Tenesmus

Tenesmus Nedir?

Tenesmus, genellikle bağırsaklar ve dışkılama için kullanılan bir terimdir. Tenesmus, dışkılama sırasında ağrı hissetme ve çoğunlukla buna bağlı olarak da tam olarak bağırsakları boşaltamama durumudur. Bu durum ayrıca rektal tenesmus olarak da adlandırılır. Mesaneyi ilgilendirecek şekilde, idrar yapma sırasında da ağrı hissedilebilir. Genelde mesane iltihabı gibi durumlarda görülen bu durum, mesanenin de tam boşalamamasına neden olabilmektedir. Tenesmus esas olarak hem bulaşıcı hem de bulaşıcı olmayan iltihaplı bağırsak hastalıkları ile ilişkilidir.

Tenesmus birçok farklı duruma bağlı olarak ortaya çıkabilmektedir. Altta yatan nedenin teşhisi için dışkı kültürü, kan testleri, kolonoskopi veya biyopsi kullanılabilir. Altta yatan neden tedavi edilirken semptomları hafifletmeye yardımcı olmak için ağrı kesici ilaçlar ve spazm çözücü antispazmodikler kullanılabilmektedir.

Tenesmus Belirtileri Nelerdir?

Tenesmus, dışkılama sırasında ağrı hissetme, ağrılı dışkılama durumudur. Bu semptom, sabit ve kalıcı bir şekilde ilerleyebileceği gibi aralıklı olarak da ortaya çıkabilmektedir. Genellikle ağrıya, kramp ve istemsiz zorlanma eşlik eder. Altta yatan nedene bağlı olarak ek semptomlar da görülebilmektedir. Bu semptomlar şu şekilde sıralanabilir:

1-) Aşırı gaz çıkarma 

2-) Şişkinlik

3-) Rektal kaşıntı

4-) Rektal akıntı ve kanama

Tenesmusa yani ağrılı dışkılamaya yüksek ateş, titreme, şiddetli kanama, bulantı, kusma veya bayılma gibi durumların eşlik etmesi acil bir duruma işaret edebilir. Bu yüzden bu tür semptomlar yaşayan kişiler vakit kaybetmeden hastaneye başvurmalıdır.

Tenesmus Nedenleri Nelerdir?

Herhangi bir inflamatuar bağırsak hastalığı, tenesmusa neden olabilir. İnflamatuar bağırsak hastalıkları, gastrointestinal yani sindirim sisteminin tümünde veya bazı kısımlarında uzun süreli iltihaplanmaya neden olur. İnflmatuar bağırsak hastalıklarının ana çeşitleri crohn hastalığı ve ülseratif kolittir.

Hem Crohn hastalığı hem de ülseratif kolit, sindirim sistemi yolunda ülserleşmelere yani yara oluşumuna neden olur. Bu ülserler, sindirim organlarının duvarlarında yara izi kalmasına neden olur. Bu yara izi, dışkının normal şekilde geçişini zorlaştırır. Bunun sonucunda da tenesmus yani ağrılı dışkılama ortaya çıkar. 

Crohn hastalığında oluşan ülserler, ağızdan rektuma kadar sindirim sisteminin her yerinde ortaya çıkabilmektedir. Ülseratif kolit durumunda ise bu ülserler sadece kolon ve rektumda ortaya çıkar. İnflamatuar bağırsak hastalıklarının nedeni tam olarak bilinmese de genel olarak genetik ve bağışıklık sistemindeki bozuklukların bu duruma neden olduğu bulunmuştur. İnflamatuar bağırsak hastalıklarına sahip aile üyelerinin varlığında bu hastalıkların oluşma olasılığı daha yüksektir. Bu durum da hastalığın genetik ile bir miktar ilişkili olduğunu gösterir. 

İnflamatuar bağırsak hastalıkları tenesmusun en yaygın nedenleri olsa da bu belirtiye başka durumlar da neden olabilmektedir. Sindirim sistemi kanalının belirli hareket bozuklukları, dışkının vücut dışına çıkarılma sırasında sorunlara ve ağrıya neden olabilmektedir. Bu bozukluklar, bağırsak sisteminin gıda taşıma ve iletme kapasitesini de bozar. En yaygın bağırsak hareket bozuklukları kabızlık ve ishaldir.

Kabızlık, bağırsak hareketleri sırasında bozukluk olması durumunda ortaya çıkabileceği gibi, yemek alışkanlıklarındaki bozuklar nedeniyle ortaya çıktığında kendisi bağırsak hareketlerini de bozabilmektedir. Kabızlık, dışkılama sırasında zorlanmaya, ağrı hissetmeye ve seyrek dışkılamaya neden olur. Yemek alışkanlıklarındaki değişiklikler dışında olası kabızlık nedenleri şu şekilde sıralanabilir:

1-) Kolon kanseri

2-) Rektal apseler

3-) Kolon enfeksiyonu

İshal ise dışkının normalde daha sıvı, cıvık hale gelmesi ve dışkılama sıklığında artış olması durumudur. Aşağıdakiler dahil birçok bozukluk ve hastalık ishale neden olabilir:

1-) Viral enfeksiyonlar

2-) Gıda zehirlenmesi

3-) Aşırı dozda ilaç

Tenesmus Teşhisi

Tenesmus aslında bir hastalık değil, birçok olası hastalığın bir belirtisidir. Bu nedenle hekim öncelikle bu duruma neden olabilecek hastalıkları belirleyebilmek için hastadan ayrıntılı bir tıbbi öykü alır. Bu sırada aile geçmişi de sorgulanır. Ayrıca bağırsak alışkanlıkları, diyet, yaşam tarzı gibi durumlar da incelenir. Daha sonra uygun olması durumunda fizik muayene de yapılabilir. Tıbbi öykü ve muayenedeki ipuçlarına dayanarak, hekim inflamatuar bağırsak hastalıkları gibi olası nedenleri dışlamak veya tanısını koymak amacıyla ek testler uygulayabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:  

1-) Dışkıda kan olup olmadığını kontrol etmek için bazı testler 

2-) Duruma neden olan herhangi bir bakterinin olup olmadığını tespit etmek için dışkı kültürü

3-) Enfeksiyon veya anemiyi tespit etmek için tam kan sayımı 

4-) Genel olarak inflamasyonu kontrol etmek için eritrosit sedimantasyon hızı (ESR) ve C-reaktif protein (CRP) ölçümü

5-) Karın ve pelvisin (kalça bölgesi) bilgisayarlı tomografi (BT) taraması

6-) Bağırsak tıkanıklığını veya perforasyonu (bağırsak patlaması) kontrol etmek için baryumlu röntgen

7-) Tümörleri ve diğer yumuşak doku anormalliklerini kontrol etmek için manyetik rezonans görüntüleme (Emar)

8-) Tüm kolonu kamera ile incelemek için kolonoskopi

9-) Kolonun alt kısmını incelemek için sigmoidoskopi

10-) Kolonoskopi sırasında elde edilen parçaları mikroskop altında incelemek için kolon biyopsisi

11-) Cinsel yolla bulaşan hastalık taraması

Tenesmus Tedavisi

Tedavi, tenesmusun ciddiyetine ve altında yatan nedene bağlı olarak değişiklik gösterir. Altta yatan nedene bağlı olarak tenesmus için uygulanabilecek tedaviler şu şekilde sıralanabilir:

İnflamatuar Bağırsak Hastalıkları

İnflamatuar bağırsak hastalıkları tedavisinde amaç rahatsızlık hissini gidermek, semptomların hafiflemesini sağlamak ve hastalığın ilerlemesi veya olası komplikasyonları önlemektir. İlaç tedavileri ve cerrahi en yaygın tedavi seçenekleridir. Tenesmus dahil inflamatuar bağırsak hastalıkları semptomlarını hafifletmek için kullanılabilecek ilaçlar şu şekilde sıralanabilir:

Antiinflamatuar ilaçlar: Oral veya rektal formda verilebilen bu ilaçlar, inflamasyonu azaltır ve iyileşme sürecine ulaşmaya veya sürdürmeye yardımcı olur.

Bağışıklık sistemi baskılayıcıları: Bu ilaçlar, iltihaplanmaya neden olan bağışıklık sistemi tepkisini engelleyebilir.

Kortikosteroid tedavisi: Hızlı etkili sistemik steroidler, iltihabı azaltarak inflamatuar bağırsak hastalıklarının alevlenmelerini yönetmeye yardımcı olur.

TNF blokerleri: Monoklonal antikor türü olan TNF blokerleri, bir immünsupresandır. Yani bağışıklık sistemini baskılar ve vücutta iltihaplanmaya neden olan maddeleri hedefler.

Antibiyotikler: Antibiyotikler, semptomlara neden olan veya onları daha da kötüleştiren bakterileri yok etmeye yardımcı olabilir.

Müshiller: Tenesmus kabızlıktan kaynaklanıyorsa müshiller yardımcı olabilir.

Ağrı kesiciler: İnflamatuar bağırsak hastalıklarının tedavilerinin yanı sıra, ağrıları azaltmak için doktor kontrolünde ağrı kesici ilaçlar kullanılabilir. 

Bazı durumlarda hekim, ilaçlar başarısız olduktan sonra semptomları hafifletmek için cerrahi yöntemler önerebilir. Bu cerrahiler genelde ülseratif kolit için yapılmaktadır. 

Motilite Bozuklukları

Yiyecek veya atığın sindirim sistemi boyunca hareketinin hızlanmasına veya yavaşlamasına neden olan herhangi bir durum bağırsak hareketlik bozukluğu yani motilite bozukluğu olarak kabul edilir. Hareketlilik bozukluğu olan bir kişide ishal veya kabızlık olabilir.

Tenesmus bulaşıcı bir enfeksiyon kaynaklı ishal nedeniyle ortaya çıkıyorsa hekim duruma göre hastaya antibiyotik veya anti parazit bir ilaç reçete edebilir. İshal belirli yiyeceklerden veya ilaçlardan kaynaklanıyorsa, tetikleyici maddeden kaçınılması durumu yönetmek açısından yeterli olabilir. Bazı insanlarda ishali tetikleyebilecek bileşen örnekleri arasında laktoz, sukroz ve kafein bulunur. Loperamid gibi ishal kesici ajanlar semptomları hafifletmeye yardımcı olabilir.

Tenesmus kabızlıktan kaynaklanıyorsa, müshil, dışkının kolondan daha kolay geçmesine yardımcı olacaktır. Diyet değişiklikleri hem kabızlığa hem de ishale yardımcı olacaktır. 

Kolorektal Kanser

Tenesmus, kanserli bir tümör nedeniyle tıkanmanın bir işareti olarak da ortaya çıkabilmektedir. Doktor, kanserin evresine ve kişinin genel sağlığına bağlı olarak ameliyat, kemoterapi ve radyasyon tedavisinin bir kombinasyonunu önerebilir. Tümörü çıkarmak genellikle tenesmusu rahatlatır.

Bazen ameliyattan sonra atık, kalın bağırsaktan geçemez. Bu meydana geldiğinde, kişinin kolostomiye ihtiyacı olacaktır. Kolostomi, bağırsak ağzının karın duvarına ağızlaştırılması durumudur.

Kolorektal kanseri tedavi etmek her zaman mümkün değildir. Palyatif bakım, bir kişinin kanserle yaşarken daha rahat hissetmesine yardımcı olan ve son evre kanserlerde tercih edilen bir yöntemdir. Kansere bağlı tenesmus için kişinin konforunu ve yaşam kalitesini iyileştirmek için uygulanabilecek seçenekler şunlardır:

• İlaç tedavileri
• Ağrıyı hafifletmek için tedavi
• Endoskopik lazer müdahaleleri

Tenesmus Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tenesmus tedavi edilmediğinde bir dizi soruna neden olabilmektedir. Ancak bu sorunlar altta yatan duruma göre değişiklik gösterir. İnflamatuar bağırsak hastalıklarına bağlı görülen tenesmusta tedavi edilmediğinde, bağırsaklarda oluşan inflamasyon gittikçe artar ve ek semptomlar ortaya çıkar. Bu yüzden durum tespit edilmeli ve tedavisi yapılmalıdır. Daha nadir olsa da kolon kanseri gibi durumlar nedeniyle ortaya çıkan tenesmus tedavi edilmediğinde, kanser ilerleyerek ölüme bile sebep olabilir. Bu nedenle en azından altta yatan nedenin ortaya çıkması için doktora gidilmelidir. 

Tenesmusa Ne İyi Gelir?

Tenesmus tedavisindeki en temel nokta altta yatan sorunu tespit etmek ve buna yönelik tedavi uygulamaktır. Altta yatan durum tespit edildikten sonra hekim tarafından uygun tedavi uygulanır. Ancak bu sırada bazı yaşam tarzı değişiklikleri de semptomların hafifletilmesine yardımcı olabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir: 

Dengeli ve Yüksek Lifli Diyet

Lif içeriği yüksek bir diyet tüketmek tenesmusun hafifletilmesine yardımcı olabilmektedir. Ancak lif içerikli yiyecekler genelde dışkıyı yumuşatır. Bu yüzden ishal yaşayan kişilerin lifli besinleri fazla tüketmesi durumu kötüleştirebilir. Bu nedenle kişiler diyet değişiklikleri için de bir hekime veya diyetisyene danışmalıdır. Lif açısından zengin yiyecekler şunlardır:

• Sebzeler
• Meyveler
• Tam tahıllar
• Fındık 

Yeterli Miktarda Su Tüketmek

Düşük miktarda su tüketmek ve diğer sıvıları az miktarda almak, kabızlık için bir risk faktörü olan dehidrasyona neden olabilir. Bol su içerek hidratlı kalmak, dışkıyı yumuşak tutmaya yardımcı olur ve daha kolay vücutta çıkarılmasını sağlar.

Fiziksel Aktivite

Düzenli egzersiz bağırsaklardaki aktiviteyi düzenlemeye yardımcı olur ve vücudu düzenli bir bağırsak hareket programı oluşturmaya teşvik eder. 

Stres Yönetimi

İnflamatuar bağırsak hastalıkları semptomları, yüksek stres dönemlerinde alevlenme eğilimindedir. Stresi yönetmek, alevlenmeyi önlemeye yardımcı olabilir. Meditasyon, derin nefes egzersizleri ve aşamalı kas gevşetme gibi teknikler stresi yönetmeye yardımcı olacaktır. 

Tenesmus için Hangi Doktora Gidilir?

Tenesmus için gidilmesi gereken bölüm dahiliyenin bir alanı olan gastroenterolojidir. Bu alanda uzman hekim hem tenesmusun nedenini tespit edecek hem de tedaviyi sağlayacaktır. Tenesmus durumunda bir hekime başvurmak gerekir. Çünkü altta yatan durum tespit edilmelidir. Bunun haricinde tenesmusa, yüksek ateş, aşırı bağırsak kanaması, bayılma, kalp hızında artış gibi durumların eşlik etmesi durumunda vakit kaybetmeden hekime gidilmelidir.