Siyatik

Siyatik Nedir?

Siyatik siniri (nervus ischiadicus), insan vücudundaki en geniş çapa ve en uzun boya sahip sinirdir. Siyatik siniri bacağın hareketini ve kuvvetini sağlayan liflere sahiptir. Siyatik sinir anatomisini bakılacak olursa, siyatik sinir belin alt tarafında bulunan, belin 4. ve 5. omurlarından çıkar. Kalça bölgesinden geçerek dizin arkasından devam eder. Buradan ayağın alt tabanına kadar uzanır.

Siyatik sinir vücudun en önemli sinirlerinden birisidir. Bacakların kontrol edilmesinde ve hissedilmesinde doğrudan bir etkiye sahiptir. Siyatik sinirinin bel bölgesinde yer alan köklerinde meydana gelen bir sıkışma veya gerilme bacakta ağrı hissinin oluşmasına neden olur. Bu siyatik sinirinin sıkışmasına siyatik ağrısı, siyatik hastalığı ya da siyatik denir. 

Siyatik yaşlılarda daha sık görülür. Yaşlılık sonucu omurilikte bulunan parçaların aşınması veya parçalanması daha kolay hale gelir. Bu hasarlara bağlı siyatik ağrılarının görülmesi yaşlılarda daha olasıdır.

Siyatik; sırt bölgesinde, kalçada veya bacaklarda, başlangıçta hafif şiddetli ağrı ile kendini gösterir. Ağrının şiddeti zamanla artar. Siyatikte ağrı genellikle tek taraflıdır. Ayrıca bu bölgelerde zayıflık veya hissizlik de meydana gelebilir. Lumbago rahatsızlığında da bel ağrıları görülmektedir. Fakat lumbago ve siyatikte ağrının ortaya çıkma sebebi birbirinden farklıdır. 

Siyatikte zamanla çok şiddetli ağrılar görülebilir. Fakat çoğu vakada hastalar birkaç hafta içerisinde cerrahi bir müdahale gerekmeden tedavi edilebilirler. Hastaların tedavisinde ne kadar ameliyata gerek kalmasa da bazı hastaların tedavisinde mecburi ameliyat gerekebilir.

Siyatik Belirtileri Nelerdir?

Siyatiğin belirtileri oldukça belirgindir. 

Siyatikte sırtın alt kısmından başlayan kalça bölgesine ve bacağın alt taraflarına doğru ilerleyen bir ağrı görülür.

Siyatik, siyatik sinirinin hasar görmesi veya yaralanması sonucu meydana geldiğinden dolayı genellikle ağrı ile diğer sinirlerin hasarlanmasının da belirtileri görülebilmektedir. 

Hareket edildiğinde hareketle birlikte şiddetlenen bir ağrı görülebilir.

Bacaklarda ve ayaklarda, genellikle siyatik sinirin geçtiği bölgeler boyunca uyuşma ve kaslarda güçsüzlük görülebilir. Hastalığın ilerlediği ağır vakalarda duyu ve hareket kaybı görülebilmektedir.

Ayak parmaklarında veya ayağın tamamında ağrılı bir karıncalanma görülebilir.

Mesane veya bağırsakların kontrolünün kaybı olabildiğinden dolayı hastalığın şiddetine göre, hastalarda istemsiz gaz kaçırma, sıvı veya katı dışkıyı tutamama gibi durumlar görülebilir. Bu durum nadir görülür. Fakat görüldüğü takdirde hastaya acil müdahale gerekir.

Siyatik Nedenleri Nelerdir?

Siyatik omurga ve sırt boyunca uzanan, sinirleri etkileyebilen çeşitli faktörlerden kaynaklanabilir. Bir yerden düşme veya bir cismin kişinin üzerine düşmesi gibi kazalar sinir yaralanmalarına neden olabilir. Ayriyeten siyatik sinir tümörleri de sonucu da siyatik görülebilir.

Diyabet hastalarında sinirlerin hasarlanma riski daha yüksektir. Diyabet hastalarında hastalıkları sonucu siyatik sinirinin hasarlanması ile siyatik ağrıları görülebilir.

Siyatiğe neden olabilecek yaygın görülen durumlar:

Fıtıklaşmış Diskler

Omurlar (omurga kemikleri) birbirlerinden kıkırdak parçalarından oluşan diskler ile ayrılırlar. Her omurga kemiği arasında bu diskten bulunur. Bu diskler omurlar arasında yastık görevi yaparlar. Ayrıca omurlar, bu diskler sayesinde birbirleri üzerinde daha rahat hareket ederler. 

Bu diskleri oluşturan kıkırdağın ilk katmanı yırtıldığında fıtıklaşmış diskler ortaya çıkar. Kıkırdağın içindeki madde siyatik sinirini sıkıştırabilir, bu da bel bölgesinin altında ağrı ve uyuşukluğa yol açabilir. İnsanların yaklaşık olarak %1 ila 5’inde hayatının bir bölümünde fıtıklaşmış diske rastlanılmaktadır.

Dar Kanal (Spinal Stenoz)

Tıpta spinal stenoz olarak adlandırılan bu durum, alt omurilik kanalının anormal bir şekilde daralması ile karakterizedir. Bu bölgedeki daralma omurilikte ve siyatik sinir köklerinde bası oluşmasına neden olur. 

Bel Kayması (Spondilolistezis)

Omurganın herhangi bir bölgesinde, omurların öne doğru kaymasına denir. Bu kayma sonucu siyatik sinirinde sıkışma görülebilir.

Piriformis Sendromu

Piriformis olarak isimlendirilen kas, omurganın alt kısmı ile uyluk kemiklerini birbirine bağlar. Piriformis kasının, kasılması durumunda, yakınında bulunan siyatik sinire baskı yapması sonucu görülen rahatsızlığa Piriformis Sendromu denir. Nadir olarak görülen nöromüsküler (kas-sinir) bir bozukluktur.

Uzun süre oturulduğunda veya herhangi bir kaza sonucu piriformis kasına darbe alındığında Piriformis Sendromu kötüleşebilir.

Siyatik Teşhisi

Siyatiğin belirtileri herkeste aynı değildir. Kişiden kişiye göre farklı belirtiler görülebilmektedir. Hastalığın teşhisi için uzman hekim ilk önce hastanın tıbbi geçmişine bakar. Kapsamlı olarak hastanın öyküsünü dinler. Yakın bir zamanda hastanın, herhangi bir yaralanma geçirip geçirmediğini, ağrıyı hangi bölgede hissettiğini, ağrının ne tarz olduğunu, ağrının hangi durumda şiddetlenip hangi durumda hafiflediğini ve ağrının nasıl ve ne zaman başladığını hastadan anlatmasını ister.

Daha sonra hastanın kas gücünü ve reflekslerini test etmek amaçlı fiziksel muayene yapılır. Hangi aktivitelerin ağrının şiddetini arttırdığını öğrenmek için hastadan birtakım egzersiz hareketlerini yapması istenir.

Yeni başlayan ağrıları olan hastalarda bu ağrılar kısa süre içerisinde kendiliğinden kaybolabilir. Bu hastalarda çok fazla tetkik gerekli değildir. Fakat uzun süredir siyatik ağrıları olan veya daha ciddi belirtileri olan hastalara daha ayrıntılı tetkikler uygulanır. Bu tetkikler şunlardır:

Sinir Testleri: Bu testler ile siyatik sinirde herhangi bir anormalliğin olup olmadığına bakılır. 

Görüntüleme Testleri: Hastaların omurgalarının incelenmesi ve hastalığın nedenin öğrenilmesi için bazı görüntüleme yöntemlerinden faydalanılır. En yaygın olarak Spiral Röntgen, Manyetik Rezonans (MR), Bilgisayarlı Tomografi (BT) taramaları uygulanır.  Normal röntgenler ile siyatik sinir hasarına dair bir bilgi vermez.

Elektromiyografi (EMG): Bu test ile sinirlerin ürettiği elektriksel uyarılar ve kasların buna verdiği yanıtlar ölçülür. EMG ile fıtıklaşmış disklerin neden olduğu sinir sıkışmaları veya omurilik kanalının daralmış olması doğrulanabilir.

Siyatik Tedavisi

Çoğu siyatik hastasında hastanede tedavi gerekmeden hastanın, hekiminin verdiği tavsiyelere uyması ile kısa sürede iyileşme görülür.

Kendi kendine bakım ile siyatik ağrıları geçmeyen hastalara farklı tedavi yöntemleri uygulanır.

İlaç Tedavisi: Hastalığın tedavisi için hekimin reçete ettiği bazı ilaçlar sayesinde hastalarda iyileşme görülebilir.

Fizik Tedavi: Ani başlayan ilk zamanlarda görülen şiddetli ağrılar düzeldiğinde, gelecekte tekrar yaralanma riskine karşı yardımcı olmak için hastalara rehabilitasyon programı tasarlanır. Bu program genellikle kişilerdeki duruş pozisyonunu düzeltmek, sırt bölgesini destekleyen kasları güçlendirmek ve kişilerin esnekliğini arttırmak için bazı egzersizlerin uygulanmasını içerir. Bu egzersize siyatik egzersizleri de denilmektedir.

Steroid enjeksiyonları: Bazı hastalarda sinir kökü çevresine kortikosteroid ilacı enjekte edilir. Bu kortikosteroid ilaçlar tahriş olmuş sinirin etrafındaki iltihabı baskılayarak, ağrıların azaltılmasına yardımcı olur. Fakat kortikosteroid ilaçların ciddi yan etkileri olduğundan dolayı kişilere sınırlı miktarda enjekte edilir.

Bazı hastalarda da cerrahi operasyonlar ile iyileşme sağlanır.

Alternatif Tedavi Yöntemleri

Bel ağrılarının görülmesi durumunda yaygın olarak kullanılan bazı alternatif tedavi yöntemleri mevcuttur.

Akupunktur: Kişinin vücudunun bazı belirli noktalarına çeşitli derinliklerde ince iğnelerin sokulmasını içeren geleneksel ve yaygın olarak uygulanan bir yöntemdir. Bazı çalışmalara göre akupunkturun, ağrısı olan kişilerde uygulanması ağrılarına iyi gelmektedir. Fakat akupunktur için başvurduğunuz kişinin akupunktur eğitimi aldığından emin olmalısınız.

Kayropraktik Tedavi: Kayropraktik el ile yapılan tedavi anlamına gelmektedir. Bu tedavinin temelini omurganın manipülasyon oluşturur. Bu sebeple “omurganın manipülasyon tedavisi“ olarak da bilinmektedir.  Halk arasında “çekme” olarak bilinin yöntemin daha komplike olan bilimsel şeklidir. Amaç omurganın diziliş bozukluğunun giderilmesi ile iyileşmenin sağlanması ve ağrının azaltılmasıdır. Bel ağrısı görülen kişilerde standart tedavi kadar güvenli ve etkili olduğu düşünülmektedir. 

Siyatik Tedavi Edilmezse

Hastaneye başvuran siyatik hastalarının çoğunda tedavi sonucu iyileşme görülür. Eğer siyatik tedavi edilmezse hastalarda;

• Kalıcı sinir hasarları oluşabilir.
• Etkilenen bacakta his kaybı ve kas zayıflaması görülebilir.
• Mesane veya bağırsak işlev kaybı görülebilir

Siyatiğe Ne İyi Gelir?

Evde uygulanması yaygın olarak önerilen siyatiğe iyi gelen bazı yöntemler mevcuttur.

Ağrı olan bölgelere soğuk bir cisim ile temas orada uyuşma sağlayarak ağrıyı hafifletebilir. Buz paketi veya dondurulmuş sebzeler bir havluya sarılarak ağrı olan bölgeye günde birkaç kez uygulanması ağrıya iyi gelir.

Şişlik görülen hastalarda şişliği azaltmak için birkaç gün buz kullanmaları önerilir. Buz kullandıktan iki veya üç gün sonra ise sıcak bir cisim ile temas önerilir. 

Evde bazı esneme hareketleri yapılması ile rahatlama sağlanabilir. Beli hafifçe germek kişilerin rahatlamasına yardımcı olacak ve sinir kökü sıkışmalarını hafifletecektir. 

Düzenli egzersiz yapmak vücudun dinç kalmasını sağlayacaktır. Ayrıca düzenli egzersiz yapmak vücudun endorfin salgılamasına neden olur. Endorfinler vücut tarafından sentezlenen ağrı kesicilerdir. Egzersiz yapmak sırt bölgesindeki kasların da güçlenmesini sağlayarak dik durabilmemize katkı sağlar. Bu şekilde siyatik ağrılarının görülme riskini de azaltmış olur.

Siyatiğe Ne İyi Gelmez?

Omuriliğe zarar verebilecek ve siyatikte sıkışmalara neden olabilecek bazı durumlar siyatiğe iyi gelmez.

Örnek olarak:

• Dizleri bükmeden ağır nesneleri kaldırmak omuriliğe zarar verebilir ve siyatik ağrılarının oluşmasına yol açabilir. Bu sebeple ağır bir nesneyi kaldırırken dizlerimizi bükerek ve sırtımızı dik tutarak kaldırmalıyız.
• Duruş pozisyonunun doğru olmasına dikkat etmemek, normal otururken sırtımızı dik tutmamak omuriliğe zarar verebilir.

Bunlardan ayrı olarak sigara içmek de omurilik disklerinin dış katmanlarının bozulmasına neden olabilir. Bu sebeple sigara tüketilmesi de siyatiğe iyi gelmeyecektir. 

Siyatik İlaçları

Siyatik ağrıları için hekim tarafından, bazı tür ilaçlar reçete edilir. Bu ilaçlar hastaların ağrılarının geçmesine ve tedavi olmalarına yardımcı olur. Siyatik hastalarına reçete edilen ilaç türleri şunlardır:

• Antienflamatuar ilaçlar
• Kas gevşeticiler
• Narkotik ajanlar
• Nöbet önleyici ilaçlar
• Trisiklik antidepresanlar

Bu tür ilaçlar hekim tavsiyesi olmadan kesinlikle kullanılmamalıdır.

Siyatik Ameliyatı

Bazı hastalarda kesin tedavi için ameliyat gerekebilir. Tedavi için ameliyat gereken hastalar:

• Şiddetli ve uzun süredir devam eden ağrısı olan hastalar
• Bağırsak veya mesaneyi kontrol eden sinirde oluşan problem sonucu sıvı veya katı dışkının çıkışını kontrol edemeyen hastalar
• Bacakta veya ayakta bazı kas gruplarında zayıflık gelişen hastalar

Bu hastalarda yaygın olarak uygulanan iki tane ameliyat yöntemi vardır.

Diskektomi: Sinirlere baskı yapan omurilik diskinin bir kısmının ameliyat ile çıkarılması ile sinire yapılan baskının ortadan kaldırılması

Mikrodiskektomi: Mikroskop kullanılarak hastalara çok küçük bir kesi uygulanması ile diskin çıkarılması işlemidir.

Bu cerrahi yöntemler ile sinirdeki baskı ortadan kaldırılarak kişilerin ağrılarının geçmesi ve iyileşmeleri sağlanmaktadır.

Hamilelikte Siyatik

Hamilelikte siyatik kaynaklı bel ağrıları yaygın olarak görülmektedir. Hamilelikte fizyolojik olarak kilo alımı ve vücutta su tutulumu görülür. Bunlara bağlı olarak siyatik sinirindeki sıkışma sonucu siyatik ağrıları görülebilmektedir. Hamilelerde zamanla rahim büyüyeceğinden dolayı bel çevresinin çağı artar. Buna bağlı olarak sinirlerde gerilme olur. Bu durum da siyatik ağrılarının görülmesine yol açabilir.

Hamilelerde siyatik ağrıları görüldüğü takdirde, hamileler ilk önce kadın hastalıkları ve kadın doğum uzmanına başvurmalıdırlar. Daha sonra siyatik tanısı konulursa ilaç tedavisi veya fizik tedavi ile iyileşmeleri sağlanır.

Siyatik için Hangi Doktora Gidilmeli?

Siyatik belirtileri görülen bir kişi ortopedi bölümüne giderek uzman bir hekime başvurmalıdır. Eğer siyatik tanısı konulursa ortopedi uzmanı, hastayı, hastalığın derecesine göre tedavi için farklı birkaç bölüme yönlendirir. Bu bölümler şunlardır:

• Fizik Tedavi
  
• Beyin Cerrahisi
  
• Nöroloji
  

Bazı siyatik belirtilerin görülmesi ile vakit kaybedilmeden tıbbi destek almak gerekebilir. Bu belirtiler şunlardır:

• Ciddi bir kaza sonucu veya herhangi bir şekilde yaralanma sonucu bel ve alt tarafında ortaya çıkan ağrılar
• Belden aşağı tarafta kas güçsüzlüğü, uyuşma ve ani dayanılmaz ağrıların birlikte görüldüğü durumlar
• Mesane ve bağırsakların kontrol edilememesi sonucu istemsiz gaz kaçırma, sıvı veya katı dışkının yapılması

 Bu belirtilerin görüldüğü kişiler, en kısa zamanda bir uzman hekime başvurmalıdır.