Bacak Kısalığı

Bacak Kısalığı Nedir?

Bacak kısalığı iki taraf bacak boyunun eşit olmamasıdır. Bacak boyu eşitsizliği olarak da adlandırılır. 

Bacak kısalığı doğuştan olabilir, gelişimsel problemler sonucu oluşabilir veya travma sonrasında meydana gelebilir. Fibula, femur gibi kemiklerin doğuştan eksikleri, kemik hastalıkları, kemik iltihabı, kemik gelişimini olumsuz etkileyen hastalıklar bacak kısalığına neden olabilir. Travmalar sonucu kemik kırıkları meydana geldiğinde kaynamama- yanlış kaynama gibi durumlar da bacak kısalığına yol açabilir. 

Bir hastalık ya da travma olmaksızın birçok kişide yarım cm gibi az miktarda bacak eşitsizliği bulunabilir. Çoğu zaman fark edilmeyen bu bacak kısalıkları günlük yaşamı etkilemez, fonksiyonel kısıtlılıklara yol açmaz. Ancak iki taraf bacak uzunluğu farkının daha fazla olduğu, yürüyüşü bozan, aksayarak yürümeye neden olan veya çocukların parmak ucunda yürümesine sebep olan kısalıklar tedavi gerektirir. Yaklaşık 2 cm’ye kadar olan bacak kısalığı için özel ayakkabılar, ayakkabı yükseltileri, tabanlıklar kullanılır. Bunun üzerindeki bacak eşitsizlikleri ise ameliyat gerektirebilir. Bacak eşitsizliğinin ameliyatla tedavisi iki taraf bacak boyunu eşitleme prensibine göre şekillenir. Bunun için uzun bacağı kısaltarak her iki taraf eşitlenebilir veya kısa taraf için uzatma ameliyatı yapılabilir. 

Bacak Kısalığı Belirtileri Nelerdir? 

Bacak kısalığı iki taraf bacak boyunun eşit olmadığı durumdur. Yapılan ölçümlerle bacak kısalığı teşhis edilebilir. Bacak kısalığı olan kişilerin yürürken çabuk yorulma, aksama, topallayarak yürüme gibi şikayetleri olabilir. Bacak kısalığı olan çocuklar parmak ucunda yürüyebilir.  Ayakta veya omurgadaki şekil bozukluğu, omurga eğrilikleri bacak kısalığıyla beraber görülebilir. 

Bacak kısalığı belirtileri ve eşlik eden durumlardan bazıları şunlardır:

• Bacak kısalığı, bacaklarda eşitsizlik
• Ayakta şekil bozuklukları
• Topallayarak yürüme, yürürken aksama
• Parmak ucunda yürüme
• Yürürken çabuk yorulma 

Bacak Kısalığı Nedenleri Nelerdir? 

Bacak kısalığı doğuştan olabilir, gelişimsel problemler sonucu veya bir travma sonrasında oluşabilir. Kemiklerin doğuştan eksikleri, kemik hastalıkları, kemik iltihabı, çeşitli hastalıklar bacak kısalığına yol açabilir. Kemik kırıkları sonrasında kaynamama- yanlış kaynama gibi durumlar da bacak kısalığına neden olabilir. 

Bacak kısalığı nedenlerinden bazıları şunlardır: 

• Kırıklar, yanlış kaynama- kaynamama
• Büyüme kıkırdağını etkileyen kırıklar
• Kemik hastalıkları
• Kemik iltihabı
• Nörofibromatoz (sinir dokusu tümörlerine neden olan kalıtsal hastalıklar)
• Osteokondrom (iyi huylu kemik tümörü)
• Tibia hemimiyeli (tibia eksikliği)
• Çocuk felci
• Çarpık ayak
• Ollier hastalığı
• Romatizmal hastalıklar
• Spina bfida
• Serebral palsi (beyin felci)
• Doğuştan kemik eksikleri (fibula, femur eksikliği)                                                                                                                                  

Bacak Kısalığı Teşhisi

Bacak kısalığı teşhisi için hasta hikayesi alınır, fiziksel muayene ve radyolojik değerlendirmeden yararlanır. 

Hastalık hikayesi: Bacak kısalığı doğuştan, gelişimsel veya travma sonrası oluşmuş olabilir. Bacak kısalığı ve bu kısalığın nedeninin tespit edebilmek için hastalık hikayesi alınır. Hastanın travma öyküsü, ameliyat öyküsü teşhis için önemlidir. Hasta şikayetlerini doktora anlatmalı, sahip olduğu hastalıklar, geçirdiği ameliyatlar, kullandığı ilaçlar, alerjileri gibi bilgileri doktoruyla paylaşmalıdır. 

Fiziksel muayene: Bacak kısalığı teşhisi için hastanın yürüyüşü değerlendirilir, ekstremite uzunlukları ölçülür. Bacak kısalığı değerlendirirken pelvis kemiğinin üst çıkıntısından, göbek deliğinden veya kalçanın dış yanındaki kemik çıkıntısından ayaktaki kemik çıkıntıya kadar olan mesafe mezurayla ölçülür. Ölçümler çift taraflı olarak yapılır. Bunların yanı sıra kalça, diz, ayak bileği gibi eklemler ile omurga değerlendirilir. Eklem hareket açıklıkları ölçülür, kas kuvveti ve kas gerginlikleri değerlendirilir. 

Direkt Grafi/Röntgen ile Görüntüleme: Bacak kısalığının radyolojik olarak değerlendirilmesi faydalıdır. Bacak kısalığının değerlendirilmesi için ayakta durma pozisyonunda röntgen filmi çekilir. Röntgen filmi ile radyolojik ölçümler yapılır. Ayrıca bacak boyu eşitsizliklerine neden olan durumun saptanmasında faydalıdır. Röntgen ile görüntüleme X ışınlarının kullanılmasıyla görüntü elde eden bir yöntemdir. 

Bacak Kısalığı Tedavisi 

Hastanın yaşı, büyümenin devam edip etmediği, hastanın sahip olduğu hastalıklar ve fonksiyonel hedefleri göz önünde bulunarak bacak kısalığı için uygun tedavi yöntemi belirlenir. 

Fonksiyonel olarak kişiyi etkilemeyen bacak kısalıkları tedavi gerektirmeyebilir. 2 cm’ye kadar olan bacak kısalığı/ eşitsizliğinde yükselti sağlayan destekler kullanılır. Kişinin ihtiyacına uygun olarak bacak kısalığı için tabanlıklar, ayakkabı yükseltileri, özel ayakkabılar doktor tarafından önerilir. 

Cerrahi Tedavi: İki taraf arasındaki farkın 2 cm’nin üzerinde olduğu bacak kısalığında/ eşitsizliğinde cerrahi tedavi tercih edilir. Doktor kırığın durumuna, hastanın yaşına, hastanın iyileşme sonrası hedeflerine bakarak uygun cerrahi yöntemlerinden birini uygular. 

Uzun bacağı kısaltarak iki tarafı eşitleme: Bu yöntem daha çok bacak boyunun kısalması problem olmayacak uzun boylu kişiler için uygulanır. Uzun taraftaki kemiğin bir kısmı alınarak sağ ve sol tarafın boy eşitliği sağlanır. Çocuklarda uzun bacağın uzamasının durması için epifizyodez uygulanır. Epifizyodez büyüme kıkırdağına yönelik olarak yapılan büyümenin durdurulması ameliyatıdır. Bu ameliyatta tespit materyali olarak vidalar ve implantlar kullanılır. 

Kısa bacağı uzatma: Kısa bacağın cerrahi ile uzatılması mümkündür. Kısa bacağı uzatmak için eksternal fiksatörlerden yararlanılır. İlizarov metodu kemik uzamasına imkan veren bir eksternal tespit yöntemidir. Bu yöntemde kısa olan kemikte bir kırık oluşturulur, kemik uçlar vidalarla ve halka şeklindeki eksternal fiksatörle tespit edilir. Uçlar arası mesafe her gün yaklaşık 1 mm kadar açılarak kemik iyileşmesiyle bacak boyu uzatılır. 

Bacak kısalığı ameliyatından sonra hastanın bir süre koltuk değneğiyle yürümesi gerekebilir. Tedavi sonrasında fonksiyonların geri kazanılması için fizik tedavi süreci başlar. 

Bacak kısalığı egzersiz ve fizik tedavi sürecinde:

• kas kuvvetini arttıran egzersizler
• eklem hareket açıklığını koruyan/ arttıran egzersizler
• yürüme eğitimi
• elektroterapi
• manuel terapi 

gibi uygulamalar içeren bir fizik tedavi programı kişiye özel olarak reçete edilir. Ayrıca ev programı verilir. 

Bacak Kısalığı Tedavi Edilmezse 

Bir bacağın diğerinden çok az kısa olması çoğu zaman farkedilmez ve bu kısalık kişinin fonksiyonelliğini ve görüntüsünü etkilemez. Ancak kişinin yürüyüş problemlerine yol açan; doğumsal, gelişimsel veya travma sonrası oluşan bacak kısalığı için ayakkabı desteği veya cerrahi tedavi gereklidir. Tedavi gerektiren bu kısalıklar tedavi edilmediğinde hastalarda topallayarak yürümeden, eklemlere fazla yük binmesine ve omurga sağlığının etkilenmesine, estetik ve psikolojik kaygılara kadar pek çok sorun açığa çıkabilir. 

Bacak kısalığı tedavi edilmezse oluşabilecek bazı durumlar şunlardır:

• Yürüyüş problemleri
• Topallayarak yürüme
• Omurga eğrilikleri
• Eklemlere fazla yük binmesi
• Dengesiz yük dağılımı
• Ayakta şekil bozuklukları
• Bel ağrısı
• Diz ağrısı
• Kalça ağrısı
• Eklem problemleri( eklem harabiyeti, kireçlenme)
• Yürürken çabuk yorulma
• Estetik sorunlar
• Psikolojik etkilenim 

Bacak Kısalığına Ne İyi Gelir? 

Günlük yaşantıyı, fonksiyonel aktiviteleri etkileyen bacak kısalığı için tabanlık, ayakkabı yükseltileri kullanımı veya cerrahi tedavi gereklidir. Ayakkabı yükseltileri veya uzmanın önerdiği kişiye özel ayakkabılar kullanılabilir. Cerrahi olarak tedavi edilen bacak kısalıklarında ise ameliyatı sonrasında yara bakımını ve pansumanları ihmal etmemek, bir süre koltuk değneği kullanmak gerekebilir, düzenli doktor kontrollerine gitmek önemlidir. Bacak boyunu uzatma ameliyatı sonrası kemik iyileşme süreçlerinin sağlıklı bir şekilde gerçekleşmesi için sağlıklı ve dengeli beslenmek, doktor önerilerine uymak faydalıdır. 

Bacak kısalığı tedavisi alan kişiler için bazı öneriler:

• Ayakkabı desteği, özel ayakkabı kullanımı
• Tabanlık kullanımı
• Bacak uzatma ameliyatı sonrasında yara bakımını, pansumanları ihmal etmemek
• Sağlıklı ve dengeli beslenmek, vitamin ve minerallerin yeterli miktarda alınması
• Ameliyat sonrası önerilen egzersizleri düzenli yapmak, fizik tedaviye düzenli katılmak
• Doktor kontrollerini ihmal etmemek 

Bacak Kısalığına Ne İyi Gelmez?  

Bacak kısalığına neden olan hastalığın/ durumun tedavi edilmemesi olumsuz sonuçlar meydana getirebilir. Bacak kısalığının ameliyatla tedavi edilmesi sonrasında ise sigara içmek, yara yeri bakımına özen göstermemek, pansumanları ihmal etmek, sağlıksız beslenmek, şeker hastalığı gibi durumlar iyileşme sürecine iyi gelmez.  

Bacak kısalığı tedavi sürecini ve fonksiyonelliği olumsuz etkileyen durumlardan bazıları şunlardır:

• Enfeksiyon
• Sigara kullanımı 
• Kas kısalıkları, kas gerginlikleri
• Yara yeri bakımının iyi yapılmaması, pansumanları ihmal etmek
• Şeker hastalığı 
• Sağlıksız beslenmek, alkol kullanımı 
• Reçete edilen egzersizleri ihmal etmek  

Bacak Kısalığı İlaçları

İlaçlar bacak kısalığını/ bacak boyu eşitsizliklerini doğrudan tedavi etmez ancak bacak boyu kısalığına zemin hazırlayan hastalıkların tedavisi için ilaçlardan faydalanılabilir. Örneğin kemik iltihabı sonrasında antibiyotik tedavisine başlanır. 

İlaç kullanımı için doktorunuzun ve eczacınızın önerilerini dinlemek önemlidir. Bilinçsiz ilaç kullanımı pek çok olumsuz duruma yol açabilir, sağlığınızı bozabilir.  

Bacak Kısalığı Ameliyatı 

Bacak kısalığı ameliyatı fonksiyonel olarak etkilenen kişilerde, 2 cm'nin üzerindeki bacak kısalığında/ eşitsizliğinde tercih edilen tedavi yöntemidir. Ameliyatla iki taraf boy uzunluğunun eşitlenmesi hedeflenir. Bu eşitleme uzun bacağı kısaltarak/ uzamasını durdurarak veya kısa bacağı uzatarak sağlanır. 

Uygulanacak cerrahi tedavi yöntemi hastanın yaşına, boy uzunluğuna, sahip olduğu hastalıklara ve fonksiyonel hedeflerine bakılarak belirlenir. 

Uzun bacağı kısaltarak iki tarafı eşitlemek için çocuklarda epifizyodez uygulanır. Epifizyodez büyüme kıkırdağına yönelik olarak yapılan büyümenin durdurulması ameliyatıdır. Yetişkinlerde ise uzun taraftaki kemiğin bir kısmı alınarak her iki tarafın boy eşitliği sağlanır.  Bu yöntem daha çok boyunun kısalması problem olmayacak uzun boylu kişiler için uygulanır. 

Kısa bacağa yönelik ameliyat da uygulanabilir. Kısa bacağı uzatmak için eksternal fiksatörler sıkça kullanılır. Eksternal fiksatörlerin en sık kullanılanlarından biri İlizarov metodudur.

Kısa bacağın boyunu uzatma ameliyatında kemikte bir kırık oluşturulur ve kemik vidalarla ve derinin dışında yer alan halka şeklindeki eksternal fiksatörle tespit edilir. Kırık parçalar arası mesafe her gün yaklaşık 1 mm kadar açılarak kemik iyileşmesiyle bacak boyu uzatılır. Gerekli durumlarda 2. ameliyat da yapılabilir. Çivi dibinde enfeksiyon oluşma riski bu yöntemin dezavantajıdır. 

Çocuklarda Bacak Kısalığı

Çocuklarda/ bebeklerde bacak kısalığı görülebilir. Bacak kısalığı konjenital (doğuştan) olabilir veya gelişimsel problemler ve travmalar sonucu meydana gelebilir. Büyüme kıkırdağını etkileyen kırıklar, kemik hastalıkları, kemik eksiklikleri, çocuk felci gibi hastalıklar çocuklarda bacak kısalığına/ bacak eşitsizliklerine neden olabilir. Akondroplazi (cücelik) gebelikte bebeğin kol ve bacak kısalığına sebep olabilir. Anne karnında bebeğin kol ve bacak kısalığı görülebilir, yapılan testlerle akondroplazi tanısı konabilir. Doğumdan sonra çocuğun gelişimini düzenli takip etmek gereklidir. 

Boy uzatma ameliyatları tek bacak kısalığı olan veya akondroplazi olan çocuklarda uygulanabilmektedir. Boy uzatma ameliyatına karar verilirken çocuğun yaşı ve gelişimi dikkate alınır, birden çok ameliyat gerekebilir. Boy uzatma ameliyatının yanı sıra bacak eşitsizliği olan çocuklarda daha uzun olan bacağın ameliyatla büyümesi durdurulup bacak boylarının eşitlenmesi sağlanabilir. Bu operasyon epifizyodez olarak isimlendirilir. Epifizyodez her çocuk için uygulanamayabilir, boyun kısalmasına sebep olacağı için daha uzun olan veya uzama ihtimali daha yüksek olan çocuklarda tercih edilir. Kısa bacağı uzatma veya uzun bacağı kısaltarak boyu eşitlemeyi sağlayan bu ameliyatlar sonrası çocuğun gelişimi düzenli olarak takip edilir. Omurga eğrilikleri, ayakta çarpıklaşma/ şekil bozuklukları bacak kısalığı olan çocuklarda rastlanabilen durumlardandır. Ayakta şekil bozuklukları, basma ve yürüyüş problemlerini önlemek için bacak eşitsizliği olan çocukların tanı konduktan itibaren düzenli takipleri önemlidir. 

Bacak Kısalığı için Hangi Doktora Gidilir?

Bacak kısalığının, bacak boyu eşitsizliğinin teşhis ve tedavisi için ortopedi ve travmatoloji branşında uzmanlaşmış bir doktora başvurulmalıdır. 

Bacak boylarınızda eşitsizlik olduğunu düşünüyorsanız, yürüyüşünüz etkilendiyse bir ortopediste başvurabilirsiniz. Doktora başvurduğunuzda doktor bacak kısalık farkına ve bu farka neden olan hastalığa göre bir tedavi şekli belirler. Örneğin ayakkabı yükseltisi önerebilir. İki taraf arasındaki bacak boyu farkı 2 cm’den fazla eşitsizliklerde ise ameliyat önerebilir.