Kan Gazı

Kan Gazı Nedir?

Kan gazı testi (akg); kan içerisinde bulunan oksijen, karbondioksit, asit ve toksin seviyelerini belirlemek için yapılan bir kan testidir. Kan gazı analizi veya arteriyel kan gazı testi olarak da bilinir. Vücut fonksiyonlarında kandaki oksijen ve karbondioksit önemli iki etmen vardır. Bunların seviyelerindeki değişiklikler vücut sisteminin çalışmasında dengesizliğe neden olabilirken bazı hastalıkların habercisi olabilir. Kan gazı testi akciğer fonksiyonu hakkında da bilgi sağlar.

Yapılan arteriyel kan gazı ölçümü, kandaki HCO3, SO2, PO2, PaCO2, pH, PaO2 gibi kan gazı değerlerini gösterir. Elde edilen değerler klinik bulgularla karşılaştırılarak bir anormallik olup olmadığının belirlenmesini sağlar. Özellikle solunum ve metabolik sorunu olanların yanı sıra kritik hastalığı olan kişilerde tanı ve takip amacıyla da kullanılır.

Kan Gazı Neden Alınır?

Kan gazı testinin yapılmasının nedenleri arasında şunlar sayılabilir;

• Akciğer ve solunum problemlerini teşhisi
• Akciğer sorunlarına yönelik tedavilerin işe yarayıp yaramadığını kontrolü
• Kan damarı yırtılması, metabolik hastalık veya kimyasal zehirlenme olup olmadığını belirlenmesi
• Nefes almayı engelleyen baş ve boyun yaralanmaları

Kan Gazı Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Nefes almakta zorlanan veya akciğerle ilgili bir sağlık sorunu olan kişilerdeki kan gazı değerleri ve anlamları uzmanın semptomların nedenini belirlemesine yardımcı olabilir. Arteriyel kan gazı normal referans aralığı pH 7.35 ile 7.45 arası olması gerekir. Kandaki parsiyel oksijen basıncını ifade eden po2 ise hastanın kanında oksijen miktarını gösteren bir değerdir. Normal referans aralığı ise 75-90 mmHg olan bu değer, 60’ın altına düştüğü zaman po2 düşüklüğü olarak tanımlanır.

Kanda po2 düşüklüğü olduğu durumda hücre ve dokuların beslenmesi için yeterli oksijen sağlanamazken bu duruma oksijen açlığı veya hipoksemi denir. Bu duruma acil müdahale edilmesi gerekir. Çünkü yeterli oksijen sağlanamayan doku ya da hücrelerde hasar oluşur. Hhb kan gazı ise arteriyel kandaki oksijenli hemoglobin konsantrasyonu gösterir. Arter kan gazı normal aralıkları şu şekildedir;

• pH 7.35-7.45
• PaO2 > 80 mmHg
• PaCO2 35-45 mmHg
• HCO3 20-28 mEq/L
• SO2 > %92 
• Baz fazlalığı (açığı) 0 ± 2
• Anyon Açığı 12 mEq/L (9-15 mEq/L)

Kan Gazı Nasıl Ölçülür?

Kan gazı testi yapmak için venöz (toplardamar) ya da arteriyel (atardamar) kan örneklerinin alınması gerekir. Atardamardaki kan tüm organların işlevi için gerekli olan bir kandır ve kanın bileşenleri vücutta eşit orandadır. Toplardamardaki kan ise tahliye edilen dokunun işlevini yansıtır, dolayısıyla venöz kan gazı seviyeleri farklı zaman ve organlarda değişebilir. Bazı durumlarda her iki kan gazı değerleri karşılaştırılsa da yoğunlukla arteriyel kan gazı numunesi alınır venöz kan gazı değerleri ise yalnızca çok özel durumlarda alınır.

Kan gazı testi yapılırken kan numunesi kol, kasık veya eldeki bir atardamardan alınırken, bebeklerde ise topuktan alınır. Atardamara kan akışı nispeten diğer kan akışlarına göre daha hızlı olduğu için uzman tarafından yapılması kanama riskinin ortadan kaldırılmasında önemlidir.

Kan numunesinin alındığı kan gazı enjektörü genellikle kendi kendine dolum özelliğine sahip, plastik, tek kullanımlık bir enjektördür. Kan alırken içinde enjektörde hava olmaması ve kanın pıhtılaşmaması için belirlenmiş oranlarda antikoagülan içeren heparin ile enjektörün yıkanması gerekir. Sonucun doğru olması için ise alındıktan 10 dakika içinde kan gazı cihazında incelenmelidir.

Hamilelikte Kan Gazı Değerleri Nasıl Olmalı?

Hamilelik döneminde kan gazı seviyelerinde, fetüs solunum ve beslenmesini anneden aldığı için bazı değişiklikler görülebilir. Bu değişikliklerin hamilelikte görülen diğer şikâyetler, annenin gebelik sürecindeki durumu, yaşı ve fetüsün gelişimi gibi diğer faktörlerle bir bütün olarak ele alınması gerekir. Hamilelik döneminde kan gazı parametrelerinde değerlerin seyri bir noktaya kadar normal kabul edilirken, normal kabul edilen referans aralığı şu şekildedir;

• pH: 7.40-7.47'ye kadar artış olabilir
• PaCO2: 30 mmHg'ye kadar düşüş olabilir
• PaO2: 105 mmHg'ye kadar düşüş olabilir.
• HCO3: 105 mmHg'ye kadar düşüş olabilir
• HCO3: 20 mmol / L'ye kadar düşüş olabilir

Gebelikte kan gazı değerlerindeki değişikliklerin temel özelliği, anne/fetüs organizmasının artan metabolik hızdan dolayı oksijenin tüketiminin artmasıyla beraber karbondioksitin de artmasındandır. Bu nedenle anne solunum hızı hafif artabilirken, oksijen yetmezliğine ve hafif solunum asidozuna neden olabilir. Ancak şiddetli durumlarda müdahale etmek gerekebilir.

Bebeklikte Kan Gazı Değerleri Nasıl Olmalı?

Kan gazı böbrek, metabolik işleyiş, kalp ve akciğer gibi fonksiyonların izlenmesinde önemli bir testtir. Yeni doğanlar beslenme ve solunumu anneden sağladığı için doğumdan sonra yeni yaşamlarına uyum sağlamakta zorlanırlar. Topuktan venöz alınan kan numunesi ile kan gazları kontrol edilirken tüm bu fonksiyonlarının normal olup olmadığı izlenir. Yenidoğanın sağlığının ilk değerlendirmesi için ilk adım olan bu test, doğumdan sonra 3 gün içerisinde yapılması gerekir.

Kan Gazı Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Kan gazı normal değerleri referans aralığının altına düştüğü zaman bazı hastalıkların belirtisi olabilir. Değerlendirme yaparken kan gazı yorumlamasında birçok değer bir bütün olarak ele alınmalı ve kişinin klinik bulguları ile birleştirilmelidir. Bazı değerlerin kombinasyonları ciddi bir hastalığın habercisi olabilir. Kan gazı so2 düşüklüğü çıkması yeteri kadar oksijen alınamadığı anlamına gelirken asidoz veya alkaloza neden olan bir hastalığı işaret edebilir. Kan gazı basıncı değerlerinin düşük olduğu nedenler ve hastalıklar şu şekilde sıralanabilir;

• Akciğer hastalıklar (KOAH, astım vb.)
• Böbrek hastalıkları
• Metabolik hastalıklar
• Nefes almayı zorlaştıran baş veya boyun yaralanmaları
• Kanser 
• Şiddetli anemi 
• Uyku apnesi
• Yüksek rakımda yaşama

Kan Gazı Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?

Arteriyel kan gazı değerlerinde düşüklük yaşandığında bazı yaygın semptomlar görülür. Kan gazı belirtileri şu şekilde sıralanabilir;

• Baş ağrısı
• Huzursuzluk
• Göğüs ağrısı
• Çabuk yorulma
• Cilt hastalıkları
• Nefes darlığı
• Hızlı nefes alma
• Baş dönmesi
• Bilinçte bulanıklık
• Yüksek tansiyon
• El ve ayaklarda şişme
• Fiziksel aktivite esnasında sorun yaşama

 Kan Gazı Düşüklüğü Nasıl Tedavi Edilir?

Kan gazı düşüklüğünde kan gazı tedavisi yapılırken öncelikle hangi değerin düşük olduğu ve nedeni belirlenmelidir. Akciğer ile ilgili bir sorun olduğundan şüpheleniliyorsa röntgen veya diğer görüntüleme teknikleri ile kesin teşhis konularak tedavi edilmelidir. Böbreklerin işleyişinden kaynaklı bir düşüş yaşandı ise idrar testi veya diğer böbrek fonksiyon testleri ile tanı konularak tedavi edilmesi gerekir. Enfeksiyondan kaynaklı değerlerde bir düşüklük yaşanıyorsa antibiyotik ve ilaç tedavisi ile tedavi tamamlandıktan sonra değerler yeniden incelemelidir. Ayrıca kanda po2 düşüklüğü olan hipoksemi söz konusu ise oksijen tedavisi uygulanması gerekebilir.

Kan Gazı Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?

Kan gazı SO2 düşüklüğü yaşanıyorsa oksijen değerlerini artırmak için bazı hususlara dikkat edilmesi gerekir. Sigara kullanılmamalı ve sigara dumanına maruz kalmaktan kaçınılmalıdır. Özellikle sıvı alımına dikkat edilerek, yeşil açık alanlarda vakit geçirmeye özen gösterilmelidir.

Kan Gazı Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kan gazı düşüklüğünün altta yatan nedeni şayet tedavi edilmezse doku ve hücrelere oksijen akışı az olacağı için zamanla hasar oluşabilir. Bunun yanında söz gelimi böbrek fonksiyonlarında yaşanan bir sorundan kaynaklı bir düşme yaşanıyorsa, basit tedaviler ile iyileştirilebilecek bir sorun böbrek yetmezliği ve diyaliz gibi ciddi sonuçlar yaratabilir.

Kan Gazı Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Testin ardından ortaya çıkan değerlerin, referans olarak kabul edilen değerlerden daha yüksek çıkması “kan gazı yüksekliği” olarak kabul edilir. Kan gazı seviyeleri bazı hastalıkların ilk işareti olabilir. Mesela kan gazı SO2 yükselmesinin yaygın nedenlerinden biri kronik kalp rahatsızlıklarıdır. Kan gazı yükselmesi nedenleri ve hastalıkları şu şekilde sıralanabilir;

• Kalp yetmezliği ve koroner kalp hastalıkları 
• Böbrek hastalıkları ve yetmezliği 
• Fiziksel aktiviteyi artıran ilaç kullanımı 
• Uzun süre susuz kalma
• Sigara ve tütün ürünleri kullanımı
• Uygunsuz takviye ve ilaç alımı 

Kan Gazı Yüksekliği Belirtileri

Kan gazında po2 yüksekliği gibi normal değerlerin üstüne çıkıldığı zaman nedene bağlı olarak bazı belirtiler görülebilir. Böbrekten kaynaklanan bir sorundan dolayı değerler yükseliyorsa sık idrara çıkma, yorgunluk, ödem gibi belirtiler görülebilir. Şayet kalp yetmezliğinden kaynaklı bir artış söz konusu ise göğüs ağrısı, nefes darlığı, öksürük gibi belirtiler yaşanabilir. Tanı koyarken ise elde edilen test sonuçları diğer kan gazı sonuçları ve hastanın klinik bulguları ile karşılaştırılmalı ve diğer nedenlerin dışlanmalıdır.

Kan Gazı Yüksekliği Tedavisi

Kan gazı yüksekliğine dair tedavi planlanırken, öncelikle altta yatan nedenin kesin bilinmesi gerekir. Kalp sorunlarından kaynaklı bir durum söz konusu ise, buna yönelik ilaç tedavisinin yanında kişiye diyet tavsiyelerinde bulunulabilir. Bu tedaviler yanında şayet başka hastalıklara yönelik ilaç kullanımlarından kaynaklı bir seviye yükselmesi varsa söz konusu bu ilaçların değiştirilmesi gerekebilir.

Kan Gazı Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Kan gazı yüksekliği için uygulanan tedaviler yanında bazı yaşam koşullarına dikkat edilmesi gerekir. Özellikle susuz kalmamaya dikkat edilmeli, dengeli beslenme ve yaşa uygun düzenli egzersiz yapılmalıdır. Bunun yanında sigara dumanına maruz kalınacak ortamdan kaçınılmalıdır. Kullanılan takviyeler ve vitaminleri ise kesinlikle uzman kontrolünde alınmalı ve doz aşmamaya dikkat edilmelidir.

Kan Gazı Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kan gazı yüksekliğinin altta yatan nedenleri şayet tedavi edilmezse hastalık ilerleyerek organ yetmezliğine ilerleyen sonuçlara varabilir. İlaçla yönetilebilecek bir kalp veya böbrek sorunu hayati tehlike oluşturabilecek ciddi seviyelere ulaşabilir. Karbondioksit seviyelerindeki artış gibi diğer değerlerdeki artışlar beyin sapı felci veya inmeye neden olabilir.