Arı Alerjisi

Normalde aşırı zehirli arılar dışında arı sokması durumunda, etkilenen bölgede hafif ağrı, kızarıklık ve hassasiyet oluşur. Daha sonra bu etkiler de kısa zaman içerisinde kendiliğinden kaybolur. Ancak arı alerjisi olan insanlarda belirtiler abartılı bir biçimde ortaya çıkabilir. Ayrıca genelde görülen belirtiler dışında hayatı bile tehdit edebilecek diğer belirtiler oluşabilir. Arı sokmasından sonra gelişen bir alerji türü olan ve hayatı tehdit edici duruma anafilaksi adı verilir.

Arı sokmaları, yaz aylarında ve bağ, bahçe gibi ortamlarda çalışan kişilerde daha sık görülür. Bir kişi arı sokmasına karşı herhangi bir alerjisi olup olmadığını daha önceden bilemeyebilir. Genelde daha önce arı sokmuş olan kişilerin yaşadığı belirtiler sonucunda yapılan testlerle alerjisi olup olmadığı anlaşılır.

Bazı çalışmalara göre insanların yaklaşık yüzde 40-45 kadarı arı sokmasına karşı alerjik bir bünyeye sahiptir. Ancak bunlardan yalnızca yüzde 3-4 kadarı yani az bir kısmı ölümcül bir durum olan anafilaksi ile karşı karşıya kalmaktadır. Ancak bu oranlar arıcılık gibi sürekli arılarla ilişkili ortamlarda yaşayanlarda bir miktar artış gösterebilmektedir.

Bazı arı türlerinin alerjik reaksiyon yaratma olasılığı daha fazladır. Sarı ceket arıları, bal arıları ve kağıt eşek arılarının zehirleri daha ciddi reaksiyonlar yaratma eğilimindedir. Arılar dışında ateş karıncaları da arı alerjisi olan kişilerde ciddi solunumsal problemlere yol açarak ölümcül olabilmektedir.

Arı Alerjisi Belirtileri

Arı sokması sonrasında gelişen alerjik reaksiyonlar hafif ila şiddetli arasında değişim gösterebilmektedir. Bu durum kişinin bünyesine ve zehrin türü ve miktarına göre değişir. bir kişide arı sokması sonrasında gelişen belirtiler hafif, orta ve ağır olarak sınıflandırılabilir. Hafif derecede gelişen belirtiler sokulma yerine lokalizedir yani o bölge ile sınırlıdır ve genelde herhangi bir müdahale gerektirmez.

Hafif belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Sokulma yerinde keskin bir ağrı
• Sokulma yerinde yanma
• Sokulma yerinde kızarma
• Sokulma yerinde ısı artışı
• Sokulma yerinde hafif derecede şişme

Arı sokmasına karşı orta derecede alerjik reaksiyon gelişmesi, hafif derecede olana göre biraz daha ciddi bir durumdur. Artık belirtiler sokma yerinden biraz daha yaygın olarak görülür. Semptomların gerilemesi hafif reaksiyon kadar hızlı olmaz ve birkaç haftaya yayılabilir. Bu tarz reaksiyon gösteren kişiler bir sonraki sokmalarda daha alerjik bir zehirle karşı karşıya kalırsa veya daha fazla miktarda zehir enjekte edilirse ağır bir reaksiyon geliştirmeye yatkın bireylerdir. Bu oran yaklaşık %5-10 civarındadır. Orta derecede oluşan arı alerjisinde görülebilecek belirtiler şu şekilde sıralanabilir: 

• Sokulma bölgesinde ve çevresinde şiddetli kızarıklık
• Sokulma sonrası 1-2 gün içinde 10-15 cm çapa varacak derecede şişme
• Kişiyi oldukça rahatsız edebilecek şiddetli, dayanılmaz bir ağrı

Ağır derecede reaksiyon geliştiren bireyler artık tıbbi müdahale edilmesi gereken hastalardır. Çünkü anafilaksi denilen duruma maruz kalan hastalarda ölüm gelişebilmektedir. Belirtiler sadece sokulma bölgesinde değil, tüm vücutta görülmeye başlar. Bu kadar alerjik bünyeye sahip olan kişiler genelde kendilerini bilirler ve özellikle yazları arı sokmasına karşı dikkatli davranırlar. Ayrıca yanlarında özel ilaçları bulunur. Dakikalar içinde gelişebilecek ağır arı alerjisi reaksiyonu yani anafilaksi belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Cilt üzerinde kaşıntılı, kırmızı kabarıklıklar
• Soluk gözüken veya aşırı kızarmış cilt
• Dilde ve boğazda şişme
• Nefes almada zorluk
• Karın ağrısı
• Mide bulantısı ve kusma
• Baş dönmesi
• Kalpte hızlanma veya yavaşlama
• Nabızlarda zayıflama
• Bilinç kaybı ve bayılma

Arı Alerjisi Nedenleri

Arı alerjisi nedeni arının salgıladığı zehre karşı hastanın vücudunun verdiği tepkidir. Özellikle bal arıları soktuktan sonra iğneleri deri içinde kalır ve birkaç dakika içinde tüm zehir vücuda enjekte edilmiş olur. Kişi arı zehrine karşı alerjik olmasa da, zehir kişinin vücudunda kızarıklık, hassasiyet, ağrı gibi lokal belirtilere yol açar. Ancak bunlar hafif derecelerdedir. 

Arı sokmasına karşı alerjik bir bünyesi olan kişilerde zehrin kendi etkisi dışında vücuttaki bağışıklık sisteminde şiddetli bir reaksiyon başlar ve belirtiler meydana gelir. Alerjisi olan kişiler ilk sokulmadan sonra belirtileri göstermeyebilir. Ancak diğer arı sokma durumlarında semptomlar oluşmaya başlar. 

İlk arı sokmasından sonra vücutta Ig E adı verilen antikorlar oluşur. Bu antikorlar daha sonra vücutta mast hücresi adı verilen hücrelere yapışır. Diğer arı sokmalarında arı zehri vücuda girdiği anda bu antikorlar tarafından tanınır ve mast hücreleri gibi hücrelerden alerjik maddeler ortaya çıkar. Böylelikle alerjik reaksiyon başlamış olur.

Arı Alerjisi Teşhisi

Arı alerjisinin teşhisi öncelikle hastanın arı sokması sonrasında yaşadığı olayları hekime anlatmasıyla başlar. Eğer o sırada bir arı sokması durumu varsa hekim fizik muayene yaparak hastayı da inceleyebilir. Daha sonra arı alerjisinden şüphelenme üzerine hekim bazı testler isteyebilir

Bunlar şu şekilde sıralanabilir:

Deri Alerji Testi

Deri alerji testleri, Prick testi olarak da bilinir. Prick testi arı zehrine karşı, polen, ilaç gibi birçok maddeye karşı olan alerjileri tespit etmek için sıkça kullanılan bir yöntemdir. Bu test genelde arı alerjisi gibi IgE aracılı olan alerjik reaksiyonları tespit etmek için kullanılır. Prick testleri genelde güvenilir testlerdir. Yani kişide herhangi bir ciddi reaksiyon oluşturmaz. Ancak çok nadir olarak anafilaksiye neden olabildiği için bir hekim gözetiminde uygulanmalıdır. 

Arı alerjileri için yapılacak Prick testinde, genelde kol bölgesine arı zehrinin küçük bir kısmı enjekte edilir. Yaklaşık 15 dakika sonra bir reaksiyon olup olmadığına bakılır. Genelde 3-4 mm üstünde oluşan bir şişlik kişinin o maddeye alerjik olduğunu gösterir. Yani test pozitif kabul edilir. Ancak bu test sadece o maddeye karşı kişinin bir alerjisi olduğunu gösterir. Eğer kişide klinik olarak alerji belirtileri oluşmamış ise bir hastalığı olduğu kabul edilmez. Sadece o maddeye karşı bir hassasiyetinin olduğu düşünülür. Çünkü sağlıklı olan kişilerde de bu test pozitif çıkabilmektedir.

Alerji Kan Testleri

Deri testleri gibi kandan da alerji testleri uygulanabilmektedir. Bu yöntemde kanda bulunan o maddeye özel IgE düzeyleri ölçülerek bir sonuca varılmaya çalışılır. Ancak bu test deri testi kadar duyarlı bir yöntem değildir. Genelde deri testlerine ek olarak bir kanıt sağlaması amacıyla yapılır veya deri testi uygulanamayacak olan bir cilt hastalığı olanlarda tercih edilir. 

Arı Alerjisi Tedavisi

Alerjik reaksiyona neden olmayan basit arı sokmalarında evde yapılan tedaviler yeterli olabilmektedir. Ancak birden fazla arı sokması gibi fazla zehrin vücuda girdiği durumlar veya ciddi alerjik reaksiyonlarda acil tedaviler gerekebilmektedir.

Alerjik Reaksiyonlarda Uygulanan Acil Tedaviler

Anafilaksi dediğimiz ağır alerjik reaksiyon durumlarında acilen müdahale gerekmektedir. Çünkü bu ataklar ölümcül olabilmektedir. Öncelikle hekim tarafından hastanın solunum ve kalp fonksiyonları düzenlenir. Kalpte durma meydana geldiyse kardiyopulmoner resüsitasyon (kalp masajı) adı verilen prosedür uygulanabilir. Daha sonra en azından hayati açıdan stabil hale getirilen hastaya aşağıdaki tedaviler uygulanabilir: 

• Vücuttaki alerjik yanıtı azaltmak ve işleyişin normale dönmesi için epinefrin (adrenalin) 
• Nefes almaya yardımcı olmak ve solunumu düzenlemek için oksijen
• Alerjik reaksiyonun solunum yollarındaki etkisini ve tüm vücuttaki etkisini azaltmak için damar yolundan verilebilen antihistaminik ilaçlar ve kortizon 
• Daralmış solunum yollarını genişletmek için beta agonist adı verilen ilaçlar

Arı sokması durumlarında ağır bir atak geçiren, anafilaksi yaşayan kişilere hekim tarafından yanlarında taşınması üzerine adrenalin otoenjektörleri reçete edilir. Bu enjektörler her zaman hasta tarafından taşınmalıdır. Herhangi bir sokma durumunda hızlı bir şekilde kendine uygulayabilmelidir. Otoenjektör uyluk kısmına bastırıldığında kendiliğinden tek doz ilacı enjekte eder ve hayati fonksiyonları hızlıca düzeltir. Burda önemli olan hastanın enjektörü nasıl kullanılacağını bilmesidir. Ayrıca kişinin yakınlarındaki kişiler de bu konuda eğitim almalıdır. Çünkü eğer hasta bilincini kaybederse yakınları bu iğneleri kişiye uygulayabilmelidir. Hastalar diğer insanların bu konuda bilgi sahibi olması için de alerji durumunu tanıtan ve durumu açıklayan bir bileklik takabilir.

Sürekli arı sokmasına karşı reaksiyon geliştiren kişilerde bu riski azaltmak için immünoterapi adı verilen tedaviler uygulanabilir. İmmünoterapide ilk öncelikle hastaya bir alerji testi yapılır ve daha sonra alerjik olduğu madde anafilaksi oluşturmayacak şekilde düşük dozlarda kişiye düzenli olarak verilir. Bu yöntemde zamanla kişinin alerjen olduğu maddeye karşı verdiği tepkinin azaltılması hedeflenir. Daha sonralarda azalmış olan tepki tamamen ortadan kalkabilir. 

Evde Uygulanabilecek Tedaviler

Özellikle herhangi bir alerjik reaksiyon oluşturmayan basit arı sokmalarında, hafif ve orta alerjik reaksiyonlarda evde uygulanabilecek bazı tedavi yöntemleri bulunmaktadır. 

Hafif reaksiyonların tedavisi

Hafif oluşan reaksiyonlarda mümkünse deriyi çok fazla travmatize etmeden iğne en kısa sürede çıkarılmalıdır. Ancak iğne cildin daha derin tabakalarında ve çıkarılması zorsa iğne çıkarılmak için zorlanmamalıdır. Ayrıca aşağıdaki müdahaleler yapılabilir:

• Sokma bölgesi su ve sabunla yıkanır. 
• Bölgeye soğuk kompres uygulanır.
• Orta reaksiyonlar için tedavi

Aşağıdaki yöntemler genelde sokma bölgesinden biraz daha geniş oluşan şişlik, kızarıklık gibi orta şiddetteki reaksiyonları azaltmaya yönelik olarak uygulanır: 

• Yine eğer iğne cilt üzerine yakınsa cilt çok fazla travmatize edilmeden iğne çıkarılmalıdır. 
• Etkilenen bölge sabun ve su ile yıkanır.
• Soğuk kompres uygulanır.
• Gerektiğinde evde kullanılabilecek basit ağrı kesiciler kullanılabilir. 
• Arı sokması bir kol veya bacağın üzerindeyse şişliği azaltmak için kol ve bacaklar kalp seviyesinden yukarı kaldırılır.
• Kızarıklık, kaşıntı veya şişmeyi azaltmak için hidrokortizonlu kremler kullanılabilir. Ancak bu kremler fazla kullanılmaması gerektiği için yine bir hekime başvurulabilir.
• Kaşıntı veya şişlik rahatsız edici ise, difenhidramin gibi maddeler içeren antihistaminik ilaçlar kullanılabilir.  
• Sokulma bölgesi temiz tutulmalı ve travmatize edilmemelidir. Çünkü o bölge enfeksiyona yatkındır ve enfeksiyon kapıldığı takdirde daha büyük sorunlara yol açabilir.

Arı Alerjisi Tedavi Edilmezse

Hafif ve orta reaksiyon yaratan arı alerjileri tedavi edilmediği takdirde çok büyük problemler yaratmaz. Ancak kişiyi oldukça rahatsız edebilir. Bu yüzden tedavisi yapılmalıdır. Ağır oluşan anafilaktik reaksiyonlarda ise müdahale edilmediği takdirde kişi hayatını bile kaybedebilmektedir. Bu yüzden solunumun zorlaştığı, bilinç kayıplarının olduğu şiddetli reaksiyonlarda acilen tıbbi bir müdahale gerekmektedir. 

Arı Alerjisine Ne İyi Gelir?

Arı alerjisinde hastalığın tedavisi kadar durumu önlemek de çok önemli bir yere sahiptir.

Arı alerjisine iyi gelebilen ve durumu önlemek için yapılabilecek durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Özellikle yaz aylarında çıplak ayakla yürümekten kaçınmak
• Arı sokmasına müsait bölgelerde kol ve bacakların kapatılması
• Çiçek desenli kıyafet giymekten kaçınmak
• Açık havada yenilen yemeklerin üzerlerinin kapatılması
• Arıyla karşılaşıldığı zaman ani tepkiler vermekten kaçınmak
• Arı sokulma bölgesine soğuk uygulamak
• Sokulma bölgesini travmatize etmekten kaçınmak

Arı Alerjisi için Hangi Doktora Gidilmeli?

Arı alerjisi ise için başlıca gidilmesi gereken bölüm immünolojidir. Ancak hafif cilt reaksiyonları yaratan alerjilerde dermatoloji bölümüne de başvurulabilir. Hafif ve orta arı alerjilerinde kişiyi çok rahatsız etmiyorsa hekime başvurmak gerekmez. Ancak kişide nefes darlığı, bayılma gibi semptomların oluşması durumunda olası bir anafilaktik reaksiyon sebebiyle vakit kaybetmeden hastaneye başvurulmalıdır.