Konversiyon Bozukluğu

Konversiyon Bozukluğu Nedir?

Konversiyon Bozukluğu kişide görüş kaybı, vücudun bir kısmını hareket ettirememe, konuşmada güçlük, güçsüzlük, felç veya diğer nörolojik belirtilerin bulunduğu ama bu durumu açıklayabilecek hiçbir fiziksel neden bulunmayan psikolojik bir bozukluktur.

Konversiyon kelime anlamı olarak çevirme ve döndürmeyi ifade eder. Böyle adlandırılmasının sebebi kişinin yaşadığı zorlu ve stresli olaylar sonucu hissettiği acı, öfke ve üzüntü gibi duyguları direkt olarak değil de dolaylı yoldan ifade etmesidir.

Uzmanlar konversiyon bozukluğunu daha geniş bir kavram olan fonksiyonel nörolojik semptom bozukluğu (fonksiyonel nörolojik belirti bozukluğu) içine dahil eder.

Kadınlar erkeklere göre konversiyon bozukluğundan daha fazla etkilenmektedir. Ayrıca duygusal stres yaşayan insanlarda veya duyguları hakkında konuşmakta zorlanan insanlarda daha fazla görülmektedir.

Bu durumun beyinin duygusal stresle başa çıkmaya çalışırken ortaya çıktığı düşünülmektedir.

Konversiyon Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Konversiyon bozukluğu belirtileri vücuttaki bir veya birden fazla işlevin kaybedilmesi şeklinde görülebilir.

Aşağıda bu belirtiler sıralanmıştır:

• Görüş kaybı, çift görme, ışığa duyarlılık
• Kollar ve bacaklarda uyuşma
• Ses kaybı, ses kısıklığı düzgün konuşamama
• Hareketlerde koordinasyon yetersizliği
• Hafıza kaybı
• Baş ağrısı, migren
• Koku kaybı
• Uzun süren ağrı
• Dokunma duyusu kaybı
• Vücutta veya yüzde karıncalanma hissi
• Kendinden geçme, bayılma ve felç benzeri ataklar
• Tremor, el titremesi
• Aşırı aktif idrar kesesi
• Halüsinasyon görmek

Konversiyon Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Konversiyon bozukluğu psikolojik bir çatışma sonucunda ortaya çıkar. Belirtiler genellikle stresli bir olayı takiben ani olarak başlar. Kişilerde eğer aşağıdaki durumlardan biri görülüyorsa bu kişilerde konversiyon bozukluğu riski vardır.

• Tıbbi bir hastalık
• Kişide dissosiyatif bir bozukluk bulunması (gerçeklikten kaçınma)
• Kişide kişilik bozukluğu olması (kişide belli durumlarda ortaya çıkan duygular ve davranışlarla ilgili başa çıkma yetersizliği)

Konversiyon bozukluğuna sahip kişiler belirtilerini ilgi görmek için uydurmaz ve hasta numarası yapmazlar. Aynı zamanda bu kişiler hasta olmak için kendilerine zarar vermez ya da belirtilerin hakkında yalan söylemezler. Bu durum onları yapay bozukluktan (münchausen sendromu) ayırır.

Bazı sağlık çalışanları kişilerin bu durumunu gerçekçi bulmaz ve hastalara tüm bunların sadece kafalarının içinde olduğunu söyleyebilirler ama bu tutum yanlış olmakla beraber hastaya da herhangi bir yarar sağlamamaktadır.

Konversiyon bozukluğu gerçek bir hastalıktır, kişilerin isteğiyle gelip geçemez ve bu durum kişide gerçekten stres ve sıkıntı oluşturmaktadır.

Bu fiziksel belirtilerin kişinin içinde hissettiği anlaşmazlığı ve çatışmayı çözme amacıyla oluştuğu düşünülmektedir. Örneğin bir anne çocuğuna karşı hissettiği şiddet eğilimini kabul edilemez bulduğu için çocuğuna vurma isteği oluştuktan hemen sonra o kolunda uyuşma hissedebilir.

Böylece anne çocuğuna vurarak suçlu hissetmek yerine elinde semptom (belirti) olarak uyuşukluk hissetmekte ve bu durum onu engellemektedir.

Konversiyon Bozukluğu Teşhisi

Konversiyon bozukluğu teşhisi için kullanılan herhangi bir test yoktur. Fakat doktorunuz sizi muayene edecek ve bazı laboratuvar testleri isteyecektir. Bunlar sizdeki belirtilere sebep olabilecek diğer hastalıkları elemek içindir.

Tüm bunlar sonunda belirtilere sebep olabilecek fiziksel bir neden bulunamazsa konversiyon bozukluğu teşhisi konulur.

Doktorunuz sizi teşhis ederken Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan DSM-5’te (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, fifth edition) bulunan konversiyon bozukluğu tanı kriterlerine bakacaktır.

Konversiyon bozukluğu DSM-5’te şu kriterlere bakılarak teşhis edilmektedir:

• Kişinin bedeninde hareketi ya da hissetmeyi etkileyen bir veya birden fazla belirti olması
• Kişide bulunan bu belirtilerin başka bir tıbbi ya da nörolojik bir hastalıkla veya akıl sağlığı bozukluğuyla açıklanamaması
• Bu belirtilerin kişinin hayatında anlamlı derecede stres ve sıkıntı yaratması ya da kişinin sosyal ve iş hayatında veya hayatın diğer alanlarında tıbbi bir değerlendirme gerektirecek kadar problem yaratması

Aynı zamanda kişide bu belirtiler bir ilaç ya da madde kullanımı sebebiyle oluşmamış olmalı veya kişi bu belirtileri taklit ediyor olmamalıdır.

Konversiyon Bozukluğu Tedavisi

Terapiler

• Konuşma Terapisi olarak da bilinen psikoterapi stresle başa çıkmak konusunda kişiyi eğitebilir ve bu sayede belirtileri azaltabilir.
• Vücutta konversiyon bozukluğundan etkilenen bölgeler için fiziksel terapi veya iş terapisi ile belirtiler giderilene kadar tedavi planlanabilir. Bu terapilerde amaç hastalıktan dolayı uzun süre hareketsiz kalan kasları hareket ettirerek işlevselliklerini devam ettirmektir. Böylece kaslar çalıştırılmış ve sağlıklı tutulmuş olunur.
• Stres azaltma ve dikkati başka yöne çekme teknikleri arasında kas gevşetme, nefes alma teknikleri, fiziksel aktivite ve spor vardır. Dikkati başka yöne çekme teknikleri arasında müzik, başkalarıyla sohbet etmek, yürüyüş yada hareket etme şeklinizi kasıtlı olarak değiştirmek vardır.
• Konuşma terapisi eğer konversiyon bozukluğu konuşmanızı ve yutkunmanızı etkiliyorsa tercih edilir.
• Kognitif davranışsal terapi psikoterapinin bir çeşididir ve konversiyon bozukluğunda kullanılmaktadır. Burada amaç hastaya konversiyon bozukluğu ile ilgili bilgi vermek, hastanın başlatıcı faktörleri ve belirtileri fark etmesini sağlamak ve bu belirtilere yanıt verirken hastanın yeni yollar keşfetmesini ve onları kontrol etmeyi öğrenmesini sağlamaktır.
• Hipnoz ile konuşma bozukluğu ya da uyuşma hissi yaşayan kişiler için bu konuda uzman bir kişi tarafından yapıldığında fayda sağlanabilir.

İlaçlı Tedavi

FDA tarafından konversiyon bozukluğu tedavisi için herhangi bir ilaç önerilmese de eğer kişide konversiyon bozukluğuyla beraber depresyon, duygudurum bozuklukları, insomnia (uykuzuluk), kaygı bozukluğu gibi problemler görülüyorsa bunlara yönelik ilaçlı tedavi verilebilir.

Depresyonla ilgili olarak SSRI's (selective serotonin reuptake inhibitors) veya SNRI's (serotonin norepinephrine reuptake inhibitors) gibi antidepresan ilaçlar tercih edilebilir.

Doktor tavsiyesi olmadan hiçbir ilaç kullanılmamalıdır. İlaçlı tedaviden görülecek yarar ve yan etki karşılaştırması için bir uzman görüşü gerekmektedir.

Konversiyon Bozukluğu Tedavi Edilmezse

Konversiyon bozukluğunda belirtiler birkaç günden birkaç haftaya kadar sürebilir ve bazı belirtiler aniden düzelir. Genellikle belirtilerin kendisi hayatı tehdit etmez.

Fakat konversiyon bozukluğu sebebiyle görülecek diğer durumlar (depresyon, duygudurum bozuklukları, uykusuzluk, kaygı bozukluğu) kişiyi güçten düşürebilir. Bu sebeple bunlarla ilgili tedavi almak ve tedaviyi yarım bırakmamak gerekmektedir.

Konversiyon Bozukluğuna Ne İyi Gelir?

Konversiyon bozukluğuna iyi gelen yöntemler arasında strese yol açan durumlardan uzak durmak ve bu durumlarla nasıl başa çıkılabileceğini öğrenmek vardır.

Fiziksel aktivite ve kişiyi sakinleştiren yoga ve meditasyon gibi aktiviteler kişiye stresi yönetmekle ilgili yardımcı olabilir.

Bunlara ek olarak düzenli uyumak, sağlıklı bir beslenme düzenine sahip olmak, bol su içmek, alkol ve sigaradan uzak durmak genel sağlığınızı ve duygu durumunuzu iyileştirerek konversiyon bozukluğuyla beraber görülebilecek depresyon ve kaygı bozukluğu gibi durumlarla başa çıkmanıza yardım eder.

Konversiyon Bozukluğu İlaçları

FDA tarafından konversiyon bozukluğu tedavisi için herhangi bir ilaç önerilmese de eğer kişide konversiyon bozukluğuyla beraber depresyon, duygudurum bozuklukları, insomnia (uykusuzluk), kaygı bozukluğu gibi problemler görülüyorsa bunlara yönelik ilaçlı tedavi verilebilir.

Depresyonla ilgili olarak SSRI's (selective serotonin reuptake inhibitors) veya SNRI's (serotonin norepinephrine reuptake inhibitors) gibi antidepresan ilaçlar tercih edilebilir.

Hamilelerde Konversiyon Bozukluğu

Hamilelerde konversiyon bozukluğu görülebilir. Bu konuyla ilgili bildirilen bir vakayı örnek olarak göstermek gerekirse 25 yaşındaki kadın bir hasta 22 haftalık hamileliğini sonlandırma kararı almış ve buna yönelik operasyon geçirmiştir.

Bundan 5 gün sonra acil servise idrara çıkamama şikayetiyle başvurmuştur. Kateterizasyon yapılmış, idrarın boşaltılması sağlanmış ve hasta eve gönderilmiştir.

Yirmi dört saat içinde hastada tekrar idrara çıkamama şikayeti başlamış ve hasta kadın hastalıkları ve doğum servisine 16 gün sürecek şekilde tedavi ve takip için yatırılmıştır.

Bu süreç içinde de hasta idrara yapabilmek için kateterizasyona ihtiyaç duymuştur. Hastaya psikiyatrik değerlendirme gerektiği görülmüş ve bununla ilgili tedavisi planlanmıştır.

Genellikle yasal çerçevede yapılan kürtajlar için sonradan psikiyatrik sorun görülme olasılığı azdır fakat kürtaj öncesi yaşanan duygusal zorluklar kürtaj sonrası psikiyatrik bozukluk görülme olasılığını artırmaktadır.

Bu örnekte de idrara çıkamama olarak görülen belirti kişinin duygusal dünyasında hamileliği bitirmekle ilgili çıkan çatışmanın ürünüdür. Bu durumdan kişi habersizdir ve idrara çıkamamak kişinin kontrolünde değildir.

Konversiyon için seçilen organ sembolik olarak esas organı temsil edebilecek özellikte olmalıdır. Bu örnekte de idrar torbası, uterusa (kürtajın yapıldığı organ) anatomik olarak yakın olduğu için seçilmiştir. (Freudyen teori)

Konversiyon hastalığınız varsa ve hamileyseniz bu konuda doktorunuzu bilgilendirmelisiniz ve gerek görülürse doktorunuz tarafından verilen tedavi planınıza uymalısınız.

Bu süreçte kullanacağınız ilaçların gelişmekte olan bebeği nasıl etkilediğiyle ilgili doktorunuzdan gerekli bilgiyi alabilirsiniz. Bebeğinizin sağlığı ve kendi sağlığınız için doktorunuza danışmadan kesinlikle ilaç almamalısınız.

Çocuklarda Konversiyon Bozukluğu

Konversiyon bozukluğu belirtileri çocuğunuzun okulunu ve sosyal yaşamını kötü etkileyebilir ve çocukta yoğun stres oluşturarak bu alanlardaki aktivitelerden ve arkadaşlarından uzak durmasına yol açabilir.

Ebeveynler olarak unutulmaması gereken konversiyon bozukluğunun gerçek bir hastalık olduğu ve bu belirtilerin çocuk tarafından istemli bir şekilde oluşturulmadığı ya da uydurulmadığıdır.

Konversiyon bozukluğu küçük çocuklarda nadir görülür. Genellikle ergenlik ve genç yetişkinlik dönemleri arasında ortaya çıkar. 

Çocuğunuzun görebileceği belirtiler arasında;

• Çocukta görüş ya da koku kaybı olması
• Konuşmada güçlük, konuşamama
• Uyuşma hissi ya da paralizi (felç) olması
• Çocuğun kontrol edemediği hareketlerin görülmesi

Bazı çocuklar ve gençlerde sadece birkaç belirti görülmektedir. Belirtilerin sıklığı ve şiddeti kişiden kişiye değişmektedir. Bazı belirtiler sürekli olabilir ve bazıları gelip geçicidir.

Çocuğunuzu teşhis etmek için multidisipliner bir takım gerekmektedir. Psikiyatrist/psikolog, pediatrist, pediatrik nörolog bu grubun içinde olmalıdır.

Teşhiste bazı kan ve görüntüleme testleri istenebilir. EEG kullanılabilir. Aynı zamanda psikiyatrik değerlendirme gereklidir.

Çocuklar ve gençlere verilecek tedaviler arasında yetişkinlerde de kullanılan ve aşağıda sıralananlar tedaviler vardır.

• Psikoterapi: Kognitif davranışsal terapi psikoterapinin bir çeşididir ve konversiyon bozukluğunda kullanılmaktadır. Burada amaç hastaya konversiyon bozukluğu ile ilgili bilgi vermek, hastanın başlatıcı faktörleri ve belirtileri fark etmesini sağlamak ve bu belirtilere yanıt verirken hastanın yeni yollar keşfetmesini ve onları kontrol etmeyi öğrenmesini sağlamaktır.
• Fiziksel terapi: yürüme problemlerini tedavi etmek, güç kaybeden kasları iyileştirmek ve diğer hareket bozukluklarına iyi gelmek için tercih edilir.
  

Konversiyon bozukluğuna sahip çocuklar için prognoz iyidir. Bu bozukluk hayat boyu sürmek zorunda değildir.

Tedavide temel amaç çocuğun ve gencin fonksiyon kazanmasını sağlamak, sosyal ve okul hayatına tekrar adapte olmasını kolaylaştırmaktır.

Konversiyon Bozukluğu için Hangi Doktora Gidilir?

Eğer kendinizde veya size yakın birinde konversiyon bozukluğu belirtileri (örneğin, stresli bir olay sonrası vücudunuzun herhangi bir yerinde uyuşukluk veya işlev kaybı vb.) olduğunu düşünüyorsanız bununla ilgili olarak akıl sağlığı profesyonellerine danışabilirsiniz.

Bunun için hastanelerin Psikiyatri bölümünden randevu alabilir ve bir Psikiyatri uzmanı doktorla görüşebilirsiniz.

Çoğunlukla hastalar durumun psikolojik olduğunu fark edemez ve vücutlarındaki uyuşma, işlev kaybı, konuşamama veya görüş kaybı belirtileri için nöroloji bölümü veya göz hastalıkları bölümü gibi farklı bölümlerden randevu alırlar.

Bu durumda doktorun yaptığı inceleme sonucu bu soruna bedensel bir problemin sebep olmadığı bulunursa kişi psikiyatri bölümüne yönlendirilmektedir.