Takayasu Arteriti

Takayasu Arteriti Nedir?

Takayasu arteriti, sebebi kesin olarak bilinmeyen ve büyük damarlarda iltihaplanma ile karakterize bir vaskülit sendromudur. Vaskülit damar iltihabı manasına gelen bir hastalık olup birçok çeşidi bulunmaktadır.

Takayasu arteriti, vücudun en büyük damarı olan aort atardamarı ve aort damarının dallarını tutar. Bu damarlar vücut için çok önemli damarlar olup takayasu arteriti gibi bir durumla karşılaşıldığında büyük sorunlara neden olabilmektedir.

Hastalık tüm dünyada ve tüm etnik kökenlerde görülebilmektedir. Fakat Asya kıtasında hastalığın görülme oranı daha fazladır. Hastalığın görülme yaşı genellikle 10 ila 40 yaşları arası olup farklı yaşlarda da görülebilir. Hastaların dörtte biri 19 yaşından önce tanı alır. Hastalık kız çocuklar ve kadınları daha fazla sıklıkta etkilemektedir. Çocukluk çağı ve ergenlik döneminde kız / erkek oranı 3’e 1 civarıdır. Erişkinlik çağında bu oran daha da artmakta olup 9’a 1 civarına ulaşmaktadır.

Hastalığın kesin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Bazı suçlayıcı faktörler bulunup bunların genetik etkenler, otoimmun etkenler (bağışıklık sisteminin vücut hücrelerine zarar vermesi durumu) ve mikroorganizma kaynaklı etkenler olduğu tartışılmıştır.

Takayasu arteriti aort ve dalları gibi vücudumuz için çok önemli damarları etkilemesi bu hastalığın çok tehlikeli olduğunu gösterir. Hastada gerek hastalık esnasında gerek hastalıktan sonra çeşitli sorunlara neden olabilmekte ayrıca hastanın ölümüne de sebebiyet verebilmektedir.

Takayasu Arteriti Belirtileri

Takayasu hastalığı büyük çaplı damarları etkileyen ve tanısı zor konulan bir hastalıktır. Hastalığın tanısının zor konulmasındaki önemli bir etken hastalığın başlangıç belirtilerinin özgül olmamasıdır. Bu nedenle takayasu arteriti tanısının konulması aylar alabilir.

Hastada ortaya çıkan yüksek tansiyon ve baş ağrısı hastalığın erken dönemde oluşturduğu en sık belirtilerdendir. Erken dönemde hastada ateş, halsizlik, kilo kaybı, kas ağrıları, eklem ağrıları, baş dönmesi ve karın ağrısı gibi belirtiler de görülebilir.

Bazı hastalar tüm vücut sistemini etkileyen belirtiler oluşmaz. Bu belirtilerden ziyade hastalığın damarları etkilemesi nedeniyle damar kaynaklı sorunlar ortaya çıkar. Hastalık belli bir süre ilerledikten sonra hastada damar hasarları oluşur ve zamanla hastada yetersiz kanlanma problemleri gerçekleşir. Hastalığın geç dönem belirtileri azalmış nabız, düzensiz kan basıncı, yürürken oluşan bacak ağrısı, böbrek yetersizliği, akciğer ve kalp ile ilgili kanlanma sorunları gibi belirtilerdir.

Takayasu arteriti bir iltihabi hastalıktır. Kişide var olan iltihap aort kapağına ilerlerse kapak yetersizliği oluşabilir. Bu durum kişide kalp sorunları oluşturur. Ayrıca kişide eklemlerde, kalp zarında, akciğer zarında vs. diğer bazı dokularda da iltihaplanma görülebilir.

Takayasu arteriti belirtilere kişiden kişiye farklılık gösterebileceği için tanısının konulmasında zorluk yaşanabilir. Bu nedenle kişiye erken tedavi yapılabilmesi için kişide var olan belirtilerin alternatif bir açıklaması yoksa tanı yolunda takayasu arteriti akılda tutulmalıdır.

Takayasu Arteriti Nedenleri

Takayasu arteriti hastalığının kesin olarak nedeni bilinmemektedir. Takayasu arteritine sebebiyet verebilecek bazı etkenler ortaya atılmıştır. Fakat bunların kesin olarak takayasu arteritine neden olduğu ispatlanamamıştır. Hastalığa sebebiyet veren etkenler genetik, otoimmün ve mikroorganizma gibi etkenlerdir.

Hasta kişilerde yapılan incelemelerde damar yapılarında bol miktarda T hücresi (vücutta savunma amaçlı çalışan bağışıklık hücresi) gösterilmiştir. Bu durum da hastalığın otoimmün kaynaklı olabileceğini düşündürmüştür. Bazı antijen (görevli protein yapı) yapılarının da takayasu arteriti hastalarında yüksek miktarda bulunulduğu gösterilmiştir.

Takayasu arteriti hastalığının bazı etnik gruplarda yüksek oranda görülmesi hastalığın genetik kaynaklı olabileceğini düşündürmüştür. Aynı şekilde bazı tek yumurta ikizlerinde hastalığın görülmesi hastalık kaynağının genetik olabileceğini düşündürür.

Bazı çalışmalarda takayasu arteriti ve tüberküloz hastalığı arasında bağlantı kurulmaya çalışılmış fakat pek başarılı olunamamıştır.

Bu etkenlerin birbirleriyle birlikte hastalığa sebebiyet verebileceği de düşünülmektedir.

Takayasu Arteriti Teşhisi

Takayasu arteriti tanısı zor konulan bir hastalıktır. Hastalığın ortaya çıkardığı belirtiler genellikle spesifik belirtiler değildir. Bu nedenle takayasu arteriti tanısının konulabilmesi için iyi bir öykü, fizik muayene ve tetkikler gerekmektedir. Ayrıca tanı aşamasının zorluğu nedeniyle takayasu arteriti için tanı kriterleri oluşturulmuştur.

Takayasu Arteriti Tanı Kriterleri

Görüntüleme yöntemleri ile hastanın aort veya aort ana dallarının anjiyografik (damar görüntüsü) açıdan anormalliği gösterilmesi şarttır.

Bu maddenin varlığı olmak şartıyla aşağıdaki 4 maddeden en az birinin de varlığı gerekmektedir:

• Azalmış atardamar nabızları
• Kol ve bacaklarda ölçülen tansiyon değerleri arasında 10 mmHg veya üzeri fark saptanması
• Aort ve/veya ana dalları üzerinde üfürüm saptanması
• Yüksek tansiyon

Takayasu arterinin tanısının konulabilmesi için tanı kriterlerine uygun bulguların olması gerekmektedir. Bu bulguların saptanması için hastadan öykü, fizik muayene ve görüntüleme tetkikleri alınmalıdır.

• Hasta Öyküsü: Hastanın yaşı, cinsiyeti, hastalığın görülme zamanı, hastada var olan şikayetler ve bunun benzeri sorulması gereken önemli sorular sorulup incelenmelidir. Bu sorular tanı yolunda hekimi oldukça yönlendirir.
• Fizik Muayene: Fizik muayene takayasu arteriti için önemli bir husustur. Takayasu arteriti tanı kriterlerinin bazı maddeleri fizik muayene sayesinde anlaşılabilmektedir. Hastanın kol ve bacaklarından nabzı bakılmalı, kol ve bacaklarından tansiyon ölçülmeli ve bu değerler karşılaştırılmalıdır. Aynı zamanda steteskop yardımıyla aort ve ana damarlar dinlenmelidir, üfürüm varlığı tespit edilmeye çalışılmalıdır.
• Görüntüleme Yöntemleri: Takayasu arteriti tanısının konulmasında en önemli ve gerekli tetkik görüntüleme yöntemleridir. Bilgisayarlı tomografi (BT) ve Manyetik Rezonans (MR) görüntüleme yöntemleri ile tutulabilecek damarlar incelenmelidir. Damarlarda hasar veya tutulum gözlenmesi dahilinde tanı konulması kolaylaşır. Bu testlerin dışında hekimin isteği dahilinde diğer tetkik ve yöntemler de kullanılabilir.
• Laboratuvar Testleri: Takayasu arteriti için spesifik bir laboratuvar testi bulunmamaktadır. Yapılacak kan testinde diğer iltihabi hastalıklar gibi takayasu arteriti hastalığında da ESR, CRP artışı olacaktır. Aynı zamanda WBC artışı, trombosit artışı gibi kronik iltihabı gösteren bulgular da oluşacaktır. Fakat bu bulgular hastalığın tanısının konulması açısından spesifiklik taşımaz.

Takayasu Arteriti Tedavisi

Takayasu arteriti tedavisi genellikle ilaç tedavisi ile uygulanır. Hastalığın şiddetine göre uygulanacak ilaçlar ve dozları vardır.

Tedavinin temelinde Glukokortikoid tedavisi vardır. Yüksek dozda başlanır ve aşamalı olarak doz azaltılıp kesilir. Takayasu arteriti ilerlerse ya da hastada tekrar ederse Metotreksat veya Azotiyopürin gibi alternatif ilaçlar tercih edilir. Dirençli hastalarda Siklofosfamid tercih edilir. Bu tedaviler ile hastanın bağışıklık sistemi baskılanmaya çalışılır. Böylece iltihabın giderilmesi sağlanır. Bazı hastalarda tedavi başarı ile sonuçlanamaz. Ayrıca bazı hastalarda damar tıkanıklıkları da oluşabilmektedir. Bu hastalarda damarların açılması için tedavi uygulanmalıdır.

Diğer uygulanacak tedaviler hastaların şikayetlerine yöneliktir. Yüksek tansiyon ile seyreden hastalarda antihipertansif ilaçlar kullanılır.

Takayasu Arteriti Tedavi Edilmezse

Takayasu arteriti büyük çaplı damarlarda iltihaplanma ile karakterize bir hastalıktır. Kesin nedeni bilinmeyen bir hastalık olan takayasu arteriti zor tanı alan bir hastalıktır. Hastalığın aort gibi hayati damarlarda iltihaplanma yapması hastalığın hastanın sağlığını ne kadar tehdit ettiğini göstermektedir. Takayasu arteritinin damarlarda hasar, organ kaybı, iskemi (organların kanlanamaması sonucu hasar görmesi), inme, kalp krizi, böbrek yetmezliği ve bunun gibi birçok olumsuz sonucu olabilmektedir. Bu nedenle hastaların erken tanı alması ve erken dönemde, damarlarda hasar oluşmadan tedavi olması hayatidir.

Takayasu Arteritine Ne İyi Gelir?

• Takayasu arteriti büyük çaplı damarları tutan bir hastalıktır. Bu damarlar aort ve dalları gibi hayati derecede önemli damarlardır. Bu damarlarda meydana gelen iltihaplanma damarlarda tıkanma ve damarlarda hasara neden olabilir. Bu durum kişide ciddi komplikasyonlara hatta ölüme sebebiyet verebilir. Bu nedenle hastaların erken tanı alması ve tedaviye erken başlaması çok önemlidir.
• Takayasu arteritinin bir belirtisi de hareketle veya yürümekle oluşan bacak ağrısıdır. Bu durum kişinin yaşam standardını bozan bir durumdur. Kişinin bu nedenlerden ötürü aşırı aktiviteden uzaklaşması ve gün içindeki hareketlerini planlaması faydalıdır.

Takayasu Arteritine Ne İyi Gelmez?

• Takayasu arteriti hastalığı ve tedavisi zor olan bir hastalıktır. Hastalığın tanı aşaması, sebebiyet verdiği sorunlar, oluşturduğu komplikasyonlar kişinin vücudunda tahribata neden olabilmektedir. Bu nedenle kişi hastalık sürecinde beslenmesi ve sıvı dengesine dikkat etmeli, bu düzeni sağlamalıdır.
• Takayasu arteriti zor bir hastalıktır. Kişide oluşturduğu sorunlar kişinin yaşam konforunu oldukça etkiler. Kişilerin bu süreçte moral olarak kendilerini diri tutmaları kişinin tedavisi için önemlidir.
• Takayasu arteriti tedavi sonrasında tekrar edebilen bir rahatsızlıktır. Bu nedenle kişilerin tedaviden sonra da gerekli hallerde hastanede kontrol yapması hasta sağlığı için faydalıdır.

Takayasu Arteriti İlaçları

Takayasu arteritinde kullanılan ilaçlar genellikle bağışıklık sistemini baskılamaya çalışan ilaçlardır. Bunlar içinde en sık kullanılanı Glukokortikoid ilaçlarıdır. Bu ilaçlardan tercih edileni prednizon olup yüksek dozda kullanılmaya başlanır. Zamanla doz azaltılır ve kesilir. Uzun süreli kullanımı ciddi yan etkilere neden olabilmektedir.

Hastalık tekrarlarsa veya tedavi başarılı olmazsa bu sefer Metotreksat veya Azotiyopürin kullanılmaya başlanır. Metotreksat da prednizon gibi bağışıklık sistemini baskılayan bir ilaçtır. Birçok kanser ve otoimmün hastalıkta tercih edilen bir ilaçtır. Karaciğer, böbrek ve kan doku gibi bazı organların işleyişine zarar verebilmektedir. Azotiyopürin ilacı da metotreksat gibi birçok otoimmün hastalıkta bağışıklığı baskılamak için kullanılıyor.

Direnç gösteren vakalarda başka tür bağışıklık baskılayıcı bir ilaç olan Siklofosfamid kullanılır. Hastalar diğer tedavilere direnç gösterdiği takdirde bu ilaç kullanılır.

Hastaların şikayetlerine göre var olan şikayetlerinin giderilmesi amacıyla ayrı tedaviler de uygulanabilmektedir.

Not: Bu ilaçlar ciddi yan etkileri olan ilaçlar olup doktor izni olmadan kullanılmamalıdır.

Çocuklarda Takayasu Arteriti

Takayasu arteriti büyük çaplı damarlarda iltihaplanma ile karakterize bir hastalıktır. Bu hastalığın görüldüğü yaş grubu genellikle 10 ila 40 yaş arasıdır. Fakat bu yaş grubu dışında da vakalar olabilmektedir. Bebeklik çağında genellikle bu hastalık görülmez. Vakaların en sık görüldüğü pik yaşlar 10 ve 40 yaşlarıdır.

Takayasu arteriti kız çocuklarını daha fazla etkilemektedir. Erkek çocuklara nazaran kız çocukları 3 kat daha fazla bu hastalığa yakalanmaktadır.

Hastalığın ortaya çıkardığı belirtiler çocukluk çağında da benzer olup takayasu hastalığına özgü değildir. İlk belirtiler genellikle yüksek tansiyon ve baş ağrısıdır. Diğer iltihaplanma bulguları da görülebilmektedir.

Tedavide hastaların bağışıklığını baskılayacak ilaçlar kullanılır.

Takayasu arteriti çocuklarda veya ergenlerde yetişkinlere göre daha fazla ölümcül seyretmektedir.

Takayasu Arteriti için Hangi Doktora Gidilir?

Takayasu arteriti hastalığı damarlarda hasara neden olan çeşitli yaş gruplarında görülebilen bir vaskülit rahatsızlığıdır. Büyük çaplı damarların iltihaplanması sonucu bu hastalık meydana gelir.

Takayasu arteriti romatolojik hastalıklar grubuna girmektedir. Yaş grubuna göre çocukluk çağındaki hastanın Çocuk Hastalıkları bölümüne ya da Çocuk Romatolojisi bölümüne götürülmesi gerekmektedir. Erişkin dönemdeki hastanın ise Dahiliye bölümü (İç Hastalıkları) ya da Dâhiliyenin bir yan dalı olan Romatoloji bölümüne başvurması gerekir. Hastalığın oluşturduğu komplikasyonlar varsa hastaları başka bölüm uzmanlıkları da inceleyebilmektedir.

Takayasu arteriti tanısı zor konulan bir hastalıktır. Hastalığın başlangıç döneminde ortaya çıkardığı belirtiler genellikle takayasu arteritine özgü belirtiler değildir. Bu durum da hastalığın tanısının konulmasında zorluk yaşattırır. Bunlara rağmen kişide belirtiler varsa ve bu belirtiler hastalığın erken dönem belirtilerine uyuyorsa hastaların uzman bir hekime danışmaları gerekmektedir. Hastalık ilerlemeden hastaneye başvurulması ve hastalığın tanısının konulması hasta sağlığı için son derece önemlidir.