Korsakoff Sendromu

Korsakoff Sendromu Nedir?

Korsakoff Sendromu, Wernicke-Korsakoff sendromu denilen ve B1 vitamini yani tiaminin eksikliğinden kaynaklanan nörolojik ve psikiyatrik bir bozukluktur. Wernicke-Korsakoff sendromu, genel olarak Wernicke ensefalopatisi ve Korsakoff sendromu veya Korsakoff psikozu denilen iki durumun bir araya gelmesiyle meydana gelir, yani aslına iki ayrı durumun aynı anda ortaya çıkmasıyla oluşan bir sendromdur. Bu hastalık bir nöropsikiyatrik sendromdur ve nörolojik bulguları Wernicke ensefalopatisini tanımlarken psikiyatrik bulguları ise Korsakoff sendromunu tanımlamaktadır.

Genellikle 40 yaş üstünde, evsiz ve alkolik kişilerde görülmektedir. Wernicke ensefalopatisinde daha çok 3 nörolojik bulgu ön plana çıkmaktadır. Bunlar; konfüzyon (zihin bulanıklığı) ya da amnezi (hafıza kaybı), nistagmus (göz titremesi) ya da oftalmopleji (göz felci) ve ataksidir (dengesiz kas hareketleri). Bu üç sendroma ek olarak B1 vitamini eksikliğine bağlı olarak hastalığın ilerlemesiyle periferik nöropatiler (sinir hastalıları) gibi bulgular eklenmeye devam eder. Korsakoff sendromunda ise bellek bozukluğu, öğrenme güçlüğü ve demans (bunama) ön plana çıkmaktadır. Bazı çok uzun süren açlık grevi gibi açlık durumlarında özellikle psikiyatrik bulgulardan apati, konfabülasyon, ajitasyon ve halüsinasyon gibi belirtiler görülmeye başlanır.

Wernicke-Korsakoff sendromu en sık kronik alkol kullanımına bağlı olarak ortaya çıkmakla birlikte B1 vitamini emilimini bozan diyet ve bazı cerrahi operasyonlar gibi birçok durumdan kaynaklanabilir. B1 vitamininin vücutta birçok rolü vardır ve eksikliğinde bu hastalığa sebep olacak belirtiler ortaya çıkmaya başlar. B1 vitamini kalp fonksiyonlarının doğru şekilde gerçekleşebilmesinde, besinlerden enerji elde etmek için oluşturulan mekanizmalarda görevli bir vitamin türüdür. Bunun dışında sinir ve kas fonksiyonlarında görevlidir. Sinirleri koruyup yaşlanmayı önler, zihni güçlendirir. Son olarak ise sindirim sistemini güçlendirip gözde katarakt oluşumunun önüne geçer. Tüm bu fonksiyonlarda Korsakoff sendromu olan hastalarda gerileme ve bozulmalar ortaya çıkar. Bunun sonucunda ise hastanın hayatını tehdit eden tehlikeli bir durum meydana gelir.

Korsakoff Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Beyindeki B1 vitamin eksikliğine bağlı ortaya çıkan lezyonlar Wernicke-Korsakoff belirtilerine sebep olur. Bu lezyonlara bağlı Wernicke ensefalopatisinde görülen nörolojik bulgular: 

• Çift görme
• Göz kapağının sarkması, göz kapağı düşüklüğü (pitozis)
• Anormal göz hareketleri 
• Nistagmus (ileri geri anormal göz hareketi)
• Zihinsel aktivite kaybı
• Kas koordinasyon bozukluğu (ataksi)
• Bacak titremesi
• Kafa karışıklığı
• Koma veya ölüm

Wernicke ensefalopatisinin ilerlemesiyle bununa eş zamanlı olarak bu nörolojik bulgulara ek bazı psikiyatrik bulgular da Korsakoff sendromu olarak görülmeye başlanır. Korsakoff sendromunda görülen bu bulgular da şu şekilde sıralanabilir:

• Yeni anılar oluşturmada güçlük çekme
• Hafıza kaybı
• Gerçek olmayan hikâyeler uydurma (konfabulasyon)
• Abartılı hikâyeler anlatma
• Bilgiyi anlamada zorluk
• Kelimeleri anlamlı kullanmada zorluk
• Gerçek olmayan şeyler görmek veya duymak (halüsinasyonlar)

Korsakoff Sendromu Nedenleri Nelerdir?

Wernicke-Korsakoff sendromu için risk oluşturan bazı durumlar mevcuttur. Bu risk faktörleri genellikle B1 vitamininin vücutta azalmasından ya da vücut için yeterli miktarlarda alınmayıp kullanılamamasından kaynaklanmaktadır. Bu risk faktörleri: 

• Yetersiz beslenme
• Kronik alkol kullanımı
• Alkolün bir anda fazla alınması
• Uygun beslenmeme
• Tıbbi bakım sağlayamama
• Vitamin emilimini azaltan böbrek diyalizi
• AIDS

Wernicke-Korsakoff sendromunun nedenlerine bakılacak olursa:

• Bu sendromun görülen en sık nedeni alkoldür. Kronik alkol kullanımı olan kişilerde genellikle zayıf bir diyet uygulanmaktadır. Bunun sonucunda da B1 vitamininin emilimi ve depolanması üzerinde birçok olumsuz etkiye sahiptir.
• Yemek alımını sınırlandıran mide ameliyatları B1 emilimini ve alımını da sınırlandırmış olur.
• Mide kanseri, kolon kanseri gibi hastalıklar açığa çıkan ağrı ve iştahsızlık gibi faktörlerle yemek alımını ve B1 vitaminini azaltır.
• Yeme bozuklukları da vitamin alımını azaltacağı için birçok hastalık gibi Korsakoff sendromu için de altta yatan nedenlerden birini oluşturur.

Korsakoff Sendromu Teşhisi

Wernicke-Korsakoff sendromu tanısı koymak çoğu zaman kolay olmamaktadır. Çünkü bu hastalığın nörolojik belirtilerinin yanında aynı zamanda birçok psikolojik belirti de görülür ve bu psikoloji belirtiler hastalarda kafa karışıklığı oluşmasına sebep olabilir. Zihinsel karışıklık yaşayan hastaların doktorla iletişim kurması zorlaşır ve teşhis konulması güçleşir. Bu kafa karışıklıkları doktorun nörolojik problemlerden çok psikiyatrik bir hastalığa yönelmesine neden olabilir.

• Fizik muayene: Hastanın fizik muayenesinde anormal öz hareketleri, azalmış refleksler, yüksek kalp atış hızı, vücut ısısında azalma, tansiyon düşüklüğü, kas zayıflığı, yürüme bozuklukları göze çarpar. Hastada beslenme bozukluğu varmış gibi görünebilir.
• Alkolizm teşhisi: Doktor öncelikle hastada kronik alkol kullanımı olduğunu düşünürse bunun için gerekli değerlendirmeleri yapmalıdır. Bunun için kandaki alkol seviyesi ölçülebilir. Ardından kronik alkol kullanımının en sık zarar verebileceği organ olan karaciğerleri değerlendirmek amacıyla karaciğer fonksiyon testlerine bakılabilir. Bu hastalarda karaciğer enzimlerinin yüksek olması beklenmektedir. Ayrıca yapılan fizik muayene ile kalp atış hızı, refleksler, vücut ısısı ve tansiyon ölçümü değerlendirilir. 
• Beslenme yetersizliği teşhisi: Bu durumda B1 vitamini eksiliği belirtileri değerlendirilmek istenmektedir. Bunun için öncelikle serum albümin testi yapılabilir. Bu test yardımıyla kan proteinlerinden biri olan albümin düzeyine bakılır ve düşük albümin düzeyleri beslenme yetersizlikleri ile birlikte karaciğer ve böbrek sorunlarına işaret edebilir.  İkinci bir test serum vitamin B1 düzeyidir. Bununla kandaki B1 vitamininin miktarı ölçülüp yeterli olup olmadığına karar verilir. Üçüncü test kandaki kırmızı hücrelerin enzim aktivitesidir. Düşük kırmızı kan hücresi aktivitesi düşük B1 vitamini demektir.
• Görüntüleme yöntemleri: Yapılan testler dışında Wernicke-Korsakoff sendromunun sebep olduğu hasarların gözlemlenebilmesi için bazı görüntüleme yöntemleri de kullanılabilmektedir. B vitamini alımından önce ve sonra yapılan EKG (elektrokardiyografi) tanı koydurabilen testlerden biridir. Bunun dışında beyinde oluşan hasarı değerlendirmek için doktor bilgisayarlı tomografi (BT) veya MRI görüntülemelerine başvurabilir. 
• Tüm bunlar dışında son olarak psikiyatrik ve zihinsel sorunları değerlendirmek amacıyla hastaya nöropsikiyatrik bazı testler yapılabilmektedir.

Korsakoff Sendromu Tedavisi

Teşhisi konulan Korsakoff sendromunun tedavisi mutlaka acil olarak başlanmalıdır, çünkü hemen tedavi edilmeye başlanan hastalarda hastalığın seyri değişebilmektedir. Uygun zamanda uygun tedavilerle hastalığın ilerlemesi yavaşlatılabilir veya durdurulabilir. Bunun yanında tedaviler meydana gelen beyin anomaliliklerini de normale çevirebilmektedirler.

Tedavi için hasta hastaneye yatırılmalıdır. Komada ve bilinç kaybı olan hastalar yakın izlem altında tutulmalıdır. İlk olarak sindirim sisteminde bir emilim bozukluğu olup olmadığı araştırılır. Ardından tedavilere başlanır. Uygulanan tedaviler şu şekildedir:

• Damardan verilen B1 vitamini
• Ağızdan verilen B1 vitamini
• B1 vitaminini arttırmaya yönelik diyetler
• Kronik alkol kullanımının tedavisi: alkol alımını azaltmak veya durdurmak sinir hasarlarını ve beyinde meydana gelen fonksiyon kayıplarını azaltır.

Konfüzyon, deliryum, görme problemleri, kas koordinasyon sorunları gibi problemler B1 vitamini verilince düzelebilen oluşumlar iken beyinde meydana gelen hafıza ve zekâ kaybı genellikle B1 vitamin desteği ile geri döndürülemez ve kalıcıdır. Bazı hastalarda uygulanan tedaviler B1 vitamini almaya yönelik olumsuz reaksiyonlara yol açabilir. Bu durum genellikle alkol bağımlısı olan hastalarda görülebilir. Uykusuzluk, terleme ve ruh halinde çeşitli değişimler gibi alkol yoksunluk sendromları görülmeye başlayabilir. Bunun dışında halüsinasyon, ajitasyon ve kafa karışıklığı meydana gelebilir.

Korsakoff Sendromu Tedavi Edilmezse

Zamanında ve uygun tedavilerle Korsakoff Sendromunda meydana gelebilecek geri döndürülemez hasarların önüne geçilebilmektedir. Ancak tedavi edilmeyen hastalarda ölüme kadar birçok yan etki gerçekleşebilir. Ölümün meydana gelmesi çoğu zaman beyin hasarı veya akciğer enfeksiyonlarından kaynaklanmaktır. Ayrıca göz problemleri, bilinç bulanıklığı, konfüzyon, kas koordinasyon bozuklukları gibi birçok problem tedavi edilmeyen hastalarda görülür. Kalıcı hafıza kaybı, kalıcı düşünme becerisi kaybı, düşmelere bağlı yaralanmalar, kişisel ve sosyal etkileşimde zorluk meydana gelebilecek diğer komplikasyonlardandır.

Korsakoff Sendromu Ne İyi Gelir?

Korsakoff sendromlu hastalara iyi gelebilecek yöntemlerin başında alkolden mutlaka uzak durmak gelir. Ayrıca düşük olan B1 vitamini düzeylerini arttırmaya yönelik beslenme tarzı ilerlemeyi veya hastalığın meydana gelmesini önleyebilir. Daha az kırmızı et tüketimi ile beraber işlenmiş rafine gıdalardan kaçınmak hastaya iyi gelecektir. B1 vitamini açısından zengin besinler şunlardır:

• Sığır karaciğeri
• Pişmiş mercimek
• Fasulye 
• Pirinç
• Bezelye
• Mantar
• Marul
• Ton balığı
• Patlıcan 
• Domates
• Çavdar 
• Ispanak
• Kahvaltılık gevrek
• Kuşkonmaz 
• Süt
• Portakal

Ağır alkol bağımlıları vitamin takviyeleri ile her ne kadar bu hastalığa yakalanma riskini azaltabilse de bu risk tamamen ortadan kalkmış sayılmaz. Bu nedenle alkol kullanımı bırakılmalıdır. Sadece diyetle bu durumun önüne geçilebileceği kesin değildir.

Korsakoff Sendromu İlaçları

Hastalığın tedavisinde bu hastalığa sebep olan B1 eksikliğini gidermek amacıyla B1 vitamini yani tiamin verilir.

Korsakoff sendromunda damardan tiamin takviyesi yapılmaktadır. Genellikle akut bulgularla gelen hastalara ilk 12 saat damardan 1000 mg tiamin verilmektedir. Tiaminin ısı ile bozulabilmesi sebebiyle taze solüsyonlar kullanılmalıdır. Eş zamanlı beslenme ve emilim bozukluğu olan hastalarda 3-4 ay 50-100 mg ağızdan tiamin verilir.

Alkole bağlı olmadan meydana gelen vakalarda tiamine yanıt daha iyi alınabilmektedir.

Hamilelikte Korsakoff Sendromu

Hamilelikte yetersiz beslenme, aşırı bulantı ve kusmaya bağlı olarak diğer vitaminlerde olduğu gibi B1 vitamini düzeylerinde de azalma görülebilmektedir. Bu nedenle de Korsakoff sendromu ortaya çıkabilir. Bunun önüne geçmek için yapılması gereken yine yeterli düzeyde B1 vitamini içeren besinlerle beslenmektir. B1 vitamin düzeyi bebeğin sinir sistemi gelişimi için oldukça değerlidir. Bunun dışında yeterli enerji elde etmek gibi birçok fonksiyonu vardır. Bu nedenle atlanmaması gereken bir hastalıktır.

Korsakoff Sendromu için Hangi Doktora Gidilir?

Wernicke-Korsakoff sendromu belirtilerini taşıyan hastalar doktora veya acil servise başvurmalıdır. Belirtilerinde kötüleşme olduğunu düşünen hastalar da mutlaka acil servise başvurmalı ve değerlendirilmelidir. Çünkü geç kalındığı zaman ölümle sonuçlanabilecek komplikasyonlara neden olabilir. Daha önce bu hastalığın tanısını alıp belirtilerinde şiddetlenme olan hastalar ve alkol öyküsü olup bu belirtileri taşıdığını düşünen hastalar acil servislere, nöroloji veya psikiyatri servislerine yatırılıp tedavi edilebilmektedir.