FSH Yüksekliği

FSH Yüksekliği Nedir?

FSH; ‘Follicle Stimulating Hormone’ olarak isimlendirilen hormonun baş harflerinden oluşan kısaltmadır. Türkçe anlamı ‘folikül uyarıcı (stimülan) hormon’ olarak geçen FSH, kadında ve erkekte beynin hipofiz bezinden salgılanan ve üreme hormonlarının çalışması için oldukça önemli bir göreve sahip hormondur.

Folikül uyarıcı hormon hem erkekte hem kadında ergenlikte gelişim sırasında cinsel organların (kadında yumurtalık erkekte testis) düzgün işlev görebilmesi için elzem bir hormondur.

FSH kadınlarda birçok hormonun da etkisiyle, adet döneminin foliküler fazı olarak adlandırılan bölümünde yumurtalık içerisinde yer alan yumurtaların büyümesini ve olgunlaşmasını sağlamaktadır.

FSH aynı zamanda yumurtalığın diğer hormonlara yanıt vermesini de kolaylaştırmaktadır. Erkeklerde üretilen FSH, erkek üreme organı olan testislerdeki sperm oluşumunu uyarmaktadır.

Folikül uyarıcı hormonun değerleri kadın ve erkekte farklılık göstermektedir. Kadınlarda adet döngüsüne, yaşına, hamilelik durumuna kısacası tüm yaşamı boyunca değişik değerlerde seyretmektedir. Erkeklerde ise yaşına göre değişim göstermektedir.

Kadında FSH değerleri;

• 0-7 yaş arasında: 6.7 mIU/ml’den az
• 8 yaş ya da ergenlik sonrası: Foliküler fazda 2,00- 10,00 mIU/ml arasında
• Hamile kadınlarda 2,00- 10,00 mIU/ml arasında
• Menopozda 20,00- 140,00 mIU/ml civarında izlenir.

Erkekte FSH değerleri;

• 0-7 yaş arasında: 6.7 mIU/mL az
• 8 yaş sonrası: 1.3- 19.3 mIU/mL arasında seyretmektedir.

FSH değerinin yüksekliğine adetin 3. günü yapılan testler sonucu karar verilir. FSH değeri 10 mIU/ml’nin altında ise normaldir. Yapılan testler sonucu FSH değeri 10 mIU/ml’nin üzerinde ise artık bu durum FSH yüksekliği olarak isimlendirilir.

Folikül Stimülan Hormonu, kadın üreme sisteminde yer alan yumurtalıktaki yumurta rezervi hakkında bilgi vermektedir. Giderek azalan yumurta rezervi FSH’ın yükselmesine neden olmaktadır.

Yükselen FSH değeri kadınlarda menopozun habercisi sayılmaktadır. Erkeklerde yükselen FSH ise sperm üretimindeki azalmayı gösterir.

FSH Yüksekliği Belirtileri Nelerdir?

Folikül Stimülan hormonun vücutta sentezlenip, salgılanması kadınlarda yumurtalıklardan, erkeklerde testislerden salgılanan başka hormonların uyarısıyla olmaktadır.

Hormonların vücuttaki dengesi hassas bir terazi gibidir. Herhangi bir hormon değerindeki artış veya azalışın vücutta bir yansıması bir belirtisi olacaktır.

FSH yüksekliğinde görülen belirtiler, kişiden kişiye farklılık göstermektedir. Bu belirtilerin şiddeti de yine kişiden kişiye değişiklik göstermektedir.

Kadınlarda görülen belirtiler;

• Düzensiz adet kanamaları en sık karşılaşılan durumdur. Kadınların adet kanamaları belli aralıklarla gerçekleşmektedir. FSH yüksekliği başlıca azalan yumurta sayılarının habercisidir. Azalan yumurtaların atılımı da seyrekleşip, düzensiz adet dönemlerine neden olacaktır.
• Sıcak basmaları, ani terleme de kadınların sıklıkla şikâyet ettikleri bir durumdur. Hormon değişimleri, yumurtalıklardan salınan hormonların azalmasıyla bu tarz menopoz benzeri şikayetler görülebilir. Kişiden kişiye bu belirtinin şiddeti değişmektedir.
• Vajinal kuruluk, yumurtalıklardaki yumurtalardan salgılanan hormon yetersizliğiyle görülen bir durumdur.
• Vajinal kuruluk şikâyeti olan hastalarda aynı zamanda ağrılı cinsel ilişki dediğimiz disparoni tablosu da gözlenmektedir.
• Deride kurumalar da gözlenmektedir. Yumurtalıkta üretilen hormonların azalmasının bir sonucudur.
• Uykusuzluk, uykusuzluğa bağlı yorgunluk da izlenmektedir. Değişen hormon seviyelerinin neden olduğu bir durumdur.
• Kadınlık hormonları duygu durum değişimi üzerinde büyük rol oynamaktadırlar. Duygusal dengesizlikler de bu hormonal değişimin gösterdiği bir belirtidir.
• Baş ağrısı, birçok hastalığın bir belirtisi olarak gözlense de kadınlık hormonu dediğimiz östrojen kadınlarda sıvı dengesini sağlamada önemli rol oynamaktadır. Bu hormonun azlığı da sıvı dengesinde yaratacağı dengesizlik baş ağrısı olarak kişiye yansıyacaktır.
• Doğal yolla gebe kalamama doktora en sık başvurma nedenidir. Hastalar gebe kalamadıklarında, altta yatan nedenin sorgulanması için uzman hekime başvururlar.

Erkeklerde Folikül Stimülan Hormon yüksekliği belirtileri;

• Erkek çocuklarında gelişim bozukluğuna bağlı olarak testislerin hiç olmaması ya da az gelişmiş testis varlığı da bir belirtidir. Testislerde üretilemeyen sperm ve hormonların yokluğu FSH yüksekliğine neden olmaktadır.
• Erkeklerde görülen kısırlık da FSH yüksekliği belirtilerindendir. Testislerin yeterince sperm ve hormon üretememesi sonucu FSH sürekli salınmakta ve vücutta artmaktadır. Az üretilen veya üretilmeyen spermlerin klinik sonucu olarak karşılaşılmaktadır.

FSH Yüksekliği Nedenleri Nelerdir?

Hormonların vücuttaki görevleri hassas bir denge üzerine kuruludur. Bir hormonun varlığı diğer bir hormonun salınımını uyarabilir veya tam tersi etki yaratarak üretilmesini engelleyebilir.

FSH hormonu beyindeki hipofiz bezinden salınarak kadın ve erkek üreme organlarından hormon ve üreme hücresi üretimini sağlamak başlıca görevidir.

Bu üreme organlarında meydana gelen herhangi bir bozukluk üreme hücrelerinin oluşmamasına ve hormon yapımının engellenmesine neden olacaktır.

Bu durum da FSH üretimini gittikçe arttıracaktır.

Kadınlarda FSH yüksekliği nedenleri arasında;

• Over agenezi dediğimiz yumurtalıklarda gelişme geriliği olarak bilinen tabloda yumurtalıktan üretilmeyen yumurtalar FSH salınımını sürekli arttırmaktadır.
• Turner Sendromu (45 X0) denilen kromozom hastalığında gelişmeyen yumurtalıklar hipofiz bezi tarafından sürekli FSH salınımına neden olacaktır.
• Yumurtalıklarda 17-alfa hidroksilaz enzim eksikliğine bağlı steroid hormon üretim bozukluğu gözlenecektir. Üretilmeyen hormonlar sürekli olarak beyni uyarıp FSH üretilmesini sağlayacaktır.
• Hastanın üreme organ fonksiyonlarını bozacak radyasyon, kemoterapi gibi tedaviler alması da FSH yüksekliğine neden olacaktır.
• Polikistik Over Sendromu (PCOS) olan kadınlardaki kistik oluşumlar, hormonal dengesizliklere neden olmaktadır.
• Böbrek üstü bezi hastalıkları hormon dengesini değişimine neden olmaktadır. Bu durum FSH yüksekliğine de neden olacaktır.
• Tiroid bezi vücudun temel hormonlarının salınmasını ve düzenlenmesini sağlamaktadır. Tiroid bezi hastalıkları ise bu dengeyi bozmaktadır. Bozulan hormon dengesi FSH’ın artmasına neden olacaktır.
• Yumurtalık tümörleri, yumurta gelişimi ve hormon salınımı bozacak ve engelleyecektir. Üretilemeyen yumurta ve hormonların bir sonucu olarak FSH yüksekliği gözlenir.
• Menopoz kadınların yaşlandıkça yumurta rezervinin azalması ve hormon üretimindeki değişimler sonucu gebe kalma ve doğurma yeteneklerinin sona erdiği bir dönemdir. Menopoz kadınlarda luteinleştirici hormon dediğimiz LH ve FSH yüksekliğine neden olmaktadır.

Erkeklerde FSH yüksekliği nedenleri arasında;

• Erkek üreme organlarından olan testislerin yeterince gelişememiş olması ya da hiç oluşmaması FSH’ı arttıran bir durumdur.
• Erkeklerde alkolizm nedeniyle erkek üreme organı olan testislerdeki hasar FSH değerini arttırabilir.
• Klinefelter Sendromu (47 XXY) kromozal bir bozukluktur. Bu kromozom bozukluğu erkeklerde testis gelişimini olumsuz etkilemektedir. Görevini tam olarak yerine getiremeyen testisler de FSH’ın yükselmesine neden olmaktadır.
• Kabakulak virüsünü şiddetli geçiren hastaların bazılarında üreme organlarında meydana gelen hasar sonucu FSH yükselmeleri izlenmektedir.
• Travma sonucu testisler büyük oranda zarar görüp kaybedilebilir. Bu durumda üretilmeyen üreme hücreleri ve hormonları FSH’ı yükseltecektir.
• Kemoterapi veya radyasyon alımı üreme organlarını etkileyip hücrelerin anormal gelişmesine ya da tamamen kısırlığa neden olabilir. Bu durum FSH’ı yükseltecektir.
• Testilerde oluşan tümörler, sperm hücresi oluşumunu ve hormon sentezini engelleyebilir. Bu durumda FSH yüksekliği izlenmektedir.

Bazı ilaç kullanımları FSH değerlerini yükseltebilmektedir.

Bu ilaçlar arasında;

• Simetidin
• Klomifen
• Levodopa gibi etken maddesi içeren ilaçlar bulunmaktadır.

FSH Yüksekliği Teşhisi

Hamile kalmak isteyip uzun süredir kalamayan çiftlere çeşitli testler yapılmaktadır. FSH yüksekliği bulguları olan hastaların teşhisinde birçok yöntem kullanılmaktadır. Başlıca hastaların kan testine bakılmaktadır.

Kadınlarda FSH testi adetin 3. günü yapılmalıdır. Farklı günlerde yapılan testlerdeki değerlerin değişimi yanlış teşhis koydurabilmektedir.

FSH değerine göre kadının hamile kalıp kalamayacağının kararı verilebilir;

• FSH 10 mIU/ml altında olması sağlıklı bir yumurtalık ve rezervinden söz edilebilir.
• FSH 10 mIU/ml üzerindeyse artık bu duruma FSH yüksekliği denmektedir. Bu hastaların hamile kalma şansları azalmıştır.
• FSH 25 mIU/ml üzerinde seyrediyorsa bu tarz hastaların hamile kalma olasılıkları tüp bebek veya başka tedavilerle dahi oldukça düşüktür.

Sadece kan testiyle değil, Ultrason (USG) görüntüleri de tanı koymada yardımcı olmaktadır. Karından bakılan ultrason veya vajinal ultrasonda görülen azalmış yumurta rezervi görüntüleri de FSH yüksekliğini düşündürecektir.

İdrar testiyle FSH yüksekliğinin teşhisi konulabilir. Gün içinde değişen FSH miktarını yanlış sonuç almamak adına 24 saatlik idrarda bakılır.

Hastadan gün içindeki idrarını bir kapta toplamasını isteriz. 24 saatlik idrardaki FSH miktarı da teşhisi koymada yardımcı olacaktır.

FSH Yüksekliği Tedavisi

FSH yüksekliği birçok nedene bağlı olarak gözlenebilen bir tablodur. Bazı durumlarda altta yatan hastalığın tedavisiyle FSH değerinde düşmeler gözlense de bazı durumlarda ise tedavisi mümkün değildir.

Kadın hastalar sıklıkla gebe kalma arzusuyla doktora başvurmaktadır. FSH yüksekliği görülen kadınlarda hastanın da klinik durumu göze alınarak tüp bebek tedavisine geçilebilir.

FSH yüksekliği ile hamile kalan hastalar gözlense de bu hastadan hastaya, kişinin yumurta rezervine göre değişmektedir. Erken tespit edilen FSH yüksekliğinde hastanın başka bir problemi yoksa tüp bebekle gebe kalmaları mümkündür.

FSH yükselme nedeni testis veya overlerdeki tümör ise bu tümörün çıkarılması tedavi edici olacaktır.

Genetik bir bozukluk söz konusu olduğunda yapılacak herhangi bir tedavi çözüm olmayacaktır. Radyasyon veya kemoterapi alınması sonucu gelişen hasarın tedavisi de mümkün olmayacaktır.

Polikistik Over Sendromu (PCOS) olan hastaların tedavisi genellikle hormon ilaçlarıyla sağlanmaktadır. Verilen ilacın ne olacağına, ne kadar verileceğine ve dozuna ancak hastanın klinik durumuna göre karar verilmektedir.

Hastanın şayet tiroid gibi endokrin hastalıkları mevcutsa buna bağlı FSH değerleri artıyorsa, bu endokrin problemleri çözmek hastalığın tedavisi olabilmektedir. Menopoza giren bir kadının geri dönüşü olmayacaktır.

Herhangi bir tedavi kişinin FSH değerlerini düşürmeyecektir. Fizyolojik bir durum olan menopozun önlenmesi ne yazık ki mümkün değildir.

FSH Yüksekliği Tedavi Edilmezse

Foliküler Stimülan Hormon yüksekliği altta yatan nedene bağlı oluşan klinik bir tablodur. FSH yüksekliği nedenlerinden olan menopozun tedavisi yoktur.

Yalnızca hastaların şiddetli semptomlarına yönelik tedavi verilmektedir. Genetik anomaliler herhangi bir ilaç ya da ameliyatla düzelecek bir durum olmadığı gibi, herhangi bir tedavi uygulanmadığında hastanın klinik durumunu değiştiren bir şey de olmayacaktır.

Kadın üreme organlarından olan yumurtalıklarda veya erkek üreme organı olan testislerdeki tümöral oluşumların bazı durumlarda çıkarılması gerekmektedir.

Çıkarılmayan bu tümörler büyüme gösterdikçe yayılım gösterebilir. Kadınlarda büyüme şiddetine göre karında ağrılar ve baskı hissine neden olabilirler. Erkeklerde ise testislerde büyüme, gerginlik hissi meydana getirebilir. Bu gibi durumların daha da ilerlemesi hayati tehlike uyandırabilir.

FSH Yükselmesine Ne İyi Gelir?

• Doktor kontrollerinde verilen ilaçları düzenli kullanmanız haricinde sağlıklı bir yaşam sürmek hormon üretiminde oldukça önem kazanmaktadır.
• Düzenli gece uykusunun alınması vücudumuz için oldukça büyük öneme sahiptir. Gece uykusunda salınan hormonlar, vücudun dengesinin korunmasında büyük önem taşımaktadır.
• Sağlıklı beslenme özellikle çiğ tüketilen sebze ve meyveler, vücut için gerekli olan vitamin ve mineral kaynaklarıdır. Bu durum da hormon sentezini büyük oranda etkilemektedir.
• Hafif egzersizler hastanın hormon dengesini olumlu yönde etkileyecektir.
• Hasta şayet sigara ya da alkol kullanıyorsa bırakması yönünde tavsiyelerde bulunulmalıdır. Sigara ve alkol kullanımı özellikle kadın üreme sistemini üzerine olumsuz etkileri bulunmaktadır. Bırakmadıkları takdirde daha ağır bulgularla karşılaşılabileceği anlatılmalıdır.
• Stres hormon dengesini altüst eden bir etmendir. Stresten uzak bir yaşamın hormon dengesini düzenleme konusunda büyük yardımı olacaktır.
• Halk arasında yaygın olarak bilinen bazı bitkisel ürünlerin kontrolsüz kullanımı hasta üzerinde ciddi etkileri olabilmektedir.

Doktor kontrolü dışında alınan bu tarz ürünlerin ciddi yan etkilere neden olabileceği unutulmamalıdır.

Fsh Yüksekliği için Hangi Doktora Gidilir?

FSH yüksekliğine bağlı oluşan belirtiler kişileri sıklıkla uzman bir doktora götürmektedir. Kadınlarda başlıca başvuru nedeni adet kanamalarında görülen düzensizliktir.

Adet kanamalarında görülen değişimler ve doğal yollarla gebe kalamayan hastalar Kadın Hastalıkları ve Doğum bölümüne başvurmalıdır.

Erkeklerde görülen testislerin küçüklüğü ya da yokluğu, kısırlık gibi durumlar hastaları sıklıkla Üroloji bölümüne yönlendirmektedir.

Bazı hastaların kliniğinde genetik anomaliler (bozukluklar) yatmaktadır. Bu tarz hastaların tanısını koymada Genetik Laboratuvarından destek alınmalıdır.

Hormonların neden olduğu bir FSH yüksekliği söz konusu iken Dahiliye bölümünün Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları bölümünden destek alınmalıdır.