Kalp Romatizması

Kalp Romatizması Nedir? 

Kalp romatizması en fazla 5-15 yaşları arasında streptokok bakterisinin sebep olduğu boğaz iltihabından 2-3 hafta sonra görülen, kalp, eklem, merkezi sinir sistemi, cilt ve cilt altını tutan bir hastalıktır. Birçok streptokok türü bulunmasına rağmen bu hastalığa sebep olan A grubu streptokoklardır. 

Akut romatizmal ateş olarak da bilinen kalp romatizması A grubu streptokokun direkt olarak enfeksiyonu değil, bu enfeksiyona karşı oluşan anormal bağışık yanıtın kalbe, eklemlere, beyne hasar vermesi sonucu oluşur. 

Bu yüzden streptokokun neden olduğu boğaz enfeksiyonu bulaştırıcı olsa da kalp romatizması bulaştırıcı değildir.

5 yaş altı ve erişkinlerde çok nadirdir. Çünkü bu yaş gruplarında görülen boğaz enfeksiyonlarının neredeyse tamamına yakını viral enfeksiyon kaynaklıdır. Viral enfeksiyonlar kalp romatizmasına neden olmaz.

5-15 yaş grubunda ise üst solunum yolu enfeksiyonların %10-15 civarı A grubu streptokok enfeksiyonudur. Bu yaş grubunda streptokok enfeksiyonu geçiren her çocuk kalp romatizması olmaz. Tedavi almayan ve bu hastalığa yatkınlık gösterenlerde görülür. Görülme sıklığı %1-3 civarındadır.

Kalp Romatizması Belirtileri Nelerdir? 

Belirtiler, boğaz enfeksiyonundan (tonsillit, farenjit) 2-3 hafta sonra görülür. Bu 2-3 haftalık dönemde hiçbir belirti görülmez. Belirtilerin erken tanınıp tedavi edilmesi kalpte kalıcı hasar bırakmaması açısından oldukça önemlidir.

Kalp romatizmasının belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:

• Çarpıntı, göğüs ağrısı hastalığın kalp kapaklarında yaptığı hasar sonucu oluşur. Kalp tutulumu kalıcı olabilir hatta erken dönemde ölüme yol açabilir.
• Üfürüm, kalpte kapak tutulumuna bağlı duyulabilir.
• Nabız ve solunum sayısında artış görülebilir.
• Çabuk yorulma, halsizlik kalp tutulumu sonucu gelişen kalp yetmezliğinde görülür. Kalp yetmezliği her kalp romatizmasında görülmez. Görüldüğü zaman kötü ilerleyişin göstergesidir.
• Ateş yükselmesi, 38.5 derecenin üzerinde ateş görülür.
• Eklem yerlerinde şişlik, ağrı, hareket kısıtlılığı, kızarıklık eklem iltihabı sonucu görülür. Eklem tutulumu tek eklemde sınırlı olabilir veya birden fazla eklem tutulumu görülebilir. Şişlik, kızarıklık, hareket kısıtlılığı olmaksızın sadece eklem ağrısı da görülebilir. Daha çok el bileği, dirsek, diz gibi büyük eklemleri tutar. Gezici karakterdedir. Bir iki hafta içinde bir eklemde düzelirken bir diğerinde başlar.
• Cilt altında nodüller özellikle bacak ön kısmında ve kol arka kısmında görülebilir. Ağrısız olan cilt nodülleri çok sık bir bulgu değildir.
• Ciltte kızarıklıklar en nadir görülen bulgulardandır. Yuvarlak, ortası soluk, hafif kabarıklık gösteren kızarıklıklardır.
• Sydenham koresi adı verilen istemsiz hareketler beynin iltihaplanmasına bağlı oluşur. Kollarda, bacaklarda, yüzde görülen dans eder gibi istemsiz hareketlerdir. En geç ortaya çıkan bulgudur. 6 hafta ile 6 ay arası ortaya çıkabilir. Görülme olasılığı %10-30 arasındadır. Daha çok kızlarda görülür.
• Duygusal olarak dengesizlikler, depresyona eğilim, okul başarısında düşmesi görülebilir.

Kalp Romatizması Nedenleri Nelerdir?

Kalp romatizmasının asıl sebebi A grubu streptokok bakterisinin sebep olduğu boğaz enfeksiyonudur. A grubu streptokokuk sebep olduğu bir diğer durum deri enfeksiyonudur. Deri enfeksiyonu kalp romatizmasına neden olmaz. 

Kalp romatizması oluşumunu kolaylaştıran diğer nedenler:

• Daha önce kalp romatizması geçirilmesi. Bu hastaların tekrar kalp romatizmasına yakalanma olasılığı diğer insanlara göre daha fazladır.
• A grubu streptokok enfeksiyonunun yaygın olduğu toplumda yaşamak. Ülkemiz, streptokok enfeksiyonunun ve kalp romatizmasının görülme sıklığı fazla olduğu toplumlardandır.
• Genetik yatkınlık 

Kalp Romatizması Teşhisi

Teşhis, uzman pediatrist tarafından Jones kriterlerine göre yapılır. Bu kriterlerde büyük (major) ve küçük (minör) kriterler yer alır. Buna iki büyük kriter varlığı veya bir büyük 2 küçük kriter varlığı tanı koydurur. 

Teşhiste ilk aşamada fizik muayene yapılmalıdır. Eklem hassasiyeti, kalp oskültasyonu ile üfürüm varlığı, ciltteki kızarıklık ve nodüllerinin varlığı muayene ile tespit edilmelidir.

İkinci aşamada laboratuvar bulguları önem taşır. Boğaz kültürü ve kan örneklemesi yapılmalıdır. Laboratuvar tetkiklerinde iltihap göstergesi olarak sedimentasyon ve CRP artmıştır. Daha sonra kalp tutulumu için elektrokardiyografi (EKG) ve ekokardiyografi çekilir.

Büyük Kriterler

• Kalp iltihabı: Ekokardiyografide kalp kapak veya kalp zarı tutulumunun gösterilmesi veya yeni bir üfürüm varlığı kalp iltihabının göstergesidir. Kızlarda daha çok mitral kapak tutulurken erkeklerde aort kapağı tutulur.
• Eklem iltihabı: Muayenede eklemde hassasiyet, şişlik, hareket kısıtlılığı vardır.
• Cilt altı nodül
• Ciltte kızarıklık
• Sydenham koresi (kol ve bacaklardaki istemsiz hareketler): Varlığı tek başına tanı koyduran kriterdir.

Küçük Kriterler

• Ateş yükselmesi (>38.5 derece)
• EKG’de bozukluk: PR uzaması, kalp blokları, ritim bozuklukları
• Sedimentasyon artışı: İltihabın göstergesidir.30’un üzerinde olur.
• CRP artışı: İltihabın göstergesidir. 3’ün üzerindedir.
• ASO artışı: Boğazdan alınan örnekte ASO titresinin yüksek olması 2-3 hafta önce streptokoka bağlı boğaz enfeksiyonunun geçirildiğini gösterir. Kriterler arasında yer almaz. Kesin tanı sağlamaz, tanıya yardımcı olur.

Kalp Romatizması Tedavisi

Tedavide en önemli unsur kalp romatizması oluşumunu önlemektir. Bu yüzden hekim özellikle 5-15 yaş arasında streptokoka bağlı boğaz enfeksiyonunu tanımalı ve uygun antibiyotik tedavisini uygulanmalıdır.

Uygun tedavi almayıp, kalp romatizması gelişen olgularda ikincil koruma amaçlı antibiyotik tedavisi uygulanır. Bu antibiyotik tedavisi genellikle penisilin tedavisi olup, çocuğun penisilin alerjisi varsa farklılık gösterebilir. 

Bu antibiyotik tedavisi en az beş sene olmakla birlikte kalp tutulumuna bağlı olarak ömür boyu da sürebilir.

Kalp iltihabı olanlarda da tedavi kalp tutulumunun yaygınlığına, tutulumun olduğu yere ve şiddetine göre farklılık gösterebilir. Ancak yatak istirahati tüm kalp romatizmalı olguların temelini oluşturur.

Hafif kalp iltihabı olanlarda 4-6 hafta yatak istirahati verilmeli, aşırı aktiviteden kaçınılmalıdır. Orta-ağır kalp iltihabı olanlarda ise bu süre uzar ve tedaviye kortikosteroid (kortizon) eklenmelidir. Kortikosteroid tedavisi ölüm oranını azaltır ve iyileşme sağlar. Fakat ilerleyen dönemlerde kalıcı kapak tutulumu oluşumunu engellemez. Ciddi kapak yetersizliği veya darlığı olan ve tedaviye dirençli olgularda cerrahi uygulanabilir.

Kalp iltihabı olan hastalarda kalp yetmezliği gelişirse mevcut tedaviye ek olarak kalp yetmezliği ilaçları eklenir, sıvı kısıtlaması yapılır, tuzsuz diyete başlanır.

Eklem iltihabı tedavisinde ise kullanılacak ilaç asetilsalisilik asittir. Kalp romatizmasının eklem tutulumu asetilsalisilik asit tedavisine çok iyi yanıt verir. Hatta asetilsalisilik asit tedavisine yanıt vermiyorsa kalp romatizması tanısından uzaklaşabiliriz.

Kore (istemsiz hareketler) geliştiğinde ise tedaviye antiepileptik ilaçlar eklenir. Korea genelde kalıcı değildir.

Kalp Romatizması Tedavi Edilmezse 

Kalp romatizmasında en çok korkulan durumlar kalp iltihabına bağlı durumlardır. Yeterli tedavi almamış veya ciddi tutulumu olan olgularda erken dönemde ölüm en çok korktuğumuz senaryodur. 

Bunun dışında akut evreden (ateşle birlikte seyreden ilk dönem) 10-20 yıl sonra kapak darlıkları veya yetmezlikleri ve hatta kalp yetmezliği olarak karşımıza çıkabilir.

Eklem iltihabı ve kore (istemsiz hareketler) genellikle kalıcı hasar bırakmaz.

Kalp Romatizmasına Ne İyi Gelmez? 

Aşırı aktivite hem kalbe fazla yük bindireceği için hem de eklemlerin aşırı hareketi iyileşmeyi yavaşlatacağı için kalp romatizmasına iyi gelmez.

Sıvı yüklenmesi ve tuzlu besinler kalp üzerindeki yükü arttıracağı için uzak durulması gereken şeylerdendir.

Kalp Romatizması İlaçları 

Birincil ve ikincil korumada yani ilk aşamada hastalığın önlenmesini, ikinci aşamada ise hastalığın tekrarlamasını önlemek amacıyla penisilin grubu antibiyotikler kullanılır. Bu antibiyotikler kas içi iğne ve ağızdan hap şeklinde alınabilir. Sık kullanılan formu iğne şeklinde olanlardır.

Orta-ağır kalp iltihabında kortikosteroidler, kalp yetmezliğinde ise kalbin yükünü azaltacak kalp yetmezliği ilaçları kullanılabilir.

Eklem iltihabında kullanılan ilaç ise asetilsalisilik asittir. Kore denilen istemsiz hareketler geliştiğinde ise epilepside kullanılan bazı ilaçlar kullanılabilir.

Bu ilaçlar kesinlikle doktor kontrolü dışında kullanılmamalıdır. Çünkü ilaç dozları ve tedavi süresi hastalığın şiddeti, yayılım, hastanın yaşı ve kilosuna göre farklılık gösterir. 

Doktorun talimatlarına uyarak ilaçlar verilmeli ve doktorun belirlediği süre boyunca ilaçlar kesilmemelidir. Bu ilerleyen dönemlerde hastalığın tekrarlamasına sebep olabilir.

Hamilelikte Kalp Romatizması 

Gebelik döneminde ortaya çıkan kalp romatizması genel olarak hafif kalp iltihabı olarak kendini gösterir. Tedavi gebe olmayan kişilerle aynı olmakla birlikte ilaç tedavisinin anne karnındaki bebeğe etkileri göz ardı edilmemelidir. 

İlaç tedavisinde kar-zarar ilişkisi göz önünde bulundurur. Yani ilaç tedavisinin alınmaması anne ve bebek için daha büyük bir sorun ortaya çıkaracak olursa tedavi düşünülmeden başlanır.

Çocuklarda Kalp Romatizması

Kalp romatizması esas olarak çocuklarda ve genç erişkinlerde görülen bir hastalıktır. 

En sık görüldüğü yaş grubu 5-15 arasıdır. 5 yaş altı çocuklarda çok nadir görülür. Bu yaşlar arasında kalp romatizması geçiren çocukların erişkin yaşlarında kalp romatizması geçirme riski artar.

Kalp Romatizması Ameliyatı

Hafif kalp tutulumlarında ameliyata gerek olmazken ciddi ve kalıcı bir kapak darlığı veya yetmezliği mevcutsa ve hasta mevcut semptomları tolere edemiyorsa kalp ve damar cerrahı tarafından ameliyat yapılabilir.

Uygulanacak ameliyat tutulan kapağa, darlık ve ya yetmezlik olmasına göre değişebilir. Protez kalp kapağı takılması, balon valvüloplasti, açık kalp cerrahisi uygulanabilir.

Kalp Romatizması için Hangi Doktora Gidilir? 

Kalp romatizması engellemede en önemli şey streptokoka bağlı boğaz enfeksiyonunun tanınıp zamanında tedavi edilmesidir. Boğaz enfeksiyonu gelişen 5-15 yaş arası hastaları Acil Servis'e veya Çocuk Hastalıkları uzman hekimine (pediatrist) görünmelidir.

Verilen uygun antibiyotik tedavisi ile kalp romatizması büyük oranda önlenir.

Tedavi almamış ve kalp romatizması belirtileri gösteren hastalar acil olarak uzman bir çocuk hastalıkları hekimine görülmelidir. Kalp romatizması Çocuk Romatoloji ve Çocuk Kardiyoloji dallarının alanına girmekle birlikte tedavi ve takip yan dal uzmanlığı olmayan uzman pediatrist tarafından yapılabilir.

Eğer ilerleyen dönemlerde kalıcı bir kapak darlığı veya yetmezliği gelişmişse kalp ve damar cerrahı tarafından ameliyat edilebilir.