Serebral Palsi

Serebral Palsi (Beyin Felci) Nedir?

Serebral palsi hareketi, kas tonusunu veya duruşu etkileyen bir grup bozukluktur. Bu hastalıkta ilk olarak görülebilen durumlar hastanın duruşunda ve hareketlerinde bozulma olması gibi durumlardır.

Olgunlaşmamış beyinde gelişirken, çoğunlukla doğumdan önce meydana gelen hasardan kaynaklanır. İlerleyici bir durumu yoktur. Örneğin bu kişilerin belirtilerinin daha kötüye gitmesi veya daha kötü bir tablonun ortaya çıkması durumu oluşmaz. Beyin hasarı kalıcıdır fakat ilerlememektedir.

Bu kişilerde bu durumlar (hareket bozukluğu, duruş bozukluğu, işitme bozuklukları, nörolojik sıkıntılar) kalıcıdır. Serebral palsili kişilerin belirtileri daha çok, bebeklik veya okul öncesi yıllarda ortaya çıkar.

Genel olarak serebral palsili kişilerde anormal refleksler meydana gelir. Ekstremitelerde (kol, bacak gibi) ve gövdede kayma görülür, gövde de sert olur. Anormal duruş, istemsiz hareketler, kararsız yürüme gibi değişik hareketlere neden olur.

Serebral palsili kişilerde yutma ile ilgili sıkıntılar ön plandadır. Bu hastalar gözlerini bir yere odaklayamazlar, bundan dolayı da göz kaslarında dengesizlik olabilir.

Serebral palsinin fonksiyon üzerindeki etkisi büyük ölçüde değişir. Ama etkilenen bazı kişiler yürüyebilir. Bazı insanlar normal veya normale yakın akıl gösterir, ancak bazılarının zihinsel engelleri vardır. Epilepsi, körlük veya sağırlık da olabilir. Ayrıca bu kişiler kas sertlikleriyle kendilerini gösterebilir. Bu kas sertliğinden dolayı eklemlerini rahat hareket ettiremezler ve hareketleri büyük ölçüde kısıtlanır.

Serebral Palsi (Beyin Felci) Belirtileri

Serebral palsili kişilerde hareket ve koordinasyon (denge) bozuklukları ön plandadır. Sert kaslar, sert kas tonusunda değişiklikler, abartılı refleksler görülür. Denge eksikliği ve kas koordinasyon bozukluğu da belirtilerindendir. Ayrıca bu kişilerde titreme görülür ve istemsiz hareketler eşlik eder.

Hareket problemleri olduklarından dolayı yavaş hareket ederler. Kollarını yukarı kaldırma hareketi, oturma hareketleri sıkıntılıdır. Motor becerilerinde gecikmeler vardır. Yani ince motor becerileri gelişmemiştir. Bu kişiler genelde vücudunun tek tarafını tercih ederler.

Bu kişilerin ciddi yürüme problemleri vardır. Yürümede çok fazla zorluk çekerler. Bu kişilerde farklı yürüyüş tipleri görülmektedir. Özellikle çömelmiş yürüyüş ön plandadır. Ayrıca geniş, makas benzeri ve asimetrik yürüyüş tipleri görülmektedir.

Aşırı salya akmaları mevcuttur ve yutma güçlükleri yaşanır. Bebeklerde emme zorluğu vardır. Genel olarak yeme zorluğu vardır. Konuşma gelişiminde gecikmeler görülür ve konuşma güçlükleri ile konuşma bozuklukları görülür. Bu kişiler herhangi bir şeyi öğrenmede zorluk çekerler. Bu kişilerde nöbet geçirme olayı da vardır.

Serebral palsi tüm vücudu etkileyebileceği gibi vücudun sadece bir tarafını da etkileyebilir. Bu kişilerde olan beyin bozukluğu ilerleyemeyeceği için zamanla kötüleşme durumu da görülmez. Yani yaş arttıkça belirtilerde kötüleşme meydana gelmez.

Bununla birlikte, çocuk büyüdükçe, bazı belirtiler az çok belirginleşebilir. Tedavi edilmezse kas kısalması ve kas sertliği görülebilir. Serebral palsi ile ilişkili beyin anormallikleri de dahil olmak üzere diğer nörolojik sorunlara neden olabilir.

Bu sorunlar şu şekildedir:

• Görme ve işitme güçlüğü
• Zihinsel engeller
• Nöbetler
• Anormal dokunma veya ağrı algıları
• Ağız hastalıkları
• Ruh sağlığı koşulları
• İdrarını tutamamak

Genel olarak serebral palsi hastalarında sıklıkla eşlik eden bulgular:

• Zihinsel sorunlar
• Nöbet
• Görme bozuklukları
• İşitme bozuklukları
• Konuşma bozuklukları
• Solunum yetersizliği
• Davranış sorunları

Ayrıca bağırsak-mesane sorunları, mide sorunları, yutma-emme yetersizliği de eşlik edebilir.

Serebral Palsi (Beyin Felci) Nedenleri Nelerdir?

Serebral palsinin nedenleri 3 gruba ayrılabilir.

Doğumdan önce meydana gelen nedenler

• Eşlerin akraba olmasından kaynaklanan genetik hastalıklar
• Kan uyuşmazlığı sonucu ağır yenidoğan sarılığı
• Anne adayının doktor kontrollerine gitmemesi ve muayene olmaması
• Annenin geçirdiği kızamıkçık, suçiçeği gibi hastalıklar
• Anne adayının geçirdiği kazalar
• Gebelikte kanama meydana gelmesi
• Preeklampsi-eklampsi (gebelikte kan basıncının beklenen değerden daha yüksek olması veya daha düşük olması durumu)
• Anne adayının kullandığı ilaçlar

Doğum esnasında meydana gelen nedenler

• Bebeğin erken veya geç doğmuş olması
• Bebeğin kilosu olması gerekenin altında olması
• Doğum esnasında morarma gibi durumların meydana gelmesi

Doğum sonrası meydana gelen nedenler

• Bebeklik döneminde oksijensiz kalma
• Enfeksiyon
• Beyin hasarı
• Bebeklikte yaşanan travmalar
• Yüksek ateşli hastalık
• Beyinde iltihap (ensefalit)
• Zehirlenmeler
• Tümörler
• Hipoglisemi
• Hiperbiliribunemi

Serebral palsi, çoğunlukla çocuk doğmadan önce beyin gelişimindeki bir anormallik veya bozulmadan kaynaklanır. Çoğu durumda nedeni bilinmemektedir.

Beyin gelişimi ile ilgili sorunlara yol açabilecek faktörler şunlardır:

• Gen mutasyonları
• Gelişmekte olan fetüsü etkileyen anne enfeksiyonları
• Gelişmekte olan beyinde kan akışının bozulması (fetal inme)
• Rahimde veya doğumda beyinde kanama gerçekleşmesi
• Beynin içinde veya çevresinde iltihaplanmaya neden olan bebek enfeksiyonları
• Motorlu taşıt kazası veya düşmesinden kaynaklanan bir bebekte travmatik kafa travması

Doğumla ilgili asfiksi (oksijen yetersizliğinden kaynaklanan boğulma) tarihsel olarak düşünüldüğünden çok daha az bir neden olsa da, beyne zor işçilik veya doğumla ilgili oksijen eksikliği serebral palsi oluşum nedenlerindendir.

Genel olarak anne karnındaki çocuğun beyninin hasarlı gelişmesi, yetersiz gelişmesi, doğum sırasında bebeğin beynin yetersiz oksijen alması, yada çocukluğun erken döneminde beyinde hasar bırakan hastalıklar sonucu çocukta beyin hasarı meydana gelir. Beynin hasarlı bölümü klinik sonuçlara yol açar.

Serebral Palsi (Beyin Felci) Risk Faktörleri

Bazı faktörler artmış serebral palsi riski ile ilişkilidir. Anne sağlığında, hamilelik sırasında bazı enfeksiyonlar veya toksik maruziyetler, bebek için serebral palsi riskini önemli ölçüde artırabilir.

Özellikle endişe verici enfeksiyonlar şunlardır:

• Sitomegalovirüs: Bu yaygın virüs grip benzeri semptomlara neden olur ve bir annenin hamilelik sırasında ilk aktif enfeksiyonu varsa doğum kusurlarına yol açar.
• Kızamıkçık: Bu viral enfeksiyon bir aşı ile önlenebilir.
• Herpes: Bu hamilelik sırasında anneden çocuğa geçebilir. Rahim ve plasentayı etkileyebilir. Enfeksiyon tarafından tetiklenen iltihaplanma, doğmamış bebeğin gelişen sinir sistemine zarar verebilir.
• Frengi: Bir enfeksiyon çeşididir. Ama bu hastalık genital yolla geçiş gösterir.
• Toksoplazmozis: Bu enfeksiyon, kontamine (kirlenmiş) gıda, toprak ve enfekte kedilerin dışkısında bulunan bir parazitten kaynaklanır.
• Zika virüsü enfeksiyonu: Maternal (anne kaynaklı) zika enfeksiyonu kafa boyutlarının normalden küçük olmasına (mikrosefali) neden olan bebeklerde serebral palsi gelişmesine neden olabilir.

Serebral Palsi riskini artırabilecek diğer durumlar arasında tiroid sorunları, zihinsel engeller veya nöbetler ve metil cıva gibi toksinlere maruz kalma yer alır.

Serebral Palsi (Beyin Felci) Teşhisi

Serebral palsi belirtileri zamanla daha belirgin hale gelebilir. Bu nedenle doğumdan birkaç ay sonra tanı konmayabilir. Aile doktoru veya çocuk doktoru çocuğun serebral palsi olduğundan şüphelenirse, çocuğun belirtilerini değerlendirecek, büyümeyi ve gelişimi izleyecek, çocuğun tıbbi geçmişini gözden geçirecek ve fizik muayene yapacaktır.

Doktorunuz sizi beyin ve sinir sistemi rahatsızlıkları olan çocukların tedavisi için eğitilmiş bir uzmana (pediatrik nörolog, pediatrik fiziksel tıp ve rehabilitasyon uzmanı veya çocuk gelişim uzmanı) yönlendirebilir.

Doktor ayrıca teşhis koymak ve diğer olası nedenleri dışlamak için bir dizi test isteyebilir. Beyin taramaları bunun başında gelmektedir. Beyin görüntüleme teknolojileri beyindeki hasar veya anormal gelişim alanlarını ortaya çıkarabilir. Bu testler MR (manyetik rezonans) ve kranial (beyin) ultrasonografi şeklindedir.

• MR taraması: Çocuğunuzun beyninin ayrıntılı 3D veya enine kesit görüntülerini üretmek için radyo dalgalarını ve manyetik alanı kullanır. Bir MR sıklıkla çocuğun beynindeki lezyonları veya anormallikleri tanımlayabilir. Bu test ağrısızdır, ancak gürültülüdür ve tamamlanması bir saat kadar sürebilir. Çocuğa önceden yatıştırıcı veya hafif bir genel anestezi uygulanması gerekir.
• Kraniyal ultrason: Bu işlem bebeklik döneminde yapılabilir. Bir kraniyal ultrason, beynin görüntülerini üretmek için yüksek frekanslı ses dalgaları kullanır. Ultrason ayrıntılı bir görüntü oluşturmaz, ancak hızlı ve ucuz olduğu için kullanılabilir ve beynin değerli bir ön değerlendirmesini sağlayabilir.

Serebral palsili kişilerin nöbet geçirebildiği unutulmamalıdır. Bundan dolayı elektroensefalogram (EEG) çekilir. Çocuğun nöbet geçirdiğinden şüpheleniliyorsa, bir EEG durumu daha da değerlendirebilir. Epilepsili bir çocukta da nöbetler gelişebilir. EEG testinde, çocuğun kafa derisine bir dizi elektrot takılır. EEG, çocuğunuzun beyninin elektriksel aktivitesini kaydeder. Epilepside normal beyin dalgası modellerinde değişiklik olması yaygındır.

Aynı zamanda serebral palsili kişilerde teşhisi koymak için laboratuvar testleri de istenmektedir. Kan, idrar veya cilt üzerindeki testler genetik veya metabolik problemleri taramak için kullanılabilir.

Laboratuvar testinde kanın ph düzeyi, BOS’un (beyin omurilik sıvısı) değerlendirilmesi, tiroid fonksiyon testleri, organik amino asitler, laktat- pirüvat, kromozom analizi istenebilir.

Bu kişilere ek olarak bazı testler de yapılmalıdır. Çocuğa serebral palsi teşhisi konulursa, çocuğun diğer durumlarını test etmek için uzmanlara yönlendirilir. İşitme, konuşma, akıl, gelişme, hareket gibi durumları değerlendirmek için ek testler yapılmalıdır.

Nörolojik muayene de yapılır. Bu mental durum ve görme-işitme-konuşma olmak üzere 2 şekilde yapılır. Mental durum değerlendirilirken serebral palsili çocukların çevreyle uyumu gözlenir. Yaşına uygun zihinsel fonksiyonlarının nasıl olduğu değerlendirilir. Her çocuk mutlaka görme ve işitme testlerinden geçmelidir.

Kas gücü ve istemli kas kontrolü yapılır. Serebral palsili çocuk, kaslarını istemli olarak kasıp gevşetemez. Bundan dolayı eklemlerini birbirinden ayrı hareket ettiremez ve tek tek hareket etme özellikleri kalmaz. Buna selektif motor bozukluğu denir. Çocuk bir hareket yapmak istediği zaman ilgili eklemi değil tüm ekstremiteyi hareket ettirir.

Refleksler de kontrol edilir. Tanıda en yararlı refleksler asimetrik tonik boyun ve çapraz ekstansör reflekslerdir.

Yürüme muayenesi ise sıçrama yürüyüşü, oraklama yürüyüşü, bükük diz yürüyüşü, makaslama yürüyüşü olmak üzere 4 tanedir.

Serebral Palsi (Beyin Felci) Tedavisi

Bu kişiler tamamen tedavi edilemez ve bundan dolayı iyileşemez. Erken tanı konulup erken tedavi edilmesi gereken bir gruptur.

Serebral palsi olan çocuklar ve yetişkinler, bir tıbbi bakım ekibiyle uzun süreli bakım gerektirir. Çocuğun tıbbi bakımını denetlemek için bir çocuk doktoru veya fizikçi ve bir çocuk nöroloğunun yanı sıra, ekip çeşitli terapistler ve akıl sağlığı uzmanlarını da içerebilir.

İlaçlar: Kas gerginliğini azaltabilen ilaçlar kullanılır. İşlevsel yetenekleri geliştirmek, ağrıyı tedavi etmek ve spastisite (kasların şiddetli derecede kasılı kalma halidir) veya diğer serebral palsi belirtileri ile ilgili komplikasyonları yönetmek için kullanılabilir.

Kas veya sinir enjeksiyonları: Belirli bir kasın sıkılmasını tedavi etmek için doktor botulinum toksin A (botox, dysport) veya başka bir ajan enjeksiyonları önerebilir. Çocuğun her üç ayda bir enjeksiyona ihtiyacı olacaktır. Yan etkiler, enjeksiyon yerinde ağrı ve hafif grip benzeri belirtileri içerebilir. Diğer daha ciddi yan etkiler nefes alma ve yutma güçlüğünü içerir.

Oral kas gevşeticiler: Diazepam (valium), dantrolen (dantrium), baklofen (gablofen, lioresal) ve tizanidin (zanaflex) gibi ilaçlar genellikle kasları gevşetmek için kullanılır. Diazepam bazı bağımlılık riskleri taşır, bu nedenle uzun süreli kullanım için önerilmez. Bu ilaçların yan etkileri uyuşukluk, kan basıncı değişiklikleri ve izlenmesi gereken karaciğer hasarı riskini içerir. Bazı durumlarda, baklofen bir tüp ile omuriliğe pompalanır. Pompa cerrahi olarak karın derisinin altına yerleştirilir. Bu tip kişilerde salya akması görülebileceğinden, çocuğun salya akmasını azaltmak için ilaç verilebilir. Muhtemelen tükürük bezlerine botox enjeksiyonları kullanılır.

Tedavide önemli olan bir diğer yapılması gerekenler ise; ailenin bilgilendirilmesi, aile destek programları, anne-baba eğitimi, motor disfonksiyon tedavisi, diğer disfonksiyon tedavileridir.

Serebral Palsi (Beyin Felci) Tedavi Edilmezse

Tanı ilk konulduğundan itibaren etkilenme durumuna göre fizik tedavi başlanmalıdır. Normal çocuk için oyun, eğitim, aileyle konuşma nasıl sağlanıyorsa, aynı şekilde bu serebral palsili çocuklara da sağlanmalıdır. Bu yapılmadıkça, tedavi aksatılırsa hastalığın rahatsızlığına bağlı olarak: kasılmalar, kemik ve eklemlerde de bozulmalar meydana gelir veya şiddeti artar. Böyle bir durumda en başından itibaren tedaviyi bırakmamak gerekir. Fizik tedavi, ortopedi, nöroloji beraber uyum içinde hareket etmelidirler. Büyüme tamamlanıncaya kadar bu tedaviler ihmal edilmemelidir.

Serebral Palsiye (Beyin Felci) Ne İyi Gelir?

Serebral palsili kişilerin topluma kazandırılması, günlük yaşamda mümkün olduğunca hareket özgürlüğü kazandırmak gerekir. Fizik tedavi ve rehabilitasyon çok iyi gelmektedir. Çünkü serebral palsi hastalarında kasılmalar, denge bozukluğu ön plandadır. Kas gücü, denge, kasılma düzeltilebilir. Büyüme tamamlanıncaya kadar tedavi bırakmamak gerekir.

Serebral Palsiye (Beyin Felci) Ne İyi Gelmez?

Tedavisini geciktirmek bu tip hastalarda çok büyük komplikasyonlara yol açabilmektedir. Bundan dolayı bebeklikte görülen veya çocuklukta görülen tuhaf hareketlerde ya da serebral palsi belirtilerinde mutlaka bir pediatrik nörolog tarafından değerlendirilmelidir.

Serebral Palsi (Beyin Felci) Ameliyatı

Fizik tedavi serebral palsi hastalarını belli bir konuma kadar getirebilir. Ortopedi uzmanı bu kişilerin yapamadığı hareketleri değerlendirir. Eğer nedeni kaslar ile ilgiliyse kasları uzatma, kasın fonksiyonunu farklı bir fonksiyona getirme olan tendon transferi, bazen kemiklerde deformite denilen şekil bozukluğu olur. Bunlarda kemik ameliyatları yapılır.

Bu kişilere 5 yaşına kadar cerrahi yapılmaz. Bunun nedeni bu yaş grubundakiler hızlı büyüme evresinde olmasıdır. Sonradan tekrarlama olasılığı yüksektir. Bundan dolayı cerrahi işlem yapılacaksa 5 yaşından sonra cerrahi yapılması önerilir.

Ancak çok erken rehabilitasyon çalışmaları başlatılmalıdır.

Serebral Palsi (Beyin Felci) İlaçları

• Kas içi enjeksiyonlar
• Oral kas gevşeticiler (diazepam, dantrolen, baklofen, tizanidin)
• Botox enjeksiyonları

İlaçlar kesinlikle pediatri nöroloğu eşliğinde kullanılmalıdır. Aileler kendi düşüncelerine göre kullanmamalıdır. Kulaktan duyma bilgilerle hareket etmemelidirler. Çünkü bu hastalık fizik tedavi uzmanlarının, pediatri doktorlarının, nörologların ve ortopedi doktorların eşliğinde yönetilmesi gereken hastalıktır. Bunların uyum içinde olması gerekir.

Bebeklerde Serebral Palsi (Beyin Felci)

Serebral palsi genellikle doğumdan önce meydana gelir.

Bebeklerin aylarına göre belirtileri şu şekildedir:

• 1 aylık bebeklikte; devamlı uyku hali, emme bozukluğu, aşırı kusma, etraftan gelen uyarılara cevap vermeme
• 2 aylık bebeklikte; kaslarda anormal kas sertlikleri
• 3 aylık bebeklikte; baş ve topuklar üzerinde yay gibi durma (sırtüstü uzandığında)
• 4-7 aylık bebeklikte; başını tutamama, baş parmağı avuç içinden çıkarılmaması, elin sert yumruk halinde tutulması
• 10 aylık bebekte; ağzından fazla salya akması

Çocuklarda Serebral Palsi (Beyin Felci)

Son zamanlarda yapılan araştırmalara göre serebral palsi gelişiminde prenatal (doğum öncesi) faktörlerden hipoksi-iskemiyle (dokuların yeteri kadar oksijenle beslenememesi) meydana gelmesi ön plandadır. Çocuklarda ve yenidoğanlarda en sık karşılaşılan serebral palsi nedeni erken doğumdur. Doğum öncesi (gebelikte kanama, genetik hastalıklar, kan uyuşmazlığı vb.), doğum sırası (erken doğum, düşük doğum ağırlığı, doğum sırasında zorlanma vb.), doğum sonrası (bebeklik döneminde oksijensiz kalma, düşme, boğulma, yabancı cisim, beyin iltihabı, zehirlenmeler vb.) nedenler olmak üzere 3 gruba ayrılır.

Serebral Palsili çocuklarda görülen hareketler makaslama, üst ekstremitenin gardını alması ya da tetikte durması, ekstansör postur, proximal sabitleme olmak üzere 4 gruba ayrılır.

Serebral Palsi (Beyin Felci) için Hangi Doktora Gidilir?

Bir hareket bozukluğu veya çocuğunuzun gelişimindeki gecikmeler için hızlı bir teşhis almak önemlidir. Çevre veya anormal vücut hareketleri, anormal kas tonusu (canlı dokuların özellikle kasların sinirlerin etkisiyle pasif hareketlere karşı gösterdiği gerginlik durumu), bozulmuş koordinasyon, yutma güçlüğü, göz kası dengesizliği veya diğer gelişimsel sorunlar hakkında farkındalık kaybı ile ilgili endişeleriniz varsa çocuğunuzun doktoruna danışın.

Özetle bebeklerde; 3 aylıkken başını tutamayan, 6 aylıkken oturamayan, 8 aylıkken dönemeyen, 18 aylıkken hala yürüyemeyen çocuk mutlaka Çocuk Nörolojisi (Pediatrik Nöroloji) tarafından değerlendirilmelidir.

Bununla birlikte fizyoterapi almalıdırlar. Rehabilitasyon, ortopedistler (kaslardaki sertliği engellemek için cerrahisi yapılır, çok kısa kaslar ve tendonlar uzatılır), konuşma terapistleri de uyum içinde çalışmalıdır.