Tik Hastalığı

Tık Hastalığı Nedir?

Düzensizce ve aniden tekrarlayan, bireylerin kontrolünde olmayan, belirli kas gruplarının hareketleri ile meydana gelen hareket ve seslere tik adı verilmektedir. Tikten muzdarip bireyler tikin beraberinde getirdiği hareketi tekrarlamaya ihtiyaç duymaktadırlar ve bu söz konusu hareketi tekrarladıklarında rahatlama hissetmektedirler.

Her tik, spesifik bir bölgede bulunan kasların kasılma hareketi yapması ya da parmak çıtlatma gibi gözle gözlemlenebilir hareketler olmayabilmektedir. Bazı hastalıkların sebep olduğu hareket bozukluklarıyla karıştırılmamaları gerekmektedir. 

Tik hastalığı her yaş grubunda görülmektedir, en çok görüldüğü yaş grubu ise ilköğretim çağındaki çocuklardır. 

Tik Hastalıkları Çeşitleri Nelerdir? 

Tik bozuklukları sınırları belirgin olmamakla beraber basit tikler ve karmaşık (kompleks) tikler olarak iki gruba ayrılabilmektedir. 

Basit tikler aniden görülmeye başlayan ve çoğunlukla haftalarca süren göz hareketleri, dudak hareketleri ve omuz hareketleri gibi motor hareketleri içermektedir. Ayrıca öksürme ile esneme benzeri vokal tik ismi verilen tikler de bu sınıflandırmada yer almaktadır. 

Karmaşık yani kompleks tikler nispeten ritimli ve belirli bir hedefe yönelmiş olan hareketler ve sesler ile meydana gelmektedir. Bu tür tiklere yürüyerek düz çizgi çizme veya daire oluşturma, tekmeleme, ekolali yani duyulan son ögeyi tekrar etme davranışı, koprolali yani küfürlü ya da açık saçık konuşma, palilali yani bireyin kendini tekrarlaması ve ekokinezi yani bireyin diğerlerinin davranışlarını tekrarlaması gibi uzun süren hareketler örnek verilebilmektedir.

Tourette Sendromu

Adını Gilles de la Tourette’ten alan bu sendrom, çocukluktan itibaren kendini gösteren bir hastalıktır. Ağırlıklı olarak 4-6 yaş aralığında başlar. 10-12 yaş aralığında başlaması durumunda hastalığın seyri ciddi olur. Kadınlara kıyasla erkeklerde daha çok rastlanır. Süreç içinde artış ve azalışlar görülür. Bir hastaya Tourette Sendromu teşhisi konulabilmesi için tiklerin 18 yaşına gelmeden başlamış olması ve 1 yıldan uzun süreli olarak yaşanıyor olması gerekmektedir. 

Tourette Sendromu’nda hareket ile alakalı olan motor tikler ve ses ile alakalı vokal tikler bir arada olmaktadır. Sebepleri içinde kalıtsal, nörobiyolojik ve çevre kaynaklı faktörler sayılabilmektedir. Her tik hastalığı olan birey Tourette Sendromu değildir.

Kronik Motor veya Vokal Tik Bozukluğu

Motor tiklere “kas tikleri” ismi de verilmektedir ve bu tik türü bir veya daha çok kasın eş zamanlı olarak hareket etmesi sonucu meydana gelmektedir. Bu tip tiklere, göz kırpma, omuz silkme ve kafa sallama gibi basit tikler örnek verilebilmektedir ve bu tikler aynı anda bir arada bulunabilmektedirler. Karışık motor tiklere ise çömelme, dokunma, koklama, tekme atma ve benzeri davranışlar örnek verilebilmektedir.

Vokal tikler ise “fonik tikler” ismiyle de bilinmektedirler ve ağızdan, burundan ve boğazdan gelen sesler ile karakterize olmuşlardır. Basit tip vokal tiklere burun çekme, öksürme, havlama gibi örnekler verilebilmektedir. Karmaşık yapılı vokal tiklere ise toplum içinde kullanılması uygun olmayan sözler sarf etme davranışı olan koprolali ve duyulan ögeleri tekrarlama davranışı olan ekolali örnek verilebilmektedir. Bu ve bunun gibi tikler genelde bireylerin sosyalleşmesini olumsuz etkilemektedir.

Motor ve vokal tikler bireyi 1 yıldan daha uzun süre etkiler ve tiklerin bireyi etkilemediği süre 3 aydan kısa sürer. Burada karakterize özellik motor veya vokal tiklerin tek ya da çoğul olarak olmasıdır ancak ikisi aynı anda bir arada görülmemelidir. Motor ve vokal tikleri Tourette Sendromu’ndan ayıran en temel özellik budur.

Başka Türlü Adlandırılamayan Tik Bozukluğu

Herhangi bir tik bozukluğu tanısı ölçütüne uymayan tiklerin görüldüğü tik bozuklukları bu kategoride yer almaktadır. Birey 18 yaşını geçtikten sonra veya 1 aydan daha az görülmektedirler.

Geçici Tik Bozukluğu

Gelip geçici tikler de denen bu tik tipinde bir ya da birden fazla motor ve/veya vokal tikler görülmektedir. Art arda 12 aydan az ancak 1 aydan uzun sürmesi ve neredeyse her gün gözlemlenmesi beklenmektedir. Süreç içinde artış ve azalışlar gösteren basit tip tiklerdendir. En büyük sebepleri arasında stres ve çevreye bağlı etkenler bulunmaktadır.

Tik Hastalıkları Belirtileri Nelerdir?

Tikler genel anlamda bireylerin kontrol edemediği tekrar eden hareket ve sesler olduklarından tanıma uygun davranışların gözlenmesi tik hastalıklarının belirtileri olabilmektedir. Ancak özellikle Tourette Sendromu ile karakterize birtakım belirtiler mevcuttur. 

Tourette Sendromu, hafif veya yoğun tikler olacak şekilde görülebilmektedir. 1-2 saniyeden daha uzun sürmeyen hafif tikler kendilerini çok belli etmeyebilmektedirler. Ancak bazıları uzun süren ve belirgin tiklerdir. 

Tourette Sendromu’na ve diğer tik bozukluklarına ait belirtiler aşağıda verilmiştir:

• Göz hareketleri (göz kırpma ya da göz devirme gibi)
• Eğilme ya da zıplama gibi fiziksel hareketler
• Nesnelere temas etme ve onları koklama
• Havlama, çığlık gibi sesler çıkarma
• Uygunsuz söylemlerde bulunma
• Omuz hareketleri (silkme gibi)
• Titreme ve dokunma
• Taklitte bulunma
• Yüzde seğirme
• Diş hareketleri
• Baş hareketleri
• Öksürme
• Üfleme

Tik Hastalıklarının Nedenleri Nelerdir?

Tiklerin ortaya çıkmasındaki sebepler henüz kesin bir şekilde belirlenememiştir. Ancak yapılan araştırmaların işaret ettiği bazı nedenler mevcuttur. 

Genetik Sebepler: En temel etkenler arasında genetik ve kalıtsal özelliklerin yer aldığı düşünülmektedir. Ailesinin geçmişinde tik bozukluğu veya Tourette Sendromu hikayesi olan bireylerde tik bozukluklarına ve özellikle Tourette Sendromu’na rastlanma ihtimalinin daha fazla olduğu görülmüştür.

Çevresel Sebepler: Stres, kaygı, yorgunluk, adrenalin, sosyal çevrenin kişide yarattığı endişe ve baskı gibi bazı çevresel etkenler de bireylerin tik geliştirmesine sebep olabilmektedir. Çevresel ve sosyal sebeplere diğer örnekler aşağıda belirtilmiştir:

• Hane içinde meydana gelen anlaşmazlıklar ve problemler
• Bireyin çevresiyle karşılaştırılması 
• Fazla baskıcı ve kontrollü tutum
• Güven vermeyen ortam

Vücudun İşleyişinde Meydana Gelen Bazı Sorunlar: Yapılan araştırmalara göre beyinde gözlenen bazı hasarlar da tiklere sebebiyet verebilmektedir. Serotonin, dopamin gibi hormonların salgılanmasında yaşanan problemler başta Tourette Sendromu olmak üzere tik bozukluklarının görülmesine yol açabilmektedir. 

Psikolojik Rahatsızlıklar: Bazı mental hastalıkların da tikleri tetiklediği düşünülmektedir. Bu hastalıklar Hiperaktivite ve Dikkat Bozuklukları, Obsesif Kompulsif Bozukluklar ve Uyku Bozuklukları şeklinde sıralanabilmektedir. 

Tik Hastalıkları Teşhisi

Doktorların tiklerin tanısını koyabilmeleri bazen zorlayıcı olabilmektedir. Çünkü tikleri ölçümleyebilecek ve somut bir sonuç elde edilebilecek bir yöntem bulunmamaktadır. 

Tıbbi Öykü: Hastanın şikayetlerinin ve sahip olduğu semptomların ne kadardır sürdüğünün, şiddetinin ve sıklığının ne olduğu bilgisinin toplandığı kısım anamnez yani hastanın tıbbi öyküsüdür. Tik bozukluklarının doğru bir şekilde teşhis edilebilmesi için bireylerde istemsiz tekrarlayan hareket ya da seslerin ne kadar süreyle, ne sıklıkla ve ne şiddette görüldüğünün öğrenilmesi gerekmektedir. Ayrıca kişinin mental hastalıklarının öyküsü de doktorlar için önem arz etmektedir. 

Görüntüleme Yöntemleri: Tik bozuklukları kan veya idrar testi gibi somut sonuç veren testlerle ölçümlenememektedir. Ancak şiddeti yüksek durumlarda tomografi (vücuttaki organların özel bir röntgen ışınıyla ayrıntılı bir şekilde taranmasına olanak sağlayan görüntüleme yöntemi) ve EEG (beyin içindeki elektrik dalgalarının cihaz eşliğinde ölçümlenmesi) gibi görüntüleme araçlarından yararlanılabilmektedir.

Tik Hastalığının Tedavisi Nedir? 

Tik bozuklukları için kullanılan bazı tedavi yöntemleri mevcuttur.

Bekle Gör Yöntemi: Süreğen hale gelmiş, başka rahatsızlıklarla birlikte gözükmeyen, kişinin sosyal yaşantısını etkilemeyen ve başka problemlere sebep olmayan tik bozukluklarında “bekle gör yöntemi” uygulanmaktadır.

Alışkanlık Düzeltme Terapisi: Orta şiddetteki tik hastalığı tedavisinde “alışkanlık düzeltme terapisi” kullanılmaktadır. Alışkanlık düzeltme terapisi ile her tike farklı bir yaklaşım uygulanır. Tik kompleks değilse hızlı sonuçlar alınabilmektedir.

Tikler süreç içinde kendi kendine artış ve azalış eğiliminde olduklarından tik bozukluklarında meydana gelen iyileşmelerin tedavi kaynaklı mı yoksa kendiliğinden mi olduğundan emin olmak neredeyse mümkün olmamaktadır. 

Çocuklarda Tik Bozuklukları

Tik bozukluklarının büyük bir çoğunluğu kendini çocuklukta göstermeye başlar. Tikler kısa süreli veya uzun süreli olabilmektedir. Kısa süreli yani geçici olan tikler bir yıl ve daha az süreli olurlar. Kısa süreli tiklere çocuklarda sıkça rastlanmaktadır. Çocukların yaklaşık %12’lik kısmında 3 ile 10 yaş aralığında rastlanır. Ancak bu söz konusu tikler bir yıldan uzun süre varlığını göstermeye devam ederse bu tiklere artık tik bozukluğu denmesi gerekmektedir. 

Bireylerde çocukluk çağında ortaya çıkan tiklerin geneli erişkinliğe kadar yok olur, bazıları erişkinlikte de kendini göstermeye devam edebilmektedir. Genetik ve sosyal diğer sebeplere ek olarak çocukluk çağındaki bireylerde tik bozukluğuna yol açan bazı sebepler aşağıda listelenmiştir: 

• Çocukluk çağındaki bireyin çevresinin devamlı tikleri ile ilgili yorumda bulunması 
• Çocukluk çağındaki bireyden kapasitesinden fazla beklenti içinde olunması
• Çocukluk çağındaki bireyin devamlı eleştirilmesi
• Çocuğun yetersiz ilgi ve sevgi görmesi
• Kardeşler arası kıskançlık

Çocuğun tik davranışları sergilemesini takiben tiklerin kalıcı veya geçici olmasında çocuğun hayatındaki yetişkinler olan anne, baba ve öğretmenin çok önemli rolleri bulunmaktadır. Bu yetişkin bireyler, çocuk için endişe duymakta ve çocuğun davranışlarını yönlendirmektedirler. Bu kişilerin, çocukluk çağındaki bireyleri devamlı uyarması ve yönlendirmeye çalışması çocuğun tiklerinin kalıcı olmasına sebep olabilmektedir. 

Ebeveynlerinin endişesinden baskı duyan çocuk tiklerini kontrol altında tutmaya çabalar ve baskıdan kaynaklı duyduğu gerginlik tik davranışlarının daha sık tekrarlanmasına sebep olur. Bu süreçte çocuğun tiklerinin kontrol altına alınabilmesi noktasında ebeveynler ve okul arasındaki koordinasyon büyük önem taşımaktadır. Çocukluk çağındaki bireye sahip olduğu tikler sebebiyle kızılmaması gerekmektedir. 

Tik Hastalıkları için Hangi Doktora Gidilir?

Bireyin sahip olduğu tik bozukluğunun hem nörolojik hem de psikolojik nedenleri olabilmektedir. Bu noktada tik hastalıklarından şüphe duyulduğunda bir Nöroloji Uzmanından destek alınması gerekmektedir. 

Nöroloji ile beraber gerekli durumlarda Psikiyatri Bölümünden de destek alınabilmektedir. Yukarıda verilen belirtilere sahip olduğunu düşünen bireyler hızlı sonuç alabilmek adına muayene ve teşhis için vakit kaybetmeden hekimlere başvurulmalıdır.