Süt Alerjisi

Alerji Nedir?

Vücudumuz sağlıklı bir yaşam sürmemiz için anne karnından itibaren çeşitli savunma mekanizmalarıyla çalışır.

Bağışıklık sistemimiz “Antikor” adı verilen maddeler üreterek “Antijen” denilen yabancı maddelere karşı koruma sağlar. Bu sistem çeşitli sebeplerden dolayı dengeli çalışmazsa vücutta çeşitli rahatsızlıklar meydana gelebilir.

Alerjik reaksiyonlar da vücudumuzdaki savunma sisteminin abartılı çalışması sonucu gerçekleşmektedir.

Vücutta alerjik olaya neden olan maddeye “alerjen” adı verilir ve bu alerjenler solumayla, yemeyle, deriye doğrudan temasla veya vücuda iğne ile enjekte edilerek vücudumuza girmektedir.

Besin Alerjisi Nedir?

Vücuda alınan gıdada bulunan alerjen maddenin neden olduğu ve bağışıklık sistemimizin buna tepki olarak geliştirdiği aşırı duyarlılık reaksiyonlarına besin alerjisi denir.

Bu reaksiyonlar İmmunglobulin E (IgE) adı verilen bağışıklık sistemimizin ürettiği moleküller aracılığı ile veya IgE aracılı olmayan yolla gerçekleşebilir.

Besin alerjisi vücutta birçok sistemi etkileyebilir; kişide çeşitli bulgular görülebilir. Besin alımından sonra deride döküntüler, anjioödem (deride ve iç organlarımızda farklı boyutlarda şişlik), hapşırma, göz yaşarması ve kaşıntı, bulantı, kusma, öksürük, dil ve damakta kaşıntı, boğazda yanma gelişebilir; anafilaktik reaksiyonlar gelişirse bu durum ölümcül olabilir.

Besin alerjisine en çok neden olan gıdalar inek sütü, yumurta, balık ve kabuklu deniz ürünleri, ceviz, fıstık, buğday ve soya fasulyesidir.

İnek Sütü Alerjisi Nedir?

İnek sütü alerjisi bebeklerde yaşamın ilk yılında gözlenen besin alerjilerinden biridir. Bebeğin savunma sistemi inek sütü veya inek sütü içeren gıda alımından sonra sütteki proteinlere karşı alerjik reaksiyonlar geliştirir.

İnek sütünde 20’den fazla protein bulunur. Bu proteinlerden bir veya birkaçı bebekte alerjiye neden olur. En sık alerji yapanlar inek sütünde bulunan β-laktoglobulin, α-laktalbumin ve kazein’dir.

Bu proteinler sütü kaynatmayla veya pastorizasyon işlemleriyle alerjen özelliğini kaybetmezler. Anne sütünde alerjen yapıdaki  β-laktoglobulin bulunmaz ve sadece anne sütü ile beslenen bebeklerde bu hastalık düşük oranda görülür.

Süt alerjisinde reaksiyonlar aniden başlayabilir veya bebeğin bağışıklık sistemine göre 1 hafta sonra da gözlenebilir. Şikayetlerin spesifik olmaması ve ortaya çıkma süresinin çeşitlilik göstermesi tanı konulmasında zorluk çıkarabilir.

Ancak genellikle yaşamın ilk yıllarında görülen inek sütü alerjisi bebeğin savunma sisteminin de gelişmesiyle birkaç yılda düzelir.

Hastalığın tanısının erken konulması ve tedaviye uyum iyileşme sürecinde büyük önem taşımaktadır.

Bu süreçte bebeğin büyüme ve gelişmesinin olumsuz etkilenmemesi için süt alerjisinin tanı ve tedavisi uzman sağlık çalışanları gözetiminde olmalıdır.

İnek Sütü Alerjisi Belirtileri Nelerdir?

İnek sütü protein alerjisi bebeklerde çeşitli belirtilerle ortaya çıkabilir ve bu belirtiler her bebekte farklı şiddette olabilir. Şikayetlerin başlama süresi değişkenlik gösterebilir, ani olabilir veya bir hafta sonra görülebilir.

Daha önceden sağlıklı olan bir bebekte inek sütü içeren gıda alımından sonra başlayan huzursuzluk ve ağlama, uykusuzluk, kramp tarzında karın ağrısı, kakada kan görülmesi ve ishal, sık kusma, 3 haftadan uzun süren ve günde 2 saatten fazla devam eden gaz ağrısı en sık görülen belirtileridir.

İnek sütü alerjisi aynı anda birçok sistemi etkiler ve çeşitli belirtiler birlikte görülebilir.

Bu belirtiler:

• Sindirim Sistemi: Bebekte yutma güçlüğü, reflü (yiyeceklerin ağza geri gelmesi), karın ağrısı ve karında şişlik olabilir. Bebek inek sütünü içmek istemeyebilir, içtiğinde kusabilir. Uzun süreli beslenme yetersizliği ve sık kusma sonucu bebekte kilo kaybı, büyüme geriliği ve demir eksikliği gelişebilir. İshal veya kabızlık gelişebilir, bebeğin kakasının kıvamı sulu veya sert olabilir. Kabızlık gelişirse kakasını yaparken zorlanmaya bağlı bebeğin poposunda perianal bölgede (makat çevresi) kızarıklık görülebilir. Süt alerjisi olan bebeğin kakasında kan görülebilir. Kabızlık tedavisinden yanıt alınmayabilir.
• Solunum Sistemi: Boğazda yanma ve öksürük, burun akıntısı, solunumda hırıltı sesi, nefes darlığı ve buna bağlı bilinçte bozulma olabilir.
• Cilt: Egzama ve çeşitli boyutlarda kızarık deri döküntüleri görülebilir. Daha tehlikeli olan anafilaksi (ilk 1 saat içinde gelişen aşırı duyarlılık reaksiyonu) ve anjioödem (dil ve dudak çevresinde, deride, iç organlarda şişlik) görülebilir ve boğazda şişlik nefes almada sıkıntıya neden olursa acil müdahale gerekebilir.

İnek Sütü Alerjisi Nedenleri Nelerdir?

İnek sütü alerjisi gelişiminde bağışıklık sistemi ve vücuttaki çeşitli faktörler etkili olmaktadır:

• Bebekler anne karnından itibaren büyüme ve gelişme döneminde olan canlılardır. Bunun dengede olması vücudun sağlığı için çok önemlidir. Bebeğin gelişmekte olan bağışıklık sistemi bu dönemde dışarıdan gelen yabancı maddelere karşı bağışıklığı sağlamayabilir ve çeşitli hastalıklar gelişebilir.
• Bağırsaklardan salgılanan Immunglobulin A adı verilen koruyucu salgılar dışarıdan gelen yabancı maddelere karşı sindirim sistemini korur. Bu salgıların bebeklik döneminde az olması koruyuculuğun yeterli olmamasına neden olur. Ek gıdalara erken başlayan ve yeterli anne sütü alamayan bebeklerde alerjik reaksiyonların gelişme ihtimali daha yüksektir.
• Gıda alerjenleri vücuda alındığında savunma sisteminden fazla miktarda IgE salgılanır ve vücutta alerjik reaksiyonların başlamasına neden olur.

İnek Sütü Alerjisi Teşhisi

İnek sütü alerjisi tanısı mutlaka uzman bir sağlık çalışanı tarafından konulmalıdır. Tanı koymada aileden iyi öykü alınması, bebeğin detaylı muayene edilmesi gereklidir. Ailede alerjik hastalık öyküsü mutlaka sorgulanmalıdır. Ancak belirtilerin hastalığa özgü olmaması ve şikayetlerin başlangıç zamanının değişkenlik göstermesi tanı koymada gecikmelere veya yanlış tanı konulmasına neden olmaktadır.

Tanıda alerjik deri testi, kanda oluşan IgE'lerin ölçülmesi kullanılabilir, altın standart (doğru sonuç vermede en iyi yöntem) Eliminasyon diyeti ve Besin Yükleme Testidir.

Eliminasyon diyetinde emziren anne ve bebeğin beslenmesinde inek sütü içeren gıdalar çıkarılır. 2 ila 6 hafta süreyle bebek takip edilir ve şikayetlerinin gerilemesi beklenir.

Şikayetlerde azalma yoksa vakit kaybetmeden diğer hastalıklar düşünülmeli ve ileri tetkiklere başvurulmalıdır. Eğer düzelme gözlenmişse besin yükleme testi yapılır. Besin yükleme testi bebeğin yaşına göre değişiklik gösterir ve daha önce inek sütü ciddi anafilaktik reaksiyona neden olmuşsa (nefes darlığı, boğazda şişlik, bilinç kaybı, şok) yapılması kesinlikle önerilmemektedir.

Şikayetler geriledikten sonra inek sütü verildiğinde tekrar aynı şikayetler gelişirse ve diğer hastalıklar tanıda ekarte edilirse (olmadığı kesinleşirse) inek sütü alerjisi tanısı konulur.

Çölyak hastalığı, sekonder laktaz eksikliği, besin intoleransı, yumurta ve buğday alerjileri diğer hastalıklara örnek verilebilir.

İnek Sütü Alerjisi Tedavisi

Bebeğin büyüme ve gelişmesi olumsuz yönde etkilenmeden hastalığın erken zamanda tedavisi çok önemlidir. Tedavide temel yaklaşım eğitim ve destek tedavisi olup 12-18 ay devam edilmelidir. Süreç düzenli aralıklarla bir uzman tarafından takip edilmelidir.

Bebekten sorumlu kişiler hastalık hakkında bilgilendirilmeli ve bu kişilere beslenme eğitimi verilmelidir. Anne emziriyorsa tedaviye dahil edilmelidir ve anneye de uygun diyet hazırlanmalıdır.

Süt, süt tozu, diğer hayvan sütleri, kazein içeren gıdalar, peynir, yoğurt, sütlü bisküviler, sütlü çikolata, krema, laktoz içeren ürünler, tereyağı, margarin gibi gıdalar diyette bulunmamalıdır.

Çapraz reaksiyon geliştirebilecek gıdalar da (keçi sütü , koyun sütü) dikkate alınarak diyet düzenlenmelidir. Pirinç sütü, yulaf sütü, hindistan cevizi sütü ve bitkisel yağlar tercihen kullanılabilir.

Bebeğin şikayetleri gerilerse annenin diyeti daha sonra düzenlenebilir, alerjen gıdalar anne diyetine tekrar eklenebilir.

İlk 6 ay sadece anne sütü ile beslenme inek sütü alerjisine karşı koruyucu etkiye sahiptir. Anneye bu konuda bilgi verilmeli ve emzirmeye devam etmesi sağlanmalıdır.

Ek gıda alan bebeklerde inek sütü içermeyen mamalar kullanılmalı, içeriği bilinmeyen hiçbir gıda bebeğe verilmemelidir. Alerjik özelliği yok edilen tam hidrolize mamalar tercih edilmelidir.

Aminoasit bazlı mamalar da sık olmamakla birlikte tercihler arasındadır. Soya bazlı mamalar alerjik reaksiyon geliştirme ihtimaline karşı kullanılmamalıdır. Annede gelişebilecek protein, kalsiyum ve vitamin eksikliği mutlaka dikkate alınmalı ve destek tedavisi düzenlenmelidir.

İnek sütü alerjisinde özel bir ilaç tedavisi yoktur. Bebeğin mevcut şikayetlerine göre semptomatik tedavi düzenlenir. Örneğin kaşıntısı varsa uygun nemlendirici verilerek iyileşmesi sağlanır. Ciddi alerjik reaksiyon gelişirse adrenalin uygulanabilir.

İnek sütü alerjisi hafif şiddette ise genellikle ilk yaşına kadar düzelebilir, hastalığın seyrine göre bu süre beş yaşına kadar devam edebilir.

Eşlik eden astım gibi alerjik hastalıklar ve tanının erken konulması süreci etkilemektedir. Tedaviye uyum hastalığın düzelmesinde önemli bir role sahiptir.

İnek Sütü Alerjisi Tedavi Edilmezse

Hastalığın tedavi edilmemesi bebeğin şikayetlerinde ilerlemeye yol açabilir. Kabızlık ve karın ağrısı bebeğin huzursuzluğunu artırabilir, bebek uykusuz kalabilir.

Sık kusma ve beslenme yetersizliği büyüme gelişme geriliğine yol açabilir.

Çeşitli vitamin ve mineral eksiklikleri görülebilir. Kabızlık devam ederse bebeğin makat bölgesinde cilt kızarıklığı ve tahriş olabilir.

Bu tür komplikasyonların olmaması için erken tanı ve tedavi çok önemlidir.

İnek Sütü Alerjisine Ne İyi Gelir?

• İlk 6 ay bebeğin sadece anne sütüyle beslenmesi için anne emzirmeye teşvik edilmeli ve önemi anlatılmalıdır. Emziren annelerin tedavi boyunca alerjen gıdalardan uzak bir diyetle beslenmesi önerilir.
• Süt alerjisi olan bebekler için mama alerjik özelliğini kaybetmiş tam hidrolize mamalar olabilir ve güvenle kullanılabilir.
• İnek sütü alerjisi olan bebeklerde ek gıdaya yiyeceğin içeriğinden emin olunduktan sonra başlanmalıdır. Ürün içeriği bebeğe verilmeden önce mutlaka okunmalıdır.

İnek Sütü Alerjisine Ne İyi Gelmez?

İnek sütü ve süt ürünleri (süt tozu, peynir, yoğurt, tereyağı, puding, çikolata, sütlü bisküvi, sütlü mamalar, muhallebi vb.) içeren gıdalar ve diğer hayvan sütleri hastalık döneminde tüketilmemelidir.

Bu gıdalar bebeğin ve emziren annenin diyetinden çıkarılmalıdır.

Alerjen gıdaların diyete tekrar eklenmesi uzman hekim kontrolünde olmalıdır.

İnek Sütü Alerjisi için Hangi Doktora Gidilir?

Karın ağrısı ve karında şişlik, yatıştırılamayan ağlama, sık kusma ve düzelmeyen kabızlık şikayetleri varsa mutlaka bebekle ilgilenen kişi tarafından dikkate alınmalıdır.

Anne sütüyle beslenen bebeklerde annenin diyetinde inek sütü içeren gıdalar varsa veya bebeğin ek gıdalarında inek sütü bulunuyorsa bu şikayetlerin nedeni inek sütü alerjisi olabilir.

En yakın zamanda Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları – Çocuk Alerji alanında uzmanlık eğitimi almış hekimler ve inek sütü alerjisi özel eğitimi almış uzman kişilere danışılmalıdır.