Hemiparezi

Hemiparezi Nedir? 

Hemiparezi vücudun bir yarısında istemli hareketlerde kayıp ve kas kuvvetinde azalmadır. 

Hemiparezi oluşumunun nedeni bir tıkanıklık veya daralma sonucu beyne kan akışının bozulması veya bir bölgedeki kanamadır. Beyni besleyen damarları tıkayan pıhtılar, tümörler, kafa travmaları, anevrizmalar gibi pek çok durum beyne kan akışının bozulmasına veya beyin kanamasına yol açabilir. Bunun sonucu olarak da hastalarda hemipleji, konuşma bozukluğu, yutma bozukluğu, görme bozukluğu, denge kayıpları, bilinç kaybı gibi pek çok bulgu açığa çıkabilir. Vücudun bir yarısında kas kuvvetinin ve istemli hareketlerin azalmasıyla seyreden hemiparezi tablosu da hastanın etkilenimine bağlı olarak ortaya çıkan bulgulardan biridir. Vücudun bir yarısını etkilemesi bakımından hemiplejiyle benzer özellik taşır.  

Hemipleji ve hemiparezi arasındaki fark ise hemiplejide vücudun bir yarısının felç olması yani kaslarının kasılamamasıdır. Bu bağlamda hemipareziden ayrılır. 

Belli bir bölgedeki kas kuvvetinde azalmaya parezi denir. Etkilediği bölgelere göre pareziler adlandırılabilir. Tek bacak veya koldaki kas kuvvetinde azalma monoparezi, iki bacakta birden olursa paraparezi, kol ve bacaklardan üçünde birden olursa triparezi, kolun veya bacağın ikisinde birden olursa kuadriparezi olarak adlandırılır. Hemiparezideyse vücudun bir yarısı etkilenir. Sol hemiparezi veya sağ hemiparezi şeklinde görülebilir. 

İster sağ olsun ister sol hemiparezi yönetimi, teşhis ve tedavisi dikkate alınmalıdır. Kas güçsüzlüğü ve hareket kayıpları olan hastalar bir doktora başvurarak problemin nedenini öğrenmeli ve tedaviye başlamalıdır. Hemiparezide erken tedavi başarı şansını arttırabilir. 

Hastaların yeme- içme, banyo yapma, araç kullanma, diş fırçalama gibi aktiviteleri hemiparezi yüzünden etkilenebilir, hastalar bu aktiviteleri yapmakta güçlük çekebilir. Hemiparezi için ilaç tedavisinin yanında fizik tedavi de önemlidir. Fizik tedavi hastaların günlük yaşam aktivitelerini yapabilmelerine, fonksiyonelliklerini geri kazanabilmelerine yardımcı olur.

Özellikle ilk 6 ay hastaların genel sağlık durumuna daha çok dikkat etmeleri, ilaçlarını düzenli kullanmaları ve fizik tedavi seanslarını ihmal etmemeleri gerekir. 

Hemiparezi Belirtileri Nelerdir?

Hemiparezi beynin etkilendiği hastalıklar veya travmalar sonucunda oluşmaktadır ve vücudun bir yarısını etkilemektedir. 

Hemiparezi belirtilerinin bazıları şunlardır:

Vücudun bir yarısında,

• Kuvvet kaybı
• Kas güçsüzlüğü
• İstemli hareketlerde başarısızlık
• Hareket kayıpları
• Kol ve bacakta güçsüzlük
• Yüz felci 

Beyin kanamasına, lezyonlar veya beyne kan akışının bozan durumlar hemiparezi oluşumuna neden olduğu gibi çok çeşitli başka bulgular da oluşabilir. Bunlardan bazıları solunum güçlüğü, bilinç bozukluğu, bilinç kaybı, dilde peltekleşme, konuşma bozukluğu, yutma bozukluğu, görme bozukluğu, spastisite, denge kayıpları gibi problemlerdir. 

Hemiparezi Nedenleri Nelerdir? 

Beyni besleyen damarlardaki daralmalar, pıhtı oluşumu beynin bazı bölgelerinin beslenememesine neden olur ve hemipareziye yol açabilir.

Beyin kanaması, kafa içi kitleler ve kafa travmaları da hemiparezi oluşumuna neden olabilir. 

Hemipareziye yol açabilecek durumlar kısaca şöyle sıralanabilir: 

• Damar tıkanıklığı
• Beyin kanaması
• Kafa travması
• Ensefalit
• Anevrizmalar
• Serebrovasküler olay
• Geçici iskemik atak
• Kafa içi kitleler
• Beyin enfarktüsü
• Serebral Palsi( beyin felci)
• Enfeksiyonlar 

Hemiparezi oluşumunun nedenlerinin yanında buna zemin hazırlayan bazı risk faktörleri de vardır.

Yaş, cinsiyet, ırk, aile hikayesi değiştirilemeyen risk faktörleridir.

Bunların yanı sıra şeker hastalığı, yüksek tansiyon, hiperlipidemi (kan yağlarının yüksekliği), sigara kullanımı, önceden inme veya geçici iskemik atak geçirme, kalp hastalıkları gibi değiştirilebilen risk faktörleri de vardır. 

Hemiparezi Teşhisi 

Hemiparezi tablosuna neden durumun teşhisinde için hastanın genel sağlık durumu değerlendirilir, kontrol altına alınır, hasta hikayesi alınır, nörolojik değerlendirme yapılır. Gerekli durumlarda bilgisayarlı tomografi( BT) ile görüntüleme ve elektroensefalografi(EEG) ye başvurulur. 

Genel sağlık durumu değerlendirilmesi: Hastanın genel sağlık durumu değerlendirilir, vital bulgular takip edilir, kan tahlili, EKG ölçümleri yapılır, tıbbi özgeçmişi alınır. Hasta sahip olduğu kalp ve damar hastalıkları, tansiyon, diyabet gibi hastalıklar açısından değerlendirilir. Hastanın geçirdiği ameliyatlar ve ailesel hastalık geçmişi hakkında bilgiler edinilir. Hastanın önceden geçirdiği geçici iskemik ataklar önemli bir risk faktörüdür. Hemiparezi tablosu gelişmeden önce hastanın geçirdiği geçici iskemik atak, hastanın baş dönmesi, denge bozukluğu, çift görme gibi rahatsızlıklarının varlığı teşhis ve tedavi için önemlidir. 

Nörolojik değerlendirme: Hemiparezi bir hastalık veya durum sonucu oluşmuş bulgulardan biridir. Bunun için hemiparezi hastalarında detaylı bir nörolojik değerlendirme yapılır. Görme bozuklukları, yutma bozukluğu, ses- konuşma bozukluğu, spastisite görülebilecek bazı nörolojik bozukluklardandır. 

Nörolojik muayenenin bazı bileşenleri şunlardır: 

• Bilinç durumu değerlendirmesi
• Kafa çiftlerinin değerlendirilmesi
• Duyu değerlendirmesi
• Derin tendon refleksleri ve yüzeyel reflekslerin değerlendirilmesi
• Patolojik reflekslerin değerlendirilmesi
• Kornea ve ışık reflekslerinin, pupillerin değerlendirilmesi

Elektroensefalografi (EEG): Elektrofizyolojik değerlendirme yöntemlerindendir. Epilepsi nöbetlerinin görüldüğü hastalara uygulanır. 

Bilgisayarlı Tomografi( BT) İle Görüntüleme: Nörolojik etkilenimleri gözlenen hastalarda hasarlı bölgeyi saptamak amacıyla bilgisayarlı tomografiyle görüntülemeye başvurulur. Tomografide beyaz renkli bölgeler kanama varlığını, siyah renkli bölgeler o kısımda kan akışının bozulduğunu gösterir. 

Hemiparezi hastalarında nörolojik değerlendirme, görüntüleme yöntemleri, hastalık hikayesinin alınması teşhis için gerekli değerlendirmelerdir.

Ancak bu hastalara teşhis konduktan sonra tedavi sürecinin çok yönlü başarısı için hastaların fonksiyonel değerlendirmesi, psiko- sosyal açıdan değerlendirilmesi, hastanın günlük yaşam aktivitelerindeki kısıtlılıklarının belirlenmesi de önemlidir 

Fonksiyonel değerlendirme: Hastanın fonksiyonel becerilerinin değerlendirmesi, günlük yaşam aktivitelerindeki becerileri, eklem hareket açıklıklarının, yürüme gibi fonksiyonlarının değerlendirilmesini içerir.  Fonksiyonların fiziksel muayene ile değerlendirilmesinin yanı sıra değerlendirme ölçekleriyle de ölçülmesi hastanın bağımsızlığı hakkında bilgi verir. 

Fonksiyonel değerlendirme ölçekleri:

• Barthel indeksi
• Fonksiyonel bağımsızlık ölçeği

Yaşam kalitesi anketleri:

• SF-36 Ölçeği
• Nottingham sağlık profili 

Psiko- sosyal değerlendirme: Hemiparezi gibi bulguların gelişmesine neden olan beyin kanaması gibi bir durum hastaları çok yönlü olarak etkileyebilir. Hastalarda depresyon, hafıza problemleri ve sosyal problemler meydana gelebilir. Hastaların psiko-sosyal açıdan da değerlendirilmesi gerekebilmektedir. Beck depresyon ölçeği psikolojik değerlendirmeler için sıkça uygulanan bir testlerden beridir.

Hemiparezi Tedavisi

Hemiparezi tedavisi hemipareziye neden olan durum veya hastalığın tedavi edilmesi ve hastanın fonksiyonelliğinin arttırılması şeklindedir. Hastalardaki fonksiyonel yetersizlik etkilenimin şiddeti ve yerine göre değişebilmektedir. 

Tedavi sonrasında fonksiyonların geri kazanılmasında hastanın yaşı, fonksiyonel hedefleri, psikolojik durumu, kognitif becerileri, eğitim ve sosyo- ekonomik düzeyi etkilidir. Bunların yanı sıra hastanın tedaviye başlama süresi de oldukça önemlidir. Erken dönemde iyileşme daha iyi gerçekleşmektedir. 

Hemiparezi bulgusuyla hastaneye başvuran bir hasta için öncelikle hastanın genel sağlık durumunu kontrol altına almak ve kötüleşmesini engellemek hedeflenir.   

İlaç tedavisine pıhtı oluşumunun engellenmesi, varsa kanamayı kontrol altına almak, kan basıncının artmasını önlemek amaçlarıyla başlanır. Pıhtı oluşumunu önleyici ilaç tedavisi, tansiyonu düzenleyen ilaç tedavisi uygulanır. 

Cerrahi tedavi kanama veya damar tıkanıklığı gibi bir durum sonrası gerekli görülürse hasta ameliyat edilebilir. 

Fizik tedavi hemiparezinin tedavisinde hastanın eski fonksiyonelliğine dönebilmesi için önemli bir yere sahiptir. Fizik tedavi fonksiyonelliği tekrar kazandırmayı hedefler. Ancak bunu sadece fiziksel açıdan düşünmemek gerekir. Rehabilitasyon programları hem motor hem de duyusal işlevlere yönelik hazırlanır. Nöroplastisite adı verilen santral sinir sisteminin uyum sağlama, yapılanma becerileri fizik tedavi ve egzersizler sayesinde gelişmektedir. 

Nörolojik rehabilitasyonda kullanılan bazı fizik tedavi yöntemleri şunlardır :

• Hasta eğitimi: yatak içi pozisyonlama ve hasta ve sağlam tarafa dönme, yataktan- sandalyeden kalkma gibi beceriler öğretilir. Ev ve iş yeri düzenlemeleri önerilir. Hasta eğitimi hastaların günlük yaşam aktivitelerindeki başarısını arttırır. 
• Egzersiz: Nörolojik rehabilitasyonda en sık yararlanılan fizik tedavi yöntemidir. Yatak içinde, oturmada, ayakta, mat üzerinde, denge tahtası üzerinde, paralel barlarda egzersizler yapılır. Kalça ve gövde kontrolüne yönelik egzersizler, üst ekstremite egzersizleri, kürek kemiği mobilizasyonu, solunum egzersizleri, diz düzeltme, köprü kurma gibi egzersizler nörolojik rehabilitasyonda sık kullanılan egzersizlerdendir.
• Mat egzersizleri: Egzersiz matının üzerinde ağırlık aktarma, adım alma, diz üzerinden ayağa kalkma gibi egzersizler fizyoterapist yardımıyla yapılır.
• Denge egzersizleri: Statik ve dinamik dengeye yönelik egzersizler reçete edilir. Denge tahtasından sıkça yararlanılır.
• Fonksiyonel egzersizler: Merdiven inip çıkma eğitimi gibi fonksiyonlara yönelik egzersizler verilir.
• Elektroterapi uygulaması
• Faradik akım
• Konvansiyonel tens
• Fonksiyonel elektrik stimülasyonu
• Emg biofeedback
• Galvanik stimülasyon
• Duyu eğitimi
• Maniplasyon ve mobilizasyon teknikleri, tıbbi masaj
• Yürüyüş eğitimi: Sağlıklı ve normal bir yürüyüş paterni kazanmak amacıyla yürüyüş eğitimi verilir. Yürüyüşün duruş ve sallanma fazına yönelik egzersizler verilir.

Hemiparezi Tedavi Edilmezse  

Hemiparezi beyni besleyen damarların tıkanması, yırtılması gibi sebeplerle oluşan klinik tablonun bulgularından biridir.

Bu duruma yol açan hastalık tedavi edilmezse: kafa içi basınç artışı, beyin ödemi, epilepsi nöbeti, bilinç bulanıklığı gibi komplikasyonlar oluşabilir. 

Bunların yanı sıra hemiparezi oluşmuş hastaların gerekli medikal tedaviyi almaları ve düzenli olarak fizik tedavi görmeye ihtiyaçları vardır. 

Hemiparezi tedavi edilmezse:

• Yürüyüş problemleri
• Postür bozuklukları
• Günlük yaşam aktivitelerinde etkilenme
• Sosyal hayata katılımın azalması
• Psikolojik problemler
• Fonksiyonel kayıplar
• Bağımsızlığın azalması gibi çok çeşitli problemler görülebilir. 

Hastalar fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden etkilenir. 

Hemipareziye Ne İyi Gelir? 

Hemiparezi tablosu bulunan hastalar öncelikle doğru tedaviye kısa sürede ulaşmalı ve tedavilerini aksatmamalıdır. Doktorun önerdiği ilaçları düzenli olarak kullanmalı, önerilere uymalı ve fizik tedaviye önem vermelidirler. İyileşme devam eden süreç içerisinde gelişmeye başlayacaktır, özellikle ilk 6 aylık süreç önemlidir. 

Hemiparezi hastaları için bazı öneriler kısaca şöyle sıralanabilir:

• Tedaviye gecikmeden başlamak
• Egzersiz alışkanlığı
• Sağlıklı beslenme alışkanlığı
• Fizik tedavi
• Duyu girdisi
• Denge egzersizleri
• Kan basıncı kontrolünü sağlamak
• Kan şekeri kontrolünü sağlamak
• Doktorun reçete ettiği ilaçları düzenli kullanmak( antikoagülan, tansiyon ilaçları vb.) 

Hemipareziye Ne İyi Gelmez?

Kalp hastalıkları, şeker hastalığı, hiperlipidemi, yüksek tansiyon gibi hastalıklar hem hemiparezi oluşumu için risk faktörü olabilir hem de hemiparezi tablosu geliştikten sonra bu hastalıkların kontrol altında tutulmasına dikkat edilmesi gerekir.

Sigara kullanımı, sağlıksız beslenme, düzensiz bir yaşam biçimi gibi sağlıksız alışkanlıklar da hastalığa zemin hazırlayabilir ve iyileşme sürecini olumsuz etkileyebilir. 

Hemipareziye iyi gelmeyen durumlar kısaca şöyle sıralanabilir: 

• Yüksek tansiyon
• Kalp hastalıkları
• Şeker hastalığı
• Hiperlipidemi( kan yağlarının yüksekliği)
• Sigara kullanımı
• İleri yaş
• Sağlıksız beslenme
• Genetik yatkınlık
• Obezite
• Hareketsizlik
• Alkol kullanımı
• Madde bağımlılığı
• Tedaviye geç başlamak 

Hemiparezi İlaçları 

Hemiparezi bulgusuyla başvuran hastalarda teşhis sonrası pıhtılaşmayı engellemek amacıyla ilaç tedavisine başlanır. Trombolitik ilaç tedavisi, antikoagülan ve antiplatelet ilaçlar tedavide sıkça kullanılır. 

Hemiparezi tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar kısaca şöyle sıralanabilir: 

Trombolitik ilaç tedavisi: Damar tıkanıklığına neden olan pıhtıyı çözme etkisi olan ilaçlar erken dönemde hastaya verilir. İntravenöz doku plazminojen aktivatörü sıkça kullanılır. Bunun yanı sıra heparin, prokinaz gibi ilaçlar da kullanılır. 

Pıhtılaşma önleyici ilaç tedavisi: Asprin, tiklopidin gibi antiplatelet ilaçlar veya heparin, warfarin gibi antikoagülan ilaçlar kan pıhtılaşmasını önleyici olarak kullanılır. Bazı ilaçların kanama varlığında kullanımı önerilmez. 

Bunların yanı sıra epileptik nöbet geçiren hastalar için antiepileptik ilaç tedavisi uygulanabilir. Tansiyonu kontrol altında tutmak için kan basıncını düzenlemeye yardımcı tansiyon( antihipertansif) ilaçları verilebilir.   

Hemiparezi tedavisinde kullanılacak ilaçlar doktor tarafından hastanın belirti ve ihtiyaçlarına yönelik reçete edilir ve hastalar kontrollerle takip edilir. Hastaların hastaneden çıktıktan sonra da kullanacağı tüm ilaçlar için doktora danışması gereklidir. Sadece doktorun reçete ettiği ilaçlar kullanılmalıdır. Bilinçsizce kullanılan ilaçların faydadan çok zararının dokunabileceği unutmamalıdır.

Hemiparezi Ameliyatı 

Damar içinde oluşan pıhtılar damar tıkanıklığına neden olabilir ve damar tıkanıklığı beynin kan akışını bozabilir. Pıhtı için ilaç tedavisi uygulanmasına karşın bazı vakalarda kan akışını düzenleyebilmek pıhtının kaldırılması gerekebilir. Bu gibi durumlarda hastalara cerrahi tedavi uygulanabilir. 

Karotis endarterektomisi uygulanan ameliyat seçeneklerinden biridir. Karotis endarterektomisi beynimizi besleyen şah damarının tıkanıklığında uygulanır. Bu yöntemle şah damarında oluşan pıhtı alınarak tıkanıklık ortadan kaldırılır. 

Anjiyoplasti de tıkanık damarlar için uygulanan bir endovasküler cerrahi yöntemidir.

Balon anjiyoplasti adı verilen yöntem ile tıkanık damara kateter sokulur ve şişirilerek damar genişletilir. Böylece tıkanıklık çözülmüş olur. Doktor gerekli görürse tıkanıklığın yeniden oluşması riskine karşı tıkalı damara stent uygulayabilir. 

Çocuklarda Hemiparezi

Çocuklardaki hemiparezinin en yaygın nedeni serebral palsi olmaktadır. Serebral palsi beynin etkilenmesi ile oluşan kalıcı bozukluktur. Hamilelik döneminde, doğum sırasında veya doğum sonrasında oluşabilir. Doğumdaki travmalar, zor doğum ve erken doğum sık görülen sebeplerindendir. Bunların haricinde enfeksiyonlar, bebeğin oksijensiz kalması, doğum sonrası travmalar, metabolik hastalıklar serebral palsi oluşumunda rol oynayabilir.

Serebral palsinin birçok çeşidi vardır. Spastik, diskinetik, ataksik, mikst ve hipotonik tipleri vardır. Spastik tip serebral palside kas gerginliği( kas tonusu) artar ve spastisite görülür. Serebral palsinin en yaygın görülen çeşididir. Beynin bazı bölgelerindeki hasarlar veya kanamalar çocukta vücudun bir tarafında kas güçsüzlüğü, kuvvet kaybı, istemli hareketlerde azalmaya neden olan spastik hemiparezi tablosunun oluşmasına neden olur. Spastik serebral palsili çocuklarda özellikle kol ve bacak kaslarındaki spastisite zorlayıcı olmaktadır. Çocuklarda kas kuvvet dengesizlikleri, hareket ve yürüyüş problemleri, postür bozuklukları, denge problemleri sık görülür. Çocuklarda hemiparezinin tedavisi teşhisten itibaren düzenli olarak doktor kontrolünde çocuğun gelişiminin takip edilmesi, buna yönelik uygulanan tedaviler ve fizik tedavidir

Hemiparezi için Hangi Doktora Gidilir?

Vücudunun bir tarafında güçsüzlük, kuvvet kaybı, hareket etmede zorluk gibi şikayetleri bulunan hastalar vakit kaybetmeden bir hastaneye başvurmalıdır. Hastanede öncelikle hastanın hayati fonksiyonları değerlendirilerek kontrol altına alınır. Hastanın değerlendirilmesi ve tedavi sürecinde farklı branşlarda uzmanlaşmış doktor ve sağlık çalışanları yer alabilir.  

Hastalığın teşhis edilmesi ve tedavisinde nöroloji uzmanı ve/ veya beyin cerrahisi uzmanı görev alır. Hastalara ilaç tedavisi ve/ veya cerrahi tedavi uygulanır. Bunların yanı sıra hemiparezi hastaları hastanede kaldığı süre boyunca ve taburcu olduktan sonra fizik tedaviye ihtiyaç duyar. Doktorun yönlendirmesiyle fiziksel tıp bölümüne başvurup fizik tedaviye başlarlar. Fizyoterapist tarafından fizik tedavi yöntemleri uygulanır.