Beta Virüsü

Beta Virüsü Hastalığı (Streptokokal Farenjit) Nedir?

Halk arasında beta virüsü veya beta mikrobu olarak bilinen canlılar aslında bir virüs değil patojen bir bakteri türüdürler. Her ne kadar boğaz enfeksiyonlarının büyük bir çoğunluğunun sebebi virüsler olsa da bakteri kökenli boğaz enfeksiyonlarının (farenjit) en sık görülen etkeni bu bakterilerdir.

Streptokoklar yuvarlak şekilli bakterilerdir. Hücre duvarlarındaki maddelere göre A-B-C olarak ve laboratuvar ortamında üretilmeleri sırasında kan hücrelerini yıkım şekillerine (hemoliz) göre de alfa veya beta olarak sınıflandırılırlar. İşte bu beta virüsü olarak bilinen canlılar da streptokoklar ailesinden A grubu Beta Hemolitik Streptokoklar olarak da bilinen streptococcus pyogenes bakterileridir.

Bu bakteriler birçok çeşitli hastalığa sebep olabilmekte ama daha çok beta hastalığı olarak da adlandırılan ve bu bakterilerin en sık sebep olduğu hastalık olan boğaz ve bademciği tutan enfeksiyonlarıyla (faranjit-tonsillit) tanınmaktalardır.

Beta Virüsüne Bağlı Farenjit Belirtileri Nelerdir?

Streptokokal tonsillofarenjit; genellikle bir anda fark edilen boğaz ağrısı ile başlar. Boğazda bir kaşıntı veya batma hissi görülebilir. İlk fark edilen şey lokmaları yutarken boğazda bir huzurluk hissi olabilir. Ağrının yanında birçok ek şikayet görülebilir.

Bunlar:

• Ateş, yüksek ateş bu mikroplara bağlı görülen boğaz enfeksiyonlarında sık izlenmektedir. Sıklıkla 37.5-40 derece arasında seyreden ateş için ateş düşürücüler reçeteye eklenir.  Dirençli ateş olgularında birden fazla ateş düşürücü kullanılması gerekebilir.
• Halsizlik ve vücut ağrısı, diğer bütün enfeksiyon hastalıklarında olduğu gibi beta mikrobuna bağlı enfeksiyonlarda da görülebilmektedir. Ağrının şiddetine göre uygun tedavi doktorlar tarafından verilir. Doktorun tavsiye ettiğinden fazla miktarda ağrı kesici kullanımı karaciğer ve böbrek hasarı geliştirebildiğinden tavsiye edilenden fazla miktarda ilaç kullanımından kaçınılmalıdır.
• Boğazdaki lenf bezleri boğaz enfeksiyonlarının birçoğunda şişebilir veya dokunmakla ağrılı olabilir. Dokunmakla ağrılı ve şişmiş boyun lenf bezleri daha çok bakteriyel kaynaklı boğaz enfeksiyonlarını düşündürür.
• Boğazda, damakta ve küçük dilde kızarıklık hem virüs kaynaklı hem de bakteri kaynaklı boğaz enfeksiyonlarında görülebilmektedir.
• Bademciklerde krem renkli iltihap daha çok beta mikrobuna (streptokok) bağlı boğaz enfeksiyonlarında izlenir. Fakat bu durumun izlenmesi tek başına beta teşhisini koymakta yeterli değildir.
• Bulantı, iştahsızlık ve kusma bu enfeksiyona bağlı olarak sıklıkla izlenir. Gerektiğinde bu şikayetlerin giderilmesi için reçeteye özel olarak ilaç eklenebilir. Gıda alımının azalmasına, bağışıklığın azalmasına ve su ihtiyacının artmasına neden olabilir. Bu yüzden sıvı alımı mümkün olduğunca arttırılmalı ve doktorun tavsiye ettiği tedavi uygulanmalıdır.
• Baş ağrısı da beta mikrobuna bağlı boğaz enfeksiyonlarında sıklıkla izlenir. Ağrı kesicilerin yanında baş ağrısının hafifletilmesi için fazla ışıklı ve gürültülü ortamlardan uzak durulmalı ve ağır efor gerektiren işlerden uzak durulmalıdır.

Streptokokal Farenjit Nedenleri Nelerdir?

Daha önceden de bahsedildiği gibi bu boğaz enfeksiyonunun sebebi streptokoklar olarak da adlandırılan bakterilerdir. Bu bakteriler yeni bir konağa geçtiklerinde genellikle 2 – 4 gün arasında bir kuluçka dönemine girerler. Bu dönem bittiğinde ise hastalık belirtileri görülmeye başlar.

Bu bakteriler üst ve alt solunum yollarında çeşitli hastalıklara neden olabilirler. Daha çok boğaz (farenjit) ve bademcik (tonsillit)  iltihabına sebep olurlar.

İnsandan insana öksürükle, hapşırmakla ve hatta hastalıklı kişiyle bir sohbet sırasında bile geçebilir. Bu yüzden hastalıklı insanlar öksürürken veya hapşırırken ağızlarını uygun bir şekilde kapamalı ve gerekirse maske kullanmalıdır.

Diğer çoğu enfeksiyonda da olduğu gibi bağışıklığın düşük olması durumunda bu hastalığı kapma ihtimali yükselir. Bu yüzden düzenli ve sağlıklı bir beslenme hem hastalanmamak için hem de hastalığın seyrini hafifletmek için çok önemlidir. Bağışıklığı düşük kişiler (herhangi bir hastalık sebebiyle veya kullanılan ilaçlara bağlı olarak) bu konuda daha da dikkatli olmalıdırlar.

Hastalıklı kişiyle aynı ortamda yaşayan kişilerin hastalığı kapmamaları için ortamı uygun bir şekilde havalandırmaları gerekmektedir. Aynı zamanda mümkün olduğunda yakın temastan kaçınmalı ve ortak eşya kullanımını sınırlandırmalılardır.

Streptokokal Farenjit Teşhisi

Her ne kadar farenjitlerde en sık görülen bakteriler streptokoklar olsa da boğaz enfeksiyonlarının büyük bir çoğunluğundan (%80) virüsler sorumludur. Farenjit bulguları görülen hastalara büyük oranda klinik durumları incelenerek tanı konulur.

Boğaz ağrısının yanında ses kısıklığı, burun akıntısı, konjonktivit (göz iltihabı) ve öksürük olması viral enfeksiyonu düşündürür.

Öksürüğün olmaması, 38 derece üstü ateş, ağrılı boğaz lenfleri küçük yaş ve bademciklerin şişmesi ise bakteriyel yani streptokok enfeksiyonu lehine değerlendirilir.

Streptokokların neden olduğu boğaz enfeksiyonlarında boğaz sürüntüsü örneğinin kültürü altın standart olarak kabul edilir. Bu kültür testinin sonucu yaklaşık 2 gün içerisinde çıkmaktadır. Kültür sonucunda üreyen bakteriler incelenerek tanı konulur.

Boğaz kültürünün yanında en önemli tanı araçlarından biri de hızlı streptokok antijen testleridir (hızlı-strep test). Bu testin sonucu yaklaşık 20 dakika içerisinde çıkmaktadır. Özel kitler kullanıldığı için maliyeti yüksek bir testtir.

Streptokokal Farenjit Tedavisi

Boğaz enfeksiyonunun sebebinin bu bakteriler olduğu ortaya konduktan sonra komplikasyon gelişmemesi için yakınmaların başlangıcından en fazla 9 gün içerisinde tedaviye başlanmalıdır.

Diğer birçok bakteriyel enfeksiyonda da olduğu gibi tedavide antibiyotikler kullanılır. Tedavide ilk tercih edilecek antibiyotik türü penisilinlerdir. Ağız yoluyla veya kas içine enjeksiyon (IM) olarak kullanılabilir. Penisilin alerjisi varlığında bir başka antibiyotik türü olan makrolidler veya sefalosporinler kullanılır. Bu bakteri grubunda henüz penisilin direnci görülmemiştir.

Antibiyotik tedavisinin yanında hastanın ağrı ve ateş gibi diğer şikayetlerinin giderilmesi için destek tedavi de uygulanır. Parasetamol ve ibuprofen gibi ağrı kesiciler ve ateş düşürücüler, boğaz spreyleri ve gargaraları antibiyotiklerle birlikte kullanılan ilaçlardandır.

Streptokokal Farenjit Tedavi Edilmezse

Streptokokal farenjit tedavi edilmezse peritonsiller apse, kulak enfeksiyonları, cilt enfeksiyonları, lenf bezi iltihabı veya hastalığın alt solunum yollarına geçmesiyle pnömoni (zatürre) gibi enfeksiyonlar görülebilmektedir.

Teşhis konulduktan sonra antibiyotik kullanımı olmazsa veya yanlış kullanım durumlarında romatizmal ateş olarak adlandırılan kalp ve eklem yerlerini tutan bir hastalık gelişebilir. Bu tablo bakterilere ait proteinlere karşı gelişen antikorların kalpte bulunan benzer proteinlerle etkileşimi nedeniyle ortaya çıkar.

Streptokokal Faranjite Ne İyi Gelir?

• Bu bakterilerin yol açtığı boğaz enfeksiyonlarında reçete edilen ilaçlarla birlikte hastalığın belirtilerini rahatlatmak için günlük aktivitelere, alışkanlara ve alınan gıdalara dikkat etmek gerekmektedir.
• İstirahat etmek hastalığın belirtilerini rahatlatmak konusunda en önemli önlemlerden biridir. Ağır efor gerektiren işlerden kaçınılmalıdır.
• Bol sıvı tüketmek hem ateşe bağlı olan sıvı kaybını dengeler hem de ateşin düşürülmesinde etkilidir.
• Tuzlu su ile gargara yapmak boğazda bulunan bakterilere karşı antimikrobiyal etki göstermektedir. Bu yöntem gebelerde de güvenle uygulanabilen bir tedavi yöntemidir. Tuzlu su ayrıca boğazdaki enfeksiyonun yayılmasını da büyük ölçüde engellemektedir.
• Bunun yanında aşırı ışıklı ve gürültülü ortamlardan kaçınmak hastalığın baş ağrısı ve halsizlik gibi belirtilerinin azaltılmasında büyük bir rol oynamaktadır.
• Fazla sıcak yada fazla soğuk olan gıdalardan uzak durmak boğaz enfeksiyonlarının hızlı bir şekilde iyileşmesi için çok önemlidir. Aynı zamanda kola ve gazozlar gibi asitli ve gazlı içeceklerden de kaçınılmalıdır.
• Bunun yanında yaşam alanının sıklıkla havalandırılması hem nefes darlığının hem de diğer insanlara bulaş ihtimalinin azalması için önemlidir.

Streptokokal Faranjite Ne İyi Gelmez?

• İlk akla gelmesi gereken sigara kullanımının hemen bırakılmasıdır. Sigara hem bağışıklığı azaltır hem de enfeksiyona karşı uygulanan tedavinin etkinliğini düşürür. Bunun yanında boğazdaki tahrişi artırarak şikayetlerin artmasına neden olur.
• Bununla birlikte havasız ortamlarda uzun süre geçirmek nefes darlığını ve öksürüğü tetikleyebilmektedir. Bu yüzden mümkün olduğunca temiz havalı ortamlarda bulunulmalı ve yaşanılan ortam sıklıkla havalandırılmalıdır.
• Çok sıcak içecekler (çay, kahve veya bitki çayları gibi) veya yiyecekler (çorba) tüketmek boğazdaki tahriş miktarını arttırmakta ve iyileşme sürecini yavaşlatmadır. Bu yüzden çok sıcak gıdalardan kaçınılmalı ve bir miktar soğumasını bekleyip öyle tüketilmelidir.
• Ağır efor gerektiren aktivitelerde bulunmak hem iyileşme sürecinin uzamasına hem de belirtilerin artmasına neden olacaktır. Bu yüzden bu tarz aktivitelerden hastalık ve tedavi süresince uzak durulmalıdır.

Streptokokal Farenjit İlaçları

Bakteriyel boğaz enfeksiyonlarında ağrı kesicilerle ateş düşürücüler en sık kullanılan ilaçlardır. Bu ilaçların bir çoğunun iltihabı azaltma, ağrıyı kesme ve ateşi düşürme gibi çoklu etkileri bulunmaktadır. Parasetamol, ibuprofen, diklofenak ve metamizol gibi ilaçlar bu gruba girmektedir. Bu ilaçlar doktorun tavsiye ettiği miktarda kullanılmalıdır. Aksi takdirde karaciğer ve böbrek hasarı görülebilir veya mide ülserine sebep olabilir.

Antibiyotikler sadece bakterilere bağlı boğaz enfeksiyonlarında kullanılmaktadır. Boğaz enfeksiyonlarının çok büyük bir oranında etkenler virüslerdir. Bu yüzden her boğaz enfeksiyonunda antibiyotik kullanımı büyük ölçüde gereksizdir ve antibiyotik direncinin oluşmasına neden olmaktadır. Tanı konulup antibiyotik başlandığında kesinlikle doktorun önerdiği miktarda ve sürede kullanılmalıdır. Şikayetler geçince antibiyotik kullanımını bırakmak enfeksiyonun tekrarlamasına neden olur.

Boğaz sprey ve gargaraları boğazdaki tahrişin azaltılmasında kullanılır. Aynı zamanda antimikrobiyal etkili olan çeşitleri de vardır. Boğaz spreyleri daha çok gargara yapması zor olan bebeklerde, çocuklarda veya yaşlılarda tercih edilir.

Bunların yanında hastanın ek şikayetlerine göre öksürük kesiciler ve balgam söktürücüler de reçeteye dahil edilebilmektedir. Genellikle beta mikrobuna bağlı farenjitte öksürük görülmese de bazı olgularda kuru veya balgamlı öksürük izlenmektedir. Öksürük kesiciler öksürüğü keserken balgam söktürücüler daha çok bronşlardaki balgamı serbestleştirerek öksürük miktarını artırırlar. Bu iki ilaç grubu beraber kullanılmamalıdır.

Kas gevşeticiler de hastanın şikayetlerine bağlı olarak üst solunum yolu enfeksiyonlarında kullanılmaktadır. Genellikle kas gevşeticiler ağrı kesiciler ile kombine edilerek kullanılırlar.

Bu ilaçların hiçbiri muayeneden önce kullanılmamalıdır. Teşhis konulup reçete alındıktan sonra tüm ilaçlar doktorun tavsiyeleri doğrultusunda kullanılmalıdır. 

Hamilelikte Farenjit

Hamilelik döneminde de boğaz enfeksiyonları geçirilebilmektedir. Bu durumda verilebilecek ilaçlar normal insanlardaki gibi geniş bir yelpazeye sahip değildir.

İlaçların gebelikte anne ve bebek için güvenilirliği kanıtlanmış olması gerekmektedir. Bu yüzden hamilelik dönemi dışında kullanılan ilaçlar doktor muayenesi olmadan kullanılmamalıdır. Muayeneden sonra gebelik haftası, bebeğin genel durumu ve hastalığın şiddeti gibi etkenleri değerlendirilerek uygun tedavi verilir.

Çocuklarda Farenjit

Beta hastalığı olarak adlandırılan bu enfeksiyon büyük çoğunlukla 5-15 yaş grubu çocukların hastalığıdır. Boğaz enfeksiyonlarının yetişkinlerde yalnızca %5-10’unda bu bakteriler görülürken bu oran çocuklarda yaklaşık 3 kat daha fazladır.

Çocuklarda enfeksiyonun belirtileri görüldüğünde tetkik ve tedavi sürecinin başlaması için doktor randevusu alınmalıdır. Aile doktoru ve kulak burun boğaz doktorlarının yanında çocuk hastalarda  çocuk hastalıkları hekimleri de bu enfeksiyonun teşhis, tedavi ve takibinde rol almaktadır.

Teşhis ve tedavi yetişkin hastalarla benzerlik göstermektedir. Tedavi verilirken doktorlar tarafından çocukların yaş, genel durum ve kilolarına göre uygun şekilde ölçeklendirilir.

Streptokokal Farenjit için Hangi Doktora Gidilir?

Boğaz enfeksiyonu belirtileri görüldüğünde ilk akla gelmesi gereken branşlar Kulak-Burun-Boğaz ve Aile Hekimliğidir. Kulak-burun-boğaz (KBB) doktorları boğaz enfeksiyonu ile gelen hastaların ayırıcı tanılarını yaparlar, tedavilerini düzenlerler ve tedaviye cevabı kontrol ederler. Aile hekimleri de yine KBB uzmanları gibi boğaz enfeksiyonlarının tanı ve tedavi sürecini takip ederler.

Enfeksiyonun bulguları, belirtilerin şiddeti ve hastanın genel durumuna uygun olacak şekilde acil servise başvuruda da bulunulabilir.