Yumuşak Doku Zedelenmesi

Yumuşak Doku Zedelenmesi Nedir?

Vücudumuza şeklini veren ve hareketini sağlayan kas iskelet sistemimizde kemik doku haricindeki dokular yumuşak doku olarak anılmaktadır.

Yumuşak doku sadece kas olmayıp, kasları kemiklere bağlayan tendonlar ve kemikleri birbirine bağlayan ligamentler de yumuşak doku olarak adlandırılmaktadır. Yumuşak doku zedelenmesi durumunda ağrı, şişlik, kızarıklık ve hareket kısıtlılığı olabilmektedir.

Yumuşak doku zedelenmeleri farklı alt başlıklara ayrılabilir:

• Çürük (bere, ezilme)
• Burkulma
• Tendon iltihabı (tendonit)
• Bursit
• Zorlanma
• Gerilme

Çürük: Künt cisimle gerçekleşen yumuşak doku travmalarında görülür. Travma olan bölgede morarma ön plandadır. Travma sonucunda zedelenen kılcal damarlardan dokular arasına çıkan kan hücrelerinin bu bölgede parçalanması ile renk değişimleri görülür ve sonunda morluk geçer. Çürük kişide ciddi rahatsızlıklara neden oluyorsa doktora danışılması gerekmektedir.

Burkulma: Kas ve tendonların, eklemlerin ani hareketleri sebebiyle zedelenmesidir. Hafif burkulmalarda kas ve tendonda yırtık oluşmazken bazı durumlarda kas ve tendonların bir parçası yırtılabilir, çok ağır durumlarda ise kaslar veya tendonlar kopabilir.

Tendonit: Kasların kemiklere bağlanan parçalarına tendon (kas kirişi) denir. Kas kirişinin iltihaplanması tendonit olarak bilinir. Sıklıkla etkilenen eklemler: dirsek, el, el ve ayak bilekleri, ayak, omuz, kalça ve dizdir. Profesyonel sporcuların çeşitli hareketleri antrenman ve maçlarında defalarca tekrarlamaları onları bu hareketin etkilediği eklemde tendonit gelişmesi açısından riske atar ve genellikle bu bölgelerin tendonitleri bu sporlarla anılır. Örneğin dirseğin dış kısmında görülen iltihap tenisçi dirseği olarak, dirseğin iç kısmında görülen iltihap golfçü dirseği olarak adlandırılır.

Bursit: Kemiklerimizin çevresinde bulunarak, kemiklerin kas ve tendonlarla etkileşip aşınmasını önleyen içi sıvı dolu yastıklara bursa denmektedir. Bursalarda oluşan iltihaba bursit olarak adlandırılır.

Zorlanma: Yoğun antrenmanlar sırasında kasların ve tendonların aşırı kullanıma bağlı hasar görmesidir. Bu duruma kemik kırıklarının da eşlik etmesi stres kırığı olarak adlandırılır. Stres kırığı yaşandığında kişi kendini zorlamamalı ve yapılan aktivite derhal bırakılmalıdır. Ayak ve bacaklara fazla yük bindiği için sıklıkla bu bölgede görülür.

Gerilme: Kasların zorlanması ile kapasitelerinin üzerinde gerilmeleri, gerilmeye bağlı kas hasarlarını beraberinde getirir. Kasların aşırı gerilmesi kas ve tendonlarda yırtılmalara sebep olabilir. Gerilmelerde ilk uygulama dinlenme, soğuk uygulaması, yarayı sarma ve yüksekte tutma olmalıdır. Kas ve tendon yırtıklarının varlığında cerrahi tedavi gerekebilir.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Belirtileri Nelerdir?

Yumuşak doku zedelenmelerinde zedelenen bölgede pek çok değişim gözlenebilir. Genellikle yumuşak doku zedelenmelerinde ortak olarak gözlenen değişiklikler: Ağrı, bölgeye kan hücum etmesine bağlı sıcaklık artışı, şişlik, eklemde hareket kısıtlılığıdır. Bazı yumuşak doku zedelenmelerinde görülen belirtiler farklılık gösterebilmektedir.

• Çürüklerde, zedelenen bölge morarmaktadır.
• Burkulmalarda, kasta veya ligamentte kopma meydana gelmişse, eklem açıklıkları ve hareket yeteneği değişebilir.
  

Yumuşak Doku Zedelenmesi Nedenleri Nelerdir?

Yumuşak doku zedelenmeleri çoğunlukla eklemin aşırı kullanılması ve zorlayıcı hareketlerin yapılması ile oluşur. Bu durum genellikle sporcular ve sürekli aynı işi ve hareketleri yapması gereken bazı işçilerde görülür.

Eklemin aşırı kullanımının dışında ani hareketler de yumuşak doku zedelenmelerine sebep olabilir. Ani hareketler genellikle kişinin koşması, atlaması ve benzeri sırasında dengesini kaybetmesiyle görülür.

Yumuşak doku travmaları da bölgede yumuşak doku zedelenmesine sebep olur.

• Çürük, künt cisim travmaları sebebiyle olur. Trafik kazalarında, araba sürücülerinin direksiyona çarpması ile kaburgada yumuşak doku zedelenmeleri, çürükler görülmesi beklenen bir durumdur.
• Burkulma, eklemlerin içe ve dışa aniden dönmesi sebebiyle oluşur.
• Tendonit tekrarlayan hareketlerle ekleme fazla yüklenilmesinin sonucunda oluşur.
• Bursitler, eklemlerin travma alması veya fazla kullanılmasıyla oluşabilir. Bazı durumlarda enfeksiyonlar bursitlere sebep olabilmektedir.
• Zorlanma, kişinin kas ve tendonlarının aşırı kullanımına bağlı gelişmektedir.
• Gerilme, kişinin kaslarının kapasitesinin üzerinde esnemeye zorlanmasıyla tendonların ve kasların fazla gerginleşerek hasar görmesidir. Kapasitenin üzerinde gerim, kasta ve tendonda yırtıklara sebep olabilir.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Teşhisi

Yumuşak doku zedelenmeleri, travmalara bağlı oluşan ağrılı durumlardır. Bu sebeple yumuşak doku zedelenmesinin varlığı hali hazırda göz önünde bir durumdur.

Yumuşak doku zedelenmesinin değerlendirilmesi ise tedaviyi belirleyecek önemli bir adımdır. Yumuşak doku zedelenmeleri hastanın öyküsü, zedelenen bölgenin fizik muayenesi ve görüntüleme teknikleri ile değerlendirilmektedir.

Hasta Öyküsü

Hastanın öyküsü, zedelenme ile ilgili edinilmesi gereken çeşitli bilgilere odaklanmıştır. Ani zedelenmelerin oluşma şekli ve kronik sorunlarda sürekli tekrarlanan hareketlerin öğrenilmesi önemlidir.

Kişinin geçmişte yaşadığı sakatlıklar, ağrının süresi ve şiddeti, ağrıyı arttıran ve azaltan etkenler hastanın durumu hakkında önemli bilgiler verebilir. Kişinin kullandığı ilaçlar sorgulanır, bazı ilaçlar tendon yırtılması riskini artırabilmektedir.

Fizik Muayene

Zedelenen bölgedeki damar ve sinir yapılarının değerlendirilmesi hayati olabilir. Damar ve sinir yapılarının zedelenmesi, kanamalara ve uyuşukluklara yol açabilir.

Belde yumuşak doku zedelenmesi durumunda yaşanmış olan travmanın omuriliğe de zarar vermesi nöropatik ağrılara sebep olabilir. Fizik muayenede çürükler ve kızarıklıklar için zedelenen bölgeye bakılmalı, şişlikler için elle muayene yapılmalıdır.

Çeşitli nörolojik testler sinir hasarının değerlendirilmesinde kullanılır. Fizik muayenede beklenen bulgular; morarma ve kızarma, şişlik, sıcaklık artışı, hastanın dokunma ile ağrı hissetmesi veya bölgedeki bir sinir hasarı sebebiyle dokunmanın hissedilememesidir.

Kemik kırıklarının yumuşak doku zedelenmelerine eşlik ettiği durumlarda kemik kırığı olan bölge doğal pozisyonunun dışında görülür ve genellikle çok ağrılıdır.

Tetkikler

Yumuşak doku zedelenmesinin değerlendirilmesinde görüntüleme tetkikleri ve zedelenmenin yarattığı hasarın boyutunu kavramak için yapılan stres testi zedelenmenin derecesi hakkında bilgi sahibi olmayı sağlamaktadır.

Stres testleri, zedelenen bölgenin hareket ettirilmesini gerektirir, bu sebeple bölgedeki kemiklerin kırılmadığından emin olunduktan sonra uygulanması gerekmektedir. Yumuşak doku zedelenmesi değerlendirmesi, zedelenmenin derecesinin belirlenmesini sağlar.

Burkulmalar üç derecede incelenmektedir:

• 1. Derece: Hafif bir ağrı ve hassasiyet vardır. Bölgede küçük bir şişlik oluşabilir. Kas liflerinin çok küçük bir kısmı yırtılmış olabilir ancak zorlanma ortadan kalkınca kas kendisini onarır ve ağrı geçer.
• 2. Derece: Kas liflerinin bir kısmı yırtılmıştır. Ağrı, hassasiyet ve şişlik önemli boyutlardadır. Zedelenen alana dokunmak ciddi ağrıya sebep olur. Eklemlerin hareketi kısıtlanmıştır. Bu durumda eklemin zorlanması, çok ciddi ağrılara sebep olur çünkü hasarlı kas gerilir, ve eğer zorlanma devam ederse 2. derece burkulmalar 3. dereceye ilerler.
• 3. Derece: Kas liflerinin tamamen yırtılması, kopmasıdır. Ağrı, şişlik ve hassasiyet çok yüksektir. Kişi eklemini aktif hareket ettiremez, ancak başka bir kişinin eklemi hareket ettirmesi mümkündür. Başka bir kişinin hareket ettirmesi durumunda eklem kolayca hareket eder, doğal hareketinden çok daha fazla hareket yapabilir. Bunun sebebi eklemin hareketini kısıtlayan kasın kopmasıdır.

Burkulmanın derecesini belirlemekte kullanılan eklem hareketleri, stres testidir.

Görüntüleme

Çoğu yumuşak doku zedelenmesinde görüntüleme tekniklerinin kullanılması gerekmeden tedavi planlanabilir.

Ancak ciddi yaralanmalarda ve kemik zedelenmeleri kişinin tedavisinde önemli değişimlere yol açacaksa görüntüleme teknikleri kullanılmaktadır.

• Direkt grafi: Direk grafiler, zedelenen bölgedeki kemikte kırık ve çıkık varlığının tespiti için kullanılır.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme: Kas, ligament, tendon ve kıkırdaklar gibi yumuşak dokuların değerlendirilmesi manyetik rezonans görüntüleme ile sağlanmaktadır.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Tedavisi

Yumuşak doku zedelenmelerinin tedavisi zedelenmenin derecesine ve görüldüğü dokuya göre değişebilir.

Temel tedavi yöntemi ise dinlenme, soğuk uygulaması, yarayı sarma ve yüksekte tutma işlemlerinin yapılmasıdır.

Ancak zedelenen her bölgede bu işlemlerin yapılamayacağı gibi bazı zedelenmeler daha ileri tedaviler de gerektirebilmektedir.

Yumuşak doku zedelenmeleri fizik tedavi ve rehabilitasyon bölümlerinde takip edilebilir. Yumuşak doku zedelenmelerine iyi gelen çeşitli egzersizler bulunmaktadır.

Farklı derecelerdeki ve farklı eklemlerdeki zedelenmelerin tedavisinde farklı egzersizler uygulanmaktadır. Yumuşak doku zedelenmesi egzersizleri, eklemi en az zorlayacak egzersizden başlanarak uygulanır ve tedavi sürecinde egzersizin zorluğu artırılır.

Yumuşak doku zedelenmelerinde iyileşme süresi zedelenmenin ciddiyetine ve özelliğine göre değişiklik göstermektedir. En sık görülen yumuşak doku zedelenmelerinden biri burkulmalardır.

Derece 1 burkulmalarda beklenen iyileşme süresi bir ila iki hafta iken derece 2 burkulmalarda beklenen iyileşme süresi iki ila dört haftadır. Üçüncü derece burkulmalar daha uzun iyileşme süreçlerine sahiptir.

• Çürüklerde dinlenme, soğuk uygulaması, yarayı sarma ve yüksekte tutma çürüğün daha kısa sürede iyileşmesini sağlar.
• Burkulmalarda, kasların ve tendonların koptuğu üçüncü derece burkulmalar sıklıkla cerrahi tedavi gerektirirken, burkulmaların çok küçük bir bölümünü oluştururlar. Çoğu burkulma hafiftir. Burkulma sonrasında çürükte uygulanan tedaviye ek olarak, eklemin tekrarlayan hareketleri sebebiyle oluşabilecek ağrı ve tendon hasarının önlenmesi için eklemlerin sabitlenmesi gerekir. Bunun için bandajlar, hasarlanan ekleme göre bileklik/dizlikler ve ateller kullanılır.
• Tendonitler, eklemlerin zorlanmasıyla oluşmakta ve kötüleşmektedir. Eklemin zorlanmaması tendonitin geçmesini sağlayabilir. Bazı durumlarda tendonit olan eklem için ateller kullanılabilir. İltihabın geçirilmesi için iltihap önleyici ilaçların uygulanması sık kullanılmamakla birlikte tendonitte uygulanabilecek tedavilerdir.
• Bursitlerde  geniş spektrumlu antibiyotik kullanımı gerekebilir. Dinlenme, soğuk uygulaması, yarayı sarma ve yüksekte tutma uygulanarak şişliğin inmesi ve ağrının azalması sağlanabilir.
• Zorlanmalar, sıklıkla yükün fazla bindiği ayak ve bacaklarda görülmektedir. Zorlanma yaşanmasından sonra ekleme yük binmesinin engellenmesi, ayak ve bacağın yüksekte tutulması ve buz uygulanması ağrının geçmesini sağlayabilir. İltihap önleyici ilaçların (antienflamatuar) kullanımı gerekebilir.
• Gerilme sebebiyle zedelenen dokular iyileşene kadar hareketleri kısıtlanmalıdır.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Tedavi Edilmezse

Yumuşak doku zedelenmelerinde, zedelenen doku dinlendirildiğinde ve zorlanmadığında doku hasarı kendiliğinden gerileyebilmektedir.

Ancak bölgede enfeksiyon ve iltihap varlığı, kemik hasarının yumuşak doku zedelenmelerine eşlik etmesi gibi durumlarda yumuşak doku zedelenmelerini tedavisinin ve kontrolünün sağlanması önemlidir.

Burkulmalar sonrasında burkulan eklemin zorlanması, dinlenme ile iyileşebilecek zedelenmenin cerrahi gerektirecek, 3. Derece bir burkulma haline gelmesine sebep olabilir.

Yumuşak Doku Zedelenmesine Ne İyi Gelir?

Yumuşak doku zedelenmesi yaşayan kişiler uzman görüşü almaksızın dinlenerek ağrı ve şişliği azaltmayı deneyebilirler.

Basit zedelenmeler tıbbi yardım almadan iyileşebilirse de kişilerin zedelenme anında zedelenmenin derecesini değerlendirmeleri mümkün olmayabilir.

Bu sebeple zedelenme sonrasında ağrı, şişlik, sıcaklık artışı gibi durumlar yaşandığında eklem zorlanmamalı, yüksek bir yerde tutularak buz uygulanmalı ve rahatsızlığın geçmemesi durumunda vakit kaybedilmeden tıbbi yardım alınmalıdır.

Yumuşak Doku Zedelenmesine Ne İyi Gelmez?

Yumuşak doku zedelenmesi yaşayan kişi, zedelenmenin boyutlarını zedelenme anında fark etmeyebilir.

Zedelenen eklemin zorlanması ve kişinin zedelenmeye rağmen zorlayıcı hareketlere devam etmesi, zedelenen yapıların daha ciddi hasarlar almasına sebep olabilir.

Zedelenmeler önemsenmeli, şişlik olan bölgelere soğuk uygulanmalı ve rahatsızlığın geçmemesi durumunda doktora başvurulmalıdır.

Yumuşak Doku Zedelenmesi Ameliyatı

Yumuşak doku zedelenmelerinde ameliyat gereksinimi nadir olarak doğmaktadır. Ameliyat gerektiren zedelenmeler, üçüncü derece burkulmalar, diz ekleminin aşınmasını önleyen menisküs yapılarının yırtılması, gerilme gibi sebeplerle kas ve bağların yırtıldığı durumlardır.

Ameliyatlar kapalı olarak uygulanabilmektedir. Menisküs yırtılması ve tendon kopması durumlarında eklemlere, küçük kesilerden geçirilen kamera ile bakılması ve cerrahi işlemin yapılmasına artroskopi denmektedir.

Ameliyat gerektiren yumuşak doku zedelenmelerinde kullanılan teknik genellikle artroskopik cerrahidir.

Artroskopik Cerrahi

Artroskopi, eklemin ufak bir kesi yerinden gönderilen kameralar (artroskop) aracılığıyla incelenmesidir.

Kameralar eklemin içini göstermekte ve görüntüde  büyütme yapılabilmektedir. Böylece eklemin değerlendirilmesi için büyük bir kesi yapılması gerekmemektedir.

Artroskopi sadece eklemin değerlendirilmesi için uygulanabileceği gibi, çeşitli cerrahi araçlarında kamera gibi küçük kesilerden ekleme gönderilmesiyle yırtılan menisküslerin dikilmesi veya çıkarılması (menisektomi) gibi tedavi edici işlemlerde uygulanabilmektedir.

Yumuşak Doku Zedelenmesi için Hangi Doktora Gidilir?

Basit yumuşak doku zedelenmeleri, dinlenme, soğuk uygulaması ve yüksekte tutma dışında herhangi bir tedaviye gerek olmadan iyileşebilmektedir.

Zedelenmenin değerlendirilmesi kişinin rahatsızlık derecesine ve  duruma göre aile sağlığı merkezlerinde veya acillerde gerçekleştirilebilir.

Müdahale gerektiren ciddi burkulmalar Ortopedi bölümüne yönlendirilmektedir.

Ameliyatın gerektiği durumlarda ameliyatlar ortopedistlerce gerçekleştirilmektedir.