Tetani

Tetani Nedir?

Tetani kasların istemsizce kasılması, kramp ve spazmı şeklinde belirtiler veren bir hastalık bulgusudur. İstemsiz kramplara ve kasılmalara neden olan en sık neden kalsiyum eksikliğidir. Kalsiyum, kas kasılması için gerekli temel moleküllerdir.

Bu moleküllerden herhangi birinin eksikliği kas kasılmalarının fizyolojik işleyişlerinde aksamaya neden olur. Kalsiyum seviyelerinin düşüklüğü kasların normal kasılmasını bozarak tetani denilen, kas kramplarına neden olur.

Bu kas kramplarının süresi değişebilir, ağrı oluşturabilir, kişi kramp girdiği esnada titremeye başlayabilir. Kalsiyum eksikliğine neden olan birçok hastalık tetaniye davetiye çıkarabilir. Kan kalsiyum miktarının normal 8,5-10,5 mg/dL’dir.

Kalsiyum düzeylerini düşürmeden tetani tablosu oluşturan, Clostridium Tetani adlı bakterinin vücuda girmesi ile kas krampları ve spazm tablosu görülür.

Bakteri, yaralanma ile, diken batması ile veya mevcut yaranın iyi temizlenmemesi, yabancı maddelerin girişi ile vücuda girer ve belli bir kuluçka süresinden sonra tetanoz belirtilerini göstermeye başlar.

Tetani Belirtileri Nelerdir?

Tetani tablosuna neden olan genellikle kalsiyum eksikliğidir. Kalsiyum iskelet kaslarının ve düz kasların yani iç organlarda, irade ile kontrol edilemeyen kasların çalışmasında, sinirsel iletimde, kan pıhtılaşmasında, kemik metabolizmasında, hormon salınımında, kardiyak yani kalp kasılmasında gerekli olan temel maddelerden birisidir.

Kalsiyumun normal seviyelerindeki düşüş ile başta kaslarda olmak üzere birçok düzensizlik ortaya çıkar. Bu düşüklüğe birçok hastalık neden olabileceğinden dolayı hastalık belirtilerine ek olarak kaslarda kramp, spazm, nöbetler, kalp hızında artışlar gibi kalsiyum eksikliğine bağlı görülen belirtiler ortaya çıkar.

Kalsiyum eksikliğinde sıklıkla kaslarda istemsiz kasılmalar, kalp bulguları ve sinirsel bulgular görülür. Bu ana belirtilere ek olarak altta yatan hastalığın belirtilerinden yola çıkarak kalsiyum seviyelerini düşüren hastalığın tedavisi ile tetani şikayetleri de tedavi edilmiş olur.

Chovestek bulgusu kalsiyum düşüklüğünde görülen fizik muayene bulgusudur. Elmacık kemiğine alet  ile vurma sonucu o bölgedeki sinirin uyarılması ile yüz kasları ve üst dudakta seğirme meydana gelir.

Troussoeu bulgusu olarak bilinen diğer bulgular da benzer şekilde kalsiyum düşüklüğünden meydana gelen tetaninin fizik muayene bulgularıdır. Tansiyon aletinin manşeti kola yerleştirilir ve şişirilerek koldaki kan akımı engellendiğinde 2-3 dakika sonra ön kolda spazm oluşur, parmaklar açılmaz ve ebe eli denilen tipik spazm görüntüsü oluşur.

Fizik muayenede bu bulguların saptanması tetaniye işarettir.

Clostiridum Tetani adlı bakterinin vücuda girmesiyle neden olduğu tetanoz hastalığında, bakterinin vücutta serbest bıraktığı toksinlerden dolayı şiddetli kasılmalar, bel ağrıları, yutkunma güçlüğü, solunum kaslarının tutulumundan dolayı solunum yetmezliği görülür.

Hastalık ilerledikçe ağrılı kas spazmları görülür ve bazen kemiklerin baskı kırılmalarına neden olacak kadar güçlü olabilir.

• Kas krampları
• Kas ağrıları ve titreme
• Uyuşma, karıncalanma, seğirme
• Tetanoza bağlı solunum güçlüğü
• Kronik ishal, geçmeyen ishal, karın ağrıları ve kusma
• Nöbetler, bayılma, bilinç bozukluğu
• Sistemik enfeksiyonlara bağlı ateş, terleme

Tetani Nedenleri Nelerdir?

Kas kasılması için kas hücrelerinin kalsiyuma ihtiyaçları vardır. Kalsiyum eksikliğinde kaslardaki normal işleyiş bozulur ve anormal kasılmalar görülür. Bu kasılmalar istemsiz gerçekleşir, kalsiyum düşüklüğünün derecesi ile kasılmanın şiddeti değişebilir. Kasılma esnasında titreme ve ağrı görülebilir. Kalsiyum düşüklüğü, birçok hastalığın belirtisi olabilir.

• Kalsiyumun Yetersiz Alımı: Kalsiyumdan yoksun beslenme düzeni vücutta kalsiyum düzeylerinin düşüşüne, dolayısıyla tetani gibi kas fonksiyonlarında bozulmayla birlikte kardiyak ve nörolojik bozukluklara da neden olabilir.
• Albumin Düşüklüğü: Total kalsiyumun %50’si kanda kan proteinlerinden albümine bağlı olarak taşınır. Albümindeki düşüklük göreceli olarak kalsiyum düşüklüğü olarak algılanır. En yaygın kalsiyum düşüklüğü nedenlerindendir. Beslenme bozukluğu, siroz, böbrek hastalıkları, kronik hastalıklar albümin düşüklüğüne, dolayısıyla kan kalsiyum seviyelerinin düşüklüğüne neden olan hastalıklardır.
• Paratioid Hormon Eksikliği: Kalsiyum düzeylerinden sorumlu olan hormonlar paratiroid hormonu ve kalsitonindir. Paratiroid hormonu salgısından sorumlu paratiroid bezi, boyunda yerleşim gösteren tiroid bezinin üzerinde konumlanmış 4 adet küçük bezdir. Paratiroid hormonu, vücutta, kalsiyum düzeylerini arttırmaya yönelik işlev gösterir. Paratiroid hormon eksikliğinde kan kalsiyum seviyeleri düşer ve kalsiyum eksikliğinden kaynaklanan diğer şikayetlerle birlikte tetani tablosu görülür. Paratiroid hormon eksikliğinin en sık nedeni tiroid cerrahisi sırasında paratiroid bezinin çıkarılmasıdır. Aynı zamanda kandaki magnezyum seviyelerinin düşüklüğü paratiroid hormonunun salınımını azaltarak dolaylı yoldan kalsiyum seviyelerinin azalmasına neden olur.
• D Vitamini Eksikliği: Kalsiyum vitamin D3 varlığında iyi absorbe edilir. Vitamin D3 alımındaki eksiklik kalsiyum alımını da bozacağından dolayı kalsiyum seviyeleri düşer. Benzer şekilde kronik diyare, kronik bağırsak hastalıkları ve kronik böbrek hastalıkları kalsiyum emilimini azaltacağından dolayı kalsiyum seviyeleri düşer ve kan kalsiyum düşüklüğüne bağlı olarak klinik belirtiler ortaya çıkar.
• Magnezyum Eksikliği: Alkolizm, sistemik enfeksiyonlar, magnezyum seviyelerindeki düşüklük, pankreas iltihabı gibi hastalıklar kalsiyumun atılımını arttıran hastalıklardır. Vücuttan artan kalsiyum atılımı kalsiyum seviyelerini düşürür. Kullanılan bazı ilaçlar da; fenitoin, sisplatin, diüretikler, gentamisin, steroidler, bifosfonatlar kalsiyum atılımını arttırarak kalsiyum düzeylerini düşürerek tetani ile birlikte diğer nörolojik, kardiyak şikayetlere neden olur.
• Tetanoz: Tetanoz, kaslarda tetani yaratan kalsiyum düşüklüğüne neden olan hastalıklar dışında tetani tablosu gösteren bakteriyel bir enfeksiyondur. Etken bakteri Clostridium Tetani’dir. Clostridium sporlarının direkt olarak vücuda girmesiyle bulaşır. Genellikle kirli yaralanmalar, doku içine girmiş yabancı cisimlerin varlığı gibi durumlar dışından basit bir diken batmasıyla da vücuda giriş yapabilir. Bakteri, vücuda girdiği bölgede kalır, yayılmaz, kana karışmaz. Bakteri, girdiği bölgede tetanotoksin denilen toksinlerini serbest bırakır. Bu toksinler sinir iletiminde rol alan uyarıyı bitirici moleküllerin salınımını engelleyerek uyarıların devamlı kalmasına neden olur. İstemsiz kas spazmları bu şekilde gelişir. Halsizlik, yara yerinde uyuşma şeklinde başlar, daha sonraki evrelerde kasılmalar görülür. Hastalıktan ölüm sebebi en sık solunum kaslarını tutması ve solunum zorluğu yaratmasıdır. Tetanoz gelişmiş ülkelerde nadir görülen bir hastalıktır. Vakaların çoğu aşılanmamış veya aşıları tamamlanmamış kişilerde görülür.

Tetani Teşhisi

Kaslarda istemsiz kasılma, kramp, spazm ile başvuran hastalarda öncelikle hastanın öyküsü ile beslenme düzeni sorgulanır. Beslenme bozukluğu kalsiyum eksikliğine neden olabileceği için kaslarda tetaniyi açıklayabilir.

Hastanın kullandığı ilaçlar sorgulanmalıdır. Bazı ilaçlar kan kalsiyum seviyelerini düşürebilir. Hastada var olan kronik hastalıklar, geçmeyen ishaller tetani varlığını destekler. Fizik muayene ile nörolojik hastalığa ilişkin olabilecek belirtiler saptanır veya dışlanır.

Hastadan alınan kan örneğinde kan kalsiyum düzeylerine bakılır. Düşük kan kalsiyum düzeyleri tetani varlığını kanıtlar. Kan kalsiyum düzeylerinin düşüklüğündeki neden araştırılmalıdır.

Hastalarda hormon düzeylerine bakılmalıdır. Kalsiyumun düzeylerinin düşmesinde neden olan paratiroid hormon düşüklüğü araştırılmalıdır. Geçirilmiş tiroid bezi cerrahileri, boyun bölgesi cerrahileri hastada sorgulanmalıdır. Paratiroid hormon düzeylerinin normal olduğu hastalarda altta yatan başka bir hastalık araştırılmalıdır.

Siroz, alkol bağımlılığı, bağırsak hastalıkları, kronik böbrek hastalığı, pankreas hastalıkları, kalsiyum düşüklüğüne neden olan hastalıklar olduğu için mutlaka araştırılmalıdır.

Vücutta mevcut yara veya daha sonradan geçirilen yaralanmalar tetanozu düşündüreceği için yaradan kültür örneği alınır. Alınan kültür örneği besiyerine ekilir ve üreme sonrası mikroskopta clostridium tetani bakterisinin varlığı araştırılır. Mikroskopta etken bakterinin görülmesi tetanoz tanısını koydurur ve tetaniyi açıklar.

Tetani Tedavisi

Tetaninin altında yatan hastalık tespit edildikten sonra bu hastalığın tedavisi başlanır. Altta yatan hastalık tedavisi ile tetani ortadan kalkar.

Hastada kalsiyum alımında eksiklik var ise kalsiyum desteği sağlanır. Kalsiyumun D vitamini varlığında emilmesinden dolayı D vitamini ile kombine şekilde verilmelidir. Hafif vakalarda %10’luk Kalsiyum glukonat ağızdan 10 gün verilir.

Sinir sistemine ait bozukluklar, kardiyak bulgular görülen durumlarda damar içi kalsiyum desteği sağlanır. Saatte 0.5-1.5 mg kalsiyum infüzyonu uygulanır. Kalsiyum düzeyleri bu süreçte takip edilmelidir ve normal düzeylere gelmesi sağlanmalıdır.

Kalsiyum eksikliği tedavi edilirken bu eksikliğe neden olan hastalığın da tedavisi aynı zamanda yapılmalıdır. Tetanoz varlığında da uygun antibiyotikler ile enfeksiyona yönelik tedavi uygulanmalı ve tetani ile diğer şikayetler çözülmelidir.

Tetani Tedavi Edilmezse

Tetani sıklıkla kandaki kalsiyum düzeylerinin düşüklüğünün neden olduğu, kas krampları ile seyreden bir durumdur.

Kalsiyum eksikliği başlangıçta hafif seğirmeler, istemsiz kasılmalar ile kendini gösterirken ilerleyen zamanlarda spazmlar, nöronal şikayetler, kardiyak şikayetler görülmeye başlar. Kalsiyumun düşüş derecesi ile şikayetler artış gösterir. Hastanın yaşam kalitesini belirleyen bu şikayetlerin varlığı, altta yatan neden çözülmez ise dayanılmaz bir şekil alır.

Kas krampları başlangıçta ellerde ve ayaklarda görülürken ilerleyen olgularda solunum kasları da tutulabilir ve solunum güçlüğüne neden olabilir. Altta yatan hastalık ne ise tedavi edilmediğinde tetani ile birlikte diğer şikayetler de belirgin derecede artış göstermeye başlar ve ölümcül seyir gösterebilir.

Hastada şikayetler görülmeye başladıktan sonra mutlaka uzman desteğine başvurulmalı ve tedavisi başlanmalıdır. Hem hastalığın ileri derecelere, ölümcül boyutlara ulaşmaması açısından hem de hastanın yaşam kalitesi için erken tanı ve teşhis, aynı zamanda uygun tedavi oldukça önemlidir.

Bebeklerde Tetani

Bebeklerde zaman zaman titremeler, istemsiz kasılmalar şeklinde kendini gösteren tetani tablosu kalsiyum eksikliğine bağlı olarak ortaya çıkar. Bebek gelişiminde oldukça etkili olan kalsiyumun seviyelerindeki düşüklük, bebeklerde uyku problemlerine ve gelişim bozukluğuna neden olur.

Annede diyabet hastalığının varlığı, bazı ilaçların kullanımı, erken doğum gibi nedenler bebekte kalsiyum eksikliğine neden olabilir. Anne sütü kullanımı, kalsiyum desteği ve kalsiyum emilimine yardımcı olan D vitamini için bebeğin güneşlenmesi çok önemlidir.

Doğum esnasında göbek bağının steril olmayan kesilmesi sonucu yenidoğan tetanozu görülebilir. Öldürücü olabilen yenidoğan tetanozundan korunmanın yolu annenin gebelik döneminde yaptırdığı tetanoz aşısıdır.

Gebelik döneminde birer ay arayla yapılan bu iki doz aşı ile antikorlar bebeğe de geçiş yapar ve bebeği hem gebelik esnasında hem de doğum esnasında tetanoz hastalığından korur, doğum sonrası dönemde de koruyuculuğu vardır.

Doğum sonrası koruyuculuğu artırmak için 2,3,4. aylarda birer doz, ardından 16–18. aylarda birer doz, ilkokul 1. sınıf ve 8. sınıflarda birer doz uygulanan aşı ile tam koruma sağlanmış olur.

Gebelikte Tetani

Gebelerde kalsiyum düşüklüğüne neden olan paratiroid hormon seviyesinin düşüklüğü nadir görülür.

Kalsiyum düşüklüğüne bağlı olarak gebelerde parmak uçlarında hissizlik, karıncalanma, halsizlik, kas krampları, tetani, hafıza sorunları gibi belirtiler görülebilir. Gebelikte serum kalsiyumunun 8,1 mg/dl altında olması kalsiyum eksikliği olarak kabul edilir.

Ciddi düşüklüklerde bayılma, bilinç bozukluğu gelişebilir. Kalsiyum düşüklüğü bebekte kemik gelişimini bozar, uzun kemiklerde yaylanma, kemik mineralizasyonunun bozulması, kemik kırıkları gibi kemik gelişim bozukluklarına neden olur.

Tedavi edilmeyen kalsiyum düşüklüğü gebelikte düşük riski yaratır. Kalsiyum düşüklüğü görülen gebelerde acil müdahale olarak kalsiyum glukonat infüzyonları yapılır ve takip edilir.

Ardından kalıcı tedavi uygulanmalı, ağızdan kalsiyum ve D vitamini alımı sağlanmalı, dozlar gebelik dönemine ve ihtiyaca göre ayarlanmalı, gebelik süresince takip edilmelidir.

Tetani için Hangi Doktora Gidilir?

Kas krampları, istemsiz seğirmeler, kas ağrıları sıklıkla nörolojik bir bozukluğu düşündürür. Bu nedenle sıklıkla Nörolojiye başvurulur. Yapılan tetkikler ile tetaniye neden olan altta yatan hastalık şüphesine göre çeşitli branşlara yönlendirilir.

En sık tetani nedeni kalsiyum eksikliği olduğu için Endokrinoloji uzmanı tarafından kalsiyum düşüklüğüne neden olan hormonal neden araştırılır. Dahiliye uzmanlarının yaptığı tetkikler ile konmamış kronik hastalık, beslenme bozukluğu, alkole bağlı nedenler araştırılır.

Şüpheli yaralanmalar, yara bölgesinde ağrı, uyuşukluk ile başlayıp daha sonra solunum güçlüğü yaratan hastalık tablolarında tetanoz varlığını saptamak veya dışlamak için enfeksiyon hastalıkları uzmanına yönlendirilen hastaların, gerekli tetkikler ile hastalık tanısı konabilir.

Tetaniye neden olan kalsiyum eksikliği birçok nedene bağlı olduğu için net olarak gidilmesi gereken bir uzmanlık dalı yoktur. Nörolojik nedenler de tetaniye neden olacağı ve geç kalınması bu grup hastalığın gidişatını kötü etkileyeceği için hastalar sıklıkla nörolojiye başvururlar ve elde edilen bulgular ile tanı konur veya diğer ilgili branşlara yönlendirme yapılır.

Kalsiyum eksikliğine neden olan iç hastalıklar, nörolojik hastalıklar, tetanoz gibi ciddi enfeksiyonlar zamanında tanı konulması ve düzenli tedavi uygulanması gereken hastalıklardır.

Hastalıkların komplikasyonları ciddi olabilir. Bu nedenle geç kalınmadan bir uzmana başvurulmalı ve araştırmalara başlanmalıdır.