Geç Döllenme

Sağlıklı, üreme çağına gelmiş bir kadının adet döngüsü 21 gün ila 35 gün arasında belli bir düzen içerisinde her ay bir döngü şeklinde ilerlemektedir. Bu süre kişiden kişiye hatta kişinin kendi adet düzeni içerisinde de değişim göstermektedir. Adet düzeni süresi farklı olduğundan, her kadının yumurtlama dönemi de farlılık göstermektedir.

Kadınlarda herhangi bir problem olmaksızın, yumurtalıklardaki yumurta rezervi yeterli olduğunda yumurtlama adetin başlamasından 14 gün öncesinden meydana gelmektedir. Bu normal olarak kabul edilen süredir. Bebek sahibi olmak isteyen çiftlere bu süre baz alınarak korunmasız ilişki yaşayacakları zaman dilimi belirlenir.

Geç döllenme adı verilen durum yumurtlama tarihiyle alakalıdır ve ‘geç yumurtlama’ da denmektedir. Örnek verecek olursak; Bir kadının adet döngüsü 30 günde bir gerçekleşiyorsa, adet başlangıcından itibaren sayıldığında 16. gün yumurtlama gününe denk gelmektedir. Herhangi bir nedenden ötürü yumurtlamanın bu tarihten daha geç bir tarihte gerçekleşip, yumurtanın sperm ile geç döllenme durumuna ‘geç döllenme’ denmektedir.

Geç döllenme diyebilmek için yumurtanın gelen sperm ile döllenmesi gerekmektedir. Yumurtlama gerçekleştikten sonra koitus dediğimiz cinsel birleşme söz konusu olmaz ise döllenme gerçekleşmeyecektir. Döllenmeyen yumurta da normal âdet kanaması şeklinde, yumurtlamanın geç olmasından ötürü geç de olsa kanama şeklinde atılacaktır. Bu durumda geç döllenmeden söz edilememektedir.

Nadir de olsa gözlenen geç döllenme durumu kadınları endişelendiren bir durumdur. Korunmasız ilişki sonrası ‘Hamile kaldım mı?’, ‘Geç döllenme oldu mu?’ gibi sorular kişilere endişe uyandırmaktadır. Bu endişeleri dindirmek için adet olduktan sonra en az 7 gün sonrasında Beta- HCG değerlerine bakılır. Geç döllenme Beta- HCG değeri ile teşhis edilir. Beta- HCG testinin negatif çıkmasıyla, geç döllenme tanısı dışlanır. 

Geç Döllenme Belirtileri Nelerdir? 

Geç döllenme anneye ya da bebeğin gelişimine zarar veren bir durum değildir. Geç döllenme cinsiyetle de alakalı değildir. Yumurtlama zamanının geç olmasından kaynaklanan bir durumdur. Annede ya da bebekte herhangi bir belirtisi olmamaktadır. Geç döllenme durumuna özel bir belirti de mevcut değildir. Normal gebelik sırasında görülebilecek belirtiler geç döllenme ile de görülebilmektedir.

Bu belirtiler arasında;

• Adet Kanamasında Gecikme: Bu durum kişinin geç yumurtladığının, normal gebeliğin ya da geç döllenme olduğunun da göstergesi olabilmektedir. Ayırt edici bir belirti olmamakla birlikte sadece fikir yürütme açısından yol gösterici olabilmektedir.
• Hamilelik Testinin Pozitif Olması: Geç döllenme de olsa sonuçta bir gebelik oluşmaktadır. Bu da Beta- HCG dediğimiz gebelik göstergesi olan belirtecin yükselmesine ve gebelik testlerinin pozitif olmasına neden olacaktır.

Geç Döllenme Nedenleri Nelerdir?

Adet düzenini etkileyen hastalıklar yumurtlama zamanını etkilediği için bu tarz durumlar geç döllenme nedeni sayılabilmektedir. Geç yumurtlama nedenleri, geç döllenmeye neden olmaktadır. 

Bu nedenler arasında;

• Kronik Stres: Stres, vücudun savunma mekanizmasını ayağa kaldıran bir durumdur. Vücudun dengesini bozan, vücudun buna karşı tepki vermesini sağlamaktadır. Bu durumun kronikleşmesi yani uzun süreli olması vücut sağlığını büyük oranda etkilemektedir. Tüm bunlar üreme organlarını etkilemekte ve kadınlarda yumurtlamanın gecikmesi olarak karşımıza çıkmaktadır.
• Yorgunluk: Yorgunluk hafif bir şey gibi görünse de insan sağlığını büyük oranda etkileyen bir durumdur. Yorgunluk kişinin, vücudun normal çalışma düzenini büyük oranda etkilemektedir. Kadınlarda uzun süreli yorgunluk üreme sistemi organlarını etkileyip geç yumurtlamaya bununla birlikte geç döllenmeye neden olabilmektedir.
• Kürtaj ve Düşük Sonrası: Kürtaj ve düşük sonrası 3 ay kadınlarda yumurtlama gecikmeleri görülmektedir. Bu dönemde korunmamak döllenmeye neden olabilmektedir. Kürtaj ve düşük sonrası hasta ve eşi mutlaka bilgilendirilmeli ve olası geç döllenme durumu engellenmelidir. Bu durum hem kendisinin hem de çocuğunun durumu için oldukça önem taşımaktadır.
• Hormon Dengesizliği: Kadın üreme sistemi yumurtlama işlemini tamamen hormonların dengesiyle sağlamaktadır. Hormonların dengesizliği birçok sorunla birlikte yumurtlamanın da gecikmesi gibi probleme neden olacaktır. Yumurtlama zamanının gecikmesi de geç döllenmeye neden olacaktır. Hormonların dengesi gebelik ve gebe kalmak için büyük önem taşımaktadır. Hormon dengesizliği gibi bir problemle karşılaşılması durumunda doktor kontrolünde bilinçli gebelik sağlamalıdır.
• Polikistik Over Sendromu: Polikistik Over Sendromu yumurtalıkları etkileyen bir hastalıktır. Yumurtalıklarda oluşan bu durum hormon seviyelerini etkileyip, yumurtlama zamanını etkilemektedir. Bu hastalarda yumurtlamanın gecikmesiyle geç döllenme gözlenebilmektedir.
• Hızlı Kilo Kaybı: Hızlı kaybedilen kilolar (yaklaşık olarak vücut ağırlığının %20’sini kaybeden) kişilerde yumurtlama için gerekli hormonların yeterli seviyeye ulaşamamasına neden olmaktadır. Bu durum da geç yumurtlamaya ve geç döllenmeye neden olacaktır.
• Tiroide bağlı hastalıklar: Tiroidle ilgili hastalıklar hormon seviyelerini ve bununla birlikte yumurtlamayı etkilemektedir. Bu durum geç döllenmeye neden olmaktadır.
• Prolaktin Yüksekliğine Neden olan Durumlar: Prolaktin hormonu, yumurtlama görevinde rol alan östrojen seviyesinde dengesizlikler meydana getirmektedir. Emzirme gibi fizyolojik durumlar prolaktin yüksekliğine neden olmaktadır. Bu tarz durumlar yumurtlama gününü geciktirmekle birlikte geç döllenmeye de neden olabilmektedir.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar üreme sistemini etkilemektedir. İlaçlar, yumurtlama gününü de etkileyeceğinden geç döllenmeye neden olabilmektedir. Bu durum göze alındığından hamile kalmak isteyen bireylerin kullandıkları ilaçların bilgileri mutlaka alınmalıdır.
• Jinekolojik İnfeksiyöz Hastalıklar: Kadın üreme sistemini etkileyen çeşitli hastalıkların geçirilmiş olması veya geçirilmesi yumurtlama işleminde sıkıntılara neden olmaktadır. Geç yumurtlama gibi bir durum söz konusu olduğunda bu durum geç döllenmeye de neden olacaktır.
• Miyom veya Polip varlığı: Miyom rahim duvarında yer alan kas tabakasından köken alan iyi huylu oluşumlardır. Polip ise rahim boşluğuna uzanan büyümelerdir ve sıklıkla iyi huylu oluşumlardır. Bu tarz yapılan rahimde yer alması geç döllenme nedeni olarak sayılmaktadır. Rahim boşluğunu daraltan bu tarz yapılar döllenmeyi geciktirebilir, döllenen yapının rahim duvarına yerleşmesine engel olabilmektedir.

Geç Döllenme Teşhisi

Geç döllenme oldukça kolay teşhis edilebilen bir durumdur. Hamile kalmak isteyen bireyler korunmasız ilişki sonrasındaki süreçte adet tarihlerini kontrol ederler. Adette yaşanan gecikme sonrası anne adayı doktora başvurmadan öncesinde hamilelik testi yaparlar. Eğer geç yumurtlama sonrası döllenme gerçekleşmişse hamilelik testi sonucu pozitif çıkacaktır. Emin olmak adına doktora başvurulduğunda kan testi istenir. 

Geç döllenme Beta- HCG değeri dediğimiz hamileliği gösteren parametre yüksek çıkacaktır. Bu durum doktorlarda hamilelik şüphesi uyandıracak ve Ultrason (USG) ile bakmalarını sağlayacaktır. Ultrason karın üzerinden özel jel sürülerek yapılan bir görüntüleme yöntemidir. Ses dalgaları prensibiyle çalıştığı için hem anneye hem de olası gebelik durumunda bebeğe zarar verecek bir yöntem değildir. Yapılan Ultrasonografik görüntülemede gebeliğe dair bulgu izlenmeyebilir.

Geç yumurtlamanın getirdiği geç döllenme durumu geç sonuç veren bir durumdur. Bu da testlere ve görüntüleme yöntemlere yansımasında gecikmelere yaşanabileceğini göstermektedir. Bu durum hemen her zaman göze alınarak hastanın izlemi için birkaç hafta sonrasında tekrar çağrılması istenir. Kan testleri tekrar yapılır. Kan testinde Beta- HCG değerinin yükselip yükselmediği kontrol edilir. 

Yükselme varsa gebelik şüphesi daha da artar. Sonrasında hastanın ultrason görüntülerine bakılır. Daha öncesinde gebeliğe dair bulgusu olmayan hastaların sonrasında ultrasonda gebelik bulguları olması bizi ‘Geç Döllenme’ tanısını koyduracaktır. Bununla birlikte bebeğin, geç döllenme kalp atışı da normal gebelik sürecinden uzun sürecektir. Bu durum hakkında aileye bilgi verilip mutlaka endişeleri giderilmelidir. 

Geç Döllenme Tedavisi

Geç döllenme durumu aslında hastaya ya da bebeğine zarar veren bir durum değildir. Bazı durumlar hariç bebeğin gelişimini engelleyecek bir durum değildir. Geç döllenmede sadece gecikmeli bir gebelik söz konusudur. Bu yüzden doktor kontrolü dışında bebeğe veya anneye yapılan işlemler yanlış olacaktır.

Geç döllenme nedenleri bazen bebeğin gelişimine engel olabilmektedir. Bu yüzden bazı durumların tedavisi sağlanmalıdır. 

Bunlar arasında;

• Kronik stres ve yorgunluk mutlaka anne ve bebek sağlığı açısından tedavi edilmesi gereken bir durumdur. Anne adayının stresten uzak bir hayatı olmalıdır ve uykusuz kalmamalıdır.
• Hastanın eğer hormonlarıyla ilgili bir problemi varsa öncelikle bu durumun tedavi edilmesi gerekmektedir. Hormonlar vücut dengesini sağlayan ve hamilelik oluşumunda oldukça önem taşıyan salgılardır. Hormonların dengesizliği de geç döllenme nedeni olarak sayıldığından öncelikle bu problemin çözülüp sonrasında gebelik planı yapılmalıdır.
• Polikistik Over Sendromuna sahip hastaların mutlaka tedavi çerçevesinde, doktor gözetiminde gebe kalmaları önerilir. Hastalığın şiddetine göre de bu durum değişmektedir. Bu yüzden hastadan hastaya değişen bu durumun kontrol altında sağlanması hastanın ve bebeğinin sağlığı açısından oldukça büyük önem taşımaktadır.
• Tiroid bezi hormon üreten bir bezdir. Vücudun dengesi ve sağlığı için oldukça önem taşımakta olan hormonların salınımını ve bu hormonların dengesini sağlamaktadır. Tiroid bezindeki bir sorun annenin ve bebeğin sağlığı açısından risk taşımaktadır. Bunlar dikkate alındığında öncelikle tiroid ile ilgili problemlerin çözümü sağlanıp sonrasında gebelik düşünülmelidir.
• Jinekolojik enfeksiyöz hastalıklar geçirmek veya geçiriyor olmak gebelik açısından risk taşımaktadır. Kontrolsüz kalınan gebelikler de anne ve bebeğin sağlığı açısından büyük önem taşımaktadır. Bunun bilincine varılmalı ve hastalığın tedavisi sağlanmadan gebe kalınmamalıdır. Bu tarz enfeksiyonlar geçirmek, gebelikte bebeğin tutunmasını sağlayan rahim duvarına zarar verecektir. Bu duvarın zarar görmesi de gebelik oluşumuna izin vermeyecek hatta düşüklere neden olacaktır.
• Hastalarda eğer rahim duvarında miyom veya polip varlığı mevcut ise mutlaka bu durumun tedavisi sağlanmalıdır. Bu tarz yapıların rahim duvarında yer alması geç döllenmeye neden olmakla birlikte döllenen yapının rahim duvarına implante olmasına (yerleşmesine) engel olacaktır. Bu tarz oluşumlar düşüğe dahi neden olabilmektedir. Hem geç döllenmenin önlenmesi adına hem de oluşabilecek düşükleri önlemek adına mutlaka miyom ve poliplerin tedavisi sağlanmalıdır.

Geç Döllenme Tedavi Edilmezse

Geç döllenme tedavi edilmesi gereken bir durum değildir. Geç döllenmeye neden olan durumun tedavisi sağlanmalıdır. Geç döllense de sağlıklı olan yumurta ve sperm kişilere sağlıklı birer bebek verecektir. Hastanın geç döllenme nedeni jinekolojik olarak geçirilen bir enfeksiyon ise ve bu durumun tedavisi sağlanmazsa hem anne adayı açısından hem de bebeği açısından sağlık sorunlarıyla karşılaşılacaktır. Sıklıkla düşüğe neden olan bu durum aynı zamanda bebeğin gelişimini etkileyerek çeşitli sorunlara neden olabilmektedir.

Hastada eğer polip ya da miyom mevcutsa ve tedavisi sağlanmadan hamile kalınmışsa bu durum da çeşitli sorunlara yol açabilmektedir. Başta döllenme sonrası rahim duvarına implantasyon (yerleşme) işleminde sorunlara neden olacaktır. Hatta bu durum sıklıkla düşüğe neden olacaktır. Döllenmede sıkıntı çıkmasa dahi bebeğin gelişim göstereceği rahim açıklığını azaltan bu yapılar gebeliğin ilerleyen dönemlerinde sıkıntı çıkarmaktadır. Erken doğuma da neden olan bu oluşumların mutlaka tedavi edilmesi gerekmektedir.

Geç Döllenme için Hangi Doktora Gidilir?

Herhangi bir adet düzensizliği söz konusu olduğunda hastalar mutlaka doktora görünmelidir. Böyle durumlarda öncelikle gidilmesi gereken bölüm Kadın Hastalıkları ve Doğum bölümüdür. Gerekli tetkikler yapıldıktan sonra altta yatan başka bir hastalıktan şüphe duyuluyorsa başka bölümlere yönlendirme yapılmalıdır. Hastada eğer tiroid beziyle alakalı bir problemden şüphe duyuluyorsa bu tarz hastaların ayrıntılı incelemesi yapılması adına Dahiliye (İç Hastalıkları) bölümünün Endokrinoloji kısmına sevk edilmelidir. Tiroit beziyle alakalı bir problem olması dahilinde öncelikli olarak bu durumun tedavisi sağlanmalıdır. Sonrasında Kadın Hastalıkları ve Doğum bölümünde incelemelerin sağlanıp altta yatan neden varlığı sorgulanmalıdır.