Folikül Kisti

Folikül Kisti Nedir?

Folikül kisti; doğurganlık çağındaki kadınlarda içi sıvı dolu cepçiklerden oluşan kist yapılarıdır. Bu yapılar içerisinde kadın üreme hücresi olan yumurtayı(ovumu) barındırır.

Üreme çağındaki kadınların yumurta hücresini oluşturma ve bu yumurta hücresini yumurtalıklardan atma döngüsüne menstruasyon(adet) döngüsü denir. Bu döngü ilk adet kanamasından hemen sonra başlar, menopoz dönemine kadar devam eder.

Menstruasyon döngüsünde adet kanaması sonrası vücut yeni bir yumurta hücresi üretmek için seferber olur. Bu durum yaklaşık 14 gün boyunca devam eder. 14.günde kadında folikül adı verilen yumurta hücresinin etrafını saran ve onu koruyan dokular ve yumurta hücresi yumurtalıklardan dışarı atılır.

Bazı durumlarda bu yumurta hücresi yumurtalıktan dışarı atılamaz ve over folikül kistleri oluşur. Oluşan bu kistler içi sıvı dolu kesecik halini alıp belli başlı semptomlara yol açabilir. Bu içi sıvı kesecik yapısına folikül kisti denir. Bu kist yapıları nohut tanesi kadar küçük olabileceği gibi(basit folikül kisti)  bir portakal kadar büyük(dominant folikül kisti) hale de gelebilir. 

Folikül kisti adet döneminde görüldüğü için; doğurganlık çağındaki kadınlarda en sık karşılaşılan yumurtalık kistidir. 

Folikül Kisti Belirtileri Nelerdir?

Folikül kisti doğurganlık çağındaki kadınlarda çok sık rastlanan kistlerden biridir. Hastada kistin boyutu ve diğer organlara baskısı sonucu bazı semptomlar ortaya çıkabilir. Folikül kistinde en sık görülen belirtiler;

• Kasık Ağrısı: Kasık ağrısı folikül kistinin en sık rastlanan semptomudur. Özellikle boyut olarak büyük yapıda olan folikül kistleri etraftaki dokulara ve sinirlere baskı uygulayarak kasık ağrısına yol açabilir.
• Adet Düzensizliği: Kadınlarda adet döngüsü tamamen hormonal kontrol mekanizması işe çalışır. Folikül kistinde yumurta hücresi atılamayacağı için; hastada hormonal kontrol bozulur ve adet düzensizliği oluşur. Bu durumda hastada adet kanamasının miktarı artabilir, azalabilir, adet kanaması uzun sürebilir.
• Kasık Bölgesinde Basınç ve Şişkinlik: Yumurtalıklar kadında üreme hücrelerinin ve kadınlık hormonlarının üretimini sağlayan organlardır. Bu organlar kadında kasık bölgesinde bulunur. Yumurtalıkta gelişen folikül kistleri eğer çok büyük boyutlara ulaşırsa; bu durumda hastanın kasık bölgesinde basınç etkisi yaratabilir. Ayrıca hastada kistin   salgıladığı sıvılar şişkinliğe de yol açabilir.
• Mide Bulantısı ve Kusma: Folikül kistinin bağırsaklarda yarattığı basınç etkisi; hastada bağırsak hareketlerinin bozulmasına; buna bağlı bulantı ve kusma gelişimine yol açabilir. Hastada var olan hormonal düzensizlik de bulantı ve kusmayı tetikleyebilir.
• Göğüslerde Hassasiyet: Folikül kistleri hastada; menstruasyon döngüsünün 14.gününde atılması gereken yumurtanın atılmaması sonucu oluşur. Bu dönemde kadınlık hormonları en yüksek seviyede olduğu için bu hormonların etkisiyle göğüslerde hassasiyet gelişimi var olabilir.
• Vajinal Akıntı: Folikül kisti kadınlarda kadınlık hormonlarının en yüksek seviyede olduğu dönemde oluştuğu için; bu dönemde hormonların artışına bağlı oluşan vajinal akıntı folikül kistine eşlik edebilir.
• Vajinal Kanama: Kadınlarda adet kanaması yumurta atılımından sonra yükselen kadınlık hormonlarının bir anda azalması sonucu rahmin endometriyum adlı katmanının dışarı atılmasıyla oluşur. Folikül kistine sahip hastalarda folikül kisti içinde bulunan yumurta hücresi atılamasa bile; hormonlar belli bir süre sonra azalma eğilimi gösterir. Bu durum hastada endometriyum katmanının dökülmesine ve adet kanaması oluşumuna yol açar.

Folikül Kisti Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Folikül yapısı; kadınlarda yumurta hücresini ve bu yumurta hücresinin etrafını saran dokulardan oluşan yapıdır. Normal durumda bu yapı menstruasyon döngüsünün 14.gününde yumurtalıklardan atılır. Eğer atılamazsa; bu durumda hastada folikül yapısı içi sıvı dolu kesecik halini alır ve buna da folikül kisti adı verilir.

Basit folikül kisti doğurganlık çağındaki kadınlarda da sık sık oluşan; ancak çoğunlukla kendiliğinden gerileyen kist yapısıdır. Bazı risk faktörlerine sahip olmak, bu kist yapısının oluşum sıklığını arttırabilir. Bu risk faktörleri;

• Daha Önceden Yumurtalık Kisti Varlığı: Daha önceden yumurtalık kistinin var olması; hastada folikül kisti görülme sıklığını arttırır.
• Düzensiz Adet Döngüsü: Düzensiz adet döngüsü yaşayan kadınlarda folikül kisti oluşumu daha da sıktır. Bunun nedeni düzensiz adet döngüsüne yol açan hormon bozukluklarıdır.
• Oral Kontraseptif İlaç Kullanımı: Oral kontraseptifler halk arasında doğum kontrol hapı olarak bilinen ilaçlardır. Bu ilaçlar hastada birden fazla folikül gelişimine ve bu gelişen foliküllerin de kist halini almasına yol açabilir.
• Hormon Düzensizlikleri: Hormon düzensizliği yaşayan hastalarda salgılanan fazla hormon miktarı; hastada daha fazla folikül oluşumuna ve bu foliküllerin daha fazla kist halini almasına yol açar.
• Stres: Günümüzde pek çok hastalığa neden olan stres faktörü, folikül kistinde de hastada kist oluşumunda risk faktörü sayılmaktadır.
• Obezite: Obezite vücutta yağ dokusunun artması sonucu oluşan ve birçok hastalıkta risk faktörü olarak rol oynayan bir durumdur. Yağ dokusu, tıpkı yumurtalıklar gibi kadınlık hormonu üretimine yardımcı olur. Obez kişilerde fazla miktarda yağ dokusu bulunması, bu kişilerin fazla miktarda kadınlık hormonu salgılamasına ve bu hormonların da folikül kisti oluşturmasına neden olur.  

Folikül Kisti Teşhisi

Folikül kisti belirtiye yol açmadığı sürece teşhis edilemeyen, belli bir süre sonra kendiliğinden yok olan bir kist türüdür. Ancak kistin boyutları büyüdüğünde yada belli başlı bazı komplikasyonlara yol açtığında ciddi belirtilere yol açabilir. Semptomatik (belirti gösteren) folikül kistinde uygulanan teşhis yöntemleri;

• Anamnez: Anamnez hastanın hastalıktan dolayı yaşadığı şikayetleri dile getirmesine denir. Folikül kistine sahip hastalar şiddetli kasık ağrısı, anormal vajinal kanama, bulantı, kasık bölgesinde basınç hissi yada vajinal akıntı gibi belirtilerden şikayet ederler. Hekim hastanın şikayetlerini dinler, şikayetlerin başlangıç zamanını, şikayetleri arttırıp azaltan etkenleri, hastanın adet kanamasının düzenini ve miktarını, doğum yapıp yapmadığını, ne zamandır adet gördüğünü sorgular. Ardından hastayı muayene eder.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hastana kasık bölgesini açar. Hekim bu bölgeyi elle muayene ederek ele gelen kitle varlığına, hastada ağrı olup olmamasına, varsa ağrının ne kadar şiddetli olduğuna bakar.
• Kan Tahlili: Folikül kistinde görülen belirtiler pek çok kadın hastalığında görülebilen belirtilerdir. Bu hastalıkların folikül kistinden ayırt edilmesi gerekmektedir. Bunun için hastaya kan tahlili yapılır. Yapılan kan tahlilinde hastada rahim yada yumurtalıklarda enfeksiyon olup olmadığına bakılır. Enfeksiyonu bulunan hastalarda kan tahlilinde beyaz kan hücresi(WBC) sayısı artmıştır.
• Ultrasonografi (USG): Ultrasonografi ses dalgalarının görüntü oluşturmasına dayanan bir görüntüleme yöntemidir. Folikül kistine sahip hastalarda en kesin tanı ultrasonografi işlemi ile konur. Ultrasonografi ile hastada var olan folikül kisti direkt olarak gözlemlenebilir.

Folikül Kisti Tedavisi

Folikül kisti; doğurganlık çağındaki kadınlarda çok sık gözlemlenen bir kist türüdür. Bu kistler yumurta atımının gerçekleştiği zamanda oluşur, sonra çoğunlukla geriler. Bu tarz kistler hastada herhangi bir semptoma yol açmaz. Bu yüzden bu tarz kistler takip edilerek kendiliğinden yok olduğu gözlemlenebilir.

Bazı folikül kistleri büyüyüp kasık bölgesinde baskı oluşturabilir. Buna bağlı hastada kasık ağrısı, kasık bölgesinde dolgunduk yaratabilir. Bu durumda hastaya medikal tedavi uygulanarak kistin parçalanıp atılması sağlanabilir. Hastada var olan ağrı semptomunu geçirmeye yönelik medikal tedavi uygulaması da yapılabilir.

Folikül Kisti Tedavi Edilmezse Ne Gibi Komplikasyonlara Yol Açar?

Folikül kisti kadınlarda en sık görülen yumurtalık kistidir. Bu kistler çoğunlukla küçük boyuttadır, yumurtlama döneminde ortaya çıkar ve kendiliğinden geriler. Ancak bazı folikül kistleri büyük boyutlara ulaşıp hastada belli başlı bazı semptomlara (karın ağrısı, bulantı, kusma, akıntı gibi) yol açabilir. Bu boyuttaki kistlere tedavi uygulanmalıdır.

Semptomatik (belirti yaratan) kistlere tedavi uygulanmadığında; hastada var olan kist yapısı büyüyüp diğer organlara ve sinir yapılarına baskı uygulayarak kasık ve karın ağrısını şiddetlendirebilir. Hastada var olan kist yapısı yoğun vajinal akıntıya yol açabilir. Oluşan yoğun akıntı da enfeksiyona elverişli bir ortam yaratabilir.

Folikül kisti eğer çok büyük boyutta ise yumurtalığın kendi etrafında dönmesine (over torsiyonu) neden olabilir. Bu durumda yumurtalığa giden kan miktarı azalır ve yumurtalıkta doku ölümü(nekroz) gelişebilir. 

Folikül Kistine Ne İyi Gelir? Ne İyi Gelmez?

Folikül kisti yumurtalığın iyi huylu kistlerindendir ve çoğunlukla kendiliğinden yok olur. Ancak bazen fazlaca büyüyüp semptom yaratacak düzeye gelebilir.

Folikül kisti eğer semptom yaratacak düzeyde ise mutlaka tedavi uygulanması gereken bir hastalıktır. Semptom yaratmayan; tesadüfen saptanmış folikül kistlerinin de takibinin yapılması hastada oluşabilecek komplikasyonların önüne geçilmesinde yarar sağlar.

Halk arasında adaçayı, aslan pençesi, zerdeçal gibi bitkilerin demlenmesiyle oluşturulan çayların tüketiminin folikül kistini yok ettiği yönünde inanış olsa da, bu konuda henüz yeterli çalışma bulunmamaktadır.

Folikül Kistinde Kullanılan İlaçlar

Folikül kisti semptom yaratmayacak kadar küçükse çoğunlukla tedavi gerektirmeyen, kendiliğinden gerileyen kist türüdür. Bu kistlerin ultrasonografi ile takibinin yapılması tedavi açısından yeterlidir. Ancak semptom yaratan folikül kistinde semptomları önlemeye yönelik ve kistin atılımını sağlamaya yönelik bazı İlaçlar kullanılabilir. Bu ilaçlar;

• Ağrı Kesici İlaçlar: Bu ilaçlar hastada var olan karın ağrısı ve kasık ağrısı gibi semptomların gerilemesine yönelik kullanılan ilaçlardır. İçerik olarak parasetamol, ibuprofen, naproksen gibi maddeleri barındıran bu ilaçların baş dönmesi, kas ağrısı, halsizlik, kabızlık, ishal gibi yan etkileri vardır. Bu yan etkiler hastayı rahatsız ediyorsa hekimle irtibata geçilmelidir.
• Oral Kontraseptifler: Halk arasında doğum kontrol hapı olarak bilinen oral kontraseptif ilaçlar hastada var olan kistin küçülüp atılmasına yardımcı olur. İçerik olarak kadınlık hormonları olarak da adlandırılan östrojen ve progesteron adlı hormonları barındırırlar. Bu ilaçların yan etkileri baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı, kusma gibi semptomlardır. Bu semptomlar kişiyi rahatsız edecek düzeyde ise hekime müracaat edilmelidir.

Gebelikte Folikül Kisti

Gebelik döneminde folikül kisti sık rastlanan yumurtalık kistleri arasındadır. Küçük boyutlu folikül kistleri anne adayında herhangi bir semptoma yol açmazken; boyutu büyük olan semptomatik folikül kistleri hastada pek çok semptoma yol açabilir.

Boyutu büyük olan folikül kisti ve hamilelik birleştiğinde  anne adayında yaşanan en sık semptom; kasık ve karın ağrısıdır. Bunun dışında folikül kistleri bulantı, kusma ve vajinal akıntı da yaratabilir. Anne adayı çoğunlukla bu semptomların gebelikten kaynaklı olduğunu düşünür. Ancak yapılan muayene ve görüntüleme yöntemleri sonucu kistin varlığı ortaya konur. Bu durum anne adayında ciddi semptomlara yol açıyorsa tedavi edilmelidir. Gebelikte folikül kistinin tedavisi normal yetişkindeki ile benzerdir.

Folikül kisti doğurganlık çağındaki kadınlarda yarattığı semptomlardan ötürü (kanama, akıntı, kasık ağrısı gibi semptomlar) gebeliğe engel olabilir. Oluşan bu semptomlar erken dönemde düşükle sonuçlanan gebelik kayıplarına yol açabilir. Bu yüzden semptomatik folikül kisti olan hastalarda önce folikül kisti tedavi edilmeli, sonra gebelik planlanmalıdır. 

Folikül Kistinde Hangi Doktora Gidilir?

Folikül kisti ile esas olarak ilgilenen bölüm Kadın Hastalıkları ve Doğum(Jinekoloji) bölümüdür. Kadın Hastalıkları ve Doğum hekimi hastanın şikayetlerini dinler, şikayetlerin ne kadar süredir var olduğunu sorgular. Gerekli tetkikleri yapar ve hastalığa tanı koyar.

Dominant folikül kistine(büyük yapılı ve semptomatik folikül kisti)  sahip hastalar bazen şiddetli karın ve kasık ağrısı, bulantı, kusma, vajinal kanama gibi nedenlerle Acil Servise başvurabilir. Acil servis hekimi; hastanın şikayetlerine göre gerekli tetkikleri ve muayeneleri yaparak hastalık hakkında fikir edinir. Folikül kistinden şüphelendiği durumlarda hastayı Kadın Hastalıkları ve Doğum bölümüne sevk eder.

Hastalar ciddi karın ve kasık ağrısı, bulantı, kusma, kasıkta basınç hissi, anormal vajinal kanama yaşadıkları durumlarda vakit kaybetmeden doktora başvurmalıdır.