ROP

Prematüre Retinopatisi (ROP) Nedir?

Gebeliğin normal gelişim ve doğum sürecinde toplam süresi 38 hafta ile 42 hafta arasında sürmektedir. Doğumun 37 haftadan önce gerçekleşmesi ile doğan bebeğe prematüre bebek denir.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı normal gelişim süresini tamamlamadan doğan bebeklerde görülebilen ve görme yetisini ciddi oranda etkileyen bir göz hastalığıdır.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı normal gelişim sürecini tamamlamamış her bebekte görülmemektedir. Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı gelişimini tamamlayamadan doğan bebeklerin yaklaşık yüzde on beşinde görülmektedir.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının ilerleyişi bebeğin ne kadar erken doğduğuna, eşlik eden diğer hastalıklarına, doğum şekline, annenin eşlik eden hastalıklarına ve gebeliğin ilerleyiş sürecine göre değişmektedir.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının seyri ve hastalık tablosunun ilerleyişi de her bebeğe göre değişmektedir. Hastalık tek gözü veya her iki gözü birden etkileyebilmektedir.

İki gözün aynı anda etkilendiği hastalık tablosunda iki göz arasındaki hastalık seyri de birbirlerinden farklılık gösterebilmektedir. Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı ilerleyebilen bir hastalıktır.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının erken zamanda tanısı konup tedavi başlanamadığı durumlarda görme kaybına kadar gidebilecek ciddi göz ve retina hastalıkları ortaya çıkabilmektedir.

Gelişim sürecini tamamlamadan doğan bebeklerde ve düşük doğum ağırlıklı bebeklerde prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının doğumdan kısa bir süre sonra uzman göz doktoru tarafından yapılması erken tanı, tedavi ve takip için büyük önem taşımaktadır.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı tanısı alan bebeklerde hastalığın evrelenmesinin ardından uygun tedavi planlanmakta ve düzenli takipler uzun yıllar boyunca sürmektedir.

Bazı bebeklerde doğum erken gerçekleşse bile doğum sonrası bebeğin göz organının gelişimi tıpkı anne karnındaki devam edebilmektedir.

Bu bebeklerde devam eden göz gelişimi sayesinde prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı yavaş seyredebilmekte veya hiç görülmemektedir. Yani gelişimini tamamlayamadan doğan her bebekte prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı görülmemektedir.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı göz gelişimini tamamlayamadan doğan bebeklerdeki göz dokusundaki damarların erken doğum sonrası gelişiminin devamı sırasında normal gelişen damar dokusunun yanında daha kırılgan yapıda gelişen damarların ince ve kanamaya meyilli yapılarından dolayı ortaya çıkmaktadır.

Gelişen damarların yanında yeni gelişen bağ dokusu da oluştukça anne karnında daha önceki gebelik haftalarında gelişimini tamamlamış retina dokusunu kendine doğru çekmektedir. Çekilen bu retina dokusu zamanla ayrılabilmekte ve yırtılabilmektedir.

Bu gelişimin normal süreci anne karnındaki otuz beşinci ve kırkıncı haftalar arasıdır. Anne karnından gelişimini tamamlayamadan çıkan bebek de dışarda aynı süreye denk gelen zamanda göz dokularının gelişimini tamamlamaya başlamasıyla prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının belirtilerini göstermeye başlamaktadır.

Gelişimini tamamlayamadan doğan bebeklerde uygulanan tedavilerin ve özellikle oksijen tedavisinin prematüre retinopatisi (ROP) hastalığına neden olabileceği bilinmektedir.

Ancak bebeğin oksijen ihtiyacının hayati olduğu da düşünülerek tedaviler en az yan etki ile en verimli şekilde planlanarak uygulanmaktadır.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı göz kırma kusurları (miyopi), retina dekolmanı, göz tansiyonu (glokom), katarakt, şaşılık gibi göz ve retina hastalıklarının risk faktörü olarak doğrudan ilişkilidir.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı tedavi edilmediği veya geç tanı aldığı takdirde görme kaybına kadar gidebilen bir sürece yol açabilmektedir.

Doğum ağırlığı <1500 gramdan düşük olan bebeklere (veya 1500-2000 gram arası doğmuş olan fakat ek hastalıkları sebebiyle hayati tehlike, solunum ve/veya dolaşım sıkıntısı yaşamış olan) ve 32. Gebelik haftasından önce doğan bebeklere prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı açısından değerlendirme ve muayene önerilmektedir.

Aynı zamanda çocuk doktoru tarafından gerek görüldüğü takdirde her bebeğe prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı muayenesi yapılabilmektedir.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının yeri için sınıflama hastalığın şiddeti içinse evreleme yapılmaktadır. Sınıflama ve evreleme hastalığa doğru tedavi planlamasının yapılabilmesi, takiplerin planlanabilmesi ve görme yetisi ile ilgili beklentilerin ortak bir dille ortaya konulabilmesi açısından önem taşımaktadır.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının sınıflamasında hastalığın yeri belirtilmektedir:

• Sınıflama: Oluşan lezyonun (yara) yerinin belirlenmesi amacıyla yapılmaktadır.
  • Zon 1: Gözün temel siniri (optik sinir) etrafında oluşan daire şeklinde oluşan daire şeklindeki alandır.
  • Zon 2: Gözün temel siniri (optik sinir) etrafında burun yönünde tüm dokuyu kaplayan alandır.
  • Zon 3: Burunun aksi yönündeki kalan tüm alanı tarif etmektedir.

Bu zonlara göre mevcut bulunan lezyonun (yara dokusu) yeri belirtilmektedir. Yerine göre hastalığın seyri, sürecin ilerleyişi ve tedavi şekilleri değişiklik gösterebilmektedir.

• Evreleme: Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının ilerleyişine göre belirlenen 5 evresi bulunmaktadır.
  • Evre 0: Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının başlangıç seviyesindeki en hafif formudur. Kendiliğinden gerileyebilmektedir.
  • Evre 1: Retina tabakasının dış kenarında beslenme tam olarak sağlıklı damarlar ile sağlanamamaktadır. Beslenmenin eksik kaldığı hat ufak bir aln olarak oluşmaya başlamıştır. Buna demarkasyon hattı da denilmektedir. Bu evre kendiliğinden gerileyebilme özelliği göstermektedir.
  • Evre 2: Beslenmenin eksik olduğu hattın iyice genişleyerek belirginleşmesidir. Bu evre kendiliğinden gerileyebilmektedir.
  • Evre 3: Genişleyen hattın etrafında sıvı sızıntısı ile birlikte ödemli görünüm oluşmaya başlamıştır. Bu evreden sonra incelen hat yırtılmaya başlayacaktır. Tedavi gerektirmektedir.
  • Evre 4: Retinada kısmi olarak yırtılmalar başlamıştır.
  • Evre 5: Retina dokusunun tamamen yırtılarak ayrılmasıdır. Retina dokusunun tamamen yırtılarak ayrılması kalıcı görme kaybı ile sonlanabilen oldukça ciddi bir sağlık sorunudur.

Prematüre Retinopatisi (ROP) Belirtileri Nelerdir?

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı göz dokusunun dış kısmında değil tamamen iç kısmında gerçekleşen bir hastalıktır. Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığını çocuğun gözüne veya yenidoğan döneminde tepkilerine bakarak görmek mümkün değildir.

Hastalığın özel aletlerle ve muayene tekniği ile göz içinin ve göz dibinin detaylı incelenerek göz hastalıkları ve retina uzmanı doktoru tarafından anlaşılması mümkündür. Hastalığın rutin aylık sağlıklı bebek kontrolleri sırasında da tanı alması mümkün değildir.

Ancak risk faktörlerinin bulunmasıyla yapılan yönlendirme ile prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı konusunda uzman bir göz doktoru tarafından tanı konulabilmektedir.

Prematüre Retinopatisi (ROP) Nedenleri Nelerdir?

Prematüre retinopatisi hastalığına (ROP) sebep olan pek çok faktör bulunabilmektedir.

Özellikle erken doğum ve düşük doğum ağırlığı gibi bebeğin gelişimini tamamlayamadan doğduğu süreçlerde sonradan gelişmeye çalışan göz dokularının prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı için aday olduğu bilinmektedir.

• Hamileliğin 28. Haftadan erken sonlanması prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı için ciddi risk faktörü oluşturmaktadır.
• Bebeğin doğum ağırlığının 1500gr’ın altında olması prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı için ciddi risk faktörü oluşturmaktadır.
• Gelişimini tamamlayamadan doğan bebeğe uygulanan oksijen tedavisinin ne kadar süre uygulandığı ve dozuna bağlı olarak bebekte prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı gelişme riskinin arttığı bilinmektedir.
• Bebekte oluşmuş olan her türlü solunum ve dolaşım sıkıntısının sonucunda prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı oluşması için olan riskin arttığı bilenmektedir.
• Doğumdan sonra nefes alamama sonrası solunum cihazına bağlı şekilde bir haftadan uzun yaşayan bebeklerde prematüre retinopatisi (ROP) hastalığına yakalanma riski artmaktadır.
• Çoğul gebeliklerde prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı görülme riski artmaktadır.
• İlk bebeklik, yenidoğan döneminde geçirilen enfeksiyonlarda ve sepsis hastalığında prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı görülme riski artmaktadır.
• Bebekte başta kan uyuşmazlığı olmak üzere çeşitli sebeplere bağlı olarak yapılabilen kan değişimleri ve kan nakilleri sonucunda prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı görülme riski artmaktadır.
• Gebelikte şeker hastalığı görülen ve kan şekeri düzeyi kontrol altına alınmamış anne bebeklerinde prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı görülme riski artmaktadır.

Prematüre Retinopatisi (ROP) Teşhisi

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı gelişimini tamamlayamadan erken doğmuş bebeklerde sık görülen bir göz hastalığı olmasına rağmen dışarıdan bakıldığında bir belirti vermemekte ve bebekte bir şikayete yol açmamaktadır.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı ancak bir göz hastalıkları ve retina uzmanı doktorunun muayenesi ile teşhis edilebilmektedir.

Uzman göz hastalıkları ve retina doktorunun yapacağı prematüre retinopatisi (ROP) hastalığına özel olan göz muayenesi işlemi hazırlık kısmıyla beraber yaklaşık 1 saat sürebilen bir işlemdir.

Doktorun göz dibini inceleyebilmek için indirekt oftalmoskop adı verilen bir aletle bebeğinizin gözünü detaylı incelemesi gerekmektedir. Muayene sırasında göz kapaklarının açık tutulması önem taşımaktadır. Bunun için göz kapaklarını açık tutmaya yarayan özel bir aletten faydalanılmaktadır.

Bebeğin gözlerinin daha iyi incelenebilmesi için muayeneden yarım saat öncesinde gözlerine göz damlaları damlatılmaktadır. Muayene sırasında da bebeğinizin gözlerine uyuşturma amaçlı anestezik damlalar damlatılarak bebeğinizin rahatsız olmaması sağlanmaktadır.

Gerekli damlalar damlatıldıktan ve göz kapaklarının açık kalmasını sağlayan alet yerleştirildikten sonra rahat bir pozisyonla göz kapakları aralanır ve gözün her bölgesi detaylıca incelenmektedir.

Damarların, çevre dokuların ve bağ dokularının durumu, hastalık varsa tuttuğu alanlar incelenmektedir. Sınıflandırılma ve evrelendirilme yapılmaktadır. Sınıflandırma ve evrelendirme sonrasında göz tekrar detaylıca incelenmekte ve muayene sona ermektedir.

Bu inceleme işlemleri toplamda 10-15 dk. arasında sürmektedir.

Muayene, evreleme ve sınıflanma sonrasında tedavi şekline, süresine ve tekrar ne zaman muayene edileceğine karar verilmektedir. Düzenli muayene aralıkları planlanmaktadır.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı için muayeneler doğumdan sonraki ilk ay içinde başlanmalıdır. Göz gelişimini tamamlayana kadar uzman hekiminizin önerdiği aralıklarla göz gelişimini tamamlayana dek takip amacıyla muayeneye gelinmesi önerilmektedir.

Genellikle göz hastalıkları ve retina uzmanı doktorunuz aksini söylemediği sürece her şeyin normal ilerlediği prematüre bebeklerde bile en az altı ayda bir muayene ile 7 yaşına dek prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı açısından değerlendirilmek üzere özel düzenli göz kontrollerinin yapılması uygundur.

Prematüre Retinopatisi (ROP) Tedavisi

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı gelişimini tamamlayamadan doğan bebeklerin çoğunda görülebilen bir hastalıktır. Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı görülen bebeklerin dörtte üçünde hastalık kendiliğinden gerilemektedir.

Ancak okul çağına kadar düzenli uzman doktor tarafından takip muayeneleri kesinlikle önerilmektedir.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının tedavisinde amaçlanan gözün demar dokusunun gelişmesi sırasında damarlanmayan kısımların ortadan kaldırılarak yeni ve hasarlı damarlanmanın durdurulması böylece görmeyi sağlayan dokuların korunması ve görme hastalıklarının ve görme kaybının önüne geçilmesidir.

Hastalığın erken evrelerde fark edilmesi ve durdurulması görme yetisinin hayatın geri kalanında var olan şekliyle korumaya yardımcı olmaktadır.

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı taşıyan bebeklerde hastalığın evrelerine göre tedavi ve yaklaşım şekli farklılık göstermektedir. Bu tedaviler evreye göre sadece sık muayene ile takip ve izlemeden acil cerrahiye kadar ilerleyebilmektedir.

İlk muayene ardından eşik hastalık adı verilen senaryonun gözlenmesi sonrası üç gün içinde acil lazer tedavisi veya dondurma tedavisi uygulanması önerilebilmektedir.

Evre 1 ve Evre 2’de kendiliğinden hastalığın sınırlanıp gerileme ihtimali çok yüksek olduğu için sadece muayenelerle takip edilmesi uygun görülmektedir.

Evre 3’te lazer fotokoagülasyonu tedavisi ve kriyoterapi (dondurma tedavisi) uygulanmaktadır. En sık uygulanan tedavi lazer fotokoagülasyonu terapisidir.

Evre 4 ve Evre 5 olan prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı olanlarda ise vitrektomi operasyonu adı verilen cerrahi (ameliyat ile) tedavi seçeneği önerilmektedir.

Lazer Fotokoagülasyonu Tedavisi

Lazer fotokoagülasyonu tedavisi prematüre retinopatisi (ROP) hastalığında en sık kullanılan yöntem olarak bilinmektedir. Uygulanmasının diğer tedavilere göre çok daha kolay olması nedeniyle özellikle erken evrelerde en sık kullanılan tedavi yöntemidir.

Lazer fotokoagülasyonu tedavisinin uygulandığı cihazlar taşınabilirdir ve yenidoğan yoğun bakım ünitelerinde lazerle prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı tedavisi kolaylıkla gerçekleştirilebilmektedir.

Tedaviyi göz hastalıkları ve retina uzmanı doktoru ve deneyimli bir göz hemşiresi tıpkı prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı muayenesini yapar gibi göz kapaklarını özel cihaz yardımıyla açık tutarak gerçekleştirmektedir.

İndirekt oftalmoskop ve lazer fotokoagülasyonu cihazı kullanılarak kısa bir sürede tedavi tamamlanmaktadır. Tedavide ilerde sağlıklı dokuları etkileyecek şekilde gelişecek olan göz dokusunun ve damarların gelişiminin ortadan kaldırılarak engellenmesi amaçlanmaktadır.

Lazer fotokoagülasyonu tedavisi prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının erken evrelerinde çok daha iyi sonuç vermektedir.

Krio (Crio, Dondurma) Tedavisi

Bu yöntemde bebeğin gözünün ve göz kapaklarının açık tutulmasının ardından bebeğin gözünün dışına kriyo tedavisi cihazının uç kısmı ile dokunulur.

Bu dokundurulmanın ardından gözün retina isimli tabakası kısa süreli dondurularak normalden farklı damar ve bağ dokusunun gelişmesi engellenerek göz korumaya alınmaktadır.

İlaç Tedavisi

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığına sebep olan normalden farklı damar gelişmesini engelleyecek olan deneysel düzende ilaç tedavileri bulunmaktadır.

Yeni nesil bu ilaçlar genellikle sınıflandırmada yüksek risk taşıyan Zon 1 sınıfı hastalarda tercih edilmektedir.

Prematüre Retinopatisi (ROP) Tedavi Edilmezse

Prematüre retinopatisi hastalığı (ROP) sonrasında tedavi edilmeyen bebekler ileride çocukluk döneminden başlayan pek çok göz ve retina hastalığına yakalanma riski taşırlar.

Bu hastalıklar prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının yan etkileri olarak da kabul edilmektedir:

• Miyopi: Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı en erken evrede gerileyip iyileşse de tedavi olsa da ilerleyen dönemlerde kırma kusuru olan ve uzağı görememe şikayetine yol açan miyopi hastalığına neden olabilmektedir.
• Göz tembelliği (ambliyopi): Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığından sonra sıklıkla ortaya çıkan hastalıklardandır. Göz tembelliğinin gelişmesindeki süreçte gözün gelişmesine bağlı olarak gözlerden biri iyi şekilde görme yetisini korurken diğeri aynı kalitede koruyamamış olabilmektedir. Bu şekilde görme kalitesi düşmüş olan göze ambliyopik göz (tembel göz) adı verilmektedir. Göz tembelliği dışardan bakmakla fark edilememektedir ancak çocuğun gözlerinden birinin az gördüğünü fark ederek ailesine söyleyebilmesi ile fark edilebilmektedir. Erken tanı alabilmek açısından daha öncesinde prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı geçirmiş çocukların düzenli olarak göz doktoru muayenesine götürülerek her iki gözün de uygun şekilde görme yetisine sahip olup olmadığının muayene edilmesi gerekmektedir.
• Şaşılık (stabismus): Şaşılık (halk arasında şehlalık olarak da bilinmektedir) gözler aynı noktaya odaklandığı sırada farklı yöne bir gözün kaymasıdır. Şaşılık sırasında kayma sürekli olabilir veya duruma göre belirginleşebilen özellik gösterebilmektedir. Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı geçirmiş bebekler ileri dönemde sıklıkla şaşılık görülebilmektedir. Şaşılık sonucu gözlerde derinlik algısının kaybolması ve cisimleri boyutlandırma yeteneğinde bozulmalar meydana gelebilmektedir.
• Glokom (Göz Tansiyonu): Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığını erken evrede gerileyip ilerlemeden geçirmiş veya tedavi ile iyileşmiş hastalarda fark etmeksizin ilerde göz basıncında artma yani göz tansiyonunda yükselme görülebilmektedir.

Prematüre Retinopatisi (ROP) İlaçları

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının tedavisinde kullanılan ilaç tedavisi oldukça yenidir. Bu ilaçlar üzerinde yapılan geliştirmeler ve çalışmalar günümüzde hala devam etmekte olan bir süreçtir. İlaçlar anti-VEGF etken maddesi içermektedirler.

İlaç tedavisi genellikle hastalığın en ağır seyrettiği Zon 1 bölgesinde görülen prematüre retinopatisi (ROP) hastalığında kullanılmaktadır.

İlaçlar göz içine iğne ile enjeksiyon yoluyla uygulanmaktadırlar.

• Bevacizumab
• Ranizibizumab
• Afilibercept

Olası ilaç yan etkileri: İlaçların göz içi enjeksiyon sebebiyle çeşitli göz hastalıklarına ve enjeksiyon sırasında oluşabilecek yan etkileri olabilmektedir. Bahsi geçen ilaç tedavilerinin sağlık bakanlığı tarafından onaylanmış tedavi yöntemleri olmamasından dolayı tedaviler öncesinde ailelerden yazılı onam imzası alınmaktadır.

Prematüre Retinopatisi (ROP) Ameliyatı

Vitreo Retinal Cerrahi

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığının ileri evrelerinde (evre 4 ve evre 5) tercih edilen tedavi yöntemi vitreo retinal cerrahi ameliyatıdır.

Retina dokusundaki ayrılmaları tedavi etmeyi amaçlayan bir ameliyattır. Ameliyat sonrası bebeğe mümkün olduğunca çok miktarda sağlam retina dokusu bırakılmaya çalışılarak hasarlı dokular temizlenmektedir.

Operasyon ameliyathane şartlarında bebeğin yaşamsal bulguları izlenerek, genel anestezi altında yani bebek tamamen uyutularak yapılmaktadır.

Operasyon sırasında ilerleyişe hastalığın evresi, sınıflaması ve hastanın gözünün durumuna bakılarak karar verilmektedir.

Ameliyat başarılı geçerek cerrahi olarak mümkün olduğunca doku kurtarılmış olsa da görme yetisinde beklenen kalite yakalanmayabilmektedir.

Hastaların zayıf görmesi veya sadece ışığı algılamasının sağlanabilmesi sağlanabilmektedir.

Prematüre Retinopatisi (ROP) için Hangi Doktora Gidilir?

Prematüre retinopatisi (ROP) hastalığı için risk faktörlerini taşıyan bebeğinizde geç kalmadan bu konuda uzmanlaşmış bir Göz Hastalıkları ve Retina uzmanı doktoruna gitmeniz gerekmektedir.

Hastalığın belirti göstermeden ilerlediği unutulmamalıdır.

Bebeğin ilk göz muayenesi göz hastalıkları uzmanı tarafından aksi önerilmedikçe bebeğin doğumdan sonraki dördüncü haftasında yapılmalıdır.