Klinefelter Sendromu

Klinefelter Sendromu Nedir?

Kromozomlar, vücut hücrelerinde bulunan gen paketleridir. Bir bebeğin genetik cinsiyetini belirleyen cinsiyet kromozomları adı verilen 2 tip kromozom vardır. Bunlar X veya Y olarak adlandırılır. 

Genellikle, bir kızın 2 X kromozomu (XX) ve bir erkeğin 1 X ve 1 Y (XY) kromozomu vardır. Klinefelter sendromunda ise normalden farklı olarak erkek çocuk ekstra bir veya daha çok X kromozomu ile doğar (XXY). 

Öyle ki klinefelter sendromunda toplam kromozom sayısı 47 veya daha fazladır. Buna bağlı olarak etkilenen bireyin fiziksel ve entelektüel gelişimi etkilenir. 

Kısaca Klinefelter sendromu, erkek çocukların ekstra X kromozomlarıyla doğması sonucu ortaya çıkan genetik bir hastalıktır.

Klinefelter sendromlu erkekler genetik yapı olarak erkektir ve çoğu zaman bu ekstra kromozoma sahip olduklarını fark dahi etmezler ancak bazen testis büyümesi olumsuz yönde etkilenebilir ve bu normalden daha küçük testislere ve buna bağlı testosteron üretiminin azalmasına neden olabilir. 

Bu durumun sonucu olarak da kas kütlesinin azalmasına, vücut ve yüz kıllarının azalmasına ve meme dokusunun genişlemesine neden olabilir. 

Klinefelter sendromu özellikleri arasında sperm problemleri de vardır. Erkeklerin birçoğu normal insanlardan çok daha az sperm üretir veya hiç üretemez ancak yardımcı üreme teknikleri ile nadiren de olsa klinefelter sendromlu bazı erkeklerin baba olması mümkün olabilir. 

Etkilenen bazı bireyler, inmemiş testis (kriptorşidizm), üretranın penisin alt tarafına açılması (hipospadias) veya alışılmadık derecede küçük bir penis (mikropenis) gibi cinsel organ farklılıklarına sahiptir.

Klinefelter sendromlu erkekler, otoimmün bozukluklar, meme kanseri, venöz tromboembolik hastalık ve osteoporoz gibi bazı sağlık sorunlarına diğer erkeklerden daha yatkındır. 

Ancak klinefelterli erkeklerde X bağlı resesif kalıtım gösteren hastalıkların görülme olasılığı diğer erkeklere göre daha az olacağı düşünülmektedir.

Klinefelter Sendromu Belirtileri Nelerdir?

Klinefelter sendromunun belirtileri ve hastaların şikayetleri erkekler arasında büyük farklılıklar gösterebilir. Klinefelter sendromlu birçok erkek sadece hafif belirtiler gösterir ve bu durumda yetişkinliğe kadar teşhis edilemeyebilir. 

Bununla birlikte bazı kişilerde hayat boyunca teşhis konulamayabilir. Bunun dışında bazı erkekler büyüme veya fiziksel görünüm olarak bariz bir şekilde etkilenir.

Klinfelter sendromunda, belirtiler ve hastaların şikayetleri yaşa göre de değişiklik gösterir.

Aşağıdaki belirti ve şikayetler Klinefelter sendromuna bağlı olarak görülebilir:

• Akranlarına göre Klinefelter sendromlu bebeklerin ve çocukların kasları daha zayıf ve daha güçsüzdür. Bununla birlikte kas kontrolü ve koordinasyonu daha zayıftır ve bu nedenle oturma, sürünme, yürüme ve konuşmayınormalden daha geç öğrenirler.
• Bu kişilerde utangaçlık ve düşük özgüven, okuma, yazma sorunları, disleksi (öğrenme bozukluğu) veya dispraksi (motor planlama güçlüğü) ve düşük enerji seviyesi görülebilir. Yaşlandıkça, ortalamadan daha uzun boyda olma eğilimindedirler.
• Ergenlik döneminde, fiziksel özellikler daha belirgin hale gelir. Çünkü bu çocuklar diğerlerine göre çok az testesteron üretir. Vücut kası ve yüz ve vücut kılları azalmış, kalçalar geniş ve meme dokusu gelişmiştir. Ayrıca daha zayıf kemiklere ve diğer erkeklerden daha düşük bir enerji seviyesine sahip olabilir.
• Yetişkinlerde olası özellikler geniş ölçüde değişir ve etkilenme belirtisi, uzun boylu, genç bir yapı ve yüz görünümü veya bir dereceye kadar jinekomasti (artmış meme dokusu) ile yuvarlak bir vücut tipi içerir. Jinekomasti, Klinefelterli erkeklerin yaklaşık %10'unda kozmetik cerrahi yapmayı seçebilecek kadar belirgindir.
• Etkilenen erkekler genellikle kısırdır ve baba olma şansı düşüktür ancak bazı klinefelterli erkekler yardımcı üreme tekniklerinden yararlanarak çocuk sahibi olabilir. Klinefelter sendromlu erkeklerin %50'sinin sperm üretebileceği tahmin edilmektedir. Bu hastalar uzun süre çocuk sahibi olmadığını fark ettiğinde doktorlara başvururlar ve bu hastalık teşhisi yapılabilir.
• Klinefelterli erkekler küçük testislere(mikroorşidizme) sahip olabilir. Etkilenen erkeklerin testisi genellikle 2 cm'den küçük, 1 cm genişliğinde ve 4 ml hacmindedir. Kişiler bu durumu kendileri fark edebilirler.

Klinefelter Sendromu Nedenleri Nelerdir?

Klinefelter sendromu, erkeklerin hücrelerindeki ekstra bir X kromozomunun varlığından kaynaklanan bir cinsiyet kromozom bozukluğudur. Normalde her hücrede 46 kromozom vardır, bunlardan ikisi cinsiyet kromozomlarıdır. 

Dişiler iki X kromozomuna (46,XX) erkekler ise bir X ve bir Y kromozomuna (46, XY) sahiptir. Çoğu zaman, Klinefelter sendromlu erkekler, normal bir X ve Y kromozomlarına ek olarak fazladan bir X kromozomu olmak üzere toplam 47 kromozoma (47,XXY) sahiptir.

Ekstra kromozom, anne veya baba üreme hücrelerinin mayoz I veya anne yumurtasının mayoz II (gametogenez) bölünme safhasında kromozomların ayrılamaması olayı nedeniyle olur.

Mayoz I'de kromozon ayrılmaması sonucu bir X ve Y kromozomu olan bir spermle bir X kromozomu olan bir yumurta veya bir Y kromozomu olan bir spermle iki X kromozomu olan yumurta döllendiğinde Klinefelter sendromu meydana gelir.

Ekstra kromozomun tutulması için bir diğer mekanizma, yumurtadaki mayoz II sırasındaki kromozom ayrılmaması olayıdır. Cinsiyet kromozomlarının ayrılmadığı durumda bu hastalık ortaya çıkar.

Klinefelter sendromlu erkeklerdeki fazladan X kromozomuna bağlı X kromozomundaki genlerin aktivitesi, doğum öncesi ve sonrası gelişimin birçok yönünü bozabilir ve Klinefelter sendromunun ortak belirtilerinden sorumlu olur.

Bazı durumlarda vücudun bazı hücrelerinde ekstra bir X kromozomu varken diğer hücrelerde bu fazlalık yoktur. Bu bireylerde durum mozaik Klinefelter sendromu (46,XY/47,XXY) olarak tanımlanmaktadır.

Mozaik Klinefelter sendromlu erkekler, hangi oranda ek kromozoma sahip olduklarına bağlı daha hafif belirti ve şikayetlere sahip olabilir.

Klinefelter sendromunun tipleri olarak cinsiyet kromozomunun varlığından kaynaklanan çeşitli durumlar vardır. Bu koşullar 47 XXY sendromu,  48,XXYY sendromu, 48,XXXY sendromu ve 49,XXXXY sendromunu içerir.

Klinefelter sendromu gibi, bu koşullar da belirli sorunlar ile ilişkili olabilir. Bununla birlikte, bu bozuklukların özellikleri Klinefelter sendromunkinden daha şiddetli olma eğilimindedir ve vücudun daha fazla dokusunu ve bölümünü etkiler.

Klinefelter Sendromu Teşhisi

Standart tanı yöntemi, kromozomların karyotipinin (sıralanmış kromozom çiftleri) lenfositler (bağışıklık sistemine üye hücre grupları) üzerindeki analizidir. Test için küçük bir kan örneği yeterlidir.

Olası bir mozaikliğin varlığını araştırmak için, ağız içi mukozadan hücreler kullanılarak karyotip analizi yapılır. Bu işlem ağız içerisinden bir pamukla alınan sürüntü örneği ile yapılır. Genetik testler ile beraber fiziksel muayene anlam kazanır.

Fizik Muayene: Klinefelter sendromunun fiziksel özellikleri uzun boylu, düşük vücut kılları ve bazen memenin genişlemesi olabilir. Genellikle her testisin 1-5 mL'lik küçük bir hacmi vardır (standart değerler: 12-30 ml). Ergenlik ve yetişkinlik döneminde, cinsiyet hormonlarının yüksek seviyeleri ile düşük testosteron seviyeleri Klinefelter sendromunun varlığını gösterebilir. 

Semen analizi: Araştırmanın bir parçası olarak spermiogram da kullanılabilir. Genellikle azospermi (spermde meni bulunmaması durumu) vardır. 

Prenatal Tanı Yöntemleri: Anne karnında enfeksiyon veya herhangi bir hastalık durumunun şüphesi olduğu zaman invaziv tanı yöntemleri adı verilen testler aracılığıyla bebeğin genetik incelenmesi yapılabilir. Bu durumun bazı komplikasyonları olsa da günümüzde gebeler tercih ettiği takdirde uygulanabilir.  Klinefelter sendromu, gebelik döneminde amniyosentez ve koryon villus örneklemesi gibi yöntemlerle tesadüfi olarak teşhis edilebilir. 

Amniyosentez ve koryon villus örneklemesi invaziv tanı yöntemleridir. 

Amniyosentez: Rahim içerisinden sıvı örneği alınıp incelenmesidir.  

Koryon Villus Örneklemesi: Gebenin rahim içerisindeki plasentadan alınan kan örneklemesinin incelenmesi işlemidir. 

Klinefelter sendromu vakalarının yaklaşık %10'u prenatal tanı (anne karnındayken yapılan testler aracılığıyla) ile bulunur.

Klinefelter sendromu belirtileri genellikle değişkendir; bu nedenle, bir bireyde küçük testisler, jinekomasti, infertilite, uzun kol ve bacaklar, gelişimsel gecikme, konuşma bozuklukları, öğrenme güçlüğü/akademik sorunlar gibi durumlar varsa karyotip analizi yapılmalıdır.

Klinefelter Sendromu Tedavisi

Klinefelter sendromuna bağlı cinsiyet kromozom değişikliklerini onarmanın bir yolu olmasa da tedaviler etkilerini en aza indirmeye yardımcı olabilir. Erken teşhis edilirse tedavi daha başarılı olabilir ancak tedavi için hiçbir zaman geç sayılmaz. 

Hangi yaş ve  hangi zamanda tanı konulursa konulsun takip ve tedavi doktorlar tarafından şiddetle tavsiye edilir. 

Klinefelter sendromunun tedavisi bu hastalığa sahip olan kişideki belirti ve hastanın şikayetlerine bağlıdır;

• Testosteron replasman tedavisi: Ergenliğin başlangıcından başlayarak, daha kalın bir sese sahip olmak, yüz ve vücut kıllarının normal insanlar oranında olması, kas kütlesi ve cinsel arzuyu arttırmak (libido) gibi ergenlikte normal olarak meydana gelen değişiklikleri uyarmaya yardımcı olmak için testosteron replasman tedavisi uygulanabilir. Replasman yetersiz olan hormonun vücutta yeteri kadar olacak şekilde yerine konulmasına verilen isimdir. Testosteron replasman tedavisi ayrıca kemik yoğunluğunu artırabilir ve kırık riskini azaltabilir. Kişilerin kendine olan güvenini arttırabilir ve davranışlarını iyileştirebilir. Ancak bu tedavi kısırlık sorununu çözmez. Kişilere testosteron verilse de sperm kalitesi bir kez etkilenmiştir. 
• Kozmetik meme cerrahisi: Jinekomasti gelişmiş kişilerde kozmetik görünüşü düzeltmek amacıyla meme cerrahisi yapılabilir. Genişlemiş göğüsler olan erkeklerde, fazla meme dokusu çıkarılabilir ve daha tipik görünümlü bir göğüs görünüşü kişilerde oluşturulabilir.
• Konuşma ve fizik terapisi: Konuşma, dil ve kas güçsüzlüğü ile ilgili sorunları olan Klinefelter sendromlu erkeklerde konuşma ve fizik terapi yardımcı olabilir. Bu tedavilerin erken dönemde başlaması sayesinde kişilerin normal sağlıkta insanlar derecesinde konuşmaya ve kas gücüne ulaşabildiği gösterilmiştir. Klinefelter sendromlu bazı çocuklar öğrenme ve sosyalleşme konusunda zorluk çekerler ve Eğitim Değerlendirme ve destek yardımlardan yararlanabilirler.
• İntrasitoplazmik Sperm Enjeksiyonu (ICSI): Doğurganlık tedavisi olarak minimal sperm üretimi olan bazı erkekler için intrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) adı verilen bir teknik yardımcı olabilir. ICSI sırasında, sperm bir biyopsi iğnesi ile testisden çıkarılır ve doğrudan yumurtaya enjekte edilir. Bu sayede nadiren de olsa Klinefelter sendromuna sahip bireylerin de çocuğu olabilir. 

Klinefelter sendromuna sahip olmak, özellikle de ergenlik ve genç yetişkinlik döneminde zor olabilir. Bu durumu olan erkekler için terapist, danışman veya psikolog duygusal sorunların üstesinden gelmeye yardımcı olabilir. Bu sebeple kişilerin ve ailelerin gerekli önemi göstermesi önerilmektedir. 

Klinefelter Sendromu Tedavi Edilmezse

Klinefelter sendromu tedavi edilmediği takdirde ölümcül olan bir hastalık değildir. Hatta bu hastalığa sahip olup ömür boyunca farkında olmadan yaşayan bir çok insan vardır. Klinefelter sendromuna sahip kişilerin tedavileri yapılmadığında aşağıdaki durumlar gelişebilir.

• Bu hastalığa sahip kişilerin fiziksel görüntüsü normal insanlardan farklı olabilir. Bu sebeple kozmetik açıdan kendilerini yetersiz görebilirler. Daha ince bir sese sahip olabilir. Kasları ve kemikleri daha güçsüz olabilir.
• Tedavi edilmeyen hastaların baba olma şansı yoktur. Yapılan tedaviler sayesinde kişilerin baba olma şansları düşük de olsa vardır.
• Konuşma terapisine katılmamış olan Klinefelter sendromlu kişilerin konuşma becerileri normal insanlar kadar gelişmeyebilir. Bu sebeple sosyal çevreden soyutlanma riski daha da artmış olur.

Klinefelter Sendromuna Ne İyi Gelir? 

Aşağıdaki yöntemler ve davranış şekilleri klinefelter sendromuna sahip kişilerin belirti ve şikayetlerinin azalması açısından iyi olabilir.

Bunlar: 

• Klinefelter sendromlu erkeklerde sağlıklı zihinsel, fiziksel, duygusal ve sosyal gelişmeyi teşvik etmek önemlidir. Bu nedenle hastayla ilgilenen kişi, doğru bir destek ve teşvik sağlamak için bu konuda yeterli bilgiye sahip olmalıdır.
• Spor ve fiziksel aktivitelere katılımı teşvik ederek kas gücü ve motor becerileri geliştirilmelidir. Ayrıca sosyal becerileri geliştirmek için sosyal ve grup etkinliklerine katılım teşvik edilmelidir.
• Konuşma veya dil ile ilgili sorunlar söz konusu olduğunda bu konuyla ilgili uzman ile danışılmalı ve destek alınmalıdır.
• Bireye yönelik eğitim bu durumlarda büyük fark yaratacaktır. Okul öğretmeni, danışmanı ve yöneticisi bu konuda bilgilendirilmeli ve destekleri istenmelidir.
• Doktora sık sık danışmak ve kontrole gitmek, fiziksel ve zihinsel sağlığı korumaya ve osteoporoz gibi daha sonraki yaşamdaki sorunları önlemeye yardımcı olabilir.
• Bir aile planlamak için ilgili uzman doktor ile danışmak ve önereceği yöntemlerden yararlanmak son derece önemlidir.

Klinefelter Sendromuna Ne İyi Gelmez?

Klinefelterli erkeklerin tanısı ne kadar erken konursa prognoz o kadar iyi olacaktır. Bu yüzden erken tanı oldukça önemlidir. Tanısı geç konulan bireylerin genelde geç kalma sebebi bu hastalıktan daha az etkilenmesi dolayısıyla da belirtilerin daha geç ortaya çıkmasıdır.

Ancak bazı hastalar ciddi düzeyde etkilenseler de geç yaşlarda tanı almaktadır. Bu da tedavi şansını ve başarısını kısıtlayarak fiziksel ve entelektüel gelişmeyi önemli düzeyde bozabilir.

Ayrıca düşük sosyoekonomik çevreye sahip hastalaraın bilişsel, sosyal ve fiziksel gelişimi geride kalabilir ve çocuk sahibi olmak için belirli fırsatlardan yararlanamayabilir.

Klinefelter Sendromu İlaçları

Klinefelter sendromunun tedavi edilmesini sağlayan bir ilaç henüz yoktur. Yapılan ilaç ve hormon replasman tedavileri kişilerin normal bir birey gibi yaşamalarını sağlamak amacı taşır.

Bu ilaçların kontrollü bir şekilde kullanılması son derece önemlidir. Bu sebeple bir doktor tarafından reçete edilmeden kullanılmaması çok önemlidir.

Aromataz İnhibitörleri

Testis bozukluğuna bağlı azoospermi olgularının büyük kısmında testosteron ve östrojen hormonunun oranı bozulmuştur.

Bu hastalarda aromataz inhibitörleri hormon dengesindeki bozukluğu düzeltebilir. Normal erkeklerde bu oran 16±3 olarak bulunur.

Normal puberte gelişimine yardımcı olmak için hormon replasman tedavisinden yararlanılır.

Bu ilaçlar:

• Letrozol
• Formestan
• Anastrozol

Klinefelter Sendromu Ameliyatı 

Klinefelter sendromunu tedavi edebilecek bir cerrahi yöntem bulunmamaktadır. Bu hastalığa bağlı olarak yapılan cerrahi girişimler sadece kısırlık tedavisiyle sınırlı kalır. Kısırlığın tedavisi amacıyla yapılan tekniklerin başarı şansı düşük olmasına karşın denenmesi önerilir. 

Eskiden klinefelter sendromlu hastalar infertil olarak kabul edilirdi ancak son dönemde uygulanan aşağıdaki yöntemler ile çocuk sahibi olma şansını yakalayabilirler.

Bu yöntemler:

• Sperm kriyoprezervasyon: Donör spermi kullanılarak yapılan tüp bebek işlemidir.
• Testiküler sperm ekstraksiyonu(TESE): Testisten sperm çıkarılarak yapılan tüp bebek işlemidir.
• Mikro-TESE: Menide hiç sperm bulunmayan kişilerde yapılan cerrahi tüp bebek işlemidir.
• İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI): Sperm enjeksiyonuyla tüp bebek işlemi gibi yöntemlerle bu hastaların bir kısmı çocuk sahibi olabilmektedir.

Hamilelerde Klinefelter Sendromu

Klinefelterli bebeklere hamile kadınların  ultrasonografik incelemesinde belirgin özellik olmaması nedeni ile rutin gebelik izleminde Klinefelter şüphesi ile amniosentez yapılması beklenmez. 

Başka nedenlerle amniosentez yapılan gebelerde karyotip analizi yapıldığında tesadüfen klinefelter tanısı konabilir. 

Gebelik dönemi ile ilgili çeşitli çalışmalarda geç anne yaşının Klinefelter sendromu olasılığını etkilediği ispat edilmemiştir.

Çocuklarda ve Bebeklerde Klinefelter Sendromu

Ergenlik dönemindeki çocuklarda bu hastalığın belirtileri ortaya çıktığından kişilerde utangaçlık ve özgüven yetersizliği, okuma, yazma ve konsantrasyon ile ilgili sorunlar görülebilir.

Çocuklarda ve bebeklerde hafif disleksi veya dispraksi oluşabilir.

Yaşıtlarına göre çocuklar daha düşük enerji seviyelerine sahip olabilirler. Ayrıca sosyal becerilerde ve duyguları ifade etmede yaşıtlarına göre zorluk çekebilirler.

Bu hastalığa sahip bebekler ve küçük çocuklar oturmayı, sürünmeyi, yürümeyi ve konuşmayı normalden daha geç öğrenirler ve akranlarına göre daha sessiz ve daha pasif olurlar.

Bebeklerde ve çocuklarda ergenlik çağına gelindiğinde gelişimin normal insanlar gibi olması için gerekli hormon replasman tedavileri yapılır.

Klinefelter Sendromu için Hangi Doktora Gidilmeli?

Çocuklukta Klinefelter sendromuna dair ilk şüphe, genelde çocuk doktoru tarafından muayeneler sonucunda olur. Kişiler, çocuklar ve bu sendroma sahip çocuğu olan ebeveynler sendromun derecesine göre bazen hiçbir belirti ve şikayet göstermeyebilir. 

Aşağıdaki doktorlar klinefelter sendromu ile ilgilenen doktorlar ve ilgilenme şekilleri verilmiştir. 

• Bir genetik hastalıkları uzmanı aracılığıyla kromozomların analizi yapılarak Klinefelter sendromunun tanısı konulabilir. Tedavinin başarıyla gerçekleşmesi için tedavide çeşitli tıp uzmanlıkları yer almalıdır.
• Endokrinoloji uzmanları testosteron değerleri kontrolü ve testosteron replasman tedavisi için bu uzman ile görüşmek son derece önemlidir.
• Üroloji hastalıkları uzmanı; prostat, testis ve TESE muayenelerini üroloji hastalıkları uzmanları gerçekleştirirler.

Aşağıdaki belirti ve şikayetlere sahip kişilerin bir genetik hastalıkları uzmanı ile görüşmesi gerekebilir. Gerek görüldüğü durumda genetik hastalıkları uzmanı bir endokrinoloji ve üroloji uzmanı ile konsültasyon yapılabilir. 

• Bebeklik veya çocukluk döneminde yavaş gelişme şikayeti bulunan erkek çocuklarının tıbbi yardım alması gereklidir. Büyüme ve gelişimdeki gecikmeler, Klinefelter sendromu da dahil olmak üzere tedaviye ihtiyaç duyan bir dizi hastalık durumunun ilk belirtisi olabilir. Fiziksel ve zihinsel gelişimdeki bazı farklılıklar normal olsa da herhangi bir şüphe varsa doktora danışmak en doğrusudur.
• Herhangi bir sebeple kısırlık durumunun açıklanamadığında hastalarda Klinefelter sendromu düşünülebilir. Bu kişilerde ek olarak mikropenis ve benzeri anormallik durumları görüldüğünde kişiler ihmal etmemelidirler. Klinefelter sendromu olan erkeklere infertilite tanısı konmadığı sürece kısır oldukları söylenemez.