Gebelik Şekeri

Gebelik Şekeri Nedir?

Gestasyonel diyabet olarak da bilinen gebelik şekeri, hamilelik öncesinde şeker hastalığı bulunmayan bir kişinin, hamileliğinde şeker metabolizma bozukluğu yaşaması olarak tanımlanır. Vücut, tüketilen besinlerin bir bölümünü glukoza dönüştürerek mideden kan dolaşımına salgılar ve buradan insülin hormonu üretimi için diğer hücrelere taşır. Dolayısıyla bazı durumlarda glukoz hücre içine giremediğinden, kanda birikerek şeker oranın sürekli artmasına neden olur. Sonuç itibari ise şeker hastalığı veya yüksek kan şekeri oluşur.

Hamilelik şekeri, plasentadan salgılanan hormonlar nedeniyle oluşurken genellikle anne adaylarının yaklaşık %2-4’ünde görülür. Şeker metabolizma bozukluğu, hamilelik sürecinin herhangi bir sürecinde oluşabilirken, anne adayına uygulanan rutin testlerin sonucunda tespit edilir. Özellikle de hamileliğin yirminci haftasından sonra tanı konulur ve gebeliğin bitişiyle iyileşir. Bu yüzden geçici bir diyabet türü olarak tanımlanır.

Gebelik Şekeri Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Gebelik şekeri normal değerlerinin belirlenmesi için yapılan testte anne adayına 50 gram glukoz yüklemesi yapılır. Test sonucunda sınır değerleri, 130-140 mg/dl olmalıdır. Bu değerlerin yüksek çıkması durumunda 100 gram oral glukoz testi (OGTT) yapılır ve test sonrası kan şekerinin değeri >95mg/dl olmalıdır. Ayrıca bu değerlerin 1. saatte 180 mg/dl, 2. saatte 155 mg/dl ve 3. saatte 140 mg/dl altında olması gerekir.

Belirlenen bu dört değerden iki veya daha fazlasının yüksek olması, gebelik şekeri teşhisinin yapılması için yeterlidir. Fakat değerlerden yalnızca biri yüksek olduğu takdirde testin tekrarlanması gerekir. Yapılan test sonucunda gebelik şekeri değerleri normal fakat diyabet riski yüksekse, hamilelik sürecinde bu rahatsızlığın oluşmadığından emin olmak için yine de bir takip testi yapılmalıdır.

Gebelik Şekeri Belirtileri Nelerdir?

Çoğu anne adayının hamilelik sürecinde gebelik şekeri belirtileri ve semptomları net bir şekilde görülmez. Bu yüzden şeker hastalığından muzdarip olan anne adaylarının teşhisi sadece gebelik şekeri taraması sırasında kan şekeri seviyeleri ölçüldüğünde tespit edilebilir. Ancak bunun yanında gebelik şekeri olan anne adaylarının yarısı hiçbir belirti veya semptom yaşamazken diğer yarısı birden fazla belirti veya semptom yaşayabilir.

Hamilelik şekeri belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Çok su içilmesi, 
• Ağız kuruluğu,
• Çok yemek yeme isteği, 
• İdrar testinde glukoz görülmesi,
• Yorgunluk

Gebelik Şekeri Nedenleri Nelerdir?

Gebelik diyabeti, genellikle 35 yaş üzeri kadınlarda, ailede diyabet hastalığı olanlarda, daha önce 4 kg üstünde bebek doğuranlarda veya kilolu kişilerde daha sık görülür. Fakat gebelik şekeri teşhisi konulan anne adaylarının yarısında şeker hastalığının belirtilerinden hiçbiri görülmeyebilir. Bu yüzden rutin testlerin aksatılmadan yaptırılması önem taşımaktadır.

Ayrıca hamilelik ile birlikte görülen şeker hastalıklarının yaklaşık %90'ı gebelik diyabet özelliklerini taşır. Bu sebepten dolayı, hamilelik sürecinde diyabet oluşma riskinin en yüksek olduğu hamileliğin 24 ila 28. haftalarında anne adaylarına tokluk kan şekeri testi yapılmalıdır. Bu geçici diyabet türüne sebep olan nedenler ve gebelik riski altında olan kişiler şu şekilde sıralanabilir:

• Birden fazla düşük veya daha önce ölü doğum yapılmış olması,
• Daha önce 4 kilodan fazla bebek sahibi olunması,
• Anomalili bebek doğurmuş olmak,
• Hamilelik öncesinde veya süresinde fazla kilolu olma,
• Sağlıksız beslenme,
• 35 yaş üstü olma,
• Daha önce gestasyonel diyabet geçirilmiş olması,
• Aile diyabet hastalığı öyküsü olması,
• Çoklu kistik yumurtalık sendromu(PCOS),
• Tekrarlayan idrar yolu veya mantar enfeksiyonu,
• İdrarda glikoz çıkışının olması,
• Nedeni açıklanamayan bir şekilde amniyon sıvısının artması,
• Hareketsiz bir yaşama tarzına sahip olunması,
• Bebeğin tahmini kilosunun beklenenden yüksek olması,
• Çoklu gebelik yaşanması,
• Psikiyatrik ilaç veya kortizol kullanılması,
• Düşük doğum kilosu,
• Çok fazla kırmızı işlenmiş et tüketilmesi,
• Daha önceden insülin direnci tespit edilmesi,
• Gizli şeker,
• Hipertansiyon

Gebelik Şekeri Teşhisi Nasıl Yapılır?

Hamilelik döneminde yapılan ilk rutin muayenelerde anne adayının risk değerlendirmeleri yapılırken, aynı zamanda kan şekeri ölçüm testi de uygulanır. Bu sayede açlık kan şekeri kontrol edilerek herhangi bir anormallik olması durumunda (genellikle hastaların yüzde 75’inde) şeker hastalığı teşhis edilebilir. Gebelik şeker tanısı konan ve şeker riski düşük olan anne adaylarının hiçbir şikâyeti olmaması halinde bile diyabet riskinin en yüksek olduğu hamilelik sürecinin 24 ila 28. haftalarında şeker hastalığı tarama testi (PPG) yapılmalıdır.

Yapılan bu testte gıda alımı sonrası glikoz (post prandial glikoz-PPG) testinde, suda çözünmüş 50 gram saf glikoz tüketildikten bir saat sonra tokluk kan şekeri seviyelerine bakılır. Fakat uygulanan test sonrası değerlerin yüksek çıkması durumunda 100 gram şeker yükleme testi (oral glikoz tolerans testi) yapılarak kesin tanının konulması sağlanır. Bununla birlikte gıda alımı sonrası glikoz testi sonucunda anormal değerlerin olması kesinlikte diyabetin olduğu anlamına gelmez. Çünkü anormal sonuçlara sahip olan anne adaylarının sadece %15’inde hamilelik diyabeti saptanır.

Şeker yükleme testinde (oral glukoz testi - OGTT) ise açlık kan şekerinin ölçülmesi için 12 saat aç kalındıktan sonra suda çözünmüş 100 gram glikoz tüketilir. Glukoz tüketilmesinden 1, 2 ve 3 saat sonra rutin kan testi ile kan alınarak tokluk kan şekeri ölçümü yapılır. Bu dört değerden iki veya daha fazlasının anormal olması durumunda ise gebelik şekeri teşhisi kesinleşmiş olur. Bununla birlikte uygulanan 50 veya 100 gram glukoz yüklemesi iki basamaklı yapılabildiği gibi 75 gram şeker yüklemesi yapılarak tek seferde de uygulanabilir.

Gebelik Şekeri Tedavisi

Anne adaylarına gebelik şekeri kesin tanısı konulduktan sonra annenin kan şekeri seviyeleri düzenli olarak takip edilmelidir. Çünkü bu sayede hamilelik sürecinde ve doğum esnasında oluşabilecek herhangi bir komplikasyonun önüne geçilebilirken hem annenin hem bebeğin sağlığı korunabilir. Anne adayının kan şekerinin normal aralıklarda tutulması için kan şekeri sabah ve yemeklerden sonra günde 4-5 kez ölçülmelidir.

Tedavi sürecinde çoğu anne adayına, herhangi bir ilaç tedavisi uygulanmadan diyet veya egzersizle kan şekeri seviyelerinin düzenlenmesi sağlanır. Sağlıklı bir diyet için sebze, meyve veya kepekli tahıllar tüketilirken karbonhidrat içeren besinler sınırlandırılmalıdır. Bu sayede kan şekeri kontrol altına alınırken, fazla kilo almayı da önler ve bu da anne adaylarını olası bir komplikasyona karşı korur.

Düzenli bir egzersiz ise vücudu uyararak enerji sağlayan hücrelerdeki glukozu hareket ettirerek yüksek kan şekeri seviyelerini düşürmeye yardımcı olur. Bununla birlikte hamilelik dönemi olduğu için uzman kontrolü altında, orta yoğunlukta egzersiz yapılmalıdır.

Diyet veya egzersizle kan seviyeleri düşürülemediği takdirde oral yolla şeker hapı veya insülin tedavisine başlanır. Fakat gebelik şekeri olan kadınların sadece %10 ila 20’lik bir kısmında bu tedaviye gerek duyulur. Bununla birlikte uygulanan insülin tedavisi anneye veya bebeğe zarar vermemektedir.

Gebelik Şekeri Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Şeker hastalığı ister gebelik öncesinde isterse de gebelik esnasında ortaya çıkmış olsun, anne ve bebek için bazı riskler içerebilir. Her ne kadar hamile kalmadan önce oluşan şeker hastalığının riskleri daha fazla olsa da gebelik esnasında oluşan şeker hastalığı da kontrol altına alınmadığı takdirde bazı komplikasyonlara neden olabilir. Gebelik şekerinin zararları incelendiğinde şeker hastası olan annelerin gebelik süreci boyunca yüksek tansiyon, erken doğum, düşük riski, hamilelik zehirlenmesi ve sezaryen doğum yapma zorunluluğu yaşama riski her zaman daha yüksektir.

Gebelikte oluşan şeker hastalığında bebek anormallikleri görülme riski düşük olsa da yine de ihtimaller dâhilindedir. Gebelik şekeri zararları olan bu riskler kulak anomalileri, sindirim sistemi anomalileri, böbrek anomalileri, santral sistem ve beyin anormallikleri, sarılık, düşük doğum kilosu, bebeğin iri olması veya solunum sıkıntısı şeklinde sıralanabilir.

Gebelik Şekerine Ne İyi Gelir?

Gebelik şekeri olan anne adaylarının bu durumu doğum sonrası düzelse bile yine de aşırı kilo almamaya ve sağlıklı yaşam koşullarına göre yaşamaya dikkat etmeleri gerekir. Çünkü potansiyel olarak şeker hastası olma riskleri normale göre her zaman yüksektir.

Gebelik şekeri olan kişilerin düzenli olarak kan değerleri alınarak şeker seviyelerinin izlenmesi gerekir. Bunun yanında yaşa ve durumuna uygun egzersizler yapılması, beslenme ve uyku düzenine dikkat etmeleri gerekir. Ayrıca bol sıvı tüketimine özen gösterilmelidir.  

Gebelik şekeri diyetinde tüketilmesi gereken besinler şu şekilde sıralanabilir:

• Süt ve yumurta,
• Yeşil mercimek, bulgur, barbunya veya kuru fasulye,     
• Et, tavuk ve balık, 
• Elma, portakal, çilek ve armut, 
• Yoğurt

Gebelik Şekeri Ne İyi Gelmez?

Gebelik şekeri söz konusu ise diyette buna yönelik bir beslenme yapılması gerekir. Şeker seviyelerini yükseltecek basit şekerlerden ve şekerli içeceklerden uzak durulmalıdır. Ayrıca hareketsiz yaşam tarzı ve az su tüketilmesi gebelik şekerine iyi gelmez.

Gebelik şekerinde dikkatli tüketilmesi gereken besinler arasında şunlar bulunur;

• Bal,
• Beyaz Ekmek,
• Çörek, börek, kurabiye, kek, pasta gibi hamur işleri,
• Aşırı yağlı ve baharat içeren gıdalar,
• Kuruyemişler,
• Kuru üzüm,
• Paketli hazır gıdalar,
• Muz,
• Tatlı mısır,
• Pirinç, 
• Patates,
• Havuç,
• Karpuz

Gebelik Şekeri için Hangi Doktora Gidilir?

Gebelik rutin kontrolleri esnasında gebelik şekeri yüksek çıkanların değerleri öncelikle diyetle ve sağlık yaşam koşulları geliştirerek iyileştirilmeye çalışılır. Ancak yapılan izleme sonrasında diyet yeterli olmadığı takdirde uzmana görünmek şarttır, çünkü anne ve bebek sağlığını tehdit edebilir. Gebelik şekeri olanların durumlarının değerlendirilmesi için öncelikle dahiliye yani iç hastalıkları uzmanına görünmesini gerekirken, bazı durumlarda daha detaylı kontroller için bir endokrinoloji uzmanına yönlendirme yapılması gerekebilir.