Tiroksin

Tiroksin Nedir?

T4 olarak da bilinen tiroksin, tiroid bezi tarafından üretilerek salgılanan ve iyot atomu içeren iki ana hormondan biridir. Tiroid bezi, dış kaynaklardan aldığı iyot mineralleriyle tiroid hormonlarını üretir. Alınan iyot bağırsaklardan kana geçerek tiroid bezine ulaşır ve burada tirozin aminoasitle birleşerek T3 ve T4 hormonlarının üretimi sağlanır.

Tiroksin hormonu yapısı, 2 tirozin aminoasitine 4 adet iyot atomunun bağlanmasıyla oluştuğu için T4 adı verilir. Hormonlar üretildikten sonra kan dolaşımından salınarak, vücuttaki bütün hücrelere ve organlara girerek işlev görürler. Fakat T4 direkt hücrelere giremediğinden, dokulara etki etmek için iyot atomundan ayrılarak T3’e dönüşür.

Tiroksin Normal Değerleri Kaç Olmalı?

Tiroksin hormonunun görevi, vücudun katekolaminlere (adrenalin gibi durumlarda artan hormonlar) olan duyarlılığını ve bazal metabolizma hızını arttırarak, protein sentezini etkilemesidir. Bazal metabolizma ve hücre reaksiyonları hızlandığında daha yüksek ve hızlı oranda enerji ortaya çıkar, böylelikle vücut ısısı da yükselir. Ayrıca kanda bulunan tiroksin hormonlarından bazıları proteinlere bağlanarak dolaşırken; çok azı hiçbir proteine bağlanmadan serbest kalırlar. Bu yüzden proteinlere bağlı olanlara total tiroksin, serbest olanlara ise serbest tiroksin denir.

Tiroksin hormonu için referans aralıkları şu şekildedir:

Yeni doğanlar: 8 – 22,6 mcg/dL,
Çocuklar: 4 – 13,3 mcg/dL,
Yetişkinler: 4 – 11,5 mcg/ dl,
 Serbest T4: 7 – 2,0 ng/dL,

Tiroksin Nasıl Ölçülür?

Tiroksin hormonu seviyeleri, hipofiz bezi tarafından salgılanan tiroid stimülan hormonu (TSH) tarafından kontrol edilir. TSH, tiroid uyarıcı bir hormon olduğundan, kandaki TSH’nin ölçüsü, algılanan T4 ölçüsüne bağlıdır. Hipofiz bezi tiroksin hormonu eksikliği algıladığında daha fazla TSH salgılayarak, T4 hormonun artması için uyarır. Ayrıca tam tersi olduğunda yani tiroksin hormonu yükseldiğinde hipofiz bezi TSH üretimini durdurur.

Tiroid bezi hormonlarının değerleri pratik ve rutin olarak kan testleri ile ölçülür. Kandaki hormon değerlerinin tiroksin serbest ölçümü için serbest T4 ve Serbest T4 indeksi olarak iki test uygulanır. Tiroid bezinin çok fazla çalışmasından dolayı ST4 ve ST4İ değerleri artarak hipertiroidiye neden olurken, az çalışmasından dolayı değerler azaldığında ise hipotiroidine neden olur.

Hamilelikte Tiroksin Değerleri Nasıl Olmalı?

Bazı anne adayları hamilelik sürecinde ya da sonrasında hipotiroidizm geliştirir ve bunun en önemli nedenlerinden biri iyot eksikliğidir. Çünkü hamilelik döneminde böbrek klirensi arttığından dolayı iyot kaybı olur. Bunun nedeni hamileliğin ikinci yarısından sonra bebeğin iyot ihtiyacının plasenta aracılığıyla anne tarafından karşılanmasıdır ve böylelikle iyot ihtiyacı daha fazla olur. Yeteri kadar iyot gereksinimi karşılanıyorsa bir probleme neden olmaz.

Fakat iyot ihtiyacı karşılanmıyor ve tiroksin değerleri referans aralıklarında değilse tedaviye başvurulmalıdır. Çünkü tedavi edilmediği takdirde preeklampsi, düşük ve erken doğum riskinin artmasına neden olur.

Bebeklikte Tiroksin Değerleri Nasıl Olmalı?

Bebeklerde tiroksin ve diğer tiroid hormonlardan kaynaklı doğumsal tiroid yetmezliği ortaya çıkabilir. Fetüs hamilelik boyunca yeteri kadar iyot alamadığı için, tiroid bezinin küçük olmasına veya hiç oluşmamasına neden olur. Genellikle anne adayında iyot yetersizliğinden kaynaklı Haşimato hastalığı varsa bebekte hipotiroidi oluşma riski daha yüksektir. Doğumsal tiroid yetmezliği, %85’i doğumsal anormalliklerden, %15’i ise hormon üretiminde genetik bozukluklara bağlı olarak gelişir.

Doğumsal tiroid yetmezliğine neden olan tiroksin hormonlarının olup olmadığının belirlenmesi için doğum sonrası topuktan kan alınarak ölçüm yapılmalıdır. Yeni doğanlar için referans aralığı 8 – 22,6 mcg/dL olarak kabul edilmektedir. Değerlerin yüksek çıkması durumunda yaklaşık bir ay sonra tekrar hormon kontrolü yapılarak bebeğin durumuna göre tedavi şekline karar verilir. Bu problem hemen tedavi edilmezse sağırlık, sinir sisteminde bozukluk, gelişme veya zihinsel bozukluklar meydana gelebilir. Tiroid yetmezliği tedavisine geç kalınırsa bu doğumsal sorunlar düzeltilemez.

Tiroksin Düşüklüğü Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Tiroksin düşüklüğü, tiroid bezinin yetersiz çalışmasından dolayı hormonların az salgılanması durumudur. Tiroid hormonları metabolizmayı ve vücudun enerji kullanma şeklini düzenlediği için, kana daha az hormon salgılanması durumunda vücut fonksiyonlarının yavaşlamasına ve buna bağlı birçok sağlık sorununa neden olabilir. Tiroksin hormonu eksikliğinin en yaygın nedenleri ve hastalıkları şu şekildedir:

• Uzun süreli açlık,
• Hamilelik 
• Tiroid ameliyatı veya radyoaktif iyot tedavisi,
• Hipofiz bezinde bozukluk (TSH üretememesi)
• Tip 1 diyabet veya vitiligo gibi başka bağışıklık sistemi hastalıkları,
• Doğuştan gelen hipotiroidi,
• Hipertiroidi tedavisi,
• Tiroid önleyici ve lityum gibi bazı ilaçlar
• Genetik faktörler,
• Mikroplar,
• Radyasyon tedavisi
• Yaşlanma,
• İyot eksikliği,
• Kullanılan ilaçların yan etkisi,
• Hashimato hastalığı (otoimmün hastalık),

Tiroksinin Düşüklüğü Belirtileri

Tiroksinin düşüklüğüne neden hastalıkların türüne bağlı olarak görülen belirti ve şikâyetler, tiroksinin hormonunun eksikliğinin ciddiyetine bağlıdır. Tiroksin eksikliğinden dolayı görünen belirti ve bulgular şu şekildedir:

• Depresyon,
• Ses kısıklığı,
• Kabızlık,
• Soğuğa karşı aşırı duyarlılık,
• Kas sorunları, kaslarda titreme ve ağrı,
• Ellerde, ayaklarda veya yüzde ödem,
• Adet düzensizliği ve aşırı adet kanamaları,
• Kan kolesterol seviyelerinin yükselmesi,
• Saçlarda ve kaşlarda dökülme 
• Saç ve tırnaklarda incelme ve kırılma,
• Guatr veya tiroid bezinde küçülme,
• Çabuk yorulma, yorgunluk, halsizlik ve hareketlerde yavaşlama,
• Hafıza sorunları,
• Uykusuzluk (İnsomnia),
• Az terleme ve üşüme hissi,
• Görme problemleri
• Kilo problemleri,
• Gecikmiş ergenlik
• Kısırlık,
• İşitme problemleri
• Ses değişikliği ve kekemelik,
• Kansızlık,
• Zihinsel ve fiziksel gelişim geriliği,
• Diş gelişiminde ve büyümede gecikme,
• Cinsel istek kaybı,
• Çarpıntı, taşikardi gibi kalp problemleri, kalp ve nabız hızında azalma,
• El bileklerinde ağrı ve sinir sıkışması,
• Ciltte kuruluk,
• Denge ve koordinasyon problemleri,

Tiroksin Düşüklüğü Tedavisi

Tiroksin düşüklüğünün tedavi edilebilmesi için ilk olarak altta yatan hastalığın tanı ve teşhisi konmalıdır. Hastalığın teşhisine göre genelde ilk olarak hormon değerlerinin yükselmesi için tiroksin ilaç tedavileri uygulanır. Ancak hipotiroidi gibi kalıcı bir hastalık varsa tedavi ömür boyu sürebilir. Başlarda düşük dozlarda uygulanan ilaç, daha sonrasında 1 aylık periyotlarla artırılır.

Tiroksin normal seviyelere ulaştığında ise genel olarak kandaki hormon seviyeleri düzenli olarak 6 ay veya yılda bir kontrol edilir. Ayrıca tiroid içeren hormon ilaçları, kalbin daha hızlı çalışmasına neden olduğundan koroner kalp hastalığına neden olabilir. Yaşlılarda veya hamilelerde tiroksin düşüklüğü daha sık kontrol edilmelidir.

Tiroksin Düşüklüğüne Ne İyi Gelir?

Tiroksin düşüklüğünde ilaç tedavisine başvurulurken hastaların iyot açısından zengin besinler tüketmesi önerilir. Hipotiroidi hastalığında metabolizma yavaş çalıştığı için aerobik egzersizleri ve daha fazla protein tüketmek hormon seviyelerinin yükselmesine yardımcı olur. Ayrıca diyetlerde yeteri kadar iyot alındığında iyot takviyesine gerek yoktur. Yapılan bazı çalışmaların sonucuna göre, çok fazla iyot alımının tiroid bezine zarar verdiği görülmüştür.

Tiroksin Düşüklüğü Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tiroksin düşüklüğü tedavi edilmediği takdirde kişi hayatı boyunca birçok metabolik sorunlar yaşar ve bu da vücutta birçok organın zarar görmesine neden olur. Örneğin hipertansiyon, kalp yetmezliği, damar sertliği, pıhtı oluşumu ve kalpte büyüme gibi ölümcül nedenler ortaya çıkabilir.

Bebeklerde ise hemen tedavi edilmez veya tedaviye geç kalınır ise zihinsel bozukluklar, gelişme problemleri, boyun kısa kalması, sağırlık veya sinir sisteminde bozukluk gibi hastalıklar meydana gelir.

Tiroksin Yüksekliği Nedenleri ve Hastalıkları Nelerdir?

Tiroidin aşırı aktif çalışmasından dolayı tiroksin yüksekliği meydana gelir. Bu da protein miktarının değişmesinden dolayı hipertiroidi yaşanmasına neden olur. Hormon seviyelerin yükselmesine neden olan diğer nedenler ve hastalıklar şu şekildedir:

• Üreme hücresi tümörü,
• İyot kaynaklı hipertiroidi (tiroid fazlalığı),
• Tiroid bezi iltihabı veya tiroid kanseri,
• Graves hastalığı (bağışıklık sistemi hastalığı,
• Zehirli guatr
• Kanser, lityum gibi bazı ilaçlar ve tiroid hormonu ilaçlarının aşırı kullanımı,
• Hipofiz adenomu ( iyi huylu tümörler),
• Hcg hormonunun (hamilelik hormonu) yüksek olması,

Tiroksin Yüksekliği Belirtileri

Tiroksin hormonları aşırı salgılandığında, metabolizma hızlı çalışır ve tiroksin seviyeleri yükselir. Hormonun yükselmesi durumunda kalp çarpıntısı veya sıcağa dayanıksızlık gibi sorunlar yaşanır. Bu sorunların yanında olası diğer belirtiler şu şekildedir:

• Guatr (tiroit bezinde büyüme),
• Hareketli olma, yorgunluk, huzursuzluk veya güçsüzlük
• Hızlı ve düzensiz kalp atımı,
• İştahın iyi olmasına rağmen kilo kaybı,
• Bağırsak hareketlerinde artış ve ishal,
• Sık idrara çıkma,
• Uykusuzluk ve dikkat bozukluğu,
• Ellerde güçsüzlük ve titreme 
• Saçlarda incelme ve dökülme,
• Cildin sıcak ve nemli olması veya deride incelme,
• Aşırı susama ve ağız kuruluğu,
• Aşırı terleme ve sıcağa tahammül edememe,
• Ciltte kırmızı yumru,
• Kemik erimesi veya kaslarda güçsüzlük,
• Göz bebeklerinde büyüme veya göz kapaklarında çekilme,
• Sinirlilik, kolay öfkelenme veya heyecanlanma,
• Adet azalması veya kesilmesi, 
• Cinsel istekte azalma, erkeklerde meme büyümesi veya spermde azalma, 
• Yüksek tansiyon, 

Tiroksin Yüksekliği Tedavisi

Tiroksin hormon seviyelerinin yükselme nedenlerine bağlı olarak detaylı muayene ve tanı testleri uygulanarak tedavi sürecine başlanmalıdır. Tiroksin hormon seviyelerini düşürmek ve aşırı hormon salınımının yavaşlatılması için ilk olarak anti-tiroid ilaçlar verilir.

Tiroid bezi büyümesinin engellenmesi için tiroid hücrelerine zarar veren sıvı veya hap formunda radyoaktif iyot tedavisi uygulanabilir. İlaç tedavisinin işe yaramadığı durumlarda, tiroid bezinin bir kısmının alınması veya tamamının çıkarılması için cerrahi operasyon gerekebilir.

Tiroksin Yüksekliğine Ne İyi Gelir?

Tiroksin yüksekliğinde tıbbi tedavinin yanı sıra kişiye özgü beslenme programı uygulanır. Hormon yüksekliğine neden olan hastalığa bağlı olarak diyetlerde alınan iyot miktarı azaltılmalıdır. Guatrojen besinler olarak bilinen ıspanak brokoli veya lahana gibi besinlerden uzak durulmalıdır. Ayrıca tiroksin seviyelerini normal aralıklarda tutmak için doktor kontrolü altında A, B, D, E, K2 ve demir vitaminleri, Omega-3 yağ asitleri bakımından zengin gıdalar tüketilebilirken, uyku düzenine dikkat edilmelidir.

Tiroksin Yüksekliği Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Tiroksin yüksekliği tedavi edilmediğinde tiroid bezinin büyüyerek boğazda şişlik oluşmasına yani zehirli guatr hastalığına neden olabilir. Tedavi edilmediği takdirde oluşabilecek tiroksin hormonu hastalıkları şu şekilde sıralanabilir:

• Hashimato tiroidi, 
• Otoimmün tiroid hastalığı, 
• Tiroid kanseri, 
• Tiroid bezi tümörleri, 
• Graves hastalığı (Göz Fırlaması),
• Düşük veya ölü doğum,
• Çocuklarda gelişim ve zihinsel bozukluklar,
• Zehirli guatr,
• Kalp yetmezliği veya kalpte ritim bozukluğuna bağlı kalp hastalıkları, 
• Enfeksiyon ve iltihap nedeniyle şok, tiroid krizi ve ölüm