Prolaktin Yüksekliği

Prolaktin Yüksekliği Nedir?

Prolaktin, beynin tabanında bulunan bezelye büyüklüğünde bir organ olan hipofiz bezi tarafından yapılır. Prolaktin vücutta birçok farklı role sahiptir. Prolaktinin belki de en önemli rolü, bir bebeğin doğumundan sonra kadınlarda süt üretimini (laktasyon) teşvik etmektir. Hamilelik sırasında prolaktin seviyeleri artar, bir kadının memesindeki meme bezlerinin emzirmeye hazırlanırken büyümesine neden olur. Prolaktin ayrıca bebek emzirirken sütün salınmasına yardımcı olur. Bir kadının emzirdiği ilk birkaç ay boyunca, yüksek prolaktin seviyeleri de yumurtlamayı engellemeye hizmet eder. Bu nedenle emziren kadınların adet olmamaları ve bu nedenle sık sık hamile kalmamalarının nedeni budur. Bununla birlikte, zaman geçtikçe, prolaktin seviyeleri emzirme ile yüksek kalmaz ve kadın yumurtlamaya başlayabilir.

Normalde, hem erkekler hem de kadınlar kanlarında az miktarda prolaktin içerir. Prolaktin seviyeleri, dopamin gibi prolaktin inhibe edici faktörler (PIF'ler) adı verilen diğer hormonlar tarafından kontrol edilir. Hamilelik sırasında prolaktin seviyeleri yükselir. Bebek doğduktan sonra östrojen ve progesteronda ani bir düşüş olur. Yüksek prolaktin seviyeleri vücudun emzirme için süt yapmasını tetikler. Bu sebeple süt hormonu yüksekliği de denir. Hamile olmayan kadınlarda prolaktin, adet döngüsünü düzenlemeye yardımcı olur. Erkeklerde prolaktin, sperm üretimini etkiler.

Hiperprolaktinemi, erkeklerin ve hamile olmayan kadınların kanında çok fazla prolaktin olması durumudur. Hamilelik ve emzirme döneminde hiperprolaktinemi tamamen normal kabul edilirken, diğer zamanlarda hastalık ve ilaç kullanımı nedeniyle ortaya çıkabilir. Hiperprolaktinemi kadınlarda nispeten daha yaygındır. Bu olduğunda, bir kadın hamile kalmakta zorluk çekebilir veya göğüsleri hamilelik olmadan süt üretmeye başlayabilir (galaktore). Yüksek prolaktin seviyeleri östrojen ve progesteron gibi diğer hormonların normal üretimine müdahale eder. Bu yumurtlamayı değiştirebilir veya durdurabilir (ovülasyon). Ayrıca adet düzensizliği veya adet olamamaya da yol açabilir. Bazı kadınlar hiçbir semptom olmadan yüksek prolaktin seviyelerine sahip olabilir.

Erkeklerde yüksek prolaktin seviyeleri; galaktore, empotans (cinsel iktidarsızlık), cinsel istekte azalma ve kısırlığa neden olabilir. Tedavi edilmeyen hiperprolaktinemisi olan bir erkek daha az sperm üretebilir veya hiç sperm üretemez.

Prolaktin Yüksekliği Belirtileri

Durumların klinik belirtileri, hastanın yaşına ve cinsiyetine ve prolaktin fazlalığının büyüklüğüne bağlı olarak önemli ölçüde değişir, ancak şunları içerebilir:

Hem erkeklerde hem de kadınlarda kısırlık, cinsel dürtüde azalma ve kemik kaybı olabilir.

Kadınlarda: 

• Cinsel ilişki sırasında ağrıya neden olan vajinal kuruluk
• Menstrüasyon sorunları – adet düzensizliği (oligomenore), adet gecikmesi veya adet olamama (amenore)
• Hamile olmadığı veya emzirmediği dönemde meme uçlarından anne sütü gelmesi (galaktore, anormal laktasyon)
• Memelerde ağrı olması

Erkekler:

• Erektil disfonksiyon (cinsel iktidarsızlık, empotans)
• Jinekomasti adı verilen meme büyümesi
• Kas kütlesi ve vücut kıllarında azalma 
• Düşük sperm sayısı

Erkeklerde prolaktin yüksekliği her zaman açık semptomlarla kendini göstermediğinden, bazen tespit etmek zordur. 

Bazı durumlarda, hipofiz tümörünün neden olduğu baş ağrıları veya görme değişiklikleri, hem erkeklerde hem de kadınlarda durumun ilk belirtisi olabilir.

Prolaktin Yüksekliği Nedenleri

Prolaktin seviyeleri herhangi bir nedenden dolayı yükselebilir. Hiperprolaktineminin yaygın bir nedeni, hipofiz bezinde prolaktinoma adı verilen bir büyüme veya tümördür. Bu iyi huylu tümör, diğer seks hormonlarının seviyelerini azaltırken doğrudan aşırı prolaktin salgılar. Bu tümörler büyük veya küçük olabilir ve genellikle iyi huyludur, yani kanserli değildirler. Büyük tümörler ayrıca baş ağrısına, görme problemlerine veya her ikisine de neden olabilir. Prolaktinomlar kadınlarda erkeklerden daha yaygındır ve nadiren çocuklarda görülür. 

Hipotalamus adı verilen beynin bir bölümünü etkileyen hastalıklar da hiperprolaktinemiye neden olabilir. Hipotalamus, sinir sistemi ve hipofiz bezi arasındaki bağlantı olarak işlev görür. Prolaktin seviyelerindeki artış genellikle doğrudan bir tümör, travma veya hipotalamusun enfeksiyonuna bağlanabilir.

Hamilelik sırasında ve sonrasında ve emzirme döneminde vücutta yüksek düzeyde prolaktin normaldir.

Bazı reçeteli ilaçlar da prolaktin seviyelerini artırabilir. Bunlar aşağıdakiler için ilaçları içerir:

• Yüksek tansiyon (kalsiyum kanal blokerleri ve metildopa gibi)
• Depresyon (trisiklik ve SSRI antidepresanlar)
• Ağrı (opiatlar — afyondan türetilen ilaçlar)
• Doğum kontrol hapları
• Ülserleri veya yüksek düzeyde mide asidini tedavi etmek için alınan ilaçlar
• Ciddi zihinsel sağlık bozuklukları (risperdal ve haloperidol gibi antipsikotikler)
• Menopoz semptomları (östrojen)
• Risperidon ve metoklopramid dahil olmak üzere seçilmiş ilaçlar 200 ng / mL'nin üzerinde prolaktin yükselmelerine neden olabilir.

Diğer nedenler arasında şunlar olabilir:

• Hipotiroidizm (düşük tiroid hormon seviyeleri)
• Karaciğer sirozu
• Kronik böbrek yetmezliği
• Göğüs duvarı yaralanmaları (cerrahi yara izleri, hatta çok sıkı bir sütyen) veya göğüs duvarını etkileyen zona gibi diğer durumlar 
• Stres, uyku eksikliği ve yoğun egzersiz 
• Meme ucu stimülasyon
• Hipofiz bezini etkileyen diğer tümörler ve hastalıklar veya hipofizdeki veya yakınındaki tümörler için radyasyon tedavisi

Bazen hiperprolaktinemi için bir neden bulunamaz.

Prolaktin Yüksekliği Teşhisi

Hiperprolaktinemi tanısı, prolaktin seviyelerini kontrol etmek için rutin bir kan testi içerir. Doğru sonuçlar almak için, kadının önceki geceden hiçbir şey yememesi ve önceki günden itibaren meme veya meme uçlarının uyarılmasından kaçınması gerekmektedir.

Prolaktin seviyeleri yüksekse, genellikle tiroid hormonunun kan seviyelerini kontrol etmek için daha fazla test yapılır. Normal tiroid hormon seviyeleri hiperprolaktineminin bir nedeni olarak hipotiroidizmi ekarte eder. Doktorlar ayrıca diğer durumlar ve ilaç kullanımı hakkında sorular soracak ve hamileliği dışlayacaktır. 

Serum prolaktin seviyeleri öğleden sonra sabahtan daha yüksektir ve bu nedenle tercihen sabah ölçülmelidir. Hiperprolaktinemi genellikle uyandıktan en az 2 saat sonra açken verilen kanda erkeklerde 20 ng/ml'nin üzerinde ve kadınlarda 25 ng/ml'nin üzerinde ise tanımlanır. Prolaktin seviyeleri belirgin bir şekilde yükselmedikçe, hastayı hiperprolaktinemik olarak tanı konmadan önce araştırma tekrarlanmalıdır. Yükselmiş prolaktin seviyeleri göz önüne alındığında göz ardı edilmesi gereken diğer yaygın durumlar; açken alınmayan kan örneği, aşırı egzersiz, ilaç alımı öyküsü, göğüs duvarı cerrahisi veya travması, böbrek hastalığı, siroz ve 1-2 saat içinde nöbettir. Bu koşullar genellikle <50 ng / ml PRL yükselmesine neden olur.

Kandaki prolaktin için normal aralıklar:

• Erkekler için 2-18 ng / mL
• Hamile olmayan kadınlar için 2 ila 29 ng / mL
• Hamile kadınlar için 10 ila 209 ng / mL

Prolaktin seviyesi 250 ng / mL'den yüksekse ve 500 ng / mL veya daha yüksek bir seviye bir makroprolaktinoma tanısı koyarsa, bir prolaktinoma olasıdır. Bir prolaktinomadan şüpheleniliyorsa, beynin ve hipofizin MRG'si (manyetik rezonans görüntüleme) genellikle bir sonraki adımdır.  Bir MRI vücut dokularının görüntülerini oluşturan özel bir makine kullanarak bir hipofiz tümörünü ortaya çıkarabilir ve boyutunu gösterebilir. Diğer hormon seviyelerini değerlendirmek için kan testleri, semptomların diğer olası nedenlerini ortadan kaldırmak için yararlı olabilir.

Prolaktin Yüksekliği Tedavisi

Tedavi nedene bağlıdır. Herhangi bir neden bulunmazsa veya hipofiz bezi tümörü varsa, olağan tedavi ilaçtır. Prolaktin seviyeleri yüksek, ancak çok az belirtisi olan veya semptomu olmayan bazı kişilerin herhangi bir tedaviye ihtiyacı yoktur. Tümörleri tedavi etmek için seçenekler şunları içerir:

• Reçeteli ilaçlar: Bromokriptin ve kabergolin prolaktin üretimini azaltır.
• Hipotiroidizm, prolaktin seviyelerinin normale dönmesini gerektiren tiroid replasman ilacı ile tedavi edilir. 
• Yüksek prolaktin düzeylerinin nedeni ilaç yan etkisi ise, doktor farklı bir ilaç reçete edecek veya prolaktin düzeylerinin düşmesine yardımcı olacak bir ilaç ekleyecektir. 
• Hiperprolaktinemili tüm kadınların tedaviye ihtiyacı yoktur, ancak sonuç olarak östrojen üretimi olmayan hiperprolaktinemili kadınların, östrojen sağlayan bir tedaviye ihtiyacı vardır. Hiperprolaktinemili kadınlar hamile kalmamak veya dönemlerini düzenli hale getirmek için doğum kontrol hapları (oral kontraseptifler) alabilirler.
• İlaçlar etki etmiyor veya iyi tolere edilemiyorsa, bazen hipofiz tümörünü çıkarmak için cerrahi kullanılabilir.
• Radyoterapi, nadiren kullanılsa da, ilaçlar ve cerrahi etkili değilse önerilebilir.

Prolaktin Yüksekliği Tedavi Edilmezse

Tedavisiz kalan hiperprolaktinemi, doğurganlığı etkileyebilir ve kemik yoğunluğunu etkileyerek osteoporoza yol açabilir. Bazı durumlarda nörolojik semptomlara da neden olabilir. Erken tanı ve tedavi, bu durumla ilişkili riskleri ve komplikasyonları azaltmaya yardımcı olabilir.

Prolaktin Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

• Beslenmeye dikkat etmek ve stresten uzaklaşmak
• Göğsünüzü rahatsız eden kıyafetlerden kaçınmak
• Meme uçlarını aşırı etkileyen aktivitelerden ve kıyafetlerden kaçınmak
• B-6 vitamini, dopamin üretim sürecinin bir parçasıdır ve prolaktin seviyelerini azaltabilir. 
• E vitamini doğal olarak prolaktin düzeylerindeki artışları önler. Vitamin veya diğer takviyeleri almadan önce doktorunuzla veya beslenme uzmanınızla konuşun.

Prolaktin Yüksekliğine Ne İyi Gelmez?

• Hiperprolaktinemiye neden olan ilaçlar kullanılmamalıdır, kullanılıyorsa başka bir ilaçla değiştirilmelidir.
• Stres ve yoğun egzersizden uzak durulmalıdır.    

Prolaktin Yüksekliği İlaçları

Tedavinin amacı prolaktini normal seviyelere döndürmektir. Bunu başarmak için bir dizi standart seçenek vardır:

Bromokriptin ve Kabergolin ilaçlarının prolaktin seviyelerini azaltmada ve hipofiz tümörlerini küçültmede etkili olduğu bilinmektedir. Doktor bu ilaçlardan birini düşük dozlarda başlayacak ve prolaktin seviyeleri normale dönene kadar dozu yavaşça artıracaktır. Tedavi semptomlar azalana veya hamile kalmak istenene kadar devam eder. Genellikle doktor, gebelik durumunda tedaviyi durduracaktır.

Kabergoline haftada iki kez alınır ve bromokriptin'den daha az yan etkisi vardır. Genel olarak, kabergolin prolaktin düzeylerini bromokriptin'den daha hızlı normale düşürür. Bu ilaçlarla ilişkili yan etkiler bulantı, kusma, baş ağrısı, kabızlık, baş dönmesi, bayılma, depresyon, postural hipotansiyon, dijital vazospazm ve burun tıkanıklığıdır. Bu semptomların, tedavinin başlamasıyla veya doz artırıldığında ortaya çıkması muhtemeldir. Kabergolin, yüksek dozlarda alındığında kalp kapağı sorunlarına neden olabilir, ancak bu dozlar hamile kalmaya çalışan kadınlarda kullanılmaz.

Bu ilaçlarla ilişkili yan etkiler bulantı, kusma, baş ağrısı, kabızlık, baş dönmesi, bayılma, depresyon, postural hipotansiyon ve burun tıkanıklığıdır. Bu semptomların, tedavinin başlamasıyla veya doz artırıldığında ortaya çıkması muhtemeldir.

Hipofiz bezindeki iyi huylu bir tümörün (prolaktinoma) neden olduğu hiperprolaktinemi için, doktor dopamin fonksiyonunu etkileyen ilaçlar (dopamin agonistleri) önerebilir.

Hipotiroidizm, prolaktin düzeylerini düşürmesi gereken sentetik tiroid hormonu ile tedavi edilebilir.   

Burada verilen herhangi bir tıbbi bilgi, yalnızca bilgilendirme amaçlıdır. Bu nedenle mutlaka bir doktor tarafından reçete edilmeden ilaç veya farklı bir tedavi kullanmamalısınız.

Prolaktin Yüksekliği Ameliyatı

Prolaktinoma hastalarında cerrahi ilk seçenek tedavi seçeneği değildir. Cerrahi genellikle tıbbi tedavinin tümörün boyutunu azaltmadığı hastalar için ayrılmıştır.   

Mikroadenomlu hastalar için, kabergolin veya bromokriptin işe yaramazsa veya ilaçlar ciddi yan etkilere neden oluyorsa hipofiz cerrahisi gerekebilir. Tıbbi tedaviye rağmen tümörün ilerleyici büyümesi varsa makroadenomlu hastalar ameliyat gerekebilir. Cerrahi sonuç büyük ölçüde cerrahın becerisine bağlıdır ve cerrahi sadece transsfenoidal hipofiz cerrahisinde geniş deneyime sahip bir beyin cerrahı tarafından yapılmalıdır. Radyasyon tedavisi, prolaktinomların tedavisinde nadiren kullanılır.  

Transsfenoidal, kelimenin tam anlamıyla 'sfenoid sinüs yoluyla' anlamına gelir. Cerrahi aletlerin burun içine sokulması ve kafatasının tabanında küçük bir kelebek şekilli kemik olan sfenoid kemiğin içinden geçirilen hipofiz tümörlerinin çıkarıldığı cerrahi bir prosedürdür.

Hipofiz tümörlerini çıkarmak için tercih edilen prosedür bir transsfenoidal yaklaşım olsa da, bazı durumlarda (%1-4) tümörün boyutu veya herhangi bir suprasellar adezyon, transkraniyal yöntem gerektirebilir.

Hamilelikte Prolaktin Yüksekliği

Bazı uzmanlar, hamilelik sırasında normalden daha yüksek prolaktin düzeylerinin düşük yapma riskini artırabileceğini, ancak bağlantı iyi kurulmadığını teorize etmektedir.

Ne bromokriptin ne de kabergolinin herhangi bir teratojenik etkiye sahip olmadığı iyi bilinmesine rağmen, bu ilaçlar hamile olunduğu öğrenilince durdurulmalıdır. Sadece çok büyük tümörü olan nadir bireylerin hamilelik sırasında bromokriptine devam etmeleri gerekecektir. Bazı endokrinologlar, normal hipofiz veya tümörünün, özellikle geç hamilelik sırasında büyüyebileceğinden, tümörler çok büyük olduğunda hamilelikten önce ameliyat yapılmasını önermektedir. Bu nedenle, bu tanı mümkün olduğunca erken yapılmalıdır. 

Bu hastalarda gebelik yüksek risklidir, ve bu nedenle yakın klinik kontrol önerilmektedir. Her ziyarette, tümör büyümesinin belirti, semptomları ve varlığı araştırılmalıdır. Meme salgısının özelliklerinin değerlendirilmesi yapılmalıdır. Hamilelik sırasında prolaktin düzeylerini rutin olarak ölçmek gerekli değildir, çünkü hamilelik ilerledikçe prolaktin düzeylerinin yükselmesi normaldir.

Gebelik sırasında tümör büyümesi semptomlarının ortaya çıktığı nadir durumlarda, bromokriptin ve deksametazon bu tür belirtileri etkili bir şekilde kontrol eder. Bebeğin emzirilmesine izin verilebilir ve kısa sürede ikinci bir hamilelik kontrendike değildir. Yeni bir gebelik istenmediğinde, hormonal olmayan kontraseptif yöntemler önerilmektedir. Tümoral olmayan hiperprolaktinemi ve mikroadenomları olan hastalar düzenli kontrol gerektirir. Makroadenomlar cerrahi olarak çıkarılabilir, ancak uzun süreli bromokriptin tedavisi de iyi sonuçlar verir ve şiddetle tavsiye edilir.

Çocuklarda Prolaktin Yüksekliği

Hiperprolaktinemi, çocukluk çağında hipofiz adenomundan kaynaklanabilen nadir bir endokrin bozukluktur.  Çocuklarda ve ergenlerde hiperprolaktinemik sendromun klinik bulguları gecikmiş ergenlik, jinekomasti (erkek çocuklarda meme büyümesi), galaktore (memelerden süt gelmesi) ve primer amenore (kızların 14-16 yaşına kadar adet olmaması durumu)'dir.

Psikiyatri kliniklerinde kullanılan bazı ilaçlar serum prolaktin düzeylerinde artışa neden olur. Bu etki doza bağlıdır ve sorumlu ilaç kesildikten sonra serum prolaktin seviyesi normale döner. İlaca bağlı hiperprolaktinemi genellikle hafiftir

İlaca bağlı hiperprolaktineminin dopamin agonistleri ile tedavi edilmesi gerekebilir, ancak prolaktinoma dışlanmalıdır. Makroprolaktinoma olan çocuklarda cerrahi tedavi genellikle küratif değildir ve dopamin agonistleri postoperatif olarak sürdürülmelidir. Mikro ve makroadenom için birinci basamak tedavi olarak tıbbi tedavi önerilebilir, ancak çocuklarda daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

Bebeklerde Prolaktin Yüksekliği

Bebeklerde prolaktin yüksekliği çok nadir görülmektedir. Bu konuda çalışmalar sınırlı sayıdadır ve netlik kazanmamıştır.

Prolaktin Yüksekliği İçin Hangi Doktora Gidilmeli?

Hiperprolaktinemi ciddi bir durumdur ve belirtiler görülmeye başladıktan itibaren Endokrinoloji polikliniğine veya Kadın Hastalıkları ve Doğum polikliniğine danışılmalıdır.