Tıbbi Biyokimya Nedir?

Tıbbi biyokimya bölümü, doğrudan hasta kabulu yapmayan ve klinik biyokimya bölümü olarak da bilinen bir uzmanlık birimidir. 

Hastalıkların engellenebilmesi, hastalık oluşumunu tetikleyen etmenlerin saptanması, hastaların sağlık değerlendirmelerinin yapılması, hastalık seyrinin izlenmesi, iyileşme oranının öngörülmesi, hastalıkların teşhis edilmesi ve tedavinin takip edilmesi için gerekli olan numunelerin laboratuvarda incelenmesinden sorumludur. 

Bunun için organ fonksiyon testleri ya da diğer biyolojik laboratuvar tetkikleri uygulanır. Hastaya hangi tetkiklerin uygulanacağı, teşhis ve tedavi için diğer branş hekimleri ile ortak çalışılması, tahlil sonuçlarının yorumlanması gibi adımlar tıbbi biyokimya bölümü tarafından yürütülür.

Yapılan araştırmalar, hastalara uygulanacak tedavilerin %70 oranında tetkik sonuçlarına bağlı olarak belirlendiğini kanıtlamıştır. 

Tıbbi biyokimya bölümü bu nedenle sağlık alanında önemli bir yer tutar. Yapılan tahliller ve sonuçları, hastaların en kısa sürede ve en etkili şekilde iyileşmesi için gerekli adımların belirlenmesini sağlar. 

Tıbbi biyokimya bölümünde biyokimyagerler, kimyagerler, biyologlar, teknisyenler, hemşireler ve diğer sağlık görevlileri bir arada çalışır. Aynı zamanda branş doktorları ile sürekli işbirliği yaparlar. 

Klinik biyokimya bölümünde yapılan tahlil ve testler, sağlık kuruluşunun donanımına ve yeterliliğine bağlı olarak değişiklik gösterir. 

Tüm hastanelerde ve sağlık kuruluşlarında yapılan tetkiklerin başında temel hematolojik çözümlemeler, rutin biyokimya incelemeleri ve idrar testleri gelir. Ancak hastane kapasitesinin genişlemesi ile birlikte yapılan test çeşitliliği de artış gösterecektir.

Tıbbi biyokimya testlerinin doğru sonuçlar vermesi için iki farklı kalite kontrol metodu kullanılır:

• Dış (Eksternal) Kalite Kontrol Yöntemi: Yapılan tetkiklerin sonuçları, hastane dışında bulunan objektif bir kuruluşa gönderilir. Bu sayede kuruluştan gelen sonuçlar ile hastanede sağlanan sonuçlar karşılaştırabilir ve laboratuvar performansını ölçmek mümkün hale gelir.
  
• İç (İnternal) Kalite Kontrol Yöntemi: Gün içerisinde bir ya da birden fazla kez tekrarlanabilir. Bunun için daha önceden ölçümlenmiş olan örnekler tekrardan analiz edilir. Sonuçlar beklenen aralıkta çıkıyorsa tetkik sonuçlarının doğruluğu teyit edilir. Bu işlem sonrasında yeni hasta örnekleri analiz edilir.
  

Yapılan kalite kontrol çalışmaları, laboratuvar test sonuçlarının güvenilirliğini ve tedavi sürecinin etkinliğini doğrudan etkiler. 

Bu nedenle kesinlikle ihmal edilmemesi oldukça önemlidir.

Tıbbi Biyokimyager Nedir? Biyokimya Uzmanlarının Görevleri Nelerdir?

Tıbbi biyokimyagerler hastalıkların teşhis edilmesi, takip edilmesi ve tedavi süreçlerinde biyolojik örneklerin analiz edilmesinden sorumludur. 

Bunun için organ fonksiyon testleri, idrar tahlili, kan tahlili ya da vücuttan alınan diğer sıvı örneklerinin laboratuvar ortamında incelemesini yaparlar. 

Ardından inceleme sonuçları değerlendirilerek tüm süreç boyunca branş doktorları ile işbirliği kurarlar. Aynı zamanda laboratuvar ortamında bulunan malzemeler, tıbbi cihazlar ve kimyasal maddelerin uygun şekilde korunması da biyokimya uzmanlarının görevleri arasında yer alır. 

Biyokimya uzmanı olarak görev yapabilmek için 6 sene süren temel tıp eğitimi sonrasında TUS’ta başarılı olmak ve tıbbi biyokimya alanında 4 sene süre uzmanlık eğitimini tamamlamak gerekir. 

Ardından uzman biyokimyager unvanı alınabilir. İyi bir biyokimya uzmanının takım çalışmasına yatkın olması, iletişim becerilerinin gelişmiş olması, sorunlara analitik yaklaşabilmesi, modern ekipman ve cihazları kullanma konusunda başarılı olması, zamanı doğru yönetebilmesi ve gözlem yeteneğinin gelişmiş olması beklenir.  

Tıbbi Biyokimya Bölümü Hangi Testleri Uygular?

Tıbbi biyokimya bölümü, insan vücudundan alınan tüm sıvı örneklerinin incelenmesinden ve sonuçların değerlendirilmesinden sorumludur. Yapılan testler sağlık kuruluşunun donanıma bağlı olarak değişiklik gösterir. 

Ancak genel olarak yapılan testler şu şekilde sıralanabilir:

• Kan Tahlilleri: Kanın çökme hızı, yapısı, yapılan kan miktarı, vücuttaki mineral ve vitamin değerleri, hormon düzeyleri, kanser hastalıkları, anemi, böbrek işlevselliği, karaciğer fonksiyonlarının kontrol edilmesi, pıhtılaşma bozuklukları, kemik iliğinde gelişen hastalıklar, protein yıkımına yol açan hastalıklar, gebelik, kan şekeri seviyesi, kolesterol değerleri, safra yollarında görülen sağlık sorunları, kemik hastalıkları, kas hastalıkları, pankreası olumsuz etkileyen hastalıklar, iltihap oluşumları, kandaki tuz seviyesi, romatizmal hastalıklar, tiroid hastalıkları, kalp ve damar hastalıkları, kasları etkileyen sağlık sorunları, cinsel yolla bulaşan hastalıklar ve hepatit gibi sorunlar kan testi ile teşhis edilebilir.
  
• İdrar Tahlilleri: Böbreklerde, idrar yollarında ve mesanede görülen taş ya da kum oluşumu, enfeksiyon, iltihaplanma, kanser hastalıkları, fonksiyon kayıpları ve benzeri durumlarının teşhisinde kullanılır. Aynı zamanda kan şekeri seviyesi, protein yıkımı hastalıkları, gebelik, hormon düzeyleri, karaciğer enzim değerleri ve kolesterol değerleri de idrar testleriyle belirlenebilir.
  
• Gaita (Dışkı) Tahlilleri: Kanser hastalıkları, metabolizma hastalıkları, sinüzit, kalın bağırsak hastalıkları, pankreası etkileyen sağlık sorunları, beyin kanaması tehdidi, iltihaplı romatizma, alerjiler, laktoz ve gluten duyarlılığı gibi sağlık sorunları, bağışıklık sisteminin durumu ve genetik hastalıklar teşhis edilebilir.
  
• BOS (Beyin Omurilik Sıvısı) Testi: Hastanın bel omurları arasından bir enjeksiyon ile sıvı örneği alınmasıdır. İltihaplı nörolojik hastalıklar, beyin kanaması, MS hastalığı, ensefalit, menenjit, hidrosefali, fonksiyonel mental hastalıklar ya da spesifik mantar hastalıklarının teşhis edilmesi için kullanılır.
  
• Plevra Sıvısı Testi: Akciğerleri saran iki katlı zar dokusuna plevra adı verilir. Plevranın iki katmanı arasında akciğer hareketlerini kolaylaştırmak için kaygan formlu bir sıvı yer alır. Enfeksiyonlar, akciğer pıhtıları, kanser hastalıkları, kalp yetmezliği, akciğer fonksiyon kayıpları, ödem ve zatürre gibi hastalıkların teşhisleri için plevra sıvısından örnek alınır.
  
• Periton Sıvısı Testi: Karın boşluğunda normalden daha fazla sıvı birikmesi halinde uygulanır. Kalp yetmezliği, karaciğer sirozu, tüberküloz ve kanser hastalıklarını teşhis edebilmek için periton sıvıdan örnek alınması gerekebilir.
  

Tıbbi biyokimya laboratuvarlarında yapılan testler, hastanede hizmet veren bölümler ve laboratuvarın donanımına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. 

İleri teknoloji cihazlara ve yeterli personele sahip olan sağlık kuruluşlarında diğer vücut sıvılarının (terde bulunan klorür miktarı, semen analizi gibi) ve biyopsi örneklerinin analizleri de gerçekleştirilir.