Dudak Şişmesi

Dudak şişmesi, genelde belli bir sebep sonrasında dudak altında inflamatuar veya damar içi sıvının birikmesiyle ortaya çıkan bir durumdur ve toplumda oldukça sık görülebilen bir olaydır. Üst ve alt dudak şişmesi, birlikte ortaya çıkabileceği gibi tek başına da görülebilir. 

Dudak şişmesi, küçük dudak ve cilt travmaları gibi nispeten basit nedenlerden dolayı ortaya çıkabileceği gibi, şiddetli alerjik reaksiyonlar gibi hayati tehdit edici durumlara bağlı olarak da ortaya çıkabilmektedir. Ani dudak şişmesi genelde alerjiye bağlı ortaya çıkar.  

Piercing dudak şişmesi, uçuk dudak şişmesi, burun estetiği sonrası dudak şişmesi, ürtiker dudak şişmesi, diş çekiminden sonra dudak şişmesi, diş apsesi dudak şişmesi dudakta görülen şişme nedenlerinden bazıları olarak sayılabilir. Özellikle piercing takılırken dudağı aşırı travmatize etmek şişmeyi daha da şiddetli hale getirecektir. Tüm bunlarda ortak semptom olarak dudak şişmesi görülebilse de özellikle önemli olan hastalıklarda ek semptomlar da ortaya çıkacaktır. Dudak şişmesi ve uyuşması birlikte görülebilecek semptomlardan biridir. Bunların tespiti ve tedavisi için vakit kaybetmeden hastaneye başvurulmalıdır. 

Dudak Şişmesi Nedenleri

Dudak şişmesinin birçok farklı nedeni olabilmektedir. Bu nedenlerden bazıları basit ve kolaylıkla tedavi edilebilir olabileceği gibi bazıları hayatı tehdit edici olabilmektedir. 

Dudak şişmesinin olası nedenleri şu şekilde sıralanabilir: 

Alerjiler 

Alerjiler, vücudun belirli maddelere karşı verdiği tepki olarak düşünülebilir. Vücut daha önceden alerjen olunan bir maddeyle karşılaştığında, bazı bağışıklık sistemi hücreleri tarafından histamin adı verilen kimyasal üretilir. Histaminin salınımı sonrası hap, kaşıntı gibi alerji semptomları ortaya çıkar. Bu inflamasyon yani vücudun verdiği tepki, damarların geçirgenliğini arttırarak cilt altına sıvı çıkışına neden olur. Bunun sonucunda da dudaklarda şişme meydana gelir. Farklı maddelere bağlı olarak değişik alerji çeşitleri bulunur. Bunların hepsinde dudak şişmesi ortaya çıkabilir. 

Bu alerjiler şu şekilde sıralanabilir:   

Çevresel alerjiler 

Kişilerin ortamdaki maddelere karşı alerjik reaksiyonu olabilmektedir. Bu çevresel alerjiler genellikle daha kaçınılmazdır. Çünkü her zaman etrafta, polen, küf, toz, hayvan tüyü gibi maddeler bulunabilmektedir. Bu maddelerle her karşılaşmada alerjiler ortaya çıkacaktır. 

Çevresel alerjilerin diğer semptomları şu şekilde sıralanabilir:   

• Vücudun diğer bölgelerinde şişme
•  Hırıltılı solunum  
• Kurdeşen 
•  Egzama 
•  Hapşırma 
•  Burun tıkanıklığı 

Yiyecek alerjisi 

Yiyecek alerjileri de dudak şişmesinin yaygın nedenlerinden biridir. Yiyecek alerjilerine bağlı görülen dudak şişmelerinde genelde şişlik alerjik olunan gıdanın yenmesinden hemen sonra ortaya çıkar. Birçok gıda, özellikle yumurta, fındık, süt ürünleri ve kabuklu deniz ürünleri alerjileri tetikleyebilmektedir. Yiyecek alerjileri, şiddetine bağlı olarak dudak şişmesi dışında ek olarak aşağıdaki semptomlara da neden olabilmektedir: 

• Yüzde şişme 
•  Dil şişmesi 
•  Baş dönmesi 
•  Yutma güçlüğü 
•  Mide bulantısı 
•  Karın ağrısı 
•  Öksürme 
•  Hırıltılı nefes alma 

Diğer alerjiler 

Çevresel maddelere ve gıdalara bağlı görülen alerjiler dışında ek durumlar da alerjiyi tetikleyebilmektedir. Bazı böcek ısırıkları veya sokmaları da bu diğer durumlardan biridir. Toplumda özellikle arılara karşı görülen alerjiler yaygındır. Arı zehrine karşı gelişen alerjiler, hayatı tehdit edebilecek derecede şiddetli olabilmektedir.  

Böcek sokmaları dışında, ilaç alerjileri de dudak şişmesinin farklı bir nedeni olabilmektedir.  

Yapılan çalışmalara göre en sık alerji görülen ve sık kullanılan ilaçlardan biri penisilindir. Toplumdan topluma değişebilmekle birlikte yaklaşık insanların yüzde 5'inde penisilin alerjisi görülmektedir. Penisilin dışında diğer antibiyotiklere, ağrı kesici olarak da kullanılabilen nonsteroid antiinflamatuar ilaçlara (NSAID'ler) ve nöbet engelleyici ilaçlar olan antikonvülsanlara karşı da alerji oluşabilmektedir. Bunun haricinde kanser hastası olup kemoterapi alan kişilerde de alerjiler ortaya çıkabilmektedir. 

İlaç alerjilerinin olası diğer semptomları şu şekilde sıralanabilir:  

•  Deri döküntüleri  
•  Kurdeşen 
•  Hırıltılı nefes alma  
•  Vücutta genel bir şişme  
•  Kusma 
•  Baş dönmesi 

Anjiyoödem 

Anjiyoödem, cildin çok daha derinlerinde şişmeye neden olan bir çeşit şiddetli alerjik reaksiyondur. Bu anjiyoödem, ilaç reaksiyonları veya kalıtsal durumlardan kaynaklanabilir. Şişlik vücudun herhangi bir bölümünü etkileyebilir ancak en çok dudaklarda ve gözlerde ortaya çıkar. Anjiyoödemin yarattığı belirtiler ortalama 1 veya 2 gün sürer. 

Anjiyoödemin şişlik dışında var olabilecek diğer belirtileri şu şekilde sıralanabilir: 

•  Kaşıntı 
•  Ağrı 
•  Kurdeşen benzeri döküntüler 

Yaralanmalar

Özellikle ağız veya çene çevresinde olmak üzere yüzdeki yaralanmalar, vücudun bunlara tepki vermesi sonucunda dudakların şişmesine neden olabilir. Yaralanmanın türüne bağlı olarak, morarma, sıyrıklar ve kanamalar da oluşabilir. 

Yüz yaralanmalarının nedenleri şu şekilde sıralanabilir: 

•  Kesikler 
•  Isırıklar 
•  Yaralar 
•  Yanıklar 
•  Yumruk gibi künt travmalar  

Dudak Şişmesi Teşhisi  

Dudak şişmesinin teşhisi, hekimin kişiyi görmesiyle ve fizik muayene yapmasıyla kolaylıkla konulur. Ancak burada önemli olan nokta bu şişmeye neden olan durumu ortaya koymaktır. Bunun için hekim en olası nedenleri akılda tutarak kişiden ayrıntılı bir tıbbi öykü alır. Daha sonra şüphelenilen durumu yönelik uygun fizik muayene yapılabilir. Bu temel yöntemlerden sonra da bazı özel tetkikler tanı için istenebilir.   

Hekim dudak şişmesine alerjik bir reaksiyonunun neden olduğunu düşündüğünde, kişiye bu alerjen olunan maddeyi tanımlayabilmek için bazı sorular soracaktır. Bunlar arasında semptomların başlangıç zaman, ortaya çıkış dönemi gibi sorular yer alır. Daha sonra alerjinin teşhisi ve hangi maddeye karşı alerjen olunduğunu tespit etmek için ek tetkikler uygulanabilir. Bu tetkikler şu şekilde sıralanabilir:  

Deri Prick Testi  

Deri prick testi, alerji teşhisi için en yaygın olarak kullanılan testlerden biridir. Deri prick testinde, genelde ön kolun üstüne alerjen olunabilecek maddeleri içeren sıvılar damlatılır ve sonra o bölge bir miktar delinerek sıvının deri içine girmesi sağlanır. Ayrıca bu durum direkt enjeksiyon yoluyla da yapılabilir. Bu enjekte edilen maddeye karşı alerji olunması durumunda ortalama 10-15 dakika içinde o bölgede bir şişme, kızarma ve kaşıntı ortaya çıkar. Deri prick testi, rahatlıkla uygulanabilen ve acı vermeyen bir testtir. Ancak bazı kişiler için rahatsız edici bulunabilmektedir. Bu gibi testlerden önce alerjiyi baskılayacak antihistaminik gibi ilaçlar alınmadığından emin olunması gerekir.  

Kan Testleri 

Alerji teşhisinde deri prick testi dışında veya bu teste ek olarak kan alerji testleri uygulanabilmektedir. Kan alerji testlerinde, bir alerjene yanıt olarak bağışıklık sistemin tarafından üretilen belirli antikorlar için kan örneği alınır ve test edilir. Alerjenlere karşı üretilen belirli antikorların bulunması ve bunların miktarı değerlendirmesi sonucunda hekim belli bir sonuca vararak bunu hastaya bildirir.  

Yama Testleri 

Yama testleri adı verilen alerji tetkikleri, özellikle kontakt dermatit adı verilen ve belli bir maddenin cilde değmesiyle oluşan alerjik reaksiyonu ve egzamayı tespit etmek için kullanılan testlerdir. Bu testte genel mantık olarak, şüpheli olan alerjen maddelerin eklenmiş olduğu diskler veya yamalar, cilde bantlanır. Daha sonra 48 saat boyunca ciltte duran bu yamalara karşı oluşan reaksiyonlar izlenir. 

Eliminasyon Diyeti  

Eliminasyon diyeti, gıda alerjilerinin tespiti için kullanılan bir testtir. Bu testte şüpheli olan maddeler diyetten tamamen çıkarılır. Daha sonra bu maddeler yavaş yavaş tekrar diyete eklenir ve ne zaman yeniden alerji reaksiyonlarının oluştuğu izlenir. Bu durumda alerjik olunan gıda tespit edilebilir. Bu yöntem yine de bir hekim yönetiminde uygulanmalıdır.   

Anjiyoödemin bazı farklı nedenleri bulunur. Bunun için hekim anjiyoödemden şüphelendiği durumda bu nedenlere yönelik tıbbi öykü almak isteyecektir. Belirtilerin başlamasından kısa süre önce alerjik reaksiyonları tetikleyebilecek bir şeye maruz kalmak veya ayrıca kabarık, kaşıntılı bir kızarıklık (ürtiker veya kurdeşen) geliştirmek bu durumun alerjiden kaynaklanmış olma olasılığını düşündürür. Yüksek tansiyon için anjiyotensin dönüştürücü enzim (ACE) inhibitörleri gibi anjiyoödem ile ilişkili bir ilaç kullanmak da bu durumun bir ilaç tarafından tetiklenmiş olabileceğini düşündürür.  

Ailede anjiyoödem öyküsü var olması belirtilerin kalıtsal bir genetik hatanın sonucu olmasının mümkün olabileceğini gösterir. Bazen nedeni doğrulamak için bazı ek testlere ihtiyaç olabilir. Öncelikle anjiyoödemin alerjen kaynaklı olduğu düşünülürse alerji için testler uygulanır. Daha sonra hekim belirtilerin anne babadan miras alınan bir genetik hatadan kaynaklanabileceğini düşündüğünde bazı kan testleri uygulanır. Bu uygulanan testlerde, C1 esteraz inhibitörü olarak adlandırılan bir maddenin kandaki miktarı ölçülür.  C1 esteraz inhibitörü bağışıklık sistemindeki hücreleri etkileyen maddelerden biridir.  Bu maddenin kandaki eksikliğ belirli problemlere yol açar ve anjiyoödem tanısında önemli bir yeri bulunur. 

Dudak Şişmesi Tedavisi  

Dudak şişmesinin tedavisi, altta yatan duruma göre değişiklik gösterir. Bunun için öncelikle bu durum bir hekim tarafından tespit edilmelidir. Daha sonrasında da uygun tedavi uygulanır.  

Alerji

Alerjik reaksiyonlar dudak şişmesinin yaygın nedenlerinden biridir. Bunu tedavi edilebilmesi için uygulanabilecek farklı yöntemler bulunmaktadır. Bunlardan en önemlilerinden biri de alerjenlere maruz kalmaktan kaçınmaktır. Bu durum belirtilerin kontrol altına alınmasına oldukça yardımcı olacaktır.  

Hafif alerjiler için kullanılan ilaçlar eczaneden kolaylıkla alınabilir. 

Ancak yine de durum bir hekime danışılmalıdır. Antihistaminikler olarak bilinen ilaçlar, alerji semptomlarını çok başarılı bir şekilde kontrol altına almaya yardımcı olur. Antihistaminikler, alerjik reaksiyon fark edildiği anda veya daha ortaya çıkmadan alerjik reaksiyonları önlemek amacıyla kullanılabilmektedir. Antihistaminikler, vücudun hangi bölümünün alerjinizden etkilendiğine bağlı olarak tablet, kapsül, krem, göz damlası veya burun spreyi olarak alınabilir.  

Steroid ilaçlar, alerjik reaksiyonun neden olduğu iltihaplanmayı azaltmaya yardımcı olmak amacıyla kullanılabilir. Bu ilaçlar iltihaplı burun ve gözler için burun spreyleri ve göz damlaları, egzama ve kontakt dermatit kremleri, astım için inhaler yani solunan ilaçlar gibi çeşitli formlarda kullanılabilir.  

Bu ilaç tedavilerinin dışında immünoterapi adı verilen yöntemler özellikle ilaç gibi yollarla kontrol altına alınamayan, kalıcı ve şiddetli alerjiler için kullanılabilmektedir. Bu tedavi, birkaç yıl boyunca ara sıra küçük dozlarda alerjenin enjeksiyon olarak veya dil altına damla veya tablet olarak verilmesi yöntemiyle yapılır. Böylelikle zamanla o maddeye karşı oluşan alerjik reaksiyonlar azaltılmış olur.  

Şiddetli alerjisi olan bazı kişiler, anafilaksi veya anafilaktik şok olarak bilinen hayatı tehdit eden reaksiyonlar yaşayabilir. Bu durumda tedavi için acil adrenalin içeren enjeksiyonların yapılması gerekir.  

Anjiyoödem 

Anjiyoödem tedavisi, anjiyoödeme neden olan duruma göre farklılık gösterir. Hafif anjiyoödem vakaları kolaylıkla kontrol altına alınabileceği gibi ciddi vakaların da hastanede tedavi edilmesi gerekmektedir. Alerjik nedene bağlı ve idiyopatik yani nedeni tam olarak bilinmeyen anjiyoödem genellikle benzer yollarla tedavi edilir. Bu türlerde belirtileri tetikleyen belirli maddelerden veya faaliyetlerden kaçınmak, şişkinlik yaşama olasılığını azaltmaya yardımcı olacaktır.  

Bu maddelerden kaçınmak dışında anjiyoödem meydana geldiğinde şişliği azaltmak için antihistaminiklerin alınması gerekebilmektedir. Antihistaminikler, şişmeden sorumlu kimyasallardan biri olan histaminin etkilerini bloke ederek çalışır. Anjiyoödem sonucunda oluşan şişlik şiddetli ise, doktor kısa bir steroid ilaç tedavisine başlayabilir. Bu, yalnızca kısa süreler için kullanılan güçlü bir ilaçtır çünkü sorunlu yan etkileri olabilir. Özellikle ciddi bir alerjinin olması durumunda ve şiddetli bir alerjik reaksiyon (anafilaksi) yaşanması durumunda adrenalin enjeksiyonlarına ihtiyaç duyulabilir.  

Anjiyoödemin alınan bir ilaç nedeniyle olduğu tespit edildiğinde, bu kullanılan ilacın bırakılması ve yerine gerekirse başka ilaçların yazılması gerekir. Kalıtsal anjioödemde hastalığın tamamen tedavi etmek mümkün değildir. Ancak ilaçlarla şişlik kontrol altına alınabilir. Danazol ve oksandrolon adı verilen ilaçlar, kalıtsal anjiyoödem nedeniyle meydana gelen şişme olasılığını azaltmaya yardımcı olabilen ilaçlardır. Bu ilaçlar kandaki C1 esteraz inhibitörü seviyelerini artırır. Bu ilaçların kilo almak ve depresyon gibi yan etkileri olabilmektedir.

Yaralanmalar 

Yaralanmaya bağlı dudak şişmesinin tedavisi, durumun ciddiyetine bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Hafif yaralanmalar için buz torbası uygulamak ağrının ve şişliğin azalmasına yardımcı olacaktır. Derin bir kesiğin var olması veya kanamayı durduramamak durumunda hemen bir acil servise başvurmak gerekir. Ayrıca aşırı şişme, ısı, kızarıklık veya hassasiyet gibi enfeksiyon belirtilerinin var olması durumunda da hastaneye başvurulmalıdır.    

Dudak Şişmesi Tedavi Edilmezse 

Dudak şişmesi, travma ve hafif alerji gibi kısmen basit nedenlere bağlı ortaya çıktığında, tedavi edilmediği takdirde bile çok büyük problemlere yol açmaz. Ancak anafilaksi gibi hayatı tehdit edici durumlara bağlı görülen dudak şişmelerinde durum kontrol altına alınmadığında ölüm dahi görülebilmektedir. Bu gibi durumlarda genellikle dudak şişliği tek semptom olarak ortaya çıkmaz. 

Hamilelikte Dudak Şişmesi 

Hamilelikte dudak şişmesi, ortaya çıkabilen bir durumdur. Dudak yüzeyinin hemen altında kılcal damar olarak bilinen küçük kan damarları bulunur. Aslında dudakları kırmızı yapan şey bu damarlardır. Hamilelik döneminde bu kılcal damar yoğunluğu artar.  Bu damar yoğunluğu özellikle üçüncü trimester yani 6-9. aylar arasında bebeğin büyümesiyle en yüksek noktaya ulaşır. 

Buna bağlı olarak da dudaklarda şişmeler meydana gelebilmektedir.  

Dudakların şişmesinin yanı sıra, hamilelikte değişiklikler nedeniyle, dudaklarda ve yüzde kızarmalar da oluşur. Hamilelikte dudak şişmesi, normal hormonal değişimler yüzünden meydana gelir. Bu yüzden bir tedaviye ihtiyaç duyulmaz. Ancak normal şişme dışında, ani gelişen ve ek semptomlar gelişen durumlarda doktora başvurulmalıdır.  

Bebeklerde Dudak Şişmesi

Bebeklerde de yetişkinler gibi dudak şişmesi meydana gelebilmektedir. Bebeklerde oluşan dudak şişmelerinde genellikle gözlerde ve yüzün bazı kısımlarında da şişme görülür. Bu oluşan şişlikler genellikle kaşıntılı değildir ancak ağrılı veya sıcak olabilir.  

Bebeklerde dudak şişmesinin en yaygın nedenleri arasında inek sütü protein alerjisi gibi gıda alerjenleri etken olarak bulunur. Yiyecek alerjileri, vücudun bağışıklık sistemi belirli yiyeceklere anormal tepki verdiğinde ortaya çıkar. Genellikle bağışıklık sistemi, vücudun patojenler gibi zararlı şeylerle savaşmasına yardımcı olur. Gıda alerjisi olan kişiler için bağışıklık sistemi, belirli gıda bileşenlerini hatalı olarak zararlı olarak tanımlar ve uygun olmayan bir yanıt üretir. Bu durumda alerji ile ilişkili ve bazen hayatı tehdit eden belirtiler ortaya çıkar.  

Birçok farklı gıda bebeklerde alerjiye neden olabilmektedir. İnek sütü alerjisi olarak da bilinen inek sütü proteini alerjisi, bebeklerde en yaygın gıda alerjilerinden biridir ve genellikle 1 yaşından önce ortaya çıkar. Bebekteki dudak şişliği, alerji dışında ayrıca böcek ısırıkları, sokmaları, ilaçlar veya lateks gibi diğer alerjilerden dolayı da görülebilmektedir.  

Dudak Şişmesi için Hangi Doktora Gidilir?

Dudak şişmesi genellikle alerjik reaksiyonlara bağlı ortaya çıktığı için gidilmesi gereken bölüm immünolojidir. Ancak ani oluşan alerjik reaksiyonlarda acile başvurulmalıdır. Dudak şişmesinin hafif olduğu durumlarda hastaneye başvurmak gerekli olmayabilir. Ancak şiddetli şişliklerde ve eşlik eden ek semptomların olması durumunda vakit kaybetmeden hastaneye başvurulmalıdır.