Kreatinin Klirensi

Kreatinin Klirensi Nedir?

Kreatinin klirensi, idrardaki kreatinin seviyelerinin belirlenmesi için 24 saat boyunca toplanan idrarın analiz edilmesini içeren bir test türüdür. Yüksek enerjili fosfat içeren kreatin, kas sisteminin günlük faaliyetleri sonucunda oluşan organik bir atık maddedir. Vücut tarafından sürekli üretilen bu atık maddenin belirli bir kısmı kanda dolaşırken bir kısmı da ayrıştırıldıktan sonra idrarla dışarı atılır.

Kreatinin Klirensi Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Enerji oluşumunda önemli bir yere sahip olan kreatin miktarının, her gün yaklaşık olarak %2'si ayrıştırılarak kreatinin olarak bilinen atık maddeye dönüşürken idrarla dışarı atılır. Sağlıklı kişilerde kreatinin klirensi normal değeri, kilo, cinsiyet ve yaş gibi özelliklere bağlı olarak değişiklik gösterir.

Kreatinin oranı, kişinin sahip olduğu kas kütlesi ve aktivitesinden etkilenirken, kas dokusu zayıf ve yaşlı olan kişilerde daha düşüktür. Dolayısıyla kas dokusu fazla olan kişilerde ise kreatinin üretimi daha yüksek olur. Kreatinin klirensi referans değerleri şu şekildedir:

Kadınlarda

• 13 ila 50 yaş arası 80-125 mL/dk. 
• 51 ila 60 yaş arası 75-120 mL/dk. 
• 60 yaş ve üzeri 70-120 mL/dk.

Erkeklerde

• 13 ila 50 yaş arası 90-137 mL/dk 
• 51 ila 60 yaş arası 85-132 mL/dk. 
• 60 yaş ve üzeri 80-132 mL/dk.

Yapılan test sonuçlarında, kreatinin seviyesinin normal değerinin altına düşmesi, kreatinin düşüklüğü olarak tanımlanırken, değerlerin üstüne çıkması ise kreatinin yüksekliği olarak tanımlanır.

Kreatinin Klirensi Nasıl Ölçülür?

Kreatinin klirensi testinde, kanda ve idrar da bulunan kreatinin seviyelerini karşılaştırmak üzere 24 saatlik idrar toplanarak analiz edilir. Kandaki ve idrardaki kreatinin seviyeleri ölçülerek 24 saat içinde vücuttan ne kadar idrar atıldığına bakılır. Kreatinin klirensi hesaplamasının yapılması için ise idrarın miktarı, kreatinin seviyeleri ve kan kreatinin seviyelerinin de kullandığı özel bir formül kullanılarak hesaplama yapılır.

Kreatinin klirensi formülü şu şekildedir:

İdrar kreatini     x     İdrar hacmi    x 1.73                 : (ml/dk/ 1.73 m2)
Kan kreatini       x     1440                x Vücut yüzey alanı

Hamilelikte Kreatinin Klirensi Değerleri Nasıl Olmalı?

Hamilelik döneminde idrar üretimi arttığından yüksek miktarlarda su kaybına neden olur. Bu yüzden, hamilelik sürecinde uygulanan kreatinin testlerinde, özellikle hamileliğin 2. trimesterinde kreatinin düşük seviyelerde olması normaldir. Çünkü değerlerin düşmesinin nedenlerinde biri annenin kan hacminin artmasıdır. Bunun yanında hamilelik sonrası kreatinin seviyeleri normale dönerken, devam eden uzun süreli problemler ve semptomlar yaşandığında test yaptırılarak altta yatan nedenin bulunması şarttır.

Kreatinin Klirensi Düşüklüğüne Neden Olan Hastalıklar Nelerdir?

Kreatinin düşüklüğüne kas yıkımı neden olsa da kas hastalıklarını ekarte etmek için daha fazla test yapılır. Bu testler, kas hasarının kontrolü için kas enzim testi ve kas biyopsisidir. Bunun yanında kreatinin seviyelerinin kontrol edilmesi için farklı kreatinin testleri de uygulanır. Kreatinin düşüklüğü nedeninin doğru teşhisi için serum (kan) idrardan kreatinin klirensi ve gfr testleri yapılır.

Serum testi, kandaki kreatinin miktarını ölçerken idrar testi idrardaki kreatinin ve gfr’yi ölçer. Kreatinin klirensi testinde hem kreatinin hem de gfr oranına bakılır. Kreatinin klirensi ve gfr arasındaki fark ise; kreatinin klirensinde organik atık maddenin seviyesi ölçülürken, gfr’de glomerüler filtrasyon oranı (GFR) yani böbreklerin kanı ne kadar temizlediği belirlenir. Bunun yanında kreatinin klirensi düşüklüğüne neden olabilecek bazı hastalıklar ve nedenler vardır, bunlar şekilde sıralanabilir:

• Kanser,
• Mesane çıkışı veya bağırsak tıkanıklığı,
• Böbreklerde oluşan sorunlar,
• Düşük kat kütlesi,
• Şok geçirme,
• Kas hastalıkları,
• Kalp ve böbrek yetmezliği,
• Kalp ve damar tıkanıkları,
• Aşırı su tüketimi veya aşırı susuzluk,
• Hayatı tehdit eden enfeksiyonlar,
• Hamilelik ve hamilelikte yaşanan bazı problemler,
• Böbreklere kan akışının çok az olması,
• Karaciğer hastalıkları,
• Böbreklerin filtrelerinin hasar görmesi,
• Bazı ilaç kullanımları,
• Kan hastalıkları,

Kreatinin Klirensi Düşüklüğünün Belirtileri

Kreatinin klirensi düşüklüğü genelde, böbreklerde ciddi seviyelerde bir rahatsızlık olduğunu işaret eder. Böbrek hastalıkları aynı zamanda beraberinde birçok soruna neden olabileceğinden dolayı erken teşhis edilmesi çok önemlidir. Bu yüzden kreatinin düşüklüğünün altında yatan nedenin bulunması, takibi ve doğru tedavinin uygulanabilmesi için gereken testler mutlaka yaptırılmalıdır. Bunun yanında kreatinin düşüklüğüne ayrıca birçok hastalık neden olabileceği için hastalığın türüne bağlı olarak belirtiler değişebilir. Altta yatan hastalığa bağlı olarak genel olarak belirtiler şu şekilde sıralanabilir.

• Nefes darlığı
• Bulantı, kusma ve iştahsızlık, 
• Halsizlik,
• Az idrara çıkma,
• Kaslarda zayıflık, sertlik, ağrı veya hareket kısıtlılığı,
• Karın ağrısı, 
• Yüksek tansiyon,
• Şişlik, 
• Sarılık, 
• Uyku güçlüğü
• Katran veya kanlı dışkı,
• Üşüme ve yorgunluk.

Kreatinin Klirensi Düşüklüğünün Tedavisi

Kreatinin klirensi seviyesinin düşmesi bazı yaşanan sağlık problemlerinden kaynaklı olduğu için mutlaka bu sorunların tedavi edilmesi gerekir. Ayrıca yapılan test sonrası belirlenen sağlık sorununa yönelik doğru tedavinin uygulanması da önemlidir. Örneğin kreatinin klirensi düşüklüğüne ilaçlar neden oluyorsa, ilaçların dozu ayarlanır veya başka bir ilaca geçilebilir. Ya da kas hastalıkları varsa, kas zayıflıklarını dejenerasyonunu ve ağrılarını azaltmak için kortikosteroid içeren ilaçlar ve fizik tedavisi yapılması gerekebilir.

Kreatinin Klirensi Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?

Kreatinin düşüklüğüne neden olan hastalıklar tedavi edildikten sonra genellikle seviyeler normale döner. Bunun yanında kreatin düşüklüğüne zayıf kas kütlesi, yaşlılık, düşük proteinli gıda tüketimi veya yetersiz beslenme de neden olabileceğinden dolayı her seviye düşüklüğü ciddi sağlık problemi olduğu anlamına gelmez. Bu durumda kreatinin seviyelerinin belirlenen referans aralığına gelmesi için bazı yaşam tarzı değişikleri yapılması yeterlidir. Yaşam tarzı değişikleri şu şekildedir:

• Sağlıklı beslenilmelidir,
• Vitamin eksikliğine ve yeteri kadar protein alındığına dikkat edilmelidir,
• Günde 2 litre su tüketilmelidir,
• Gereksiz ilaç alımından kaçınılmalıdır,
• Kas kütlesini arttırmak için bisiklet, yürüyüş ve yüzme gibi hafif egzersizler yapılabilir,
• Sigara veya alkol kullanılıyorsa bırakılmalıdır,
• Kuvvet egzersizleri yapılmalıdır.

Kreatinin Klirensi Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kreatinin seviyelerinde düşme sık görülmese de tedavi edilmediği takdirde daha ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Bu hastalıklar arasında aşırı kas kaybı, karaciğer yetmezliği, kalp hastalıkları ve böbrek yetmezliği yer alır.

Kreatinin Klirensi Yüksekliğine Neden Olan Hastalıklar Nelerdir?

Kreatinin klirensin seviyelerinin yüksek olması genellikle tansiyon veya diyabeti olan kişilerde daha fazla ortaya çıkar. Doğru teşhis ve tedavinin uygulanabilmesi için idrar veya kan testi uygulanırken şüpheli herhangi bir hastalığın bulgusunda ultrason, görüntüleme veya diğer kan testleri de uygulanır. Kreatinin klirensi yüksek olmasının birden çok nedeni olsa da asıl neden böbreklerin fonksiyonunu etkileyen hastalıklardır. Bununla birlikte kreatinin yüksek olmasının nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

• Uzun süre susuzluk,
• Ağır spor antrenmanları ve egzersizler,
• Kas distrofisi (kas hastalığı) ve hipotiroidi (tiroid hormonlarının az salgılanması ) 
• Ciddi kas travmaları, yaralanmaları ve kas hastalıkları,
• Vücut yanıkları,
• Şok geçirme,
• Diyabet,
• Yüksek veya düşük tansiyon,
• Hamilelik ve yaşanan problemler (eklampsi veya preeklampsi),
• Karbonmonoksit zehirlenmesi,
• Aşırı et tüketimi,
• Bazı ilaçların yan etkisi,
• İdrar yolu tıkanıklığı, taşları veya kreatinin,
• Böbrek enfeksiyonu, pyelonefrit (böbrek pelvisde idrar yolu enfeksiyonu) veya böbrek iltihaplanması,
• Böbreklere giden kan akışında azalma,
• Akut böbrek yetmezliği ve akut tübüler nekroz,
• Kronik böbrek rahatsızlıkları ve ciddi böbrek hasarı,
• Nefrotik sendrom (albümin proteinin çok fazla miktarda idrara geçmesi),
• Konjestif kalp yetmezliği

Kreatinin Klirensi Yüksekliği Belirtileri

Kreatinin seviyelerinin yüksek olması böbrek filtrelerinin düzgün çalışmadığı için kreatinin filtrelenmediği ve dolayısıyla vücuttan atılamadığı anlamına gelir. Bunun yanında kreatinin seviyesinin yükselmesinin altta yatan hastalığa bağlı olarak birçok belirtisi görülebilir. Kreatinin klirensi yüksekliği belirtilerinden bazıları şu şekilde sıralanabilir:

• Güçsüzlük veya halsizlik, 
• İdrarda azalma ve idrar sırasında ağrı,
• İştahsızlık ve kilo kaybı
• Vücut ısısında değişiklik,
• Yorgunluk, 
• Susuzluk,
• Nefes darlığı,
• Baş ağrısı, 
• Bilinçte karışıklık,
• Ödem, 
• Bulantı veya kusma,
• Cilt kuruluğu

Kreatinin Klirensi Yüksekliği Tedavisi

Kreatinin klirensi yüksekliğinin kontrolü ve takibi, böbrek hastalıklarına ve başka ciddi sağlık sorunlarına neden olabileceğinden dolayı önemlidir. Kreatinin yüksekliğine neden olan hastalık belirlendikten sonra uygun tedavi süreci başlatılarak seviye düşürülür. Kronik veya akut böbrek hastalıklarından kaynaklanan kreatinin yüksekliklerinde, hastalık tedavi edilene ve sorun çözülene kadar seviye düşmez. Bununla birlikte susuzluk, yüksek protein alımı ve takviye kullanımından kaynaklı geçici yükselmeler yaşanıyorsa, koşullar tersine çevrilerek seviyelerin düşmesi sağlanabilir. 

Kreatinin Klirensi Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Kreatinin yükselmesinin birçok nedeni olsa da kontrol altına alınmadığı durumlarda özellikle böbrek yetmezliğine neden olur.  Böbrek yetmezliği sadece kreatinin ölçümü ile anlaşılsa da, sinsi bir hastalık olduğu için erken dönemlerinde hiçbir belirti göstermeyebilir. Dolayısıyla kreatinin hafif yükselmesi durumunda göz ardı edilebilir.

Böbreklerle ilgili bu problemin yaşanmaması ve diyalize varacak seviyelere gelinmemesi adına böbreklerin takibi aksatılmamalı ve böbreklere iyi bakılmalıdır. Yüksek kreatinin klirensini düşürmek için bazı hususlara dikkat edilmesi atılacak önemli adımlardan biri olurken, yapılması gerekenler şu şekilde sıralanabilir:

• Protein tüketimi azaltılmalıdır,
• Kırmızı et tüketimi azaltılmalıdır,
• Lifli gıdalar tüketilmelidir,
• Tuzlu gıdalardan kaçınılmalıdır,
• Ağır ve yoğun egzersizlerden kaçınılmalıdır,
• Sıvı tüketimi artırılmalıdır, 
• Uyku düzenine dikkat edilmeli ve fiziksel stresten uzak durulmalıdır,
• Kan şekeri kontrol altına alınmalıdır,
• Sağlıklı beslenilmelidir,
• Bitkisel çaylar tüketilmelidir, örneğin adaçayı, yeşil çay, ginseng, tarçın ve sarı papatya gibi
• Bilinçsiz bitkisel ürünler veya ilaçlar kullanılmamalıdır,
• Sigara ve alkol kullanılmamalıdır.

Kreatinin Klirensi Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Vücut tarafından düzenli üretilen kreatinin kandaki seviyelerinin normal aralıkta tutulması için böbreklerin iyi çalışması gerekir. Böbrek fonksiyon bozukluğu nedenleri, yakın zamanda olup olmadığı veya sürecini bilmek önemlidir. Çünkü her hastalıkta olduğu gibi erken teşhis edildiğinde tedavisi o kadar etkili olur. Yükselmenin nedeni böbreklerin iyi çalışmadığını gösterdiği için tedavi edilmediği takdirde daha ciddi sağlık problemlerine neden olabilir. Kreatinin klirensi yüksekliği tedavi edilmediği takdirde oluşan sorunlar şu şekildedir:

• Diyabet, 
• Hipertansiyon, 
• Böbrek yetmezliği, 
• Kan dolaşımının zayıflaması,
• Kalp ve damar hastalıkları,
• Diyaliz,
• Karaciğer yetmezliği.