Eklem Faresi

Eklem Faresi Nedir?

Eklem faresi, çeşitli sebeplerden dolayı eklem ve kemiklerden kopan parçaların eklem sıvısı olarak adlandırılan sinovyumun içinde serbest olarak hareket eden ve kişide birçok belirtiye neden olabilen bir durumdur. 

Eklem faresi genellikle diz eklemlerinde görülmek üzere dirsek, omuz, kalça ve vücuttaki diğer eklemlerde görülebilmektedir. Boyutları birkaç milimetre ile birkaç santimetre arasında değişebilmektedir.

Ayrıca spor yapma ve travmalara maruz kalma oranı en fazla olan 10-20 yaş arası çocuklarda ve gençlerde daha fazla görülmektedir. Eklem fareleri tedavi edilmezse ilerleyen dönemlerde eklemlerde kireçlenmeye, eklem iltihaplarına ve diğer eklem hasarlarına neden olabilmektedir.     

Eklem Faresi Belirtileri Nelerdir? 

Eklem fareleri eklemlerden ya da kemiklerden kopan parçaların eklem içindeki sıvıda serbest olarak hareket etmesi sonucunda oluşabilmektedir. Sayıları ve boyutları değişken olmakla beraber bazı hastalarda yüzlerce eklem faresi görülebilmektedir. 

Eklem farelerinin boyutlarına göre kişide meydana getirdiği belirtiler ve belirtilerin şiddetleri değişiklik gösterebilmektedir. 

Hastalarda görülebilecek bazı belirtiler şunlardır;

• Eklemlerde ağrı olması: Eklem ağrıları eklem faresi gelişen hastalarda en çok görülen belirtidir. Bu ağrılar birçok eklemde görülebileceği gibi en fazla dizlerde, dirseklerde, omuzlarda ve kalçalarda görülebilmektedir. Hastalarda görülen ağrılar fiziksel aktiviteler ile tetiklenip şiddetlenebilir.
  
• Eklem iltihapları ve hassasiyet artışı: Eklem fareleri, kemik ve eklemlerden kopan parçalardan meydana gelen oluşumlardır. Bu parçalar serbest hale gelip ölebildiği için vücut tarafından yabancı cisim olarak algılanıp ona karşı iltihabi yanıt başlar. Bu yanıt ile beraber o bölgede hassasiyet artışı meydana gelebilecektir. İltihaplanma meydana gelirse eğer, hasta dinlenirken bile ağrısı şiddetlenebilir.
• Eklem çevresinde ısı artışı şişlik ve kızarıklık: Eklem faresi nedeniyle eklem iltihabı olan bölgede iltihaplanma meydana gelirse iltihaplanma olan eklemin çevresinde ısı artışı, şişlik ve kızarıklık görülebilir.
• Eklemlerde kilitlenme: Eklemlerden ya da kemiklerden kopan parçalar eklemlerin hareket yerlerinde aralara girip yapışırsa eklemin hareketini kilitleyebilir.
• Eklem zayıflığı: Eklem fareleri nedeniyle iltihaplanma gibi meydana gelen birçok etken nedeniyle hastalar o eklemlerinde zayıflama ve gevşeme hissedebilmektedir.
• Eklemlerde hareket kısıtlılığı: Eklem farelerinin neden olduğu eklem ağrısı, eklem iltihapları, eklemlerde yapışma nedeniyle hastalarda etkilenen uzuvlarda hareket kısıtlılığı görülebilir.
• Eklem içinde hareket eden bir cisim hissiyatı: Hastaların eklemlerinde kopan eklem ve kemik parçalarından dolayı hasta tarafından eklem içinde hareket eden cisim olduğu tariflenebilir.

Eklem Faresi Nedenleri Nelerdir?

Eklem faresi, nedeni tam olarak bilinmemekle beraber çeşitli etkenlerden dolayı eklemlerden ya da kemiklerden kopan parçaların eklem sıvısı içinde serbest halde dolaşmasına verilen isimdir. Bu parçalar yerlerinden koptuktan sonra beslenmesini kaybedeceği için ölü yapılar haline gelecektir. 

Eklem farelerinin sayısı tek adet olarak görülebileceği gibi aynı eklem içinde onlarca eklem faresi görülebilir. 

Hastalarda görülen eklem farelerinin başlıca nedenleri şunlardır;

• Mekanik travmalar: Eklemlerin düşme ve çarpma gibi mekanik travmalara uğraması sonucunda yapıları ciddi derece hasar görebilir ve yapı bütünlüğü bozulabilir. Bunun sonucunda eklemden parça kopmaları meydana gelebilir. Kopan parçalarda eklem sıvısının içine düşerse orada serbestçe hareket edebilir ve eklem faresi adını alabilir.
• Yaşlanma: Eklem fareleri bazen yaşlı bireylerde de görülebilmektedir. Bunun nedeni ise eklemlerde su miktarında azalma olması, eklemlerde elastikiyet azalması, kondrosit adı verilen eklem hücrelerinin boyutlarında büyüme olması gibi olaylardır. Bu yapısal olayların sonucunda kıkırdak dokusu yumuşar, kuvvetlere karşı gösterilen direnç azalır eklemlerde kendiliğinden küçük kırıklar meydana gelir. Bu sayede küçük boyutlarda eklem parçaları dökülerek eklem fareleri oluşabilir.
• Romatizmal hastalıklar: Romatoid artrit ve osteoartrit gibi romatizmal hastalıklar eklemlerde ve kemiklerde ciddi derecede hasar meydana getirebileceği gibi çeşitli dolaşım problemleri meydana getirebileceği için eklemlerde ve kemiklerde kanlanma sorunu meydana getirebilir. Buna bağlı olarak eklemlerde ve kemiklerde beslenemeyen uç kısımlar ölebilir ve küçük parçalar halinde eklem sıvısına dökülebilir.
• Osteokondritis dissekans: Osteokondritis Dissekans hastalığı eklem kıkırdağının alt tarafında yer alan bölgedeki eklem ve kemikte kan akışının yeterli düzeyde olmaması nedeniyle eklemin ve kemiğin öldüğü eklem hastalığıdır. Ölen kemik ve eklem parçaları dökülerek eklem sıvısı içinde serbestleşebilir. Bu durumda da eklem faresi olarak adlandırılan klinik durum meydana gelebilir.  

Eklem Faresi İçin Risk Faktörleri

Eklem faresi hastalığının neden meydana geldiği tam olarak bilinmemekle beraber bazı faktörler eklem faresi oluşma riskinde artış meydana getirmektedir. 

Eklem faresi hastalığı için risk faktörleri şunlardır;

• Cinsiyet: Eklem faresi hastalığının görülme oranı erkeklerde kadınlara göre daha fazladır. Bu durumun nedeni olarak erkeklerde kemik ve eklem travmalarının daha fazla oranda görülüyor olması olabilir.
• Çocukluk ve ergenlik dönemi: 10-20 yaş arası çocuklarda ve ergenlik dönemindeki gençlerde eklem faresi görülme olasılığı daha fazladır. Bu yaşlardaki çocuklar ve gençler daha aktif oldukları ve daha fazla oranda spor yaptığı için eklemlerde ve kemiklerde travma oluşma riski daha fazladır.
• Yaşlanma: Yaşlanan bireylerde eklemlerin yapısında ciddi oranda değişim olabileceği için eklem faresi görülebilme riski artabilir.
• Sportif aktiviteler ile uğraşanlar: Aktif olarak spor yapan bireylerde kemik ve eklem travmaları görülmesi daha sık olabileceği için doğal olarak eklem faresi gelişme riski daha fazladır.
• Genu valgum ya da Genu varum: Genu valgum yani halk arasında çarpık bacak ve Genu varum yani ayrık bacak hastalığı olan bireylerde diz ekleminin hasar alması daha kolay olabileceği için bu hastalarda eklem faresi daha sık görülebilmektedir.

Eklem Faresi Teşhisi

Eklem rahatsızlıkları ile polikliniğe başvuru yapan hastalara yapılan muayeneler ve diğer tetkikler yardımıyla teşhis konulmaya çalışılır. Teşhis konulan ve doğrulanan hastalar için en uygun tedavi yöntemi seçilerek hastanın şikayetleri giderilmeye çalışılır. 

Bu bilgiler ışığında hastalara tanı konulurken başvurulan tanı yöntemleri şunlardır;

Fizik Muayene ve Tıbbi Öykü

Tıbbi öykü bütün hastalarda kullanılan ilk tanı yöntemidir. Bu basamakta polikliniğe başvuran hastaların şikayetleri dinlenerek çeşitli sorular sorulur. Hastaların kişisel bilgileri, özgeçmişi, soy geçmişi, alışkanlıkları ve mesleği sorulur. 

Eklem faresi hastalığında özellikle kişinin mesleğine dikkat edilmelidir. Çünkü spor dalları ile uğraşan bireylerde meydana gelen travmalardan dolayı eklem hasarları ve eklem faresi daha fazla görülebilir. Polikliniğe başvuran hastaların en fazla şikayeti ciddi derecede eklem ağrısı ve hareket kısıtlılığıdır. 

Hastadan alınan bilgilerden sonra hasta muayene masasına alınarak gerekli eklem muayenesi yapılır ve alınan sonuçlar not edilir.

Direkt Grafi (Röntgen)

Kemik ve eklem şikayetleri ile başvuran hastalarda en fazla istenen yardımcı görüntüleme tekniklerinden biri direkt grafi yani halk arasındaki ismiyle röntgen çekimidir. 

Yapılan görüntüleme tekniğinde X-ışınları kullanılarak hastanın eklem aralığındaki eklem faresi ortaya konulabilmektedir.

Bilgisayarlı Tomografi (BT) 

Bilgisayarlı tomografi sayesinde eklemler ve kemikler hakkında daha ayrıntılı kesitsel görüntü alınabilir. Görüntüleme yönteminde X-ışınları kullanılmaktadır. 

Çekim süresi genellikle kısadır. Bu sayede eklem aralığındaki parçaların yeri daha iyi belirlenebilir.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG)

Manyetik Rezonans Görüntüleme yönteminde radyo dalgaları ve manyetik alan kullanılarak hastanın eklem aralığı, kemikleri ve etraftaki yumuşak doku hakkında daha ayrıntılı bilgi alınabilir.

Bu görüntüleme yönteminde eklem kıkırdağı dahi görünebilir.

Eklem Faresi Tedavisi

Eklem ve kemik şikayetleri ile polikliniğe başvuran hastalar için yapılan muayeneler ve görüntüleme yöntemleri sonucunda eklem faresi hastalığı tanısı konulabilir. Hastaya tedavi verilirken teşhis yöntemleri ile belirlenen eklem faresinin hangi eklemde olduğu, eklemin neresinde olduğu, eklem farelerinin sayısı ve hastada meydana getirdiği şikayetlerin derecesi dikkate alınır. 

Bu bilgiler ışığında hastaya en uygun tedavi başlanır. Hastalara verilen tedaviler cerrahi tedaviler olabileceği gibi daha hafif derecede olan hastalar için cerrahi olmayan tedaviler verilebilir. 

Cerrahi Olmayan Tedaviler

Şikayetleri hafif derece olan ve kıkırdak parçaları henüz tam olarak eklem yüzeyinden ayrılmayan hastalarda ilk evrelerde manyetik rezonans görüntüleme ile belirli aralıklar ile takip yapılarak parça izlenebilir.

• Eklemi dinlendirme: Bu tedavi yöntemi ile hasarlı eklemin hareketi kısıtlanarak dinlendirilmesi sağlanır. Bu bakımda bir süre koltuk değneği ve baston kullanımı önerilebilir. Bu dönemde hasta spor yapmaktan uzak durmalı ve eklemin üzerine basmamaya özen göstermelidir. Hastanın dinlenme döneminde eklem bölgesi atel ya da bandaj ile sabitleştirebilir.
• Fizik tedavi: Eklem ağrıları ve şikayetleri hafif olan bireylere eklemi ve ekleme bağlanan kasları güçlendirmek için çeşitli fizik tedavi egzersizleri verilebilir. Fizik tedavi genellikle ameliyat tedavisinden sonra önerilir.

Cerrahi Tedaviler

Eklem faresi teşhisi konulan hastaların ağrılarının şiddeti aşırı derece arttıysa ve hasta dayanamayacak hale geldiyse, eklem hareketlerinde kısıtlanma ya da kilitlenme varsa ve hastaya verilen daha önceki tedaviler fayda sağlamamışsa cerrahi tedavi yöntemlerine başvurulur. 

Artroskopi adı verilen yöntemler ile kapalı olarak eklem içine girilerek hastada bulunan eklem fareleri çıkarılır ve eklemdeki diğer hasarlar onarılır.

Eklem Faresi İlaçları

Eklem faresi hastalığı için kesin tedavi ameliyat tedavisi olmakla beraber ilaç tedavisi hastalığın tedavisinde kullanılmamaktadır. Ancak eklem faresinin neden olabileceği eklem iltihapları ve eklem ağrıları için hastalara bazı ağrı kesiciler ve NSAİD olarak bilinen steroid olmayan iltihaplanma karşıtı ilaç grubu verilebilmektedir. Yani verilen ilaçlar tam olarak hastalık için değil hastalığın neden olduğu belirtiler içindir.  

Eklem Faresi Ameliyatı

Eklem faresi eklem ya da kemiklerden çeşitli etkenler sebebiyle kopan parçaların eklem aralığına düşüp orada serbest olarak hareket etmesine denilmektedir. Kopan parça eklem hareket ettikçe hareket eder ve ciddi eklem şikayetlerine sebep olur.

Hastanın şikayetleri ilerlerse ve verilen tedaviler başarısız olursa hastalara cerrahi tedaviler düşünülür. Bu hastalarda ayrıca hareket kısıtlılığı ve eklem kilitlenmeleri meydana gelebilmektedir. 

Açık diz ameliyatları önceleri çok yüksek oranda kullanılsa da günümüzde artroskopi tekniği kullanılmaktadır. Bu yöntem kapalı olarak ekleme yerleştirilen 2-3 aletle yapılmaktadır. Bu sayede eklemde meydana getirilen hasar daha az seviyede olacak şekilde ameliyat bitirilir. Eklem aralığına açılan 2 ya da 3 delikten birinden monitörden izlenilmesi için kamera, diğer deliklerden cerrahi aletler yerleştirilir. 

Yapılan operasyonda eklem fareleri çıkarılır, yıkama yapıldıktan sonra ameliyat bitirilir. Artroskopi ameliyatlarında eklem yüzeyi açılmadığı için hem eklemin anatomik yapısı bozulmamış olacak hem de doku harabiyeti çok düşük düzeylerde olacaktır. Bunun yanında ameliyat bölgesinde iltihaplanma olma riski açık ameliyatlara oranla çok daha azdır.        

Eklem Faresi Tedavi Edilmezse

Eklem faresi teşhisi konulan hastaların genel durumu iyi ve ağrıları çok şiddetli değilse öncelikle koruma tedavileri uygulanır. Bu tedaviler başarılı olmazsa ya da hastanın durumu çok şiddetli ise hastalara cerrahi tedaviler önerilir. 

Hastalar uygun tedaviyi almaz ise, ihmalkarlık edilirse ve ameliyat sonrası dönemde uygun fizik tedaviler uygulanmaz ise hastada ciddi eklem rahatsızlıkları meydana gelebilir. Bu hastalarda eklem fareleri nedeniyle sağlıklı eklem dokusu da hasar alabilir ve hastanın şikayetleri daha da artabilir. Yapılacak ameliyat ile daha büyük bir eklem dokusu çıkarılabilir. Hastanın iyileşme süresi daha da uzar. 

Eklem Faresi Olan Bireyler Hangi Konulara Dikkat Etmelidir?

• Eklem faresi hastalığı olan bireyler tedavi öncesi ve sonrası dönemde eklemlerine ağır kuvvet uygulamamaya özen göstermelidir.
• Hastalar hastalık sürecinde ya da iyileşme sürecinde sportif aktivitelerden uzak durmalı ve eklemlerde travma yaratmamaya özen göstermelidir.
• Hastalar doktorların önerilerini dikkate almalı ve uygulanılacak tedavilere uyum sağlamalıdır.
• Hastaların eklem sağlığı için ameliyat sonrası dönemde uygun fizik tedavi uygulamasını almalı ve eklem destekleyici bandajlar kullanmaya özen göstermelidir.
• Hastalar eklemlere aşırı kuvvet yüklenmemesi için kilo kontrolüne dikkat etmelidir. Aşırı kilo alarak eklemlerini zorlamamalıdırlar. 

Eklem Faresi için Hangi Doktora Gidilir?

Eklem faresi görülen bireylerde ciddi derecede diz eklemi ağrısı, dirsek ağrısı, omuz ağrısı ve kalça ağrısı meydana gelebilir. Eklemlerinde ağrı, hassasiyet, kızarıklık ve hareket kısıtlılığı fark eden bireyler en kısa zamanda uzman bir doktora başvurmalıdır. 

Bu belirtilerden birini ya da birkaçını kendisinde fark eden hastalar şu bölümlere başvurmalıdır;

• Ortopedi ve Travmatoloji bölümü
• Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon (FTR) bölümü