Omuz Sakatlıkları

Omuz Sakatlıkları Nedir?

Omuz ekleminin tutunabilmesi için birçok kas, tendon ve bağlantılar birlikte omuzda birleşir. Omuz kapsülü, omuz parçaları arasında en önemlisidir ve zedelenirse omuz fonksiyonları yeterli çalışamaz, omuz sakatlıkları meydana gelir. 

Omuz sakatlıkları kas ve tendonlardaki problemlerden ortaya çıkabileceği gibi eklemlerde yaşanan zedelenmeden de kaynaklanabilir. Sürekli aynı hareketin tekrarlandığı sporlarda, evde veya çalışma hayatında rutin yapılan hareketler omuz sakatlıklarına neden olabilmektedir. 

Omuz Sakatlıkları Çeşitleri Nelerdir?

Omuz sakatlıkları farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Sporda omuz sakatlıkları en çok rastlanan durumlar arasındadır. Başın üzerine kaldırılan kol hareketleri omuzlarda sakatlık yaşanmasına neden olmaktadır.

Impingement sendromu (atıcı ve yüzücü omuzu,omuz sıkışma sendromu), rotator cuff tendinit (iltihaplanma), rotator manşet yırtığı, omuz çıkıkları ve omuz instabilitesi şeklinde çeşitleri görülür. 

• Impingement sendromu: Omuz sıkışması olarak isimlendirilen bu sendrom daha çok yüzme, tenis ve voleybol gibi sporları yapanlarda görülür. Rutin hareketlerle baş üzerinden atma, vurma ve fırlatma benzeri hareketler sonucu kişide omuz ağrısı başlar. 

Daha çok omzun arka kısmında ağrı hissedilir. 

• Rotator cuff tendinit: Bursit olarak da bilinen rotator cuff omzu hareket ettirmeyi sağlayan 4 kas grubu ve tendondan oluşur. Rotator manşet olarak da bilinir. Omuzda baskı yaratan ağırlık kaldırma gibi hareketler sonucunda rotator cuff tendinit yani tendonda yaşanan iltihaplanma görülebilir. 
• Rotator manşet yırtığı: Kürek kemiğini üst kola bağlayan rotator cuff, diğer adıyla döndürücü kılıf zorlanırsa yırtılma meydana gelir. Rotator manşet yırtığı, omuz kuvvetinde yaşanan azalmalardan da kaynaklanır. 
• Omuz çıkıkları: Omuz hareketli bir eklem olduğu için çıkık durumuna oldukça açıktır. Genellikle omuz öne doğru gelir ve gevşeme sonucunda omuz çıkması yaşanır. 
• Omuz instabilitesi: Omuz eklemi parçalarının gerilmesi ya da zedelenmesi sonucu ortaya çıkar. Klinik bulgu vermeyebilir veya çıkık olarak ilerleyebilir. 

Omuz Sakatlıkları Belirtileri Nelerdir?

Omuz sakatlıklarının belirtileri ağrı noktası ve şiddetine göre değişse de bazı ortak belirtiler mevcuttur. 

• Ağrı: Çoğu hastada hangi sakatlık durumu yaşanırsa yaşansın omzun çeşitli bölgelerinde ağrı meydana gelir. Ağrının şiddeti sakatlığın seviyesine ve yerine göre değişebilmektedir. Tekrarlayan ağrılara ise oldukça sık rastlanır. 
• Yanma: Omuz ve çevresine yayılan bir yanma hissi yaşanır. Bu yanma zedelenen kas ve tendonlardan kaynaklanabilir veya tendon iltihaplanmasında görülebilir. Hastaların çoğu omzun üstüne yatınca, kolları kaldırınca ve gerinince semptom ortaya çıkar. 
• Güçsüzlük: Kolda yaşanan sakatlığa bağlı olarak kolda güçsüzlük izlenir. Yalnızca omuzda değil tüm kolun hareketleri kısıtlanabilir. Bardak tutamama, el sıkamama ve benzeri durumlar omuz ve kolda yaşanan güçsüzlüğün belirtisidir. 
• Ses gelmesi: Omuz hareketli bir eklemdir fakat her zaman hareket ettirirken omuzdan ses gelmez. Kemik sesi, çıtırdama sesi ve farklı bir ses duyulması kas sakatlıklarının çoğunda görülen bir belirtidir. Daimi hareket halinde duyulabileceği gibi spesifik hareketlerde de fark edilebilir.  

Omuz Sakatlıkları Nedenleri Nelerdir?

Omuz hastalıklarına neden olan durumlar farklı şekilde ortaya çıkabilmektedir. 

• Tekrarlayan hareketler: Spor veya rutin olarak yapılan her türlü zorlayıcı ve tekrarlayan hareket omuz sakatlıklarının yaşanmasına neden olabilir. 
• Çarpma ve düşme: Herhangi bir yere çarpma durumunda, omuzdaki kaslar zedelenir ve sakatlıklar yaşanır. Çarpmanın şiddetine göre tedavi süreci belirlenir. Omzun üzerine düşüldüğü durumlarda ise genel olarak çıkma yaşanır.
• Yaşlılık: Yaş ilerledikçe vücuttaki bağlantı noktaları, eklem ve kaslarda zayıflamalar meydana gelir. Zedelenmelerde vücut kendini yeteri kadar onaramadığı için omuz sakatlıkları daha kolay izlenebilir. 
• Kireçlenme: Özellikle rotator manşetlerde herhangi bir sebepten ötürü kireçlenme olabilir. Kireçlenme iltihaplanmaya neden olduğu için omuz sakatlıklarına sebebiyet verir. 
• Kas yırtıkları: Omzu saran kas yığınlarının zedelenmesi durumunda yırtıklar meydana gelebilir. Bu yırtıklar fark edilmediği ve önlem alınmadığı takdirde sakatlıklar yaşanabilir. Ufak kas yırtıkları belirti vermeden büyüyebilir ve cerrahi müdahale gerektirebilir. 

Omuz Sakatlıkları Teşhisi

Omuz sakatlıklarında ilk olarak hasta öyküsü alınır ve fiziki muayene yapılır. Gerekli durumlarda röntgen, manyetik rezonans görüntüleme (MRI), bilgisayarlı tomografi (CT) ve artrografi muayenesi tanının koyulmasında başvurulan yöntemler arasındadır. 

• Hasta öyküsü: Omuz sakatlığı yaşayan hastanın öyküsüdür. Ağrının ne zaman başladığı, hangi aralıklarla tekrarladığı, hastanın hangi sporları yaptığı ne işle uğraştığı ve ağrının ne şiddetle olduğu gibi sorular cevaplanır. Teşhisin konulmasındaki ilk etap; hasta öyküsüdür.

Hastanın omzunda yeni başlayan veya geçmeyen bir ağrı, yanma, sızı ve güçsüzlük belirtileri, tanı ve tedavinin değerlendirilmesi için önemlidir. 

• Fiziki muayene: Fiziki muayenede omuzdan boyun, sırt ve göğüs kaslarına giden bağlantılar incelenir. Çoğunlukla kolları baş üstüne, yana ve ileri doğru oynatarak değerlendirme yapılır ve acı durumuna göre spesifik noktalar belirlenir.

Kavrama testi de fiziki muayene içerisinde yer alır. Doktor arkadan hastanın bileğini kavrayarak, arkaya doğru çeker ve inceler.

• Röntgen: Röntgen, omuz etrafındaki bulguların incelenmesidir. Daha çok humerus (üst kol bölgesi) ve omuz kemeri spakula yani omuz kanadında meydana gelen durumların detaylı görülmesini sağlar. 
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI): Kemik ve yumuşak dokunun incelenmesinde manyetik alan ve radyo dalgalarının kullanılmasıdır. Rotator cuff kaynaklı ve benzeri sakatlıkların teşhisini kolaylaştırır. 
• Bilgisayarlı tomografi (CT): Kemik ve yumuşak dokunun incelenebilmesinde optik okuyucu ve bilgisayar kullanılan bir tür görüntüleme sistemidir. Özellikle humerus başında, labrum adı verilen lifteki problemler ve labrumu saran soket çok rahat görülür. 
• Artrografi: Omuz bölgesine enjekte edilen sıvıyla röntgenleme yapılır. Rotator cuff ve liflerdeki sakatlıklar bu yöntemle birlikte teşhis edilebilir. 

Omuz Sakatlıkları Tedavisi

Omuz sakatlıkları tedavisi sakatlık türüne göre değişmektedir. Buna göre tedavi yöntemleri arasında; medikal tedavi, cerrahi tedavi, yaşam tarzı değişikliği, buz tedavisi, dinlenme, fizik tedavi ve egzersiz gibi yöntemler bulunur. 

• Cerrahi tedavi: Cerrahi tedavi çeşitleri; omuzda yırtık varsa dikimi, artroskopi ameliyatı sırasında kapsül değişimi, kapsül ve lifte hasar varsa dikiş atılmasını kapsar. 
• Yaşam tarzı değişikliği: Omuz sakatlığına neden olan durum, günlük hayat içerisinde bir rutine dönüşmüşse değiştirilmesi ve dikkat edilmesi önerilir. Ağırlık kaldırma gibi sporlar bu süreçte ertelenir ve omzu yormayacak şekilde dinlenme önerilir. 
• Buz tedavisi: Herhangi bir medikal ve cerrahi müdahale gerekmeyen hastalara, bölgede rahatlama yaşanması için buz tedavisi önerilir. Ağrılı ve acıyan bölgeye belli zaman aralıklarında, buzu direkt olarak tene temas ettirmeden tedavi uygulanır. 
• Egzersiz: Omuz sakatlıkları egzersizleri omuz ekleminin ve omurganın güçlendirilmesidir. Buz tedavisiyle birlikte desteklenir ve şişme, şiddetli ağrı gibi durumlarda medikal tedavi sonrası hastanın uygulaması istenir. 

Hafif olarak gerinme omuz kanadının rahatlamasını sağlar. Bölgede hafif gerinme hissetmek bu aşamada normaldir ve ağrının izin verdiği kadar hasta omzunu gerdirmelidir.

Ayakta ve yatarak olmak üzere iki şekilde egzersiz yöntemi vardır. Her ikisinde de sakatlığın yaşandığı omuz hafif hareketlerle, diğer koldan destek alınarak rahatlatılır. 

• Dinlenme: Ciddi omuz sakatlığı yaşanmadığı durumlarda hastaya dinlenmesi önerilir. Ağır kaldırma, kolu ve omzu zorlama, ağrının üzerine gitme kısıtlanarak diğer kol üzerine yatması söylenir. 
• Fizik tedavi: Fizik tedavi uzmanı tarafından, hastanede sürebilen süreç aynı zamanda da evde devam edebilir. ROM egzersizleri ve direnç egzersizleri fizik tedavi programı içerisindedir. 

Rom egzersizleri: Omzun eski esnekliğine kavuşması için gerekli olan hareketleri içerir. Fizik tedavi uzmanı eşliğinde yapılan ROM eğersizi genellikle cerrahi müdahale sonrası uygulanır. Yanlış hareket yapılması, bölgenin iyileşmesini engelleyeceği için yanlış esneme hareketi uygulanırsa fizik tedavi uzmanı tarafından hasta doğru harekete yönlendirilir. 

Direnç egzersizleri: Omuzdaki kasların güçlenmesini sağlar. Fizik tedavi uzmanı hastanın kolunu belli oranlarda zorlayarak gerer ve güçlendirir. Uzmanın kolu gerdiği durumda hastanın kolunu hareket ettirmeye çalışması beklenir. Bir nevi kavrama testinin geliştirilmiş halidir. 

Fizik tedavi uzmanı eşliğinde uygulanmasının sebebi ise kola gerektiğinden fazla kuvvet uygulanmaması ve hassas olan kolun güçlendirilmek istenirken hasar almamasını sağlamaktır. 

Omuz Sakatlıklarında Cerrahi Tedavi

Omuz sakatlıklarında cerrahi yöntemde; kapsül değişimi, belli noktalara dikiş (sütür) atılması, glenoid onarımı ve tüm bunların yapılabildiği artroskopi ameliyatı uygulanır. 

• Artroskopi ameliyatı: Kapalı ameliyat olan artroskopide, öncelikle anestezi türü belirlenir ve hasta bu konuda bilgilendirilir. Omuzdan birkaç delikle içeri özel aletler gönderilerek, monitörden izlenir. Hem muayene hem tedavi olarak kullanılan yöntem; tendon yırtıkları dahil muayenede tespit edilememiş bulguların da fark edilmesini sağlar. 

Kısmi yırtık izlendiyse, debridman adı verilen uçlar temizlenir. Yırtılmış tendon veya liflerin onarımı yapılır. Varsa omuz eklemindeki hasarlar giderilir. 

• Kapsül değişimi: Açık ameliyat ya da artroskopi eşliğinde kapalı ameliyat olarak yapılabilir. Kapsülde gerilme varsa, cerrahi dikiş atılarak durum ortadan kaldırılır. 
• Glenoid Onarımı: Yine ameliyat türü değişebildiği gibi daha çok artroskopi ameliyatında onarım gerçekleşir. Kapsül ve labrumda meydana gelen hasarlar, glenoide bağlanarak cerrahi dikişle tutturulur. 

Ameliyatların ardından hastada yaşanan değişimler izlenir, komplikasyonlar takip edilir. Kontrollerde herhangi bir problem olmaması durumunda hastanın tedavi süreci sona erer.

Omuz Sakatlıkları Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Omuz sakatlıkları tedavi edilmezse ciddi sorunlar meydana gelebileceği gibi hiç sorun yaşanmayabilir. Kopan yani yırtılan bir tendon varsa tedavi edilmediği takdirde kireçlenme meydana gelir. Kireçlenme sonucunda lif ve kaslarda aşınma yaşanır. Bu nedenle de daimi olarak ağrı hissedilebilir.

Sıkışan omuz bağlantıları bölgede sürtünme yaratacağından iltihap oluşmuşsa etrafındaki dokularda da aşınma görülür. Omuz kapsülü, omzun en önemli parçasıdır. Burada yaşanan sakatlıklar tedavi edilmezse tam fonksiyonlu hareket kabiliyeti yitirilebilir. Hasta kolu başın üzerine kaldıramaz veya kavramada güçsüzlükler yaşanır. 

Omuz Sakatlıkları için Hangi Doktora Gidilir?

Omuz sakatlıkları için hastanelerin fizik tedavi bölümüne, ortopedi ve travmatoloji uzmanına başvurulmalıdır. 

Geçmeyen omuz ağrısı, omuz bölgesinde yanma, kolları yana veya yukarı kaldırırken hissedilen kısıtlanma ve güçsüzlük, kolda uyuşukluk semptomları görüldüğünde mutlaka vakit kaybedilmeden uzman hekimlere gidilmelidir.