Kayısı Çekirdeği Zehirlenmesi

Kayısı Çekirdeği Zehirlenmesi Nedir?

Kayısı çekirdeği zehirlenmesi, nadir olarak görülen bir zehirlenme türüdür. Kayısı çekirdeğinin içinde siyanür veya siyanid adı verilen zehirli bir madde bulunmaktadır. Bu çekirdeklerin aşırı yenmesi durumunda bu siyanür vücutta birikerek akut yani ani veya kronik yani uzun süreli bir zehirlenme tablosuna neden olabilmektedir. Kayısı çekirdeğinin kaç tanesinin yenmesi durumunda zehirlenme oluşacağı net olarak bilinmese de ortalama bu sayının 15-25 olduğu düşünülmektedir. 

Ancak bu sayılar yaşa, kişinin durumuna veya kayısının türüne göre de değişiklik göstermektedir. Bazı bölgelerde kayısı çekirdeğinin sert kısmı kırılarak içindeki yumuşak kısım özellikle çocuklar tarafından fazla tüketilebilmektedir. Bazen de salata gibi yemeklere konulabilmektedir. Ancak az miktarda tüketiminde zehirlenme durumu da beklenmemektedir. 

Siyanür, dünyada oldukça ünlü olan zehirlerden biridir ve aşırı dozunun anında ölüme neden olmasıyla bilinmektedir. Bunun yanında yapılan araştırmalarda düşük dozlarda var olan siyanür içeren madde veya gıdalarında bir çeşit zehirlenmeye neden olabileceği görülmüştür. Bunlarda biri de kayısı çekirdeği zehirlenmeleridir. Siyanür, bir karbon-nitrojen (CN) bağı içeren herhangi bir kimyasala karşılık gelebilir ve tahmin edilmeyen yerlerde bulunabilmektedir.

Bazı nitril bileşikleri, sitalopram içeren antidepresanlarda veya simetidin içeren mide koruyucu tipi ilaçlarda da bile bulunabilmektedir. Nitriller, vücutta bir zehir görevi gören karbon-nitrojen iyonunu kolayca serbest bırakmadıkları için toksik değildir ancak siyanürün kimyasal yapısında bulunan bir bileşiktir. Bunun dışında siyanür, insan vücudundaki metabolizmanın bir yan ürünüdür. Her nefeste düşük miktarlarda dışarıya verilir. Ölümcül ve zehirli olabilecek siyanür bileşikleri şu şekilde sıralanabilir: 

1-) Sodyum siyanür (NaCN)

2-) Potasyum siyanür (KCN)

3-) Hidrojen siyanür (HCN)

4-) Siyanojen klorür (CNCl)

Bu formlar katı, sıvı veya gaz olarak görülebilir. Kayısı çekirdeği içindeki siyanür türü katı olan zehirli siyanür türlerinden biridir. Ancak yine de insan vücudunda zehirli doza ulaşabilmesi için aşırı alımlar gerekmektedir. 

Kayısı Çekirdeği Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?

Kayısı çekirdeği zehirlenmesinin belli başlı belirtileri bulunmaktadır. Bu belirtiler alım miktarı ve zamanına göre değişiklik gösterebilmektedir. Ortalama 15-25 adet kayısı çekirdeğinin yenmesi sonucu toksik dozda siyanüre maruz kalmanın semptomları, maruziyetten sonra birkaç saniye ila birkaç dakika içinde ortaya çıkabilir. Olası semptomlar şu şekilde sıralanabilir:

1-) Genel bir güçsüzlük hali

2-) Mide bulantısı

3-) Bilinç bulanıklığı (konfüzyon)

4-) Baş ağrısı

5-) Nefes almada zorluk

6-) Nöbet

7-) Bilinç kaybı

8-) Kalp durması

Kayısı çekirdeğine bağlı siyanür zehirlenmesinden ne kadar ciddi şekilde etkilenileceği aşağıdaki durumlara göre farklılık gösterir:

1-) Doz

2-) Siyanür türü

3-) Toksik maddeye maruz kalma süresi

Siyanüre maruz kalmanın iki farklı yolu vardır. Akut siyanür zehirlenmesinde bir anda 15-25 adet kayısı çekirdeğinin yenmesi söz konusudur. Kronik siyanür zehirlenmesinde ise zaman içinde az miktarlar olsa da uzun süre bir alım söz konusudur. 

Akut siyanür zehirlenmesi genelde daha tehlikelidir ama daha nadir olarak ortaya çıkar. Kayısı çekirdeğinin kendisinin acı yapısından dolayı aniden 15-25 adet yemek oldukça zor bir durumdur. Ancak bazen çocuklar gibi tam olarak algılamadan, kasti olmayarak alımlar gerçekleşebilmektedir. Akut siyanür zehirlenmesinde ortaya çıkan semptomlar ani ve şiddetlidir. Ciddi akut siyanür zehirlenmesinin olası belirtileri şu şekilde sıralanabilir: 

1-) Nefes almada zorluk

2-) Nöbet

3-) Bilinç kaybı

4-) Kalp durması

Kronik siyanür zehirlenmesinde daha az miktarlarda kayısı çekirdeğinin uzun süre alımı söz konusudur. Örneğin günde 10 adet kayısı çekirdeğini 1-2 hafta boyunca almak kronik siyanür zehirlenmesine bir örnek verilebilir. Kronik siyanür zehirlenmesinde görülen semptomlar genelde kademeli olarak ilerler. Yani gittikçe şiddeti artarak devam eder. Kayısı çekirdeğine bağlı kronik siyanür zehirlenmesinin erken belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

1-) Baş ağrısı

2-) Uyuşukluk hissi

3-) Mide bulantısı

4-) Kusma

5-) Baş dönmesi

6-) Parlak kırmızı döküntüler

7-) Göz bebeklerine büyüme

8-) Nemli cilt

9-) Nefes almada yavaşlama ve derinleşme 

10-) Daha zayıf ve daha hızlı nabız

11-) Nöbet

Kayısı çekirdeği zehirlenmesi sonucu ortaya çıkan siyanür zehirlenmesi durumu teşhis edilmez ve tedavi yapılmazsa ortaya çıkabilecek ileri dönem semptomları ise şu şekilde sıralanabilir: 

1-) Yavaş ve düzensiz kalp atışı

2-) Vücut ısısında düşme

3-) Dudaklarda veya kol, bacak gibi bölgelerde renk değişimi

4-) Koma

5-) Ölüm

Kayısı Çekirdeği Zehirlenmesi Nedenleri Nelerdir?

Kayısı çekirdeği zehirlenmesi nadir görülen bir durumdur. Bunun nedeni kayısının çekirdeğinde var olan siyanür bileşikleridir. Bu siyanürün belli bir dozun üstünde tüketilmesi vücutta bir çeşit reaksiyonlara neden olur. Bu nedenle de zehirlenme tablosu ortaya çıkar. 

Siyanür esas olarak vücuttaki sitokrom oksidaz adı verilen enzime bağlanarak çalışmasını engeller. Sitokrom oksidaz, hücresel solunum adı verilen bir durumla ilişkilidir. Bu enzimin inhibe olması ile vücuda alınan oksijen kullanılamaz hale gelir ve vücutta birikir. Ayrıca oksijenli solunum adı verilen vücutta enerji maddesi olan ATP'nin üretilememesi sonucunda birçok sistemde bozulmalar meydana gelir. Vücut oksijensiz solunuma geçerek bu sefer de laktik asit denilen madde birikir. Bu madde de vücudun asitleşmesine neden olarak düzeni bozan bir diğer durumdur. Kayısı çekirdeği dışında siyanür zehirlenmesine neden olan farklı durumlar da bulunmaktadır. Bunlar da şu şekilde sıralanabilir: 

1-) Metalurji işi ile uğraşanlar

2-) Plastik imalat ile uğraşanlar

3-) Fotoğrafçılık ile uğraşanlar

Kayısı Çekirdeği Zehirlenmesi Teşhisi

Kayısı çekirdeği zehirlenmesinin teşhisi için tüm zehirlenmelerde olduğu gibi öncelikle kişinin bilinci açıksa kişinin kendisinden değilse yakınlarında anamnez alınır. Zehirlenmeye neden olan durumun tespiti için semptomların öncesindeki olaylar değerlendirilir. Daha sonra da ayrıntılı bir fizik muayene yapılır. 

Fizik muayene sırasında fark edilen durumlar özel zehirlenmeler için oldukça önemlidir. Örneğin siyanür zehirlenmesinde de vücutta oksijenin kullanılamamasına bağlı genelde ciltte kırmızımsı, pembemsi bir renk değişikliği olur. Bunun dışında hem arada kalınan vakalarda hem de diğer bazı zehirlenme türlerini dışlamak veya desteklemek için ek tetkikler yapılabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: 

1-) Methemoglobin seviyesi: Methemoglobin, duman soluma hasarı endişesi olduğunda ölçülür.

2-) Kan karbon monoksit konsantrasyonu (karboksihemoglobin seviyesi): Kandaki karbon monoksit konsantrasyonu ne kadar duman inhalasyonunun gerçekleştiğini gösterebilir.

3-) Plazma veya kan laktat seviyesi: Kan laktat düzeyleri genelde akut siyanür zehirlenmelerinde anında bir teşhis yapmak için çok fazla kullanılmaz. Ancak daha sonra genelde tanının doğrulanması gibi nedenlerden dolayı ölçülebilmektedir. 

Kayısı Çekirdeği Zehirlenmesi Tedavisi

Kayısı çekirdeği zehirlenmesinde, hastanın durumuna ve zehirlenmenin şiddetine göre tedavi seçenekleri değişebilmektedir. 

İlk öncelikle kişinin bilinci tamamen kapalıysa, kalp ve solunum durması gibi durumlar tespit edildiyse zehirlenmenin türünü bile belirlemeden temel ve ileri yaşam desteği adı verilen yöntemlere ihtiyaç duyulabilir. Bunlar kişinin acil olarak hayatını kurtarmak için yapılan girişimlerdir. Kişiye gerekirse kalp masajı, solunum desteği gibi yöntemler uygulanmalıdır. Ayrıca hastayı izlemek için de hastanın hayati bulgularını gösteren makinelere bağlanmalıdır. 

Hastanın durumu çok ciddi değilse ve bilinci açıksa kapsamlı bir araştırmaya ihtiyaç olacaktır. Tipik olarak, hastanın kıyafetleri çıkarılacaktır. Çünkü giysilerde siyanür kalıntısının varlığı kişiyi zehirlemeye devam edebilmektedir. Ancak kayısı çekirdeğine bağlı siyanür zehirlenmelerinde genelde vücutta bir ize rastlanmaz.

Siyanür zehirlenmesinin kişide ciddi semptomlar oluşturması durumunda siyanür panzehir kiti veya hidroksokobalamin kullanılabilir. Bu panzehir tedavisi genelde var olan siyanürü vücuttan uzaklaştırmaz. Ancak siyanürün vücutta yarattığı zehirlenme etkisinin artmasına engel olur.

Bunun dışında zehrin vücuttan atılmasını hızlandıracak intravenöz şelatörler adı verilen maddeler kullanılabilir. Ancak intravenöz şelatörler nöbet, ciddi alerjik reaksiyon, tansiyon düşmesi ve kalp atışında bozulma gibi ciddi yan etkilere sahip olabilir. 

Kişide siyanür zehirlenmesinin yanında karbon monoksit zehirlenmesi de olması durumunda, hiperbarik oksijen tedavisi kullanılabilir. Bu tedavi genelde özel odalarda yapılır. Bu sırada bir toksikolog hastayı değerlendirir. 

Kayısı çekirdeği zehirlenmesi gibi siyanür zehirlenme riskinin az olduğu durumlarda hastanın durumu iyi ise bir süre hastanede izlenebilir. Semptomların azalması durumunda da taburcu edilebilir.  

Bir hasta önemli ölçüde siyanüre maruz kalmışsa, önceden mevcut hastalıkları varsa veya kesin olmayan bir teşhisi varsa ve eve gidemeyecek kadar hasta ise, kişi daha ileri tedavi ve gözlem için hastaneye yatırılır ve ileri tetkik ve tedavi yöntemleri uygulanır. 

Kayısı Çekirdeği Zehirlenmesi Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Kayısı çekirdeği zehirlenmesine bağlı olarak ortaya çıkan akut veya kronik siyanür zehirlenmelerinde bazı komplikasyonlar oluşabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: 

1-) Nöbet

2-) Kalp durması

3-) Koma

Bazı durumlarda siyanür zehirlenmesi ölümle sonuçlanabilir. Bu yüzden kayısı çekirdeğinin normalde fazla tüketilmesi ve ona bağlı semptomların görülmesi durumunda vakit kaybetmeden kişi hastaneye yetiştirilmelidir. 

Kayısı Çekirdeği Zehirlenmesi için Hangi Doktora Gidilir?

Kayısı çekirdeği zehirlenmesi acil bir durumdur. Bu yüzden hastalar acile başvurur. Semptomlar gözükmeyip sadece şüphelenme durumunda da acile başvurmak en doğrusu olacaktır. Çünkü bir toksikolog hastanın durumunu değerlendirmelidir. 

Kişinin kendisinin veya yakınının şüpheli fazla dozda kayısı çekirdeği tüketmesi durumunda vakit kaybetmeden bir hekime başvurulmalıdır. Bunun üstüne kişide halsizlik, baş dönmesi, nefes darlığı, kafa karışıklığı veya nöbet gibi belirti veya semptomların olması durumunda hastaneye başvurmak kesinlik kazanır. Bu süreç içinde hastaneye ulaştırana kadar kişilerin hastayı kusturması gibi yöntemler yanlıştır. Tek amaç en kısa sürede tıbbi desteğe ulaşmaktır.