Adet Gecikmesi

Adet Gecikmesi Nedir?

Adet gecikmesi, olması gereken dönem içerisinde adet kanamasının başlamaması durumuna verilen isimdir. Her adet döneminde yumurtalıklardan birer yumurta çıkar, rahmin iç yüzü (endometrium) döllenme olacakmış gibi hazırlanır ve kalınlaşır. Ancak sperm girişi ve döllenme olmadığı zaman oluşan yumurtalar ile rahmin kalınlaşan iç yüzü dökülür. Bu döküntüler adet kanaması şeklinde vücuttan dışarı atılır. Bu döngünün olması gereken dönemler içerisinde olmaması ise adetin düzensiz olduğunu gösterir. 

Düzenli bir adet döngüsünde (bir adetin başlangıcı ile diğer adetin başlangıç süresi arasında geçen süre) 28 gündür. Ancak bu değerden bazı sapmalar da normal olarak kabul edilir. Kadınların sadece %15’i 28 günde bir adet görür. 21 ila 35 gün aralıklarla adet görmek de normal kabul edilir. Bir adet dönemi 2-7 gün sürmektedir. Bu sürelerin dışında gelişen, 21 günden az ya da 35 günden fazla sürede görülen adet döngüsüne adet düzensizliği denir. 35 günden uzun süren adet görememeye ise adet gecikmesi adı verilir. Tıbbi literatürde oligomenore olarak da geçer. Yani ortalama 28 günde bir adet gören biri için, 7 gün kadar gecikme normal sayılabilir. Ancak adet dönemlerinin olması gereken döngü içerisinde başlaması kadar, düzenli aralıklarla görülmesi de önemlidir.

Adet dönemlerinin 3 ay kadar olmamasına amenore (adet yokluğu) denir. Bu durum ikiye ayrılır:

Primer (Birincil) Amenore: Ergenlik dönemine girmiş bir kadının, normalde başlaması gereken adet döngülerinin başlamamasına denir. 16 yaşına kadar adet dönemleri başlamadıysa mutlaka bir hekime başvurmalısınız.

Sekonder (Sekonder) Amenore: Daha önce adet gören bir kadının, adetlerinin kesilmesine verilen isimdir. Tanısının konulması için ardışık 3 dönem boyunca hiç adet görülmemesi gerekir.

Adet Gecikmesi Belirtileri Nelerdir?

Adet dönemleri ortalama 28 günde birdir ve her adet süresi 2-7 gün arasında değişir. Adetin ilk başladığı dönemlerde, 2 yıla kadar düzensiz adet kanaması olabilir. Bu durum tamamen normaldir. Ancak ilerleyen dönemlerde kanamaların düzene girmesi gerekir. Bu dönemden sonra düzene girmeyip 35 günden uzun sürmesi ya da normal adet görmeye başladıktan bir süre sonra adet aralıklarının 35 günü aşmasına adet gecikmesi denir. Bazı belirtiler gösterir:

• Adet süresinin 35 günü geçmesi (oligomenore)
• Adet düzeninin bozulması: Örneğin; her 21 günde bir kez adet gören kadının, birden 35 günde bir kez adet görmesi normal kabul edilmez.
• Adet kanamasının gecikmesi ya da olmaması
• 2.5 cm’den daha büyük pıhtıların gelmesi: Adet düzensizliğinin bir göstergesi olarak kabul edilir.
• 3 dönemden daha uzun süre adet görmemek (amenore)
• Bunların dışında bazı ek belirtiler de adet gecikmesinde gözlenebilir:
• Sütlü meme başı akıntısı (göğüs uçlarından süt gelmesi)
• Saçların dökülmesi,
• Baş ağrısı,
• Görme bozuklukları,
• Yüzde kıllanma artışı.

Adet Gecikmesi Nedenleri Nelerdir?

Bazı kadınlarda adet görmemek normaldir. Bu bir hastalık değildir ve fizyolojik amenore denilir. Fizyolojik amenoreye sebep olabilecek bazı durumlar:

• Puberte (ergenlik) öncesi dönemde olmak,
• Ergenlik sonrası 2 yıla kadar düzensiz adet görülmesi normaldir.
• Hamilelik döneminde olmak,
• Emzirme (Laktasyon): Düzenli emzirmeler adetin olmamasına neden olur. Ancak kesinlikle koruyucu olduğu düşünülmemeli ve korunmasız ilişkiye girilmemelidir.
• Menopoza yakın dönemler: Kadın menopoza yaklaşırken adet kanamasında düzensizlikler görülmeye başlar.
• Menopoz sonrası dönemde bulunmak.

Bu dönemlerin dışında adetin gecikmesi ve düzensiz olması normal olarak kabul edilmez. Adet gecikmesine neden olabilecek bazı durumlar:

• Doğum Kontrol Hapları: Doğum kontrol hapları adet döngüsünün uzamasına ve düzensizleşmesine sebep olabilir. Bazen de mevsimsel haplar denilen doğum kontrol hapları, yılda 4 kez adet görmeye neden olabilir.
• Stres: Stres adet döngüsünü iki yönde de etkileyebilir. Adet döngüsünün uzamasına ya da kısalmasına neden olabilir. Bazen de tamamen durmasına yol açabilir. Stres bu etkisini vücuttaki hormon seviyelerini etkileyerek yapar. Depresyon ve kaygı bozukluğu sık sebeplerdendir.
• Beslenme Bozuklukları: Yetersiz ve düzensiz beslenme, hipotalamus ve hipofiz bezinin çalışmasını olumsuz etkiler. Bu da adet gecikmesine sebep olabilir. Anoreksiya ve bulimia gibi yeme problemleri olan hastalıklarda görülebilir.
• Düşük vücut ağırlığı, hızlı kilo kaybı: Vücut ağırlığının düşük olması hipotalamus ve hipofiz bezinin çalışmasını olumsuz etkiler. Hızlı kilo kaybı ise hormon mekanizmasını bozup yumurtlamanın olmamasına sebep olabilir.
• Aşırı kilolu olmak: İnsanda yağ dokusundan östrojen hormonu salgılanır. Çok kilolu insanlarda östrojen hormonu salgısı artar. Bu da adet düzensizleşmesine, durmasına yol açabilir.
• Fazla egzersiz yapmak: Yoğun egzersiz hormon dengesizliğine neden olabilir. 
• Polikistik Over Sendromu (PKOS): Tüm kadınların %6-8’ini etkiler. Bu hastalığa sahip kadınların çoğunda hiperandrojenemi (androjen fazlalığı - erkeklik hormonu fazlalığı) görülmüştür. Bazı belirtileri vardır:

• Adet dönemlerinin düzensizleşmesi,
• Saç ve vücut kıllarında artış yaşanması,
• Hamile kalmanın zor olması,
• Kilo artışı ve
• Sivilcelenme artışı.

• Tiroid Bezi Bozuklukları: Tiroid bezlerinin normalden daha hızlı ya da yavaş çalışması adet gecikmesine neden olabilir.
• Hipofiz Bezi Bozuklukları: Aşırı hormon salınımına yol açarak adet gecikmelerine ve göğüs uçlarından süt salgılanmasına sebep olur.
• Genital Sistem Bozuklukları: Kızlık zarının tamamen kapalı olması ve yumurtalıklarda kist oluşumu gibi durumlar adet gecikmesine yol açabilir.
• Turner Sendromu: Bu sendrom, adet olamamak ve hamile kalamamak gibi yan etkilere sebep olabilir.
• Bazı İlaçlar: Kullanılan bazı ilaçların yan etkisi olarak adet gecikmeleri yaşanabilir.
• Hormon Replasman Tedavisi (HRT): Son adet kanamasının ardından kadınlık hormonlarının azalması sonucunda HRT uygulanır ve hormon seviyeleri düzelene kadar adet gecikmeleri yaşanabilir. 

Bazen ergenlik çağına girmiş (meme gelişimi ve pubik bölge kıllanması olan) kızlarda hiç adet görmeme olabilir. Buna primer amenore denir. Bunun nedeni, genellikle rahim yapısında bulunan anormalliklerdir. Bu anormalliklerden bir tanesi imperfore hymen denilen halk arasında kızlık zarı isimli yapının tamamen kapalı olmasıdır. Bu durum sonucunda adet döngüsü başlar. Ancak adet kanamasını vücuttan atılamaz. Hızlı müdahale edilmesi gerekir.

Adet Gecikmesi için Risk Faktörleri Nelerdir?

Adet gecikmesi genel olarak bir sebebe bağlı olarak gelişir. Bu sebep genellikle kısırlıkla ilişkili değildir. Adet gecikmesi yaşayan pek çok kadın hamile kalabilir. Ancak bazı durumlar, adet gecikmesi için risk oluşturabilir: 

• Doğum Kontrol Hapı Kullanımı: Bu ilaçların kullanımı bazı dönemlerde adet periyotlarının değişmesine ve adet gecikmesine neden olabilir.
• Aile Öyküsü: Ailede regl olmayı engelleyecek bir hastalık görülüyorsa, genetik olarak aktarılabilir ve adet gecikmelerine neden olabilir.
• Yeme Bozuklukları: Yanlış beslenme alışkanlıkları vücut sistemleri üzerinde olumsuz etkiler gösterebilir. Bu durum sonucunda adet gecikmeleri yaşanır.
• Atletik Eğitim: Yoğun tempoyla spor yapmak hormon seviyelerini düzensizleştirerek adet gecikmesine yol açabilir.

Adet Gecikmesi Teşhisi Nasıl Yapılır?

Adet gecikmesi teşhisi, geçmişe yönelik adet dönemleri sürelerinin gözden geçirilmesi ile yapılır. Bunlara ek olarak bazı tetkikler istenebilir.

Fiziksel Muayene: Adet gecikmesine yol açabilecek kist ya da başka bir sorunun varlığı araştırılır. Genellikle ultrason ile görüntüleme yöntemi tercih edilir.

Kan Testleri: Adet gecikmesine sebep olabilecek hormonal değişimler, kan değerleri ve enfeksiyon varlığı gibi bulgular araştırılır.

Bunlarla adet gecikmesinin teşhisi konulur. Ancak adet gecikmesine yol açan sebebi bulmak için ek tetkikler gerekir. Bunlar: 

• Hamilelik Testi
• Tiroid Fonksiyon Testi
• Yumurtalık Fonksiyon Testi
• Androjen ve Diğer Hormon Testleri

Testler dışında görüntüleme yöntemleri de kullanılabilir. Adet gecikmesinde kullanılan görüntüleme yöntemleri: 

• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR)
• Ultrason Taraması (USG)
• Bilgisayarlı Tomografi (BT)
• Histereskopi

MR ve ultrason yöntemleri X ışını içermez, hamilelik şüphesi olanlarda kullanılabilir. Ancak tomografi yüksek X ışını içerir. Gerekmediği durumlarda kullanılmaz.

Teşhiste adet gecikmesine neden olan patolojiyi (hastalık) bulmak amaçlanır. 

35 günü geçen her adet döngüsüne adet gecikmesi denir ve mutlaka hekime gidilmelidir.

Adet Gecikmesi Tedavisi Nasıldır?

Adet gecikmesi bir hastalık değildir. Altta yatan hastalığın bulgusu olarak ortaya çıkar. Bu yüzden tedavideki ilk amaç, altta yatan hastalığı bulmak ve onu tedavi etmektir. Böylece adet periyotlarını düzenlemek mümkün olur. Bunun için:

• Eğer sebep bir hormon problemi ise ve doğum kontrol hapı kullanıyorsa kesilebilir. Ya da hormonları düzenleyici ilaçlar verilebilir. 
• Bazı durumlarda düşük doz kombine oral kontraseptif (gebeliği önleyen) ilaçlar da adet düzensizliklerini önleyebilir.
• Her dönem progesteron alımı, adet gecikmesini ve düzensizliklerini önleyebilir.
• Düşük ya da yüksek vücut ağırlığı, stres, ağır egzersiz gibi nedenler adet gecikmesine yol açıyorsa, bu nedenleri ortadan kaldırmak gerekir.
• Adet gecikmesinin sebebi anoreksiya nervoza gibi bir yeme problemi ise tedaviye birçok hekim birlikte katılmalıdır. Psikiyatrist ve diyetisyenle birlikte, hormon düzenlenmesi açısından bir endokrinoloji hekimi de tedaviye katkıda bulunur.
• Tiroid fonksiyon bozukluklarının yol açtığı hipotiroidi (tiroid hormonlarının az salgılanması) ve hipertiroidi (tiroid hormonlarının fazla salgılanması) gibi hastalıklarda da adet düzensizliği görülebilir. Eğer adet gecikmesinin sebebi guatr ise hormon takviyesi yapılabilir. Sebep hipertiroidi ise fazla salgılanan hormonların baskılanması için ilaçlar verilir.

Adet Gecikmesi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Adet gecikmesi tedavi edilmezse ve ihmal edilirse bazı sonuçlara yol açabilir:

• İnfertilite (Kısırlık): Tedavi edilmeyen adet gecikmeleri yumurtlayamamaya ve bunun sonucu olarak da hamile kalamamaya yol açabilir.
• Osteoporoz (Kemik Erimesi): Adet gecikmesi östrojen hormonunun düşük olmasından kaynaklanıyor olabilir. Östrojen, kemikler üzerinde koruyucu etki gösterir. Menopoz dönemine girildiğinde düşen östrojen seviyeleri kemik erimelerine yol açar. Adet gecikmesi de aynı duruma sebep olabilir.
• Kilo almak: Polikistik Over Sendromu tedavi edilmezse kilo artışına yol açar.
• Akne (Sivilce) Artışı: Polikistik Over Sendromu tedavi edilmediği takdirde buna yol açar.
• Psikolojik Bozukluklar: Strese bağlı adet gecikmesi önemsenmezse stres seviyesi artar ve psikolojik bozukluklara yol açabilir.

Adet Gecikmesine Ne İyi Gelir?

Adet gecikmesi olan kadınlar stresten uzak durmalı, dengeli ve düzenli beslenmelidir. Kullanılan doğum kontrol haplarının buna sebep olabileceği bilinmelidir. Ağır egzersizlerden kaçınılmalı, hafif tempoda sporlar tercih edilmelidir. Vücut kitle indeksine uyumlu bir kiloda bulunmak her zaman iyidir. Ani kilo alıp vermekten kaçınılmalıdır. Obezite bir risk olduğu için sağlıklı beslenilmeli, kilo kontrolü her zaman yapılmalıdır.

Adet Gecikmesine Ne İyi Gelmez?

Stres, kötü ve sağlıksız beslenme, aşırı kilolu ve obez olmak, ani kilo alıp vermek adet gecikmesine yol açabilir. Özellikle adet gecikmesi varsa bunlardan uzak durulması gerekir. Ağır egzersizden kaçınmak da dikkat edilmesi gereken bir diğer konudur. Ayrıca hekim bilgisi ve önerisi dışında kullanılan doğum kontrol hapları ve diğer ilaçlar da adet gecikmesine neden olabilir. Hekime danışılmadan ilaç kullanılmamalı, böyle bir durum varlığında hekim görüşü ile ilaç kullanımı kesilmelidir.

Adet Gecikmesi İlaçları Nelerdir?    

• Metformin: Tip 2 diyabet ilacıdır. Adet gecikmesinin sebebi obezite ise verilmesinde yarar vardır.
• Kombine Oral Kontraseptif: Östrojen ve progesteron içeren düşük doz doğum kontrol haplarıdır. PCOS gibi androjen sebepli adet gecikmelerinin tedavisinde faydalıdır.
• Progesteron: Düzenli olarak her ay 10-14 gün boyunca progesteron alımı faydalı olabilir.

Bu ilaçlar yan bazı etkilere sebep olabilecek ilaçlardır. Özellikle hekim bilgisi dahilinde olmadan kullanılması kesinlikle önerilmemektedir.

Adet Gecikmesi Ameliyatı?

Adet gecikmesi, rahimde bulunan bir yumurtalık kisti ya da rahim tümörleri gibi sebeplerden kaynaklanıyor olabilir. Böyle bir durum var ise ameliyat yapılır. Kist ve tümörler ameliyat ile alınabilir. Çok büyük kistlerde ilk olarak medikal tedavi ile kistler küçültülür. Ardından ameliyatla alınır.

Hamilelikte Adet Gecikmesi?

Adet gecikmesi hamileliğin bir bulgusudur. Eğer hamile iseniz hamilelik boyunca yumurtlama kesilir. Buna hamilelik döneminde salgılanan hormonlar neden olur. Düzenli ilişkiye giren bir kadınsanız, adet gecikmesinin ilk ve en önemli nedeni hamileliktir. Eğer hamile olduğunuzdan emin değilseniz gebelik testi yapmanız gerekir. Bazı testler evde kullanılır. Hamilelik testleri olarak geçen bu testlerin üzerinde nasıl uygulamanız gerektiği mevcuttur. Hamilelikten şüphelenip hekime gittiğiniz zaman, kan ya da idrar tahlili sonucu ile de hamile olup olmadığınızı öğrenebilirsiniz.

Emzirme dönemi de adet görmemeye yol açar. Ancak düzenli bir emzirme 6 aya kadar adeti engelleyebilir. Korunma açısından kesin bir yöntem olmadığı için, emzirme dönemi içerisinde korunmasız cinsel ilişkiye girilmemesi gerekir.

Çocuklarda Adet Gecikmesi?

Kız çocuklar ortalama 9-10 yaşlarında ergenliğe girerler. Bu yaşlardan sonra normalde başlaması gereken adet kanamaları olmayabilir. Hiç adet kanamasının olmamasına primer amenore denilir ve en sık ergenliğe yeni girmiş çocuklarda görülür. Bunun sebebi ise rahim yapısında bulunan bazı anormalliklerdir. En sık imperfore hymen denilen kızlık zarının tamamen kapalı olması ve aslında adet görülmesine rağmen adet kanının dışarıya çıkamamasına neden olan anormallik gözlenir. Bunun dışında adetin yeni başladığı ilk 2 yıl içerisinde düzensiz ve uzamış adet süreleri de normal kabul edilir.

Adet Gecikmesi için Hangi Doktora Gidilir?

Adet döngünüz normal olması gereken dönemden uzun sürüyorsa en kısa zamanda bir kadın doğum hekimine görünmelisiniz. 35 günü geçen bir adet döngüsüne sahipseniz ve gebelik testi negatif sonuç veriyorsa doktora gidilmelidir. Evde gebelik testinin doğruluğundan emin olmak için üzerindeki bilgiler dikkatli okunmalı ve uygulanmalı, dönemi geçen adetten sonra en az 1 hafta kadar beklenmelidir.