Antibiyotik Alerjisi

Antibiyotik Alerjisi Nedir?

İlaç alerjisi; uygun dozda kullanılan bir ilacın kişide beklenmedik bir şekilde kullanılmasından sonra ortaya çıkan, istenmeyen ve beklenmeyen etkilerdir.

İlaç grubu içerisinde en çok alerjik reaksiyona neden olan ilaçlar antibiyotiklerdir.

İlaç kullanımına bağlı yıllık yaklaşık %5-10 oranındaki hastaneye başvurunun sebebi ilaca bağlı gelişen alerjik reaksiyonlardır.

İlaçlara bağlı gelişen bu reaksiyonların sonucu çabuk gelişen ve birkaç günde düzelen bir cilt döküntüsü gibi daha hafif olabilirken bu alerjik reaksiyonun sonucu çok daha ciddi olabilir, kişi bu alerji sonucu yaşamını yitirebilir.

Antibiyotik alerjisi antibiyotik grubu ilaçlara bağlı olarak görülen ilaç alerjisine verilen addır. Antibiyotik alerjisi erişkin yaş grubunda çocuk yaş grubuna oranla daha sık görülür. Çocuk yaş grubunda yılda yaklaşık olarak %2-3 sıklıkta görülür.

Alerjiye bağlı gelişen şikâyetler ilaç kesildikten hemen sonra düzelebileceği gibi birkaç gün veya birkaç hafta sonra düzelmesi de mümkündür.

Antibiyotik alerjisi ailesel yatkınlığa sahip bir şikâyettir. Kişinin anne ve babasından birinde antibiyotik alerjisi varsa kendisinde bu şikâyetin görülme ihtimali 10 kat artar.

Antibiyotik alerjisi için risk arttırıcı durumlar ilaca ve kişinin kendisine bağlı olarak değişir.

İlaçla ilgili risk faktörleri;

• İlacın kimyasal içeriğinin karmaşık olması
• Belli bir antibiyotik grubunu uzun süre kullanmak
• Belli bir antibiyotiği sık sık kullanmak
• İlacın uygulanma yolu; kas içine veya damara uygulanan ilaçlarda alerji riski daha fazladır.

Kişiyle ilgili risk faktörleri;

• Ailesinde ilaç alerjisi olan başka üyelerin olduğu kişilerde alerji ihtimali artar.
• Kadınlarda ilaç alerjisi daha sık görülür.
• Erişkin yaş grubunda çocuk yaş grubuna göre daha sık görülür.
• Sık sık antibiyotik kullanan kişilerde, gereksiz antibiyotik kullanan kişilerde sık görülür.
• Ek hastalığı olan kişiler ile kronik hastalığa bağlı ilaç kullanımının sık görüldüğü kişilerde de alerji riski artmıştır.

Antibiyotik Alerjisi Belirtileri Nelerdir?

Antibiyotik alerjisinin ciltte kızarıklık, döküntü gibi daha tehlikesiz belirtilerinin yanında solunum durması, şok gibi çok daha ağır belirtileri olabilir.

Kişide belirtinin ortaya çıkış süresi alerjik reaksiyona neden olan ilacı daha önce kullanıp kullanmadığına göre değişir. Kişi alerjik etki gösteren antibiyotiği daha önce hiç kullanmadıysa ilk kullanımda alerji yaklaşık 1 hafta sonra ortaya çıkar.

Ayrıca antibiyotik alerjisi belirtilerinden ölümcül olanlar genellikle ilaç kullanıldıktan sonraki dakikalar içinde kendini gösterebilirken daha tehlikesiz belirtiler günler hatta haftalar sonra ortaya çıkabilir.

Kişide antibiyotik alerjisi belirtileri;

• Ciltte kızarıklık ve deride döküntü
• Ürtiker(kurdeşen)
• Nefes darlığı
• Öksürük
• Burun akıntısı
• Gözlerde sulanma
• Ciltte kaşıntı
• Hırıltılı soluma
• Ateş
• Yüzde ve gözlerde şişme
• Anaflaksi, astım, serum hastalığı gibi alerjik reaksiyonlar görülebilir.
• Anjioödem de ölümcül olabilecek belirtilerden biridir.

Bunlardan özellikle anaflaksi ve anjioödem gibi belirtiler oldukça tehlikeli olabilir. Anaflakside; alerjene maruz kaldıktan sonra tüm vücudun bu alerjene tepki vermesi ile oldukça karmaşık ve tehlikeli bir durum meydana gelir.

Ciltte kızarıklık, kaşıntı; solunum sisteminde nefes darlığı, hırıltılı soluma, solunum yetersizliği; dolaşım sisteminde kan dolaşımının bozulması, morarma; sindirim sisteminde kusma, ishal, yutma güçlüğü gibi belirtiler görülür.

Anjioödem; elde, yüzde, bacakta veya soluk borusunda ani gelişen şişmelerdir. Hayati tehlikesi vardır.

Antibiyotik Alerjisi Nedenleri Nelerdir?

Vücutta korumada görevli bağışıklık hücreleri, vücuda zarar verecek ve vücuda yabancı olan her türlü dış etkene karşı koruma kalkanı oluştururlar.

Alerjik hastalıklarda; bu bağışıklık hücreleri alerjen etkiye sahip madde (polen, toz, ilaç, kimyasallar, besinler) ile karşılaşınca bunlara karşı aşırı hassasiyet gösterir, bu maddelerden hangisi alerjik etki oluşturuyorsa ona karşı vücut bir savunma yapar.

Antibiyotik alerjisinde de durum aynıdır. Vücudu korumaya sağlayan hücreler antibiyotiğe karşı aşırı hassas olur.

Bu durumda da vücut bu hassasiyet oluşturan maddeden ve bu maddenin etkilerinden korunmaya çalışır. Böylece yüzde kızarıklıklar, döküntüler, solunumda güçlükler, gözde yaşarma, burun akıntısı, vücudun şişmesi gibi belirtiler ortaya çıkar.

Antibiyotik Alerjisi Teşhisi

Antibiyotik alerjisi olan kişinin ilgili bölüme başvurma şikâyetleri ile hastalığın teşhis süreci başlar. Kişi hastaneye acil başvuru yapacak kadar kötü durumda olabilir.

Solunum güçlüğü olan, anaflaksiye girmiş, soluk borusunda ödem oluşmuş kişi acile başvurduğunda acil müdahalesi yapıldıktan sonra kişiden veya yakınlarından alınacak ayrıntılı bir hasta öyküsü teşhisin doğru bir şekilde konulmasında oldukça faydalı olacaktır.

Hasta öyküsünde, kullandığı ilacın kaçıncı dozunda olduğu, aldığı son doz ilaçtan sonra ne kadar süre geçtiği, ne kadar zamandır ilacı kullandığı, şikâyetlerinin antibiyotiği almayı bıraktıktan sonra düzelip düzelmediği, astım, ürtiker, kistik fibrozis, AIDS gibi hastalıklarının olup olmadığı sorulmalıdır.

Hasta şikâyetleri için; şikâyetinin nasıl ve ne zaman başladığı, daha önce benzer bir şikâyeti olup olmadığı, şikâyetlerinin ne kadar sürdüğü ve nasıl bittiği sorulabilir.

Ailesel yatkınlığı bulunabileceğinden ailede başka birinde antibiyotik alerjisi olup olmadığı sorulur. Kişinin kullandığı ilaçların sorulması da teşhiste oldukça önemlidir.

Ayrıntılı bir anamnez (hasta öyküsü) alındıktan sonra fizik muayeneye geçilir. Fizik muayenede ciltteki döküntülerin yeri, yaygın olup olmadığı bakılır. Muayenede baştan ayağa incelenmesi oldukça faydalıdır.

Gözde yaşarma, burun akıntısı, ağız içi muayenesinin yapılması gereklidir. Hastanın hastaneye geliş tansiyonunun ölçülmesi de teşhiste önemli yer tutar. Kol ve bacaklarda şişlikler de akla alerjiyi getirebilir.

İlaç alerjisinde kesin tanı için alerji testi uygulanmalıdır. Bu testler; ilaç provokasyon testi ve deri testleri uygulanır. İlaç provokasyon testleri, deri testi uygulamanın mümkün olmadığı durumlarda kullanılabilir.

Antibiyotik Alerjisi Tedavisi

Antibiyotik alerjisi tedavi edilmezse ciddi sonuçlara neden olabilecek önemli bir durumdur. Bu sebeple tedavisinin en erken süreçte tam olarak yapılması gerekir.

Antibiyotik alerjisi olan ve alerji belirtileri ile hastaneye başvuran kişi için ilk yapılacak kullandığı ilacın kullanımını kesmesini istemektir.

Antibiyotik alerjisi sonucunda kişinin cildinde hafif döküntüler oluşmuşsa bu döküntülerin tedavisinde ilaç kullanabilir.

Antibiyotik alerjisi olan kişide gelişmesinden en çok korkulan durum anaflaksidir. Çünkü anaflaksi ağır sonuçlar meydana getirebilecek bir durumdur.

Bu sebeple antibiyotik alerjisine bağlı anaflaksi geçiren kişide acil müdahale gerekir. Bu müdahalede adrenalin enjektörü uyluk kasına uygulanır. Kişi antibiyotik alerjisi olduğunu biliyorsa gerekli durumlarda ve doktorun da uygun görmesiyle yanında adrenalin otoenjektörü taşıyabilir.

Kişinin alerji oluşturan ilacı mutlaka alması gerekiyorsa bunun için de kişinin ilacı almadan önce hastaneye başvurması gerekir.

Burada ilaç uygulanması sırasında kişinin çok sıkı takibi ve gözlemi yapılarak ilkin alerji oluşturan ilacın milyonda bir dozu uygulanır. Daha sonrasında doz miktarı arttırılarak uygulanması gereken doz miktarına ulaşılmaya çalışılır.

Bu şekilde kişinin vücudu alerjen etkiye sahip antibiyotiğe karşı duyarsızlaştırılmış olur.

Antibiyotik Alerjisi Tedavi Edilmezse

Antibiyotik alerjisi tedavi edilmezse hafif deri döküntüsünden oldukça ciddi sonuçlara kadar değişebilen geniş yelpazede sonuçlara neden olur.

Hafif geçirilen antibiyotik alerjisi ishal, kusma, deri döküntüsü, ciltte kızarıklıklar, gözde yaşarma, burun akıntısı gibi durumlara neden olabilecekken şiddetli vakalarda solunun darlığı, hırıltılı soluma, soluk borusunda tıkanma yaratacak şekilde şişme, damarlarda dolaşım bozukluğu, nefes alamama gibi oldukça ciddi sonuçlara ve hatta ölüme neden olabilir.

Bu sebeple antibiyotik alımından sonra gelişecek bu tür belirtilerde hiç vakit kaybetmeden hastaneye başvurmak hayat kurtarıcıdır.

Antibiyotik Alerjisine Ne İyi Gelir?

Antibiyotik grupları içinde en sık alerji oluşturan grup beta laktam grubu antibiyotiklerden penisilindir.

Daha önce alınan antibiyotikte alerjik belirtiler görülen kişide yapılan testler ile de antibiyotik alerjisi kesinleştirilmişse yapılması gereken kişinin antibiyotik kullanması gereken durumlarda alerji oluşturan gruptan kesinlikle uzak tutulmasıdır.

Bunun için kişiye sürekli yanında bulunduracağı alerji kartı verilmelidir.

Bu kişilerin diğer ilaç grupları ile çapraz etki oluşturacak ilaçlardan da uzak durması gerekir. Kişi başka ilaçları kullanırken doktoruna alerjisi olan ilaçları söylemelidir. Bununla iki farklı ilacın birbirini kötü etkileyeceği çapraz reaksiyon durumundan korunmuş olur.

Antibiyotik alerjisi olan kişinin gerekli durumlarda kullanmak üzere ve doktordan da onay alınarak adrenalin enjektörü bulundurması sağlanabilir.

Bu da alerjik belirtilerin olumsuz sonuçlarından korunmada faydalıdır.

Antibiyotik Alerjisine Ne İyi Gelmez?

Antibiyotik alerjisi olan kişinin bu hastalığın bilincinde olması oldukça önemlidir. Kişinin doktor tavsiyelerine uymadan kafasına göre ilaç kullanmaması gerekir.

Bu kişiler sadece belli bir gruptaki antibiyotik alerjisine sahip olabilecekken alerjisi olan antibiyotik grubu karmaşık yapıda da olabilir. Bu sebeple hastanın kullandığı ilaçları doktordan saklamaması gereklidir.

Ailesinde antibiyotik alerjisi olan kişilerin ilaç kullanımında dikkatsiz davranmaması gerekir. Herkesin doktor onayı olmadan antibiyotik kullanmaması gerektiğini bilmesi gerekir.

Antibiyotik Alerjisi İlaçları

Daha önce de belirttiğimiz gibi antibiyotik alerjisinin belirtileri ve sonuçları oldukça değişkendir. Hafif vakalarda alerji belirtileri ölümcül olmaz ve kısa sürede tedavi uygulanmadan düzelebilir.

Fakat ağır vakalar dakikalar içinde gelişip ilerleyici olabilir. Bu tür vakalar çok ciddi sonuçlara neden olabilir. Bu sebeple antibiyotik kullanımından sonra görülen her belirtinin ciddiye alınması gerekir.

Ağır vakalar için antihistaminik ilaç kullanımı faydalı olur. Antihistaminik ilaç olarak doktor onayı ile difenhidramin kullanılabilir.

Antibiyotik alerjisi sonucu anaflaksi gelişen durumlarda vakit kaybetmeden adrenalinin uyluk kası içine uygulanması hayat kurtarıcıdır.

Gebelikte Antibiyotik Alerjisi

Hamilelik döneminde ilaç kullanımını mümkün olduğunca kısıtlamak oldukça önemlidir. Fakat gebelikte enfeksiyon durumu varsa ve doktor tarafından antibiyotik kullanımı gerekli bulunduysa antibiyotik kullanılabilir.

Gebede antibiyotik alerjisi varsa öncelikle yapılacak deri testleri ile hangi antibiyotik grubuna alerjisi olduğu belirlenir. Alerjik etki oluşturan antibiyotik grubu belirlendikten sonra kişiye bu konuda bilgilendirme yapılır.

Antibiyotik kullanması gerekirse alerjik olan grup dışındaki antibiyotik kullanması gerektiği söylenir. Hiçbir koşulda doktor onayı olmadan antibiyotik ilaçlar dahil olmak üzere ilaç kullanmaması gerektiği söylenmelidir.

Çocuklarda Antibiyotik Alerjisi

Çocuklarda antibiyotik alerjisi erişkinlere oranla daha az görülmektedir. Anne veya babasına antibiyotik alerjisi olan çocuklarda antibiyotik alerjisi riski oldukça artar.

Antibiyotik kullanımı sonrasında ciltte döküntü, kızarıklık, kusma, hırıltılı soluma, yüzde şişme gibi şikâyetleri gösteren çocuğun derhal doktora gösterilmesi gerekir.

Burada yapılacak deri testlerinin sonucu pozitif çıkarsa kullandığı antibiyotik grubuna alerjisi olduğu kanıtlanmış olur.

Bu aşamadan sonra yapılması gereken çocukta alerji oluşturan antibiyotik grubunun kesinlikle kullandırılmamasıdır.

Antibiyotik Alerjisi için Hangi Doktora Gidilir?

Antibiyotik alerjisi, sonuçları hafif bir cilt kızarmasından ölüme kadar giden bu sebeple de ciddiye alınması gereken bir durumdur.

Kişide antibiyotik kullanımından sonra döküntü, nefes darlığı, öksürük, yutma güçlüğü, tansiyon düşüklüğü, kusma, ishal, yüzde veya kol-bacakta şişme gibi şikâyetlerden biri veya birkaçı görülürse derhal hastaneye başvurmalıdır.

Hastanelerde Alerji ve İmmünoloji Bölümü hastalardaki alerjen etki yapan durumların teşhis ve tedavisinden sorumludur.

Alerji uzmanının yapacağı alerji testi ile kişinin hangi antibiyotiğe alerjisi olduğu belirlenir.