Çene Kayması

Çene Kayması Nedir?

Çene eklemi dediğimiz temporomandibular eklem, vücudun en karmaşık eklemlerinden birisidir. Alt çeneyi yüzün üst bölümüne bağlar. Kulağın alt ön kısmında bulunan bu eklem, çenenin hareketlerinden sorumludur. Çene ekleminin kendisinde ya da bağlı olan kaslarda meydana gelen birtakım değişiklikler nedeniyle çene yerinden çıkar ya da kayar.

Çene kayması, çenenin bazı nedenlerden kaynaklı normal konumunu kaybetmesi durumudur. Çenenin alacağı bir darbe sonrası aniden meydana gelebilir. Aynı zamanda yapısında bulunan kaslar, eklem ya da dokuların zamanla yavaş yavaş zarar görmesinden de kaynaklanabilir. Tipik belirti olarak ilgili bölgede şişlik ve ağrı görülür.

Çenenin doğru bir şekilde çalışmasını sağlayan kaslar:

Çeneyi kapatan kaslar:

• Masseter kas
• Temporalis kası
• Pterygoideus medialis kası
• Superior lateral pteygoid kası

Çeneyi açan kaslar:

• İnferior lateral pteygoid kas
• Digastricus kası
• Geniohyoid kas
• Mylohiyoid kas
• Stylohyoid kas

Bu kaslardan herhangi birinin zarar görmesi, çalışamaması halinde ağız açıp kapatırken çeneden sapmalar meydana gelir ve çene kayması oluşur.

Çene ekleminin bulunduğu bölgede tükürük bezi olan parotis de yer almaktadır. Bu tükürük bezinde meydana gelen herhangi bir problemin belirtisi de yine çene ağrısı gibi ağrı ve şişliktir. Bu sebeple çenede meydana gelen bu tarz değişikliklerde uzman bir hekime başvurulup doğru teşhisin konması gerekmektedir.

Çene Kayması Belirtileri Nelerdir?

Çenenin konuşma, çiğneme, yutkunma gibi fonksiyonları sırasında yaptığı hareketler işlevsel hareketlerdir. Sağlıklı bir çenede işlevsel hareketler düzgün, sürtünmesiz ve kolaylıkla gerçekleşir. Bu hareketler istemli, bilinçli ve kontrollüdür.

Çene kayması genellikle zamana yayılarak seyreden bir durumdur. Aniden ortaya çıkması nadirdir. Birçok belirtiyle birlikte kendini gösterebilir.

Başlıca çene kayması belirtileri:

• Yemek yedikten sonra ilgili bölgede oluşan ağrı
• Kulağın ön alt bölgesinde oluşan şişlik
• Çeneyi açıp kapatırken ses duyulması
• Ağzı kapatırken dişleri tam olarak birleştirememe ve zorlandığında meydana gelen ağrı
• Sabahları çenede duyulan ağrı ve çenenin zor açılması
• Esnerken çenenin zorlanmasına bağlı oluşan ağrı

Çene Kayması Nedenleri Nelerdir?

Çene kaymasına sebep olabilecek birçok sebep vardır. Bunlar dışarıdan kaynaklanan bir darbe sonucunda olabileceği gibi çenenin kendi yapısıyla ilgili de olabilir.

Başlıca çene kayması nedenleri şöyle sıralanabilir:

• Boks gibi yüze darbe alınmasına neden olan sporlar ya da bir kavga anında çeneye alınacak sert bir darbe sonrası çene eklemi ve çene kaslarında meydana gelen problem çene kaymasına neden olabilir.
• Çenenin normal işlevsel hareketleri dışındaki yüklere maruz kalması durumda çene kaymaları oluşabilir.
• Çeneyi açılacağı maksimum konumdan daha fazla açmaya çalışmak kaymaya yol açabilir.
• Çenenin uzun süre açık kalmasına neden olmak da çene kayması nedenidir. Diş tedavilerinde çene kimi zaman uzun süre açık kalabilir. Bu durum ciddi çene problemleri ortaya çıkarabilir.
• Ön dişlerle ısırılan yiyeceklerde; dürüm, sandviç ısırırken ağzı fazla açmak çene kaymalarına neden olabilir.
• Dişlerden herhangi birinde oluşan ağrı nedeniyle hasta ağzını kapatırken, ağrıyan bölgeyi kapatmaz, bu durum çene kaslarında dengesiz yük dağılımına sebep olur ve zamanla çene problemleri ortaya çıkar.
• Yüksek yapılan dolgular nedeniyle hasta ağzını kapatırken bütün yük önce erken temas eden, yüksek dolguda birleşir. Zamanla ilgili bölgede dengesiz kuvvetler sonucu çene problemleri ortaya çıkar.
• Bruksizm yani hastaların gece uyurken diş sıkması, gıcırdatması sonucu çenenin her iki bölgesinde de zamanla ortaya ciddi problemler çıkabilir.
• Genetik olarak çene eklemi ya da çene kaslarındaki herhangi bir deformasyon da çene kayması sebebi olabilir.

Çene Kayması Teşhisi

Çene eklemi ile ilgili şikâyeti olan hastaların muayenesinde radyolojik görüntüleme testleri önemli yer tutar. Bununla birlikte vücutta, görüntülenmesi en zor bölgedir. Çünkü çene ekleminin içerdiği kemik yapılar küçüktür, düzlem film teknikleri kullanıldığı zaman kafa kemikleri tarafından bu alan kapatılabilir. Ek olarak çene eklemi anatomik olarak karmaşık yapıdadır.

Çene eklemi için geliştirilen birçok görüntüleme yöntemi mevcuttur. İstenilen bölgeye göre kullanılacak radyografi seçilir.

Bunlar:

• Düz ‘konvansiyonel’ radyografiler
• Panoromik radyografi
• Bilgisayarlı tomografi
• Artrografi
• Manyetik rezonan imajing (MRI)

Eğer çene kayması gelişimsel bir bozukluğa bağlıysa bunun için en iyi görüntüleme yöntemi konvansiyonel radyografilerdir ya da yumuşak doku incelenecekse artrografi yöntemi kullanılır.

Radyografiler dışında muayene de önemli bir yer tutar. Çene eklemi ile ilgili bozukluklar genellikle iki tür belirti verir. Bunlar eklem sesleri ve eklem kısıtlılığıdır. Bu bulgulara bakılarak problemin kaynağı ve yeri ile ilgili tahmin yürütülür. Eklem sesleri genellikle klik şeklindedir. Klik sesi kısa süreli bir sestir. Daha yüksek ise pop adını alır. Sesler daha uzun süreli ve karda yürüme sesi gibi de olabilir.

Eklem kısıtlılığı ise alt çene hareketlerinde kısıtlama veya hareket yolundaki bozukluk ile anlaşılır. Hasta ağzını açtığında çene bir yöne doğru kayar, orada kalır. Diğer bir olasılıkta hasta ağzını açarken çene bir yöne kayar ve açma tamamlandığında tekrar normal konumu alır. Bazı hastalarda konuşurken çene kayması fark edilebilir düzeyde olur.

Çene Kayması Tedavisi

Çene eklemi hastalıklarında tedavi genellikle aşağıdaki metotlarla yapılır:

• Oklüzal tedavi
• Hasta eğitimi ve koruyucu tedavi
• Fizik tedavi
• Psikiyatrik destek tedavisi  (duygusal stres tedavisi)
• Farmakolojik tedavi
• Cerrahi tedavi

Oklüzal tedavi: Alt çenenin pozisyonunu belirleyen tedavi yöntemidir. Geri dönüşümü olan ve olmayan şeklinde ikiye ayrılır. Geri dönüşümü olan tedavide ağız içine takılan bir aparat kullanılır. Geri dönüşümsüz tedavide ağız kapanışı kalıcı şekilde değiştirilir. Tel tedavisi gibi tedaviler, cerrahi yaklaşımlar ve dişlerdeki düzeltmeler bu gruba dâhildir.

Fizik tedavi: Sıcak tedavi, soğuk tedavi, elektrik stimülasyon tedavisi (elektrik uyarısı gönderme), manipülasyon tedavisi (ellerle yapılır) ve rahatlama tedavisini içerir.

Emosyonel stres tedavisi: Endişe, korku, gerilim, kızgınlık, depresyon gibi sebepler kasların fazla aktif olmasına sebep olabilirler. Bu durum en sık diş sıkma hastalığına sebep olur. Bu durumda geceleri uyku esnasında, farkında olmadan çenenin sıkılması, gıcırdatılması söz konusu olur. Zamanla kas boyutlarında değişikliğe ve çene kaymasına neden olabilir. Hastayı bilgilendirmek, stres oluşturan faktörleri ortadan kaldırmak ve psikiyatri doktoru ile tedavi yürütmek gerekebilir.

Çene Kayması Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Çene kayması tedavi edilmediği takdirde ilgili bölgede dönüşümsüz problemler ortaya çıkabilir. Yıpranan kaslar ve çene eklemi zamanla daha fazla zarar görür ve buna bağlı olarak zamanla yüzdeki asimetri artar. Bu şekilde yıpranan eklem, herhangi bir ani olay karşısında (esnemek, bir şeyi ön dişlerle ısırmak gibi ağzı fazla açtıran durumlar) yerinden çıkabilir.

Çene Kaymasına Ne İyi Gelir?

Çene kayması aniden bir darbe sonucu ya da zamana bağlı olarak çene eklemi ve kaslarındaki problemler sonucu ortaya çıkar. Çene kayması için yapılacak en doğru hamle uzman bir hekime danışmak ve doğru tedaviyi uygulamaktır.

Hasta çene kayması tedavisini asla tek başına yapamaz. Fakat çene rahatsızlığının sebep olduğu ağrı için sıcak kompres uygulaması yapmak en faydalı yöntemlerdendir. Onun dışında, esnerken elimizi ağzınızın alt kısmından destekleyerek fazla açılmasını engellemek faydalı olur.

Dürüm, elma gibi yiyecekleri ön dişlerle ısırırken ağzı çok açmadan ve çok sertçe ısırmadan tüketmek önerilir. Genel olarak ağız kısıtlılığını sağlamak çene kaymasının önüne geçmede en etkili yöntemlerdendir. Doktor tavsiyesiyle yapılacak bir takım basit egzersizler de hem ağrının önüne geçmeye yardımcı olur hem de alt çene düzensizliğinde etkili olur.

Çene Kaymasına Ne İyi Gelmez?

Çene kayması genel olarak çene kas ve eklemleri ile ilgilidir. Bu sebeple çeneyi fazla açmaya sebep olan her türlü hareket çene kayması açısından zararlı etkiye sahip olacaktır. Doktorun tavsiye ettiği durumlara mutlaka uyulmalıdır, aksi taktide sorun ilerleyecek ve çene çıkmasıyla sonuçlanacaktır.

Doktorun önerdiği tedavi yöntemine düzenli şekilde uymamak iyileşme sürecini uzatır. Çene eklemine fazla yüklenmenin önüne geçmek gerekir. Hastaların bu konuda daha kontrollü olmaya alışması önemlidir.

Çene Kayması İlaçları

Çene kaymasında kullanılan bazı ilaçlar vardır. Çene eklemi ile ilgili birçok problemin habercisi stres, ağrı gibi durumlardır. Kullanılan ilaç grupları bunları da önlemeye çalışır. İlaç tedavisi çıkan çenenin yerine oturması için değil, çene çıkmadan oluşan ağrı ya da çenenin çıkmasına, kaymasına neden olacak durumları engellemek amacıyla kullanılır.

Gerek duyulduğunda kullanılacak olan ilaç grupları şunlardır:

• Analzejikler (ağrı kesici): Eklem hastaları genellikle ağrılı seyrettiği için analjezikler birçok eklem hastalığında belirtileri hafifletmek için kullanılır.
• Antienflamatuarlar (iltihap karşıtı ilaç grubu): Steroid olmayan antienflamatuar ilaçlar ve steroidler vücudun irritasyonlara karşı cevabını baskılar. Steroid olmayan grubun birçoğu ağrı kesici etkilerini de antienflamatuar etkilerinden bağımsız olarak birinci planda gösterirler. Bu grup ilaçlar ağızdan, kas içine ve damar içine enjeksiyonla verilebilir. Ayrıca jel ve merhem olarak uygulanabilir.
• Antibiyotikler: İltihaplı eklem hastalıklarında büyük oranda antienflamatuarlar ile birlikte kullanılır.
• Trankiliazanlar (strese bağlı durumlarda, anksiyetede kullanılan ilaç grubu): Stresi ortadan kaldırmak yerine kişinin hadiselere dayanma gücünü arttırırlar.
• Lokal anestezikler: Bu ilaçlar genellikle damar genişletici olarak ve doğrudan kasın içine enjekte edilerek uygulanır. Kasın içinde konumlanmış ağrılar için kullanılır.
• Myorelaksanlar (kas gevşetici): Kas spazmını veya aşırı hareketliliğini tedavi etmek amacı ile kullanılırlar.
• Sodyum hiyolurunat: Eklem aralığına enjekte edilerek kullanılır.

Çene Kayması Ameliyatı

Çene cerrahisinde amaç eklem diskini normal konumuna getirip kaymayı önlemektir. Ani gelişen çene kaymalarında en iyi tedavi yöntemi doktorun el ile pozisyonu sağlamasıdır. Geciktirmeden müdahale edilmesi gerekir. Çene azı dişlerinden aşağı doğru bastırılır. Bu uygulama için geç kalınmışsa ekleme lokal anestezi uygulanarak,  birkaç gün geçmişse de genel anestezi uygulanarak tedavi yapılmalıdır.

Çeşitli cerrahi seçenekleri uygulanmaktadır, bunlar şöyle sıralanabilir:

• Bloklama
• Kapsül pilikasyonu
• Restriksiyon
• Miyotomieminektomi
• Diskektomi

Hamilelerde Çene Kayması

Hamilelerde çene kayması veya çıkıklarında hemen müdahale edilmesi gerekir. Eğer müdahale işlemi uzarsa, cerrahi bir işlem gerekeceğinden bu durum anne ve bebek sağlığını olumsuz etkileyecektir. Tedavi hamilelik sonrasını bekleyecek düzeydeyse, genellikle ilaç tedavisi ve cerrahi tedaviler ertelenir ve doğumdan sonra yapılır.

Çocuklarda, Bebeklerde Çene Kayması

Çene eklemi ile ilgili problemler genellikle yaşa bağlı olarak eklemin ve kasların yorulması, fazla yüklenmeye bağlı olarak gelişir. Bu sebeple bebeklerde ve çocuklarda görülmesi çok nadirdir. Genetik olarak eklemin bozuk olmasına bağlıdır ya da ani olarak alınan bir darbe sonucu oluşur. Genellikle bisiklet yaralanmaları gibi sebeplerle ortaya çıkar.

Ani gelişen durumlarda tedavi hemen yapılmalı ve çene yerine oturtulmalıdır.

Çene Kayması için Hangi Doktora Gidilir?

Çene kayması kendi kendine düzelebilen ya da hafifleyen bir sorun değildir. Buna neden olan durumun ortadan kaldırılması gerekir. Aksi takdirde ağrılar, çiğneme ve kontrol bozuklukları yaşanır.

Çene eklemi en sık kullanılan eklemdir. Bu nedenle doğru çalışmaması günlük yaşamı kötü etkiler. Belirtiler ortaya çıktığında doktora başvurmak gerekir.

Çene kayması toplumun her kesiminde hemen hemen her yaş grubunda görülebilir. Genellikle zamana bağlı kas yorgunluklarından kaynaklandığı için orta yaşlı bireylerde görülme oranı daha yüksektir. Hastalık ağrı ve şişlikle karakterizedir. Bunun için tıpkı ağız içindeki diğer bütün sert ve yumuşak dokularda olduğu gibi ilk başvurulması gereken yer, Oral Diagnoz ve Radyoloji (ilk muayene) kliniğidir. Burada gerekli klinik muayene ve testler sonucu tanı konulur. Hasta teşhis konulduktan sonra Ağız Diş ve Çene Cerrahisi bölümüne yönlendirilir. Bu bölümde çenenin durumuna göre tedavi planı yapılır ve uygulanır.