Dolaşım Bozukluğu

Dolaşım Bozukluğu Nedir?

Dolaşım sistemi; kalp ve damarlardan oluşan, vücuttaki en uç noktalara bile besin ve oksijen taşıyan ve aynı zamanda vücutta çıkan atık ürünler ve karbondioksiti vücuttan uzaklaştıran çok kapsamlı bir sistemdir.

Atardamarlar kalpten temiz kanı alıp vücuda iletirken, vücutta kullanılan kirli kan ise toplardamarlar aracılığı ile kalbe geri döner.

Dolaşım Bozukluğu, bu sistemin herhangi bir aşamasında özellikle damarlarda çıkan aksaklıklar sebebiyle vücudun içindeki bu iletim sisteminin aksaması olarak tanımlanabilir.

Dolaşım bozukluğu insanların hayatını ciddi etkileyen ve hayati tehlikelere yol açabilecek durumlar ortaya çıkarabildiği için çok önemli bir durumdur.

Dolaşım Bozukluğu hastalıkları, kansızlıktan hemoroide tüm organ ve sistemleri etkileyen birçok hastalığı kapsamaktadır.

• Kansızlık (anemi): Kandaki kırmızı kan hücrelerinin azalmasıdır. Bunun sonucunda doku ve organlara taşınan oksijen miktarı azalır ve vücut performansı düşer.
• Tansiyon yükselmesi: Kanın kan damarlarında yaptığı basınç ile tansiyon oluşur. Hipertansiyon olarak da bilinen yüksek tansiyonda damar çeperlerine uygulanan basınç olması gerekenden fazladır ve bunun sonucunda vücutta bazı sorunlar ortaya çıkar.
• Periferik dolaşım bozukluğu: Bacak ve kollara giden damarlarda ortaya çıkan bozukluklar da çeşitli belirtilere sebep olabilir.
  Atardamar (arter) tıkanıklıkları:
  • Akut damar tıkanıklığı: Sorunlu kalp kapakçıklarının üzerinde oluşan pıhtıların damarlara giderek damarları tıkamasıyla aniden ortaya çıkan çok şiddetli ağrı, bacakta ve ayakta soğuma ve morarma ile kendini gösterir.
    
  • Kronik damar tıkanıklığı: Ateroskleroz yani halk arasında bilinen adı ile damar sertliği kronik damar tıkanıklığının en sık sebebidir. Yüksek kolesterol, diyabet, hipertansiyon gibi sebeplerle ortaya çıkan damar sertliğine bağlı damar tıkanıklığında belirtiler tıkanıklığın seviyesi ile doğru orantılıdır.
    
  • Buerger hastalığı: Sıklıkla sigara içen erkeklerde bacaklardaki atardamarları etkileyen ve ayaklarda dolaşım bozukluğuna sebep olan bir hastalıktır.
  • Raynaud hastalığı: El ve ayak parmakları, burun ve kulaklardaki damarlardaki ani daralma ile ortaya çıkar. Genelde kadınlarda ortaya çıkan hastalık yaygın olarak soğuğa maruz kalmakla ve stresle ortaya çıkar. Normalde soğukla karşılaşınca ortaya çıkan damarların büzülmesi yanıtı raynaud hastalarında çok hızlı gerçekleşir ve el ile ayak gibi vücudun uç noktalarında kan dolaşım bozukluğu meydana gelir.
    Toplar damar (ven) tıkanıklıkları:
    • Kronik venöz yetmezlik: Venler kirli kanı kalbe geri getirmekle görevlidir. Kalp hizasının altındaki venlerde bu iş için ayrıca bir caba sarf edilir. Bacaklardaki kaslar kasılarak bacak venlerinin kanı taşımasına yardımcı olurlar ayrıca bacaklardaki genlerde bulunan tek yönlü kapakçıklar da kanın aşağı doğru geri kaçmasını önlemeye yardımcı olur. Uzun süre oturma ya da ayakta durma durumunda bacak venlerinin kanı geriye getirme konusunda yetersiz kalması durumunda kronik venöz yetmezlik adi verilen bacaklarda dolaşım bozukluğu ortaya çıkar.

Dolaşım Bozukluğu Belirtileri Nelerdir?

Dolaşım Bozukluğu saçlardan ayak parmaklarına kadar etkileyen bir durumdur. Kişiler dolaşım bozukluğunu düşündüren belirtiler olması durumunda en kısa zamanda doktora başvurmalıdır.

• Bacaklar kullanıldığı zaman yani yürüme, koşma gibi durumlarda ağrı oluşması ve kişinin durma ihtiyacı hissetmesi belirtiler arasında ilk fark edilen durumdur. Bacaklara yeterli kan gitmediğinin göstergesi olan bu duruma kesik topallama adı verilir.
• Eller ve ayakta dolaşım bozukluğu sonucunda eller ve ayaklara yeterli kan gitmediği için yeterli sıcaklık sağlanamaz. Ellerde, ayaklarda ve ilerlemesi durumunda burun ve kulaklarda da ısınamama sorunu ortaya çıkar. Isınamama sebebiyle kızarma ve morarma da gözlenebilir.
• Cilt renginin normalde olduğundan daha soluk gözükmeye başlaması da dolaşım bozukluğuna işaret etmektedir. Kan ve oksijen yeterli şekilde dağıtılmadığı için renksiz bir cilt ortaya çıkar.
• El ve ayak parmaklarında ileri derece dolaşım bozukluğu olması durumunda ise burun ve kulaklar gibi uzuvlarda önce beyazlama sonra kızarma ve ardından morarmalar gözlenebilir. Siyanoz olarak bilinen bu durum kan dolaşımının yeterli olmadığını göstermektedir.
• Dolaşım Bozukluğu boşaltım sistemini de etkileyerek vücutta ödemlere sebep olur. Ayaklarda ve bacaklarda daha çok olmak üzere kollar, eller bacaklar ve ayaklarda şişlikler gözlenir.
• Kollar ve bacaklarda kan akımı yeterli olmadığı zaman uyuşma ve karıncalanma hissi ortaya çıkabilir.
• Kafa derisine, el ve ayak tırnaklarına yeterli besin iletilemediği için saçlarda dökülme, tırnaklarda kırılmalar gözlenebilir.
• Kan dolaşımı bozukluğu zaman bacaklarda kan birikir, damarlarda fazla kan birikmesi durumunda varisler ortaya çıkabilir. Bazen varisler ciltten kabarık şekilde gözüküp ülser oluşmasına sebep olabilir.
• Beynin yeterince oksijenlenememesi, vücuda yeterli besin dağıtılamaması durumunda kronik yorgunluk hissi ortaya çıkabilir.
• Dolaşım Bozukluğu sindirim sistemini de etkileyebilir. Yemek sonrası dolgunluk hissi, kabızlık, sık sık mide ekşimesi,  gaz şikayetleri ortaya çıkabilir.
• Vücudun savunma hücreleri olan akyuvarlar (beyaz kan hücreleri) yeterli taşınamadığı için yaraların geç iyileşmesi gözlenir.
• Kanın penise de yeterli ulaşamaması nedeniyle erkeklerde erektil disfonksiyon (sertleşememe) sorunları ortaya çıkabilir.
• Kalbe dönen kanın az olması durumunda anjina (göğüste ağrı ve basınç hissi) ortaya çıkabilir.
• Beyne açlık sinyallerinin iletilmesi kesintiye uğrar ve iştah kaybı sonucunda kilo kaybı gözlenebilir.
• Beyne yeterli kan ve oksijen gelmemesi nedeniyle hafıza problemleri ortaya çıkabilir.
• Oksijen ve besin maddeleri vücuda yeterli seviyelerde dağılamaz bunun sonucunda kişilerde kronik bir yorgunluk ortaya çıkar.

Dolaşım Bozukluğu Nedenleri Nelerdir?

Dolaşım bozukluğuna sebep olabilecek birçok etken olabilir.

• Damar sertleşmesi: Yüksek kolesterol düzeyleri, kontrol altına alınmayan yüksek tansiyon ve halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen diyabet sonucu damarlarda plaklar oluşarak elastikiyet kaybına sebep olabilir. Bunun sonucunda kanın taşınması zor olur.
• Derin ven trombozu: Derin toplar damarlar içinde ortaya çıkan pıhtı sebebiyle kan akımı engellenir ve dolaşım bozukluğu oluşur. Derin ven trombozu:
  • Uzun süreli yatak istirahati
  • Büyük ameliyatlar sonrası
  • Travma
  • Uzun yolculuklar
  • Damar içine cihaz takılması
  • Kan pıhtılaşma hastalıkları 
  • Gebelik dönemi
  • Östrojen içeren doğum kontrol hapları gibi ilaçların kullanılması gibi sebeplerle ortaya çıkabilir.
• Flebit: Özellikle bacak bölgesi olmak üzere toplar damarların iltihaplanması durumudur. Bu iltihaplanma pıhtı oluşumuna ve dolayısı ile dolaşım bozukluğuna sebep olabilir.
• Yetersiz fiziksel aktivite: Fiziksel aktivitenin yetersiz olması dolaşımı yavaşlatarak Dolaşım bozukluklarına zemin hazırlar.
• Dar giysiler giymek: Dar ve vücudu fazla saran giysiler damarların sıkışmasına sebep olarak özellikle kalça bölgesinde dolaşım bozukluğuna sebep olur.
• Stres: Stres vücutta bir çok sıkıntılara sebep olabilen bir durumdur. Stres özellikle omuz ve boyun bölgesinde kasılmalara sebep olarak dolaşımın bozulmasına sebep olabilir. Özellikle el ve ayak bölgesinde belirtilere sebep olur.

Dolaşım Bozukluğu Teşhisi

Dolaşım Bozukluğu şikayeti ile doktora başvuran hastaların detaylı bir hasta öyküsü alınmalıdır. Şikayetlerin ne kadar zamandır olduğu, şikayetleri şiddetlendiren ve azaltan durumlar, şikayetlerin ne derece ileri olduğu sorgulanmalıdır.

Dolaşım bozukluğunda aile öyküsü de değerlidir. Yüksek tansiyon, yüksek kolesterol genelde ailesel yatkınlık olan hastalıklar olmakla beraber dolaşım bozukluğuna da sebep olurlar.

Hastanın kapsamlı bir fizik muayenesi yapılmalıdır. El ve ayakların renkleri, morarma ya da kızarma olup olmadığı, bacaklar ve kollarda yaralar ve kızarıklıklar varsa tespiti açısından önemli bir adımdır.

Dolaşım Bozukluğu kan tahlili yapılarak kolesterol değerlerinin tespiti ile ortaya çıkabilir. Normalden sapmış kolesterol değerleri damar sertliğinin dolayısı ile dolaşım bozukluğunun tespitinde önemlidir.

İyi huylu kolesterol adı verilen HDL vücutta normalde yüksek değerlerde bulunmalı iken kötü huylu kolesterol adı verilen LDL ise düşük seviyelerde olmalıdır. HDL’nin normalden düşük, LDL'nin ise yüksek olması damar sertliği ve dolayısı ile dolaşım bozukluğu için risk faktörüdür.

Dolaşım bozukluğunun tespiti için özel bir dolaşım bozukluğu testi olmamakla birlikte bazı görüntüleme yöntemleri ile tespit edilebilir.

• Doppler ultrason (USG): Yüksek frekanslı ses dalgaları ile atardamarlar ve toplardamarların kan akımının görüntülenmesini sağlayan bir görüntüleme yöntemidir.
• Venografi: Toplar damarların görüntülenmesi için ilaçlı boya olarak bilinen kontrast madde verilerek floroskopi cihazı ile görüntüleme yapılması yöntemidir.
  • Venografi MR (manyetik rezonans görüntüleme): Toplar damarlarda meydana gelen kan pıhtılarının görüntülenmesini sağlar.
  • BT (bilgisayarlı tomografi) venografi: Hızlı, güvenilir tanı yöntemi olduğu için günümüzde en çok tercih edilen yöntemdir. X ışınları yaydığı için zararlı bir işlemdir.
• Tomografi anjiografi: Koldan verilen ilaç ile bilgisayarlı görüntüleme yöntemi kullanılarak damarların durumu gözlenir. Tıkalı damarların tespiti sağlanabilir.
• Manyetik rezonans anjiografi: Kontrast maddenin damardan verilmesi ile damarların görüntülenmesi sağlanır. Üç boyutlu görüntüleme avantajı sağlaması yanında istenilen açılardan görüntüler alınabilir.

Dolaşım Bozukluğu Tedavisi

Dolaşım Bozukluğu tedavisinde ilk alınacak önlem yaşam tarzı değişikliğidir.

Sigara kullanılıyorsa bırakılması ya da en azından azaltılması, yüksek kolesterol seviyelerinin düşürülmesi için protein içerikli beslenmenin azaltılması, yüksek tansiyonun düşürülmesine yardımcı olmak için tuz kullanımının kısıtlanması ve hareketsiz yaşam tarzının terk edilmesi önemlidir.

Dolaşım bozukluğunun en yaygın sebebi olan damar sertleşmesi için atorvastatin, rosuvastatin, ezetimib gibi statin grubu kolesterol düşürücü ilaçlar kullanılabilir. Perindopril, fosinopril, captopril, enalapril, lisinopril ve ramipril gibi ACE inhibitörleri tercih edilebilir.

Akut damar tıkanıklığında tedavi seçeneği acil cerrahidir. Damar tıkandıktan sonra 4 – 6 saat içerisinde damara özel bir katater ile girilerek damardaki pıhtı temizlenir.

Acil müdahale edilmemesi durumunda ilgili kol veya bacağın tamamen işlev kaybına ya da pıhtı atması durumunda ise inme ve ölümlere sebep olabilir.

Buerger hastalığının tedavisinde ilk basamak sigaranın kesinlikle tamamen bırakılmasıdır. Bundan sonraki aşamada sempatektomi ameliyatı ile ayağın ince arterlerini daraltan sempatik sinir çıkartılır.

Raynaud hastalığında ise nifedipin, amlodipin, felodipin gibi kalsiyum kanal blokerleri kullanılarak damarların genişletilmesi sağlanır. Cerrahi olarak el ve ayaklardaki damarların daralmasını sağlayan sinirlerin kesilmesi ya da bu sinirlere kimyasal madde enjeksiyonu ile botox uygulanması yöntemleri uygulanabilir.

Kronik venöz yetmezlik tedavisinde varis çorapları kullanılabilir. İlaç tedavisinde idrar söktürücü olarak bilinen diüretikler ödemin azaltılmasını sağlar.

Aspirin ve pentoksifilin ise yaraların iyileşmesini sağlar. Endovenöz lazer ablasyon, endovenöz radyofrekans ablasyon, mekanik ablasyon ve skleroterapi uygulanabilecek yöntemler ile hasarlı olan damarların ortadan kaldırılması, ekarte edilmesi ile tedavi sağlanabilir.

Strese bağlı dolaşım bozukluğunun tedavisi için psikoterapi yardımı alınabilir.

Dolaşım Bozukluğuna Ne İyi Gelir?

Kan dolaşımının sağlıklı bir şekilde sürdürülebilmesi için bazı alışkanlıklar edinilmesi önemlidir.

• Kan basıncının düzenli kontrolü: Dolaşım bozukluğunun en sık sebebi olan damar sertleşmesinin altında kontrol altına alınmayan yüksek kan basıncı değerleri yatar. Yetişkin bir bireyin bir şikayeti olmasa bile ayda 1 kere kan basıncını ölçtürmesi önerilmektedir.
  
• Yeterli su tüketilmesi: İnsan vücudunun dolayısı ile kanın büyük kısmı sudan oluşur. Günde en az 8 – 10 bardak su tüketilmesi kan seviyesinin yeterli düzeyde tutulmasını sağlayarak dolaşım bozukluklarının önüne geçer.
  
• Düzenli hareket ve egzersiz: Düzenli egzersiz vücudun oksijenlenme oranını arttırırken kalbin kan pompalamasını arttırarak  kalbin güçlenmesine ve tansiyonun düşürülmesine yardımcı olur. Düzenli ve sağlam bir dolaşım sisteminin sağlanması için haftada 5 – 7 gün günde en az 30 dakika olmak üzere düzenli egzersiz önemlidir. Ayrıca uzun süre ayakta ya da oturma pozisyonunda durmamak aralarda kalkıp yürümek dolaşımın sağlanması açısından önemlidir.
  
• Sağlıklı beslenme: Sebze, meyve ağırlıklı beslenme düzeni dolaşım sistemi için faydalıdır. Kırmızı et gibi protein ve kolesterol ağırlıklı besinlerden uzak durulması yüksek kolesterol düzeylerini kontrol altına almayı sağlayarak damar sertleşmesinin önüne geçmeyi sağlar ve böylece sağlıklı bir dolaşıma zemin hazırlar. Tuz tüketiminin kısıtlanması tansiyonun kontrol altında tutulmasına yardımcı olur.
  
• Kuru vücut fırçalama: Sert ve kalın kıllı vücut fırçaları ile vücudun düzenli olarak fırçalanması vücuttaki kan damarlarını uyararak dolaşımın hızlanmasını sağlar.
  

Dolaşım Bozukluğuna Ne İyi Gelmez?

Bazı durumlar ve alışkanlıklar dolaşım bozukluğuna zemin hazırlar mevcut sorunların kötüleşmesine neden olabilir.

• Kontrol altına alınmayan yüksek tansiyon: Yüksek tansiyon damar yapılarının hasarlanmasına ve damar sertleşmesine neden olarak dolaşım bozukluğuna zemin hazırlar. Düzenli olarak kan basıncı ölçülmesi yüksek tansiyon tespiti durumunda ise tedavisinin yapılması gerekmektedir.
• Sigara ve diğer tütün ürünlerinin kullanımı: Sigara ve diğer tütün ürünleri içerdiği zararlı maddeler sebebi ile damarların sertleşmesine ve daralmasına sebep olarak dolaşım bozukluğuna zemin hazırlar.
• Alkol tüketimi: Düzenli olarak alkol tüketen kişilerde kalp atım hızı artar. Bunun sonucunda kalbin çevresinde yağ bezleri oluşur. Kalbin normal hacmi değiştiği için kalbin çalışma mekanizması bozulur, buna ayak uydurmaya çalışan damarlar sertleşir ve tansiyon yükselmesine sebep olur. Bu olaylar sonucunda dolaşım bozuklukları görülebilir.
• Kolesterol bozuklukları: Vücudumuz için yararlı olan iyi huylu kolesterolün düşük olması ve vücuda zararlı olan kötü kolesterol yüksekliği damar yapısını bozarak dolaşım bozukluğuna sebep olabilir.
• Şeker hastalığı (diyabet): Halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen diyabet kalp üzerinde ciddi hasarlara sebep olan bir hastalıktır. Kalbin çalışma mekanizması bozulur ve ortaya dolaşım bozuklukları ortaya çıkabilir.

Dolaşım Bozukluğu Tedavi Edilmezse

Dolaşım Bozukluğu ciddi hareket kısıtlılığına ve hayat kalitesinin düşmesine neden olan ve tedavi edilmemesi sonucunda oluşan pıhtıların organlara özellikle kalbe ve beyne atması sonucu hayati riskler taşıyan bir durumdur.

Beyne pıhtı atması ile inme ve felçler ortaya çıkabileceği gibi kalbe ve akciğerlere pıhtı atması ile ani ölümler ortaya çıkabilir.

Hamilelikte Dolaşım Bozukluğu

Hamilelikte hormonal ve fiziksel değişiklikler ortaya çıkar. Kan basıncının ortalama olarak 1,5 katına çıkması sebebiyle dolaşım bozuklukları ortaya çıkabilir, artan kan basıncı kan dolaşımının yavaşlamasına neden olabilir.

İlk aylarda çok belli olmamakla birlikte hamileliğin ilerlemesi ile alınan kilolara da bağlı olarak ellerde, bacaklarda ödemler ortaya çıkmaya başlar.

Hamilelikte dolaşım bozukluklarının etkilerini azaltmak için düzenli yürüyüş yapmak, egzersizler yapmak, günde en az 8 – 10 bardak su içmek, ayakta veya oturur pozisyonda 30 dakikadan fazla durmamak gerekmektedir.

Ağrıların dayanılmaz boyutlara gelmesi durumunda varis çorapları da kullanılabilir. Bu dolaşım bozukluğu doğum ile birlikte çok büyük ihtimalle düzeleceği için herhangi bir tedaviye gerek yoktur.

Bebeklerde ve Çocuklarda Dolaşım Bozukluğu

Bebeklerde ve çocuklarda dolaşım bozukluğunun en yaygın sebebi doğuştan gelen kalp rahatsızlıklarıdır.

Kalbin pompalama gücünü yeterince yerine getirememesi sonucu kanın vücuda yeterli dağılmasına engel olur.

Bebek ve çocuklarda dolaşım bozukluğunun en erken belirtileri siyanoz olarak bilinen kol ve bacaklarda morarmalar görülmesidir.

Çarpıntı olması, kalpte üfürüm duyulması, büyüme gelişme geriliği, çabuk yorulma ve halsizlik yaygın görülen belirtilerdir.

Çocuklarda ve bebeklerde dolaşım bozukluğunun altında yatan sebebin tespiti çok önemlidir, kalp ile ilgili hastalıklar olma ihtimali yüksek olduğu için en kısa sürede uygun tedavinin uygulanması önemlidir.

Dolaşım Bozukluğu için Hangi Doktora Gidilir?

Dolaşım Bozukluğu hayatı ciddi anlamda kısıtlayan etkileri olabilen bir hastalıktır.

Kollar ve bacaklarda uyuşma, ısınmama, yürürken duraklama gibi belirtiler devamlı oluyor ise doktora gidilmesi gerekmektedir.

Dolaşım bozukluğu ile ilgilenen branş Kalp ve Damar Cerrahisidir.

Kalp ve damar cerrahi uzmanı gerekli testleri yaparak altta yatan hastalığı tespit ederek uygun bölüme sevk edebilir ya da kendisi tedavi başlayabilir.