Yukarıda belirtilen muafiyet durumu her düztaban için geçerli değildir. Düztabanlığın tespitinin yetkili olan bir askeri hastane tarafından yapılması gerekmektedir. Bu sebeple öncelikle bir hastaneye başvurulmalı, orada da düztabanlık durumu anlatılarak askeri hastaneye sevk talebinde bulunulmalıdır.

Askeri hastanede yapılacak olan sağlık kontrolünde, uzman doktor tarafından uygun görülürse ve şayet düztabanlık derecesi gereği kişinin askerlik yapmasına engel teşkil edecek bir durumu söz konusu ise, raporlandırma yapılarak askerlikten muafiyet sağlanacaktır. Kişi raporuyla birlikte ilgili askeri kuruluşa başvurarak askerlikten muafiyetini talep etmelidir.

Düztabanlık için Hangi Doktora Gidilir?

Düz tabanlık için hastanelerde bulunan “Ortopedi ve Travmatoloji” bölümüne gidilmelidir. Doktora gidilmesi için en uygun zaman ise gelişimin yavaş yavaş kontrol edilebilir hale geldiği 4 yaş civarıdır. İleri yaşlarda ayaklarla ilgili ortaya çıkan bu durum için ise zaman kaybetmeden bir ortopediste gidilmelidir.