Fibromiyalji
Fibromiyalji, kas ve çevresindeki dokuların ağrısı, sabah tutukluğu, yorgunluk ile karakterize kas iskelet sistemi hastalığıdır ve tedavisinde tıbbi ilaçlar gibi bitkisel tedavi de kullanılabilir.
Fibromiyalji (Kas Romatizması) Nedir?
Halk arasında kas romatizması olarak bilinen fibromiyalji, kas ve kas çevresindeki dokuların, iltihabi bir sebebe bağlı olmayan kronik ağrısıdır. Miyalji, kas ağrısı anlamına gelir. Fibromiyalji ismi hastalığın kas ve çevresindeki bağ dokusunda (kası çevreleyen destek dokusu) ağrıya sebep olduğuna işaret eder. Fibromiyaljide ağrıyan dokularda tahribat söz konusu değildir. Ağrının sebebi, sinir sisteminde ağrının iletimi sırasında görülen değişikliklerdir.
Fibromiyalji (Kas Romatizması) Belirtileri
Fibromiyaljide sıklıkla, uzun süredir geçmeyen yaygın ağrı, sırt ağrısı, genel yorgunluk hali, sabah tutuklukları, uyku sorunları, kabızlık, baş ağrısı ve sinirlilik hali görülür. Fibromiyalji, uyku kalitesini düşürür, non-REM denilen derin uyku döneminden alınan verimi azaltarak uykudan yorgun uyanmaya sebep olur. Eklemlerde, normalde bir şişme olmadığı halde şişlik hissedilebilir. Fibromiyalji toplumda; ağrı eşiği düşük, uyku problemi yaşayan, migreni olan, adetleri ağrılı geçen, fibromiyaljiye sahip akrabası (genetik akrabalık önemlidir.) olan 20-50 yaş arası kadınlarda daha yaygındır. Genç yaşlarda %2 gibi daha seyrek bir görülme oranına sahipken, ilerleyen yaşlarda görülme sıklığı %7’lere çıkar. Fibromyaljisi olan kişide, irritable (huzursuz) bağırsak sendromunun görülmesi, fibromiyaljisi olmayan kişilere göre daha olasıdır. Beraberinde kabızlık olabilir.
Fibromiyaljide deneyimlenen yaygın ağrı sıklıkla belli noktalarda yoğunlaşır. Bu noktalar fibromiyalji noktaları olarak adlandırılır. Vücudun ön ve arka bölgesinde, sağ ve solda simetrik olmak üzere toplam on sekiz nokta tespit edilmiştir. Çoğu fibromiyalji hastasında bu noktalardan en az on biri ağrılıdır. Ağrılarla beraber kas güçsüzlükleri görülebilir. Yüksek yerde duran bir cismi kavramak sıkıntılı olabilir, cisim elde tutulamayıp düşebilir.
Soğuğa karşı dirençsizlik fibromiyaljinin bir başka belirtisi olabilir. non-REM uykuda, büyüme hormonları salgılanır. Büyüme hormonu kasların güçlenmesini, kişinin soğuğa dirençli olmasını sağlar. Hastalarda non-REM uykunun bozulmuş olması ve büyüme hormonu seviyelerinin düşmesi soğuğa dirençsizlik ve kas güçsüzlüğü gibi belirtilerin ortaya çıkmasında rol oynar.
Kas gücü dışında dokunma duyusunda da zayıflama görülür. Uyuşma ve karıncalanma hissedilebilir. Belirtiler egzersizle artabilir veya hava durumuna bağlı olarak farklı şiddetlerde görülebilir. Çene ekleminde ağrı olabilir.
Ağrılı bölgeler kemik ve kaslarla sınırlı olmayabilir. İdrar yaparken hissedilen ağrı da fibromiyaljiden kaynaklanabilir.
Fibromiyaljide ayrıca bilinç bulanıklığı yaşanabilir, bilişsel beceriler gerileyebilir.
Fibromiyalji (Kas Romatizması) Nedenleri Nelerdir?
Fibromiyaljinin gelişim süreci tam anlaşılamamış olmakla birlikte, hastalarda merkezi sinir sistemininde ve ağrı algısında, fibromiyalji deneyimlemeyen bireylere göre farklar olduğu bilinmektedir. Ailesinde fibromiyalji hastası olan kişilerde daha sık görülür, bu sebeple genetik geçişe sahip olduğu düşünülmektedir.
Hastalarda merkezi sinir sisteminde görülen değişimler, hastalığın bu değişimlere bağlı oluşmuş olabileceği düşüncesini doğurmuştur. Hastaların beyin-omurilik sıvısında, ağrı duyusunun iletimiyle ilişkili substans p isimli kimyasal, sağlıklı bireylerdeki düzeyin üç katıdır. Büyüme hormonunun etkin bir formu olan IGF-1, fibromiyaljide azalır. Bu azalma; kas ağrıları, soğuğa dirençsizlik ve hareket güçsüzlüğü gibi belirtilere sebep olur. Bu hormonun azalmasına sebep olduğu düşünülen uyku bozuklukları da hastalığın ortaya çıkmasıyla ilişkilendirilmiştir. Bir çalışmada sağlıklı gönüllülerin non-REM uykuları bozulduğunda, fibromiyalji belirtileri gösterdikleri tespit edilmiştir. Ayrıca beynin talamus ve nucleus caudatus olarak bilinen bölgelerinde kanlanmanın fibromiyaljide azaldığı görülmüştür. Mutluluk hormonları olarak bilinen dopamin, serotonin, endorfin ve norepinefrin düzeyleri de azalmıştır.
Psikolojik ve fiziksel travmalar fibromiyalji belirtilerinin ortaya çıkışını tetikleyebilir. Özellikle çocukluk çağında yaşanan ciddi travmaların ileri yaşta fibromiyaljinin ortaya çıkmasını tetiklediği gösterilmiştir.
Fibromiyalji (Kas Romatizması) Teşhisi
Kan ve idrar tetkikleri fibromiyalji sendromunda özgün değişiklikler göstermez. Kliniği fibromiyalji ile uygun hastalarda, ağrıya sebep olacak başka bir etken bulunamadığında Fibromiyalji teşhisi konabilir. Ağrıya sebep olacak başka etkenlerin olması fibromiyaljinin bulunmadığı anlamına gelmez. Fibromiyaljinin romatizmal hastalıklarla birlikte görülmesi muhtemeldir.
Fibromiyaljide görülen belirtiler anemi, hipotiroidi, D vitamini eksikliği ve enflamasyon durumlarında da görülebilir. Yakınması olan kişide yakınmaların tamamen bu sebeplere bağlı olmadığı gösterilmelidir. Aneminin dışlanması için hemogram (tam kan sayımı) , hipotiroidinin dışlanması için hormonal tetkikler yapılmalı; D vitamini eksikliğinin dışlanması için kanda D vitamini oranına bakılmalı, enflamasyonların dışlanması için ise akut faz proteinlerinin serumda yükselmediği gösterilmelidir. Bu durumlardan herhangi birinin varlığında uygun tedavi verilir ve belirtilerin geçmesi beklenir, geçmemesi durumunda fibromiyalji düşünülür.
Fibromiyalji (Kas Romatizması) Tedavisi
Fibromiyaljinin tedavisinde çeşitli ilaçlar kullanılabildiği gibi ilaç dışı tedavi yaklaşımları da kullanılabilir.
Fibromiyalji ağrısında ağrı kesicilerin kullanılması etkisizdir. Duloksetin ve pregabalin, anksiyete durumunun geçmesi için verilir. Psikolojik alt yapısı güçlü hastalarda etkilidir. Kasların gevşemesi için magnezyum kullanılabilir. Bu ilaçların kontrolsüz kullanılması belirtilere sebep olan hastalığın teşhisinin gecikmesi ve ilaç etkileşimlerinin görülmesine sebep olabilir. Bu sebeple ilaçların kullanımı mutlaka doktor kontrolünde olmalıdır.
İlaç Dışı Tedavi Yaklaşımları
Hastalığın etkilerinin azaltılmasında yaşam tarzı değişikliklerinin rolü olabilir. Bilişsel davranış terapisi, eğitim alınması, fizyoterapi, masaj ve egzersizler etkili olabilmektedir.
- Eğitim: Rahatsızlığının psikolojik olarak artabileceğini ve hastalığının çaresiz bir sorun olmadığını bilen kişinin tedaviye yanıtı ve uyumu daha iyi olacaktır. Kişinin durumu hakkında daha çok bilgisinin olması, hastalıktan daha az korkmasını ve endişesinin azalmasını sağlar, endişenin azalması fibromiyalji üzerine olumlu etki yapar.
- Fizyoterapi: Sıcak uygulamaları, ağrıyan bölgenin cilt üzerinden elektriksel uyarılması, masaj uygulamaları ağrıların azalmasında etkilidir.
- Egzersiz: Egzersizler kasları güçlendirerek belirtilerin hafiflemesini sağlayabilir. Ayrıca egzersiz, sinir sisteminde endorfin salgılanmasına neden olarak ağrı yolaklarında var olabilecek sorunları azaltabilir.
Fibromiyalji (Kas Romatizması) Tedavi Edilmezse
Hastaneye başvuran çoğu fibromiyalji hastası yanlış veya eksik tanı almaktadır. Doktorunuzun verdiği tedavi ağrınızı dindirmediğinde takip randevusu alıp durumu bildirmeniz önemlidir. Fibromiyalji tanısı diğer hastalıkların dışlanmasıyla konabilir. Daha önce aldığınız ve işe yaramayan tedavilerin bilinmesi tanıda değerli olabilir.
Tanı konulamayan ve tedavisi etkin bir şekilde yürütülemeyen hastalıklarda yaygın ağrı şikayeti, hastanın sosyal ortamlardan izole olmasına sebep olabilir, yaşam kalitesini düşürebilir. Fibromiyaljinin depresyon ve anksiyete ile birlikteliği sıktır. Depresyonda olan veya kaygı bozuklukları yaşayan bir kişinin ağrıları sebebiyle sosyal hayattan izole olması, depresyon ve kaygı problemlerini derinleştirebilir. Bu sebeple hastalara tanı konması ve uygun tedavinin verilmesi değerlidir.
Fibromiyaljiye (Kas Romatizması) Ne İyi Gelir?
Aerobik ve kas güçlendirici nitelikteki egzersizler fibromiyaljinin düzelmesinde etkilidir. Kalp ve akciğerin sağlığının geliştirilmesi ve korunması, fibromiyalji belirtilerini hafifletir.
Masajlar kas ağrılarını azaltabilir. Sıcak uygulamaları, fizik tedavi ve kasların elektrikle uyarılması fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümlerinden öneri alınarak uygulanabilir.
Stresli dönemlerde kas ağrıları yoğunlaşabilir. Kaygı ve depresyon problemleri yaşandığında, gerekli yardım ve tedaviler alınmalıdır. Mümkünse stres yaratan durumlardan kaçınılmalıdır; kaygı ve depresyon ağrıları tetikleyebilmektedir.
Fibromiyaljiye (Kas Romatizması) Ne İyi Gelmez?
Sedanter yaşam olarak bilinen fiziksel aktivite eksikliği durumunda fibromiyalji belirtileri kötüleşmektedir. Kadınlarda adet dönemlerinde kas ağrıları artabilir. Stresli durumlar da kas ağrılarını tetikleyebilir. Ağrılar sinir sistemi ile ilişkili olduğu için, depresyon ve kaygı bozukluklarında semptomlar güçlenebilir.
Fibromiyalji ile birlikte farklı kas hastalıkları görülebilir, eklemlerde romatizma ve iltihaplar gelişebilir. Fibromiyalji ile beraber görülen romatizmal hastalıkların ağrıları fibromiyalji ağrısıyla karışıp tedavisiz bırakılabilir. Fibromiyalji tedavisi etkisiz kaldığında mutlaka doktora bildirilmelidir.
Fibromiyalji (Kas Romatizması) İlaçları
Duloksetin ve pregabalin, fibromiyalji tedavisinde yeri olan anksiyolitik (kaygı bozukluklarına karşı kullanılan) ilaçlardır. Duloksetinin antidepresan etkisi daha belirgindir.
Magnezyum kullanımı kas gevşetici olarak hastanın ağrılarının azalmasına yardımcı olabilir.
Gebelikte Fibromiyalji (Kas Romatizması)
Fibromiyalji sendromu genellikle üreme çağındaki kadınlarda görüldüğü için gebelerde görülmesi muhtemel olan hastalıklardandır. Fibromiyalji hastalığının gebelik üzerine olumsuz etkileri olduğu tespit edilmiştir. Yurt dışında yapılan, sağlıklı gönüllü grubu ile fibromiyalji hastalarının gebelik süreci, yeni doğan ve anne sağlıklarının karşılaştırıldığı çalışmalarda, fibromiyalji durumunda anne ve bebek sağlığını tehdit eden durumlar daha sık yaşanmıştır.
Yapılan son çalışmalar ışığında bilindiği üzere gebeliklerde; gestasyonel diyabet (gebelik şekeri), erken membran rüptürü (bebeğin içinde bulunduğu kesenin doğum başlamadan yırtılması), plasenta ayrılması, düşük doğum ağırlıklı bebek, intrauterin gelişme geriliği (anne karnındaki bebeğin, gebelik haftasına göre küçük, çeşitli açılardan yeterli gelişememiş olması), zorunlu olarak sezeryanla doğum gibi hastalığa bağlı olarak gelişen ve sağlık durumunu kötü etkileyen istenmeyen durumların görülme sıklığı artmaktadır.
Fibromiyalji (Kas Romatizması) için Hangi Doktora Gidilir?
Yaygın, üç aydan uzun süredir devam eden kas ağrısı olanlar, kas ağrılarıyla beraber uyku bozuklukları çekenler, kas ağrısı ile beraber anksiyete ve depresyon sorunu deneyimleyenler İç Hastalıkları (Dahiliye) veya Romatoloji bölümlerinden randevu alabilirler. Ağrılar pek çok sebebe bağlı olabileceği için, önce aile hekiminden sizde olabilecek muhtemel hastalıkları öğrenmek ve tavsiye edilen bölüme gitmek de uygun olacaktır.
Fibromiyalji ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Fibromiyalji nasıl teşhis edilir?
Fibromiyalji bir ekartasyon tanısıdır. Ekartasyon tanısı, hastadaki belirtilere sebep olacak başka bir hastalığın teşhis edilememesiyle bu taninın konduğu anlamına gelir. Fibromiyalji bir romatolojik sistem hastalığıdır, dahiliye veya romatoloji polikliniğinde teşhisi daha kolaydır.
Türkiye’ de pek çok fibromiyalji hastasının yanlış bölümlere başvurduğu ve yanlış ya da eksik tanı aldığı yapılan çalışmalarla gösterilmiştir. Fibromiyalji teşhisinden önce belirtilerin farklı hastalıklardan kaynaklanmadığını göstermek için kan tahlili, serum akut faz protein değerleri (bu değerler iltihaplarda artar ancak fibromiyalji iltihaplı bir hastalık değildir), kas ağrısının kaynağı olabilecek D vitamini ve magnezyum eksiklikleri, hormon testleri yapılmaktadır.
Fibromiyalji baş ağrısı yapar mı?
Fibromiyalji hastaları ağrıya, sağlıklı bireylerden daha duyarlıdır. Bu sebeple fibromiyalji ile birlikte migren görülme sıklığı, sağlıklı insanlardaki migren sıklığından fazladır. Ancak bu durum, fibromiyalji kaynaklı bir migren olduğunu göstermez. Ağrıya duyarlılık varsa, kişi pek çok ağrıyı birlikte deneyimleyebilir.
Fibromiyaljide karın ağrısı görülür mü?
Karın ağrısı şikayeti belirtilerden biri olabileceği gibi, fibromiyalji yaşamadan sıkça karın ağrısı ve pelvik (kasık bölgesinde) ağrı çekenlerde ileride fibromiyalji görülme ihtimali artmıştır.
Miyalji ve fibromiyalji arasındaki fark nedir?
Miyalji kasların, fibromiyalji kas ve bağ dokularının ağrısıdır.
Fibromiyalji yumuşak doku romatizması, myalji kas romatizması isimleriyle bilinmektedir.
Miyalji iltihabi, fibromiyalji iltihapsız seyreden ağrıdır.
Fibromiyalji yirmi elli yaş arasında, miyalji yetmiş yaşından sonra daha sıktır. Her ikisi de kadınlarda daha sıktır.
Fibromiyalji sırt ağrısı yapar mı?
Fibromiyaliide hassasiyet görülen on sekiz noktadan bazıları sırtta yer alır. Fibromiyaljide yaygın sırt ağrıları sık görülen belirtilerindendir.
Fibromiyaljide hissedilen ağrı psikolojik midir?
Fibromiyalji ağrısının kastan değil sinir sisteminden kaynaklandığı tespit edilmiştir. Ağrı duyusunu taşıyan sinir iletim yollarındaki ileticilerde değişiklikler ve beyinde ağrı duyusunun algılandığı bölgelerde kanlanma azalması bulunmuştur. Bu nedenle ağrının psikolojik kökenli olduğu söylenemez. Ancak psikolojinin hissedilen ağrı şiddeti üzerinde rolü vardır. Duygusal stres, anksiyete ve depresyon durumlarında ağrının arttığı gözlenir, bu sebeple psikolojik durumun iyileştirilmesinin fibromiyalji tedavisinde yeri vardır.
Fibromiyalji hastaları ne yapmalı?
Fibromiyalji belirtileri gösteren hastalar hastanelerin dahiliye ve romatoloji polikliniklerine muayene olmalıdırlar. Fibromiyalji tanısı alan hastaların doktorlarının önerdiği ilaçları uygun şekilde kullanmaları önemlidir. Bunun dışında stresten uzak durmak, kas güçlendirici egzersizler, fizik tedavi, anksiyete ve depresyon varsa bunların tedavisi ağrıların azalmasında etkili olmaktadır.
Fibromiyalji ağrısının geçmesi için verilen tedavi dışında uygulanabilecek yöntemler nelerdir?
Sıcak uygulamaları, masajlar, kas güçlendirici egzersizler ağrının azalmasını sağlar. Akupunktur gibi yöntemler, sağlığınızı tehdit eden bir yönü bulunmadığı sürece denenebilir. Fibromiyalji ağrısında psikolojinin büyük rolü olabileceği için endişelerin azalmasını ve rahatlamayı sağlayacak farklı yöntemler denenebilir.
Fibromiyalji hastalığının gebelik üzerine etkisi nedir?
Yapılan bazı çalışmalar fibromiyalji hastalarının bebeklerinin prematüre (36. gebelik haftasından önce) doğma sıklığının sağlıklı nüfusa göre arttığını göstermektedir. Bebeklerde intra uterin gelişme geriliği (bebeğin beklenen gebelik haftasına göre küçük olması) görülebilir.
Fibromiyalji hastalığı tedavi edilmezse ne olur?
Hastalık ilerleyici olmamakla birlikte kişinin hayat kalitesini düşürür. Hastalık sırasında sosyal hayattan dışlanan depresif bozuklukları olan hastaların depresyonları derinleşebilir.
Fibromiyalji hastalığı kimlerde görülür?
Fibromiyalji hastalığı, özellikle doğurgan çağdaki kadınlarda görülür. Erkeklerde de fibromiyalji vakaları bulunmaktadır. Vakalar genellikle otuzlu yaşlarında ortaya çıkar, menopoz dönemine (erkekler için altmışlı yaşlara) kadar toplumda görülme oranı artar, daha ileri yaşlarda belirtilerin görülme sıklığı azalır.