Psödoartroz

Psödoartroz Nedir?  

Kırık kaynaması için yeterli zamanın geçmesine karşın kemikte kaynama belirtisi oluşmaması kaynamama olarak adlandırılır. Psödoartroz kemiğin kaynamaması sonucunda zamanla yalancı eklem oluşmasıdır. 

Psödoartroz genel olarak hipertrofik ve atrofik psödoartroz olarak sınıflandırılabilir. Hipertrofik psödoartrozda kırık kaynama cevabını oluşturabilecek yeterliliktedir. Ancak tespit yetersizliği gibi durumlardan ötürü psödoartroz meydana gelir. Atrofik psödoartrozda ise kaynama cevabı yeterli değildir, kanlanma bozulmuştur. 

Psödoartroz yaralanmanın şiddetine, tedavideki problemlere ve hastadan kaynaklanan bazı durumlara göre oluşabilmektedir. Yüksek enerjili travmalar sonucu oluşan kompleks yaralanmalar, kemik kaybı, yumuşak doku hasarının fazla olması ile kırığın yetersiz tespiti gibi durumlar psödoartroz oluşumuna zemin hazırlar. Ayrıca hastanın sahip olduğu bazı sistemik hastalıklar, kullandığı ilaçlar, sigara kullanımı psödoartroz riskini arttırır. 

Psödoartroz Belirtileri Nelerdir? 

Psödoartroz kırık tedavisinde istenmeyen durumlardan biridir. Kırık tedavisi kırığın sabitlenmesi, tespiti ile yapılır. Sonrasında doktor hastayı düzenli olarak kontrollere çağırır, zaman geçmesine karşılık kontrollerde kaynama bulguları görülmemesi kaynamama olarak değerlendirilir. Psödoartroz oluşabilir, bununla beraber etkilenen kemikte kısalık, şekil bozuklukları gibi belirtiler görülebilir. Yumuşak doku hasarı eşlik edebilir. 

Kemikteki enfeksiyon kaynamamanın sebeplerinden biri olabilir. Kemik enfeksiyonunun belirtilerinden bazıları şişlik, ısı artışı, kızarıklık, ağrı ve ateştir.

Psödoartroz Nedenleri Nelerdir? 

Kırık uçların beslenmesinin bozulduğu, kemik iltihabının olduğu, kemik ve yumuşak doku kaybının fazla olduğu kırıklar ile yetersiz tespit edilen kırıklar psödoartroz oluşumuyla sonuçlanabilir. Bu durumlar yaralanmanın şiddetine, kırığın şekline bağlı olarak ve tespit yetersizliği gibi tedaviden kaynaklanan problemler sonucu oluşabilir. Yüksek enerjili travmalar sonucu oluşan açık kırıklar, kompleks yaralanmalar, kemik kaybı, yumuşak doku hasarının fazla olması gibi durumlar kırıkta kaynamamaya, psödoartroz oluşumuna yol açabilir. Bunun yanı sıra hasta sigara kullanıyorsa, sistemik hastalıkları varsa, kortizon gibi ilaçları kullanıyorsa psödoartroz oluşum riski artar.

Psödoartroz oluşumuna zemin hazırlayan durumlar kısaca şöyle sıralanabilir:

• Ateşli silah yaralanması, trafik kazası gibi yüksek enerjili travmalara bağlı oluşan kompleks yaralanmalar
• Kırık uçların beslenmesinde bozukluk
• Yetersiz tespit, tespit materyalinde gevşeme
• Enfeksiyonlar
• Kırık uçların birbirine uzak olması, kemik kaybı
• Yumuşak doku hasarının fazla olması
• Periost kayıplarına neden olan kırıklar, açık kırıklar
• Dolaşım problemleri
• Patolojik kırıklar
• Yumuşak dokunun kırık arasına girdiği yaralanmalar
• Uygulanan cerrahi yöntem
• Sigara kullanımı                                                                                                                                

Psödoartroz Teşhisi 

Psödoartroz teşhisi için görüntüleme yöntemlerine başvurarak kaynamama hakkında bilgi edinilir. Fiziksel muayene yapılır. Hastanın bilgileri, hastalık hikayesi alınarak kaynamama riskini arttıran durumlar hakkında bilgiler öğrenilir.   

Hastalık hikayesi: Hastanın şikayetleri öğrenilir. Kaynamama riskini arttırabilecek hastaya bağlı durumlar sorgulanır. Bu durumlar hastanın sahip olduğu sistemik hastalıklar, kullandığı ilaçlar, tıbbi geçmişi, tıbbi soy geçmişi gibi bilgilerdir. Ayrıca hasta sigara kullanıyorsa kaynamama riskini arttırır. Bunun yanı sıra yaralanmanın nasıl gerçekleştiği de kaynamama nedenlerinden olabilir. Örneğin yüksek enerjili bir travma açık kırığa yol açabilir, kemik kaybı ve yumuşak dokuda fazlaca hasar bırakıp kemik iyileşmesini zorlaştırır. 

Doktora başvuran bir hastaya düşen görev şikayetlerini anlatmanın yanında; geçirdiği yaralanma, ameliyatlar, kullandığı ilaçlar, tıbbi özgeçmişi hakkında doktoru bilgilendirmektir.

Hasta kemik kırığı için ilk tedavisini yapan doktora başvurursa doktor bu bilgilerin birçoğuna sahip olacaktır ve yapılan kontrollerde kaynamama teşhisini koyması muhtemeldir. 

Fiziksel muayene: Kırık sonrasında ciltte oluşan yaranın durumu, ciltteki hasar, doku kaybı incelenir.  Bölgedeki şişlik, renk değişikliği, ısı artışı gibi durumların varlığına bakılır. Şekil bozuklukları, kısalık değerlendirilir. Çevre eklemlerdeki hareket kısıtlılıkları değerlendirilir.

Dolaşım, nabız kontrol edilir; sinirler muayene edilir.   

Psödoartroz teşhisi için sık kullanılan görüntüleme yöntemleri şunlardır:

Direkt Grafi/ Röntgen ile Görüntüleme: X ışınlarının kullanılmasıyla görüntü elde edilir. Direkt grafi kırıkların teşhisinde ve kaynamanın kontrol edilmesinde en sık kullanılan görüntüleme yöntemlerindendir. Kırığın teşhis edilmesinin yanı sıra kırık sonrası kemik kaybı olup olmadığının görüntülenmesini de sağlar. Kemik iyileşmesi kontrollerde röntgen filmleri ile takip edilir. 

Yüksek enerjili travmalar sonucu oluşan kompleks kırıklarda, açık kırıklarda yumuşak doku hasarı kırığa eşlik edebilir. Yumuşak doku hasarının fazla olduğu, kompleks kırıkların iyileşmesi daha zor olabilir. Kaynamamanın olduğu kırıklarda yumuşak dokuların da ayrıntılı değerlendirilmesi gereklidir.  Yumuşak dokuların görüntülenmesi ve kırık hakkında daha çok bilgiye sahip olmak amacıyla manyetik rezonans görüntüleme( MRG) ve bilgisayarlı tomografiyle görüntüleme( BTG) yöntemleri kullanılır. 

Psödoartroz Tedavisi

Psödoartroz oluştuğunda kaynamamanın nedeni araştırılır ve kemik kaynamasını destekleyecek tedavi planlanır. Tedavi planlanırken kırığın tipi, yaralanmanın boyutu, yumuşak doku hasarı ve kemik kaybı dikkate alınır. Bunun yanı sıra hastanın yaşı, sistemik hastalıkları, geçirdiği ameliyatlar, kullandığı ilaçlar ve hastanın fonksiyonel hedefleri de göz önünde bulundurulur.

Psödoartroz tedavisi birden çok tedavi yöntemiyle yapılabilmektedir. Hastanın ihtiyaçlarına ve iyileşme hedeflerine göre birkaç yöntem beraber olarak tedavide kullanılabilir. 

Psodoartroz tedavisi kemiğin tespit materyalleriyle tespit edilip kaynamanın sağlanması ile yapılabilir. Bunun için internal tespit ve eksternal tespit yöntemleri kullanılır. İnternal tespit için plak- vidalar ve intamedüller çiviler kullanılabilir. Eksternal tespit içinse İlizarov metodu uygulanabilir. 

Gerekli durumlarda tedavinin güçlendirilmesi için kemik grefti kullanılır. Kemik grefti iliak kemik, fibula (kamış kemiği) gibi kişinin kendi kemiğinden alınıp uygulanabilir. 

Bu yöntemlerin yanı sıra kemik iyileşmesini destekleyici ameliyatsız uygulamalar da mevcuttur. Bu uygulamalardan bazıları şunlardır: 

Elektrik stimülasyonu: Psödoartroz için kullanılan ameliyatsız tedavi yöntemlerinden biridir. Kemik iyileşmesi üzerine olumlu etkileri vardır.

Magnetoterapi( manyetik alan tedavisi): Etki prensipleri manyetizmadan kaynaklanır. Kırıklardaki kaynamama durumlarında kullanılan tedavi yöntemlerindendir. Psödoartroz tedavisinde pulsatif manyetik alan tedavisinden yararlanılır. 

Ultrason: Düşük yoğunluklu ultrason kaynamama tedavisinde kullanılan yöntemlerden biridir. Düşük yoğunluklu ultrasonun kemik yapımını uyardığı ve kemik iyileşmesini desteklediğine dair çalışmalar mevcuttur .

Lazer: Lazer ışınının tedavi amaçlı kullanımı mevcuttur. İyileşme süreçlerini desteklemek amacıyla kullanılan yöntemlerden biridir. Kırık iyileşmesini desteklemek için kullanılır.

Bu tedavi yöntemleri kemik iyileşmesinde destekleyici olarak kullanılabilir. Fizik tedavi programına dahil edilebilir. 

Fizik Tedavi: Fizik tedavi kemik iyileşmesini olumlu yönde etkiler. Psödoartroz tedavisinin başarısını arttırabilir. Cerrahi tedavi sonrasında hareket kısıtlılığı, kas kuvvetsizliği, eklem sertliği gibi sorunların oluşmasını engelleyici, fonksiyonelliği arttırıcı bir özelliği vardır. 

Kaynamayı desteklemek için cerrahi tedavi sonrası uygulanan fizik tedavi yöntemlerinden bazıları şunlardır:

• Egzersiz Reçetesi: Psödoartroz sonrası uygulanan cerrahi tedavinin başarısını arttırmak amacıyla hastanın düzenli olarak egzersiz yapması gereklidir. Egzersiz kırığın etkilemediği sağlam eklemler ve iyileşme sonrası kırığın yer aldığı bölge için uygulanır. Kas kuvveti, eklem hareket açıklığı ve esnekliğin korunmasını sağlar. Egzersizleri uygulamak için uzmanın önereceği süre kadar beklenmeli ve egzersizler önerilen şekilde yapılmalıdır.

Normal eklem hareketi egzersizleri, kas kuvvetini arttıran, ilerleyici dirençli egzersizler, fonksiyonel egzersizler vb. egzersiz çeşitleri kişinin ihtiyacına yönelik olarak kişiye özgü olarak egzersiz programına dahil edilir.

• Elektroterapi uygulamaları: Magnetoterapi, lazer, kısa dalga diatermi, enterfaransiyel akım, tens( transkutanöz elektriksel sinir stimülasyonu), faradik akımlar kırık iyileşmesi sürecini desteklemek için fizik tedavide kullanılan uygulamalardandır.
• Sıcak ve soğuk uygulamalar: İyileşme sürecinde ve sonrasında kişinin ihtiyacına göre sıcak ve soğuk uygulanabilir. Buz paketleri, soğuk jel paketler ile soğuk uygulanır. Nemli sıcak paketler, infraruj ve parafinden ise sıcak uygulamak için faydalanılır.
• Hidroterapi: Kırık iyileşmesi sonrası eklem sertliklerin giderilmesi, ödem kontrolü, ağrının azaltılması, dolaşımın arttırılması amacıyla için suyla terapi anlamına gelen hidroterapi uygulanır. Whirpool( girdap banyosu), kelebek banyosu, kontrast( zıt banyo) sık kullanılan hidroterapi yöntemlerindendir.
• Manipülasyon ve mobilizasyon teknikleri: İyileşme sonrası hareket kısıtlılıklarını gidermek, eklem sertliklerinin giderilmesi amaçlarıyla manipülasyon ve mobilizasyon teknikleri kullanılabilir. 

Psödoartroz tedavisi süresince kemik kaynaması kontrollerde röntgen filmleriyle takip edilir. Kemik kaynamasını elde etmek için bu süreçte dengeli beslenmek, sigaradan uzak durmak önemlidir.

Cerrahi tedavi ve ameliyatsız tedavi yöntemlerinin haricinde enfeksiyon varlığında antibiyotik tedavisi uygulanır.  

Psödoartroz Tedavi Edilmezse

 Psödoartroz tedavi edilmezse iyileşmeyen ve fonksiyonel olmayan bir yalancı eklem halini alır. Deformite (şekil bozuklukları) ve kısalık oluşur. Bu şekil bozukluğu ve kısalık sadece görünüm olarak değil aynı zamanda fonksiyonel olarak hastaları oldukça etkiler. Psödoartrozun bulunduğu kol ve bacak gibi uzuvlarda hareket kısıtlılıkları ve fonksiyonel kayıplar meydana gelebilir. Bu da hastaların günlük yaşam aktivitelerini ve bağımsızlıklarını etkiler.  

Ayrıca kaynamamaya zemin hazırlayan etmenlerden biri enfeksiyondur. Enfeksiyon varlığında tedavinin ihmal edilmesi geri dönüşü zor problemlere yol açabilir. Enfeksiyon zaman içerisinde sağlıklı dokuları da olumsuz etkiler. 

Psödoartroza Ne İyi Gelir?

Psödoartroz kırık sonrasında kemik kaynamamasının bir sonucudur. Kaynamamanın olduğu kırık uygun tespit materyalleri ve ameliyat yöntemiyle tedavi edilmelidir. Bunun yanında kemik iyileşmesini destekleyen yeterli ve sağlıklı beslenmeye, sağlıksız alışkanlıklardan uzak durmaya, düzenli uyumaya özen gösterilmelidir. Önerilen fizik tedaviye düzenli katılım gösterilmeli ve egzersizler düzenli uygulamalıdır. 

Kemik iyileşmesini destekleyen bazı uygulamalar şunlardır:

• Kırığın iyi tespit edilmesi
• Enfeksiyonları tedavi ettirmek
• Ameliyat sonrasında yara bakımının iyi yapılması, pansumanları ihmal etmemek
• Yeterli ve sağlıklı beslenmek, bol su içmek
• Yeterli kalsiyum alımı, süt ve süt ürünlerini yeterli miktarda tüketmek
• D, C, A vitaminlerinin yeterli miktarda alınması
• Düzenli uyku alışkanlığı edinmek
• Stresten uzak durmak
• Önerilen egzersizleri düzenli olarak yapmak
• Fizik tedaviye düzenli katılım 

Psödoartroza Ne İyi Gelmez? 

Yaralanmanın şiddetine ve oluşan kırığa bağlı olarak bazı kırıkların kaynaması daha zordur. Yüksek enerjili travmalar sonucu oluşan açık kırıklar, yumuşak doku hasarı ve kemik kaybının fazla olduğu kırıklarda iyileşme biraz daha zordur. Bunların yanı sıra hastanın sahip olduğu bazı sistemik hastalıklar ve kullandığı ilaçlar kaynama sürecini olumsuz etkileyebilmektedir. Sigara ve alkol kullanımı gibi sağlıksız alışkanlıklar da kaynama sürecini olumsuz etkileyerek psödoartroz oluşumuna zemin hazırlayabilir ve psödoartroz için uygulanan tedavinin başarısını düşürür.   

Psödoartroza iyi gelmeyen bazı durumlar kısaca şöyle sıralanabilir:

• Sigara kullanımı
• Yetersiz ve sağlıksız beslenme
• Alkol kullanımı
• Şeker hastalığı
• Protein eksikliği
• Vitamin ve mineral eksiklikleri
• Kortizon kullanımı
• Enfeksiyonlar
• Antikoagülan( pıhtılaşmayı engelleyici) ilaç kullanımı
• Uzun süreli NSAII kullanımı
• Yüksek şiddetli yaralanma
• Yumuşak dokudaki hasarın fazla olması
• Açık, çok parçalı kırıklar
• Patolojik kırıklar
• Sistemik bazı hastalıklar
• Kansızlık
• Obezite
• Sinir hasarının eşlik ettiği yaralanmalar
• Hormonal bozukluklar
• İleri yaş
• Doku kanlanmasının az olması 

Psödoartroz İlaçları 

Psödoartroz ilaçları hastanın şikayetlerine ve kaynamamaya zemin hazırlayan durumlara yönelik olarak reçete edilir. 

Enfeksiyon kemik iyileşmesini olumsuz yönde etkiler. Enfeksiyon varlığı istenmeyen bir durumdur. Enfeksiyon varlığında antibiyotik tedavisine başlanır. Antibiyotik kullanım süresi ve dozu doktor tarafından belirlenir. Belirlenen doz ve süreyi aşmak zararlı olabilir. 

Vitamin ve mineral eksiklikleri de kemik iyileşmesini olumsuz etkileyen durumlardandır. Vitamin ve mineral eksiliği bulunan kişiler doktor tavsiyesiyle vitamin takviyeleri kullanabilir. 

Kullanılan bazı ilaçlar kırık iyileşmesini olumsuz etkileyebilir. Ağrı kesici olarak kullanılan steroid olmayan antienflamatuar ilaçları( NSAII) uzun süre kullanmanın kırık iyileşmesini olumsuz etkilediğine dair çalışmalar mevcuttur. Bunun yanı sıra steroid ilaçların kullanımı da kırık iyileşmesini olumsuz etkileyebilir. Bu gibi sebeplerle psödoartroz problemi yaşayan hastaların bu süreçte kullanacakları ilaçlar için bir doktora danışmalarında fayda vardır. Bilinçsiz kullanılan bir ilacın faydadan çok zarar olarak dönebileceği ve tedaviyi olumsuz etkileyebileceği unutulmamalıdır.

Psödoartroz Ameliyatı 

Psödoartroz ameliyatında kullanılacak yöntem kırığın oluşum şekli, tipi, yumuşak doku hasarının ve kemik kaybının büyüklüğü ve enfeksiyon varlığı gibi durumlar dikkate alınarak seçilir. Ayrıca hastanın yaşı, sahip olduğu hastalıklar, ameliyat geçmişi ve fonksiyonel hedefleri de göz önünde bulundurulur. 

Psödoartroz ameliyatında internal veya eksternal fiksasyon yöntemleri kullanılır. Kırık uçlarında kanlanmanın bozulduğu durumlarda kırık uçları çıkarılarak kırık uçlarının sağlıklı bir şekilde kanlanması mümkün hale getirilir. Bunun yanı sıra ihtiyaç halinde kemik grefti uygulanır. 

Psödoartroz ameliyatında kırık bölgenin tespiti için internal fiksatörler kullanılabilir. Plak- vidalarla, intamedüller çivilemeyle sağlam bir tespit yapılır. 

Psödoartroz ameliyatında eksternal fiksasyon da tercih edilebilir.

İlizarov metodu kırıklar için kullanılan eksternal fiksasyon yöntemlerindendir. Yumuşak doku hasarının ve kemik kaybının fazla olduğu durumlarda tercih edilir. Bu yöntemle kırık bölge teller ve halkalarla dışarıdan tespit edilir. İlizarov yöntemi düzgün bir tespite, şekil bozukluklarının önlenmesine, kısalığın tedavi edilmesine olanak verir. İyileşmeyi desteklemesi, yara bakımı/ pansuman kolaylığı sağlaması gibi avantajları bulunur. Çivi dibi enfeksiyonu oluşma riski ise dezavantajıdır. 

Çocuklarda Psödoartroz 

Çocuklarda kemik kaynaması yetişkinlere göre daha hızlıdır. Çocuklarda kemik kaynamama problemleri çok sık görülmez. Yaygın olmamakla beraber küçük çocuklarda konjenital tibia psödoartrozu görülebilir. 

Konjenital tibia psödoartrozu birbirini takip eden süreçler sonucunda oluşur. Kemik oluşmasının yeterli olmaması sonucunda bacakta bulunan kaval (tibia) kemiğinde açılaşma olur, kemikte zayıflık meydana gelir ve patolojik kırık oluşur. Kırık iyileşmesi sağlıklı bir şekilde gerçekleşemez psödoartroz meydana gelir. Genellikle tek taraflı olarak görülür.

Psödoartroz için Hangi Doktora Gidilir? 

Psödoartroz tedavisi için ortopedi ve travmatoloji branşında uzmanlaşmış bir doktora (ortopedist) başvurulmalıdır. Psödoartroz kemik kırıklarından sonra oluşan istenmeyen bir durumdur. Kırık oluştuğunda gerekli tedaviye bir an önce başlamak ve kontrollere düzenli olarak gitmek önemlidir. Kırık tedavisini alçıyla veya ameliyatla başlatan doktorunuz sizi kemik kaynamasını takip etmek için kontrole çağıracaktır. Kontrollerde röntgen filmleriyle kemik kaynaması takip edilir ve kaynamama durumuna süre de göz önünde bulundurularak doktor tarafından karar verilir. Daha sonra psödoartroza yönelik tedavi seçenekleri hakkında doktorunuz sizi bilgilendirecektir. 

Psödoartroza yönelik cerrahi tedavi yapıldıktan sonra da kas gücü ve esnekliğini koruyabilmeniz ve eski fonksiyonelliğinize geri dönebilmeniz için fizik tedavi önerilebilir.