Mantar Zehirlenmesi

Mantar Zehirlenmesi Nedir?

Mantarlar doğal ortamlarda ve ormanlık alanlarda bolca bulunabildiği gibi kontrollü olarak da üretilmekte ve yetişmektedirler. Öneriler kontrolsüz ortamlarda yetişen mantarların kesinlikle tüketilmemesi gerektiği yönündedir. Tarım ve orman bakanlığı tarafından belirtilen yerlerde bandrol ile denetlendiği kontrol edilen mantarlar tüketilmelidir. 

Bilinen beş binden fazla mantar türü olmasına karşın bunlardan yüze yakın tür insanlarda ciddi belirtilerle seyreden zehirlenme ve hastalık tablosuna yol açar. Bu hastalık tabloları mantarın türüne, yetiştiği coğrafi bölgeye/rakıma, mantarın hangi mevsimde toplandığına, o türe özel mantarların kimyasal içeriğine, mantarın pişirilme şekline, ne kadar tüketildiğine ve kişinin mevcut sağlık durumuna göre de çok geniş bir tabloda çeşitlilik gösterir. 

Genelde sonbahar aylarında tüketilen ve çiğ/az pişmiş mantarlarda zehirlenme vakaları daha sık görülmektedir. Mantarla birlikte yenilen yemekler ve alkol alınması da mantarın içeriği ile etkileşime giren kimyasallar açısından önem göstermektedir.

Mantar zehirlenmeleri mantarın tüketilmesini takip eden 2-6 saat içinde hızlı gelişen bir hastalık tablosu olabileceği gibi 15 gün hatta 1 ay sonra organ hasarına yol açarak da kişide belirti verebilir. Erken belirti gösteren mantar zehirlenmeleri 3 saatten önce, geç belirti gösteren mantar zehirlenmeleri ise 24 saatten sonra belirti verebilmektedir.

Kişide mantar tükettikten sonra baş ağrısı, baş dönmesi, sersemlik hissi, kafa karışıklığı, konuşma güçlüğü, halüsinasyon görme, denge kaybı, kulaklarda çınlama, bulanık görme, ağız kuruluğu, aşırı tükürük artışı, göz yaşarması, ağızda metal tadı hissetme, dilde uyuşma ve/veya şişme, boğazda şişme, nefes almada güçlük, yüzde kızarmalar, boyunda kızarıklıklar, soluk darlığı, kalpte çarpıntı hissi, baygınlık, yutma güçlüğü, mide yanması, karın ağrısı, ishal, kabızlık, idrara çıkamama, yürüme güçlüğü, halsizlik, vücutta kızarıklık ve/veya kaşıntı, terleme, bayılma, bayılayazma gibi pek çok belirti/belirtiler görülebilmektedir. 

Uzun vadede bu belirtiler eşliğinde kişide organ yetmezliklerine kadar gidebildiği gibi hatta daha da ağır durumlarda kişinin sağlık kuruluşuna başvurması geciktiğinde tablo ani ölüme kadar da gidebilmektedir.

Mantar Zehirlenmesi Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler mantar tüketimini takip eden 2 saat içinde aniden ağır seyirle başlayabileceği gibi zamanla ağırlaşan bir tabloyla da bir aya kadar ilerleyebilmektedir. Kişinin gelişen hastalık tablosunda yakın zamanda şüpheli mantar tüketimi varsa doktorunuza muhakkak belirtmelisiniz.

Kişide mantar tükettikten sonra aşağıdaki belirtilerden biri veya birçoğu da aynı anda görülebilmektedir:

• Baş ağrısı
• Baş dönmesi
• Halüsinasyon görme
• Sersemlik hissi
• Kafa karışıklığı
• Konuşma güçlüğü
• Denge kaybı
• Kulaklarda çınlama
• Bulanık görme
• Ağız kuruluğu
• Aşırı tükürük artışı, göz yaşarması
• Ağızda metal tadı hissetme
• Dilde uyuşma ve/veya şişme
• Boğazda şişme
• Nefes almada güçlük
• Yüzde kızarmalar
• Boyunda kızarıklıklar
• Soluk darlığı
• Kalpte çarpıntı hissi
• Baygınlık
• Yutma güçlüğü
• Mide yanması
• Karın ağrısı
• İshal-kabızlık
• İdrara çıkamama
• Yürüme güçlüğü ve halsizlik
• Vücutta kızarıklık ve/veya kaşıntı
• Terleme, bayılma, bayıla yazma

Mantar Zehirlenmesi Nedenleri Nelerdir?

Mantar zehirlenmesinin nedeni kontrolsüz ortamda yetişen zehirli mantarın tüketilmesidir. Mantarların zehirli olup olmayacağı mantarın türüne, yetiştiği coğrafi bölgeye/rakıma, mantarın hangi mevsimde hatta hangi saatte bile toplandığına göre değişebilmektedir. Halüsinatif etkileri nedeniyle kötüye kullanılan mantarlardan da zehirlenme belirtileri görülebilmektedir.

Tarım ve Orman Bakanlığı denetiminde üretilmiş, bandrollü mantarların bol su ile yıkandıktan sonra uygun şekilde pişirilerek tüketilmesi önerilmektedir.

Mantar Zehirlenmesi Teşhisi

Mantar zehirlenmesi şüphesiyle acil servise başvurduğunuzda öncelikle yaşamsal belirtileriniz muayene edilecektir. Tansiyonunuz ölçülecek, nefes alıp verişiniz kontrol edilecek, soluk yollarınızda ve/veya dilinizde nefes almaya engel bir durum oluşup oluşmadığı ilk muayene ile belirlenecektir, kalp atış hızınız ve kalp ritimlerinizin düzenliliği kontrol edilecektir. 

Kalp fonksiyonlarının değerlendirilmesi için ilk etapta size EKG çekilmesi gerekebilir. EKG açılımı elektrokardiyografi olan ve göğsünüze yapıştırılan elektrotlar yardımıyla kalp ritminizin düzenliliğini ölçmeye yarayan bir işlemdir. Ağrısız bir işlemdir ve yaklaşık 10 dakika sürmektedir.

Sizden mevcut durumunuzu değerlendirmek adına kan ve idrar tetkiki istenebilir. Bunların sonuçları hekiminize yediğiniz mantarın zehrinin yol açtığı tablo konusunda yol gösterici ipuçları verecektir. Aynı zamanda özellikle karaciğer ve böbrek fonksiyonlarınızın değerlendirilmesi için gerekmektedir.

Doktorunuz sizi gözlemlerken monitörize edebilir. Bu işlem ağrısızdır göğüs kısmına yapıştırılarak takılan bir kaç tane alıcı (elektrot) yardımıyla mevcut kalp ritminizin ve tansiyonunuzun ekrana yansıtılan ekran aracılığıyla bir süre yakın takip edilmenizdir.

Unutulmamalıdır ki yenilen mantarın türü ve zehirleyicilik oranını kısa sürede belirlemek mümkün olmayabilir. Hekiminiz bu konuda şikayetlerinize yönelik tedavi yaklaşımı acil servis koşullarında sağlayacaktır. Ayrıca mantarın ve zehrin bulunmasına yönelik desteğe ihtiyacı olduğunda uygun görürse Sağlık Bakanlığı Zehir Danışma Merkezi’nden yardım alabilmektedir.

Mantar Zehirlenmesi Tedavisi

Mantar zehirlenmesi şüphesiyle acil servise başvurduğunuzda öncelikle mevcut acil tıbbi yardım gerektiren belirtilerinizle ve şikayetlerinizle ilgilenilecektir. (örn: kalp sorunları, nefes almada güçlük veya nefes alamama, şiddetli karın ağrısı, bulantı-kusma) Bulantınızı geçirmek için bulantı giderici (antiemetik) ilaçlar, baş ve karın ağrınız için ağrı kesici (aneljezik) türü ilaçlar başlanabilir. Tansiyon düşüklüğünüz varsa veya kaybolan sıvıyı yerine koyma amaçlı serum takılabilir. Kanınızdaki oksijen miktarında düşme başladıysa oksijen desteği başlanabilmektedir. Bütün bunlar destek tedavisi olarak kabul edilmektedir. 

Yediğiniz mantarın sizin üzerinizdeki etkilerine, tahlil ve tetkik sonuçlarınıza bakılarak konulabilecek tanı sonrası mantarın sebep olduğu etkiyi ortadan kaldıracak panzehir (antidot) ilaç ya da ilaçlar var ise Sağlık Bakanlığı Zehir Danışma Merkezi ile irtibat kurularak panzehir ilaç ya da ilaçların uygun doz ve uygulama şekliyle verilmektedir.

Durum hastanın durumuna göre sadece destek tedavisiyle de takip edilebilmektedir.

Yine mantarın mide-bağırsak sisteminden emilimini azaltmak amacıyla hastaya ağız yoluyla aktif kömür verilebilmektedir.

Tedaviniz acil servis şartlarında sağlandıktan sonra reçete verilip taburcu edilebilirsiniz. Genellikle zehirlenme hastalarında bir süre yoğun bakım takibi gerekebilir. Genel durumunuza göre hastanede uygun görülen serviste yatış yapılarak da hastalar takip edilebilmektedirler.

Mantar Zehirlenmesi Tedavi Edilmezse

Mantar zehirlenmesi tedavi edilmezse yaşamsal aktiviteyi bozması sonucu ölüme kadar gidebilmektedir. Eğer mantar tüketimi ardından ciddi bir belirti göstermeksizin vücuda zehir yükü yaratan bir hastalık süreci gerçekleşmişse birkaç gün ile 1 ay içinde değişen bir sürede kişide karaciğer ve böbrek yetmezliği görülebilmektedir. Doktorunuzun önerdiği sürede tekrar kontrole gitmeniz önem taşımaktadır.

Mantar Zehirlenmesine Ne İyi Gelir?

Mantar zehirlenmesini ev şartlarında tedavi etmenizin bir yolu bulunmamaktadır. Mantardan zehirlendiğinizi düşünüyorsanız en yakın sağlık kuruluşuna acil başvurunuz ardından doktorunuzun önerdiği tedaviye devam etmelisiniz. 

Tedaviniz süresince ve sonrasında doktorunuzun tavsiyesi doğrultusunda hareket etmeniz, size reçete edilen ilaçları düzenli kullanmanız ve istirahat etmeniz önerilir. Her mantarın her kişi üzerindeki etkisi ve sonuçları farklı olacağı için tedavi sırasında ve sonrasındaki süreç de kişiye özeldir. Bu konuda en doğru tavsiyeyi sizinle bu süreçte ilgilenmiş olan hekiminizden tetkikleriniz ve düzenlenen tedaviniz doğrultusunda almalısınız.

Mantar Zehirlenmesine Ne İyi Gelmez?

Eğer mantardan zehirlendiğinizi düşünüyorsanız şikayetlerinizi evinizde geçirmeniz mümkün olmayacaktır en yakın sağlık kuruluşuna başvurmalısınız. Unutulmaması gerekmektedir ki ; mantarı yıkamak zehirli olması üzerine etki etmez. Mantarın pişirilmesi ile zehri geçmez. Yoğurt, sirke, limon gibi besinlerle beraber tüketilmesinin de mantarın zehrinin geçirilmesine hiç bir faydası yoktur. 

Zehirlenme belirtileri gösteren kişiye süt içirmek, yoğurt, meyve yedirmek ya da çeşitli bitki çayları bu belirtileri anlık olarak hafifletebilse de uzun dönem etkileri ve hayati tehlikeyi geçirmeye yönelik etkide bulunmamaktadır. Köylerde duyulan çeşitli mitler ile ev ortamında maalesef mantarın zehirliliğini tespit etme güvenilirliği yoktur. Ancak Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından bandrollü kültür mantarlarına bu konuda güvenilmektedir.

Mantar Zehirlenmesi İlaçları

Mantar zehirlenmesi yaşıyorsanız mevcut şikayetlerinize yönelik ilaçlar , mantarın mide bağırsak sisteminden emilmesini engelleyici ilaçlar ve mantarın yol açtığı tablo + tetkik sonuçlarınızla verilmesi uygun görülen panzehir (antidot) ilaç ya da ilaçlar var ise onlar da tedavinizde kullanılabilmektedir. 

Öncelikle yediğiniz mantarın emilimini azaltmak amacıyla aktif kömür ağız yoluyla doktorunuz tarafından da uygun görüldüğü takdirde başlanabilmektedir.

Mide bulantınız varsa bulantınızı geçirmek için bulantı giderici (antiemetik) ilaçlar, baş ve karın ağrınız için ağrı kesici (aneljezik) türü ilaçlar verilebilmektedir. Tansiyon düşüklüğünüz varsa veya kaybolan sıvıyı yerine koyma amaçlı serum takılabilir. Kanınızdaki oksijen seviyesi düşük ise burundan oksijen desteği verilebilmektedir. Bütün bunlar destek tedavisi olarak kabul edilmektedir. 

Yediğiniz mantarın etkilerine, tahlil ve tetkik sonuçlarınıza bakılarak konulabilecek tanı sonrası mantarın sebep olduğu etkiyi ortadan kaldıracak bir panzehir (antidot) ilaç ya da ilaçlar var ise Sağlık Bakanlığı Zehir Danışma Merkezi ile irtibat kurularak panzehir ilaç ya da ilaçlar uygun doz ve uygulama şekliyle verilmektedir.

Hamilelikte Mantar Zehirlenmesi

Gebelik döneminde zehirli mantar tüketimine çok daha fazla dikkat edilmelidir. Gebeler normal insanlara göre zehir yükü olan besinlere daha fazla tepki gösterebilmektedir. 

Aynı zamanda böyle bir durum hem annenin hem de bebeğin hayatını kaybetmesine neden olabilmektedir. Eğer gebelik sırasında zehirli mantar yenildiği şüphesi oluşursa ve/veya şikayetler baş gösterirse en yakın Acil Servis hizmeti veren hastaneye derhal gidilmelidir. Anneye uygulanabilecek tedaviler açısından muhakkak takibinde olduğu kadın hastalıkları ve doğum uzmanı hekimin görüşü alınmalıdır.

Bunun haricinde kullanılacak panzehir ilaç ya da ilaçların gebelik konusundaki güvenilirliği değişkenlik gösterebilmekte olup kararı tedavinizi düzenleyen hekim tarafından verilmelidir. Gebeye panzehir ilaç ya da ilaçların verilmesi kararı hekim veya hekimler tarafından panzehir ilaç ya da ilaçların gebe üzerindeki etkisi ve mevcut durumun gebeyi ne kadar etkilediği mukayese edilerek karar verilmektedir. Destek tedavisindeki ilaçların kullanımı da aynı şekilde kararlaştırılmaktadır.

Çocuklarda Mantar Zehirlenmesi

Çocukluklar normal insanlara göre zehir yükü olan besinlere daha farklı tepki gösterebilmektedir. Bazen çocuklarda süreç erişkinlere göre daha hızlı ilerlerken daha yavaş da ilerleyebilir. Çocuğunuzun zehirli mantar tükettiğini düşünüyorsanız en yakın Acil Servis veya Çocuk Acil Servis hizmeti veren hastaneye derhal gidilmelidir. 

Çocuk evde kusturulmaya çalışılmamalıdır. Yoğurt yemesi, süt içmesi için kesinlikle zorlanmamalıdır.

Bebeklerde Mantar Zehirlenmesi

Bebeklik döneminde 0-3 yaş grubu buna dahildir. Bu yaş grubunda zehirli mantar tüketimi , beslenmede oldukça kısıtlı çeşitlilik olduğu için çok daha az görülmektedir. Yine de bebeğinizin zehirli mantar tükettiğini düşünüyorsanız en yakın Acil Servis veya Çocuk Acil Servis hizmeti veren hastaneye derhal gidilmelidir. Bebek evde kusturulmaya çalışılmamalıdır. Bebek emmesi, yoğurt yemesi veya süt içmesi için kesinlikle zorlanmamalıdır.

Mantar Zehirlenmesi için Hangi Doktora Gidilir?

Mantar yedikten sonra kendinizi kötü hissetmeye başladıysanız en yakın sağlık kuruluşunun Acil Servis bölümüne başvurmalısınız. Gidemeyecek kadar kötü hissediyorsanız 112’yi arayarak 112 Acil Sağlık Hizmetlerinden faydalanabilirsiniz. Ek olarak mantar nedeniyle zehirlendiğinizi düşündüğünüz zaman 114’ü arayarak Sağlık Bakanlığı Zehir Danışma Merkezi’nden de süreç ile ilgili bilgi alabilirsiniz.