Balık Alerjisi

Balık Alerjisi Nedir ?

Balık alerjisi, kişilerin ton balığı, sardalya, somon, hamsi gibi balık türlerini tüketmesi sonrasında bağışıklık sisteminin aşırı tepki vermesi ile gelişir. Balık alerjisi toplum genelinde çok sık yaşanmamaktadır. Balık alerjisi, kadınlarda daha sık görülürken ayrıca, yetişkinler çocuklara kıyasla daha fazla risk altındadır. Balık alerjisi sıklıkla erken çocukluk döneminde gelişir, ama yumurta veya süt alerjisi gibikısa süreiçersinde ortadan kalkmaz aksine ömür boyu baskın bir şekilde devam edebilir.

Balık alerjisinin belirtilerinin şiddeti çok hafif ile şiddetli arasında değişebilir. Deri döküntülerine, solunum ve sindirim sistemine ait şikayetlere ve anafilaksi gibi acil müdahale gerektiren alerjik reaksiyonlara neden olabilmektedir.

Balık alerjisi, sadece balık tüketenlerde değil balık tutan insanların balık ile temasında veya balık pişiren kişilerin pişen balığın buharını soluması ile de ortaya çıkmaktadır. Özellikle balığın soslanması, kurutulması veya tuzlanması ise balığın alerjenik özelliğini artırmakta olduğu bilinmektedir. Ayrıca midye, karides veya yengeç ürünleri gibi deniz ürünlerini tükettikten sonra da  alerjik reaksiyon gelişmektedir. Ekseriyetle hazır deniz ürünleri bir miktar balık eti içerdiğinden dolayı bu gıdaların tüketimi ile de balık alerjisi gelişmektedir. 

Balık Alerjisi Belirtileri

Her insanın bağışıklık sistemi farklı ve dolayisiyla balık ürünlerine verilen alerjik reaksiyonların belirtileri kişiden kişiye göre değişmektedir. Birçok gıda alerjisinde olduğu gibi balık alerjisi de ciddi belirtilere neden olmaz, ancak bazı insanlarda hayatı tehdit edebileceğinden dolayı ciddiye alınması gereklidir. 

Balık tüketiminden sonraki ilk bir saat içinde gelişen hafif ve orta şiddetteki alerjik belirtiler şu şekildedir:

• Deriden kabarık, kızarık ve kaşıntılı kurdeşen tarzı lezyonlar 

• Kişilerin dudaklarında şişlik görülür

• Ağız içi ve boğaz bölgesinde kaşıntı veya karıncalanma hissi

• Burun tıkanıklığı veya kaşıntısı (alerjik rinit ile birlikte görülebilir)

• Bulantı, mide ağrısı, kusma ve ishal şeklinde görülen sindirim sistemine ait belirtiler 

• Vücutta genel kaşıntı

• Özellikle boğaz bölgesinde şişliğe bağlı gelişen nefes almada güçlük

Balık alerjisi olan kişilerde anafilaksi gelişebilir ve bu kişilerde anafilasiye bağlı hayatı tehdit eden belirtiler ortaya çıkabilir. Gelişebilecek anafilaksiye ait belirtiler şu şekildedir: 

• Nefes darlığı veya nefes alma sırasında hırıltı ya da ıslık sesi

• Dil üzerinde görülen şişlik

• Boğaz bölgesinde oluşanciddi darlık ve buna bağlı gelişen nefes almada güçlük

• Konuşmada güçlük ve ses boğukluğu

• Şiddetli ve uzun süren öksürük

• Çocuklarda solgun bir cilt ve kas bütünlüğünde güçsüzlük 

Balık Alerjisi Nedenleri

Alerjiler, bağışıklık sisteminin alerjenlere karşı aşırı reaksiyon göstermesidir. Bu reaksiyon sırasında alerjik belirtilerin oluşmasına doğrudan etkide bulunan histamin denilen maddenin aşırı derecede kana salınmasıdır. Histaminin normal rolü yaralanma veya enfeksiyon anında bağışıklık hücrelerinin hızlı şekilde hareket etmesi için kan damarlarının genişletmektir. Enfeksiyon veya yaralanma dışında, alerjik reaksiyonlarda histamin cilt, solunum ve sindirim sistemi üzerinde gelişecek belirtileri tetiklemektedir.

Balıklarda bulunan parvaalbuminler bağışıklık sistemini hareketi geçiren proteinlerdir. Bu protein yapısı itibari ile uzun sürede pişirilen balıklarda dahi etkili olmaktadır. Bu nedenle farklı sürede pişirilen ya da çiğ yenen balık ürünlerinin tüketiminden sonra alerjik reaksiyon gelişebilir. Balık pişirilmesi sürecinde ortaya çıkan buharın solunması bile hassas kişilerde alerjik reaksiyonun başlamasını tetiklemektedir. Kurutulmuş balıkların üzerindeki toz partiküllerinin soluması veya balıkları işleyen ya da avlayan kişilerde cilt teması yoluyla balık alerjisi gelişebilir.

Tek bir balık çeşidine alerjisi olan kişilerde başka bir balık türüne de alerjik reaksiyon gelişebilir.Ayrıca, karides, yengeç ve ıstakoz gibi çeşitli kabuklu deniz canlısı tüketimi sonrasıdabalık alerjisi oluşabilir. Buna “çapraz alerji” denilmektedir.

Balık Alerjisi Teşhisi 

Balık alerjisi teşhisi doktorun hastadan aldığı hasta öyküsü ile başlar. Hastanın yeme alışkanlıkları ve yemek sonrası gelişen belirtiler araştırılır. Alınan hasta öyküsü vefiziksel belirtilerin neticesinde alerjiden şüphelenen doktor, bu şüphesini kanıtlamak için cilt ve kan testlerini hastalarından ister.

Deri testi: Hasta öyküsü sonrasında şüphelinin besin alerjisinin nedeni olan gıdanın bulunması için deri testi uygulanır. Şüphelinin gıdalar steril bir lanset( sivri uçlu tıbbı malzeme) ile ön kol bölgesindeki deriye damlatılır. Bu işlem sırasında nadir olarak anafilaksi (alerjik şok) riski olduğundan ötürü bu tanı testi uzman bir doktor eşliğinde acil müdahale yapılabilen kliniklerde uygulanmalıdır. Kişilerin bu gıdalardan herhangi birine alerjisi var ise yaklaşık 15-45 dakikasonrasındalanset uygulanan cilt bölgesinde kızarıklık veya kabartılar ortaya çıkıcaktır.

Spesifik IgE Antikor Testi: Bağışıklık sisteminin balık alerjenine yanıt olarak ürettiği anti-parvalbumin antikorunun varlığını kontrol etmek için bu test hastalara uygulanır.Tanıya yardımcı olması yanında deri testine göre klinik değeri düşüktür. Deri testi uygulanamayan hastalara spesifik IgE antikor testi uygulanmaktadır.

Eliminasyon ve provakasyon testi: Hastalar şüphelinin gıdaları 2-4 hafts boyunca diyetlerinden çıkarırlar. Alerjik belirtilerde bir azalma veya komple ortadan kalkma testin pozitif sonuçlandığı anlamına gelir. Daha sonra diyetten çıkarılan gıdalar uzman bir doktor kontrolünde hastalara verilir (yükleme testi). Bu testgıda alerji testleri içinde altın standart bir testtir. Belirtilerin varlığı ve yapılacak çift kör plasebo testi (hastaya alerji içeren ve içermeyen gıda verilir) ile kesin tanı konulmuş olur.

Balık Alerjisi Tedavisi

Balık veya kabuklu deniz ürünleri alerjisi için kesin bir tedavi yoktur.En iyi tedavi balık yemekten kaçınmaktır. Ayrıca, karides, ıstakoz, midye ve diğer deniz ürünlerini dikkatli tüketmek gereklidir. Özellikle bu deniz ürünleri ile oluşacak çapraz reaksiyon yaygındır. Bu nedenle balık alerjisi şiddetli olan kişilerin kabuklu deniz canlılarından tamamen kaçınması gerekmektedir.

Ne kadar dikkat edilse dahi balığa ait proteinler ile temas kaçınılmaz olmaktadır. Balığa karşı çok ciddi alerjisi olan kişilerin çok az miktarda balık proteini ile temas etmesi dahilinde anafilaksi geçirme riski çok yüksektir. Uzman doktorlar bu şekilde yüksek risk grubundaki kişilere epinefrin (adrenalin)otoenjektörü reçete etmektedirler.

Hafif veya orta şiddetli balık alerjisi olan kişiler için antihistaminik ilaçlar doktorlar tarafından reçete edilmektedir. Antihistaminikler, döküntü veya kaşıntısı olan kişilerde etkili olmaktadır.

Şiddetli balık alerjisi olan kişiler yanlarında herhangi birine ihtiyaç duymadan kendilerine adrenalin otoenjektörü uygulayabilir. Özellikle hastalar nefes darlığı, boğazda tıkanıklık hissi veya bayılacakmış gibi olduklarında epinefrin otoenjektörünü bacaklarının uyluk kası üstüne hızlıca vururlar ve 10 saniye beklendikten sonra geri çekerler. Eğer kısa bir sürede belirtiler azalmaz ise tekrar bir doz daha yapılabilmektedir. İki doz sonrası halen belirtiler azalmadı ise hasta ya da hasta yakınında bulunan kişiler tarafından 112 acil servisi aranmalıdır.

Balık Alerjisi Tedavi Edilmezse 

Balık alerjisinin en önemli komplikasyonu anafilaktik şok geçirmektir. Bu durum potansiyel olarak ölümcül bir sonuca neden olabilir. Ayrıca, balık alerjisi egzama (atopik dermatit) gibi cilt rahatsızlıklarına neden olmaktadır. Bazı astım hastalarının balık alerjisi ile astım atak sayılarında artış görülmektedir. Çok nadir olarak,  hastalar anafilaksi ile kalp spazmı yaşayarak kalp krizi geçirme riski ile karşı karşıya kalabilirler.

Balık Alerjisine Ne İyi Gelir? 

• Özellikle marketlerden alınıp tüketilen gıda ürünlerinin üzerindeki içindekiler kısmı gözden geçirilmelidir.

• Balık alınması gerekiyorsa bu alışverişi balık alerjisi olan kişilerin yerine başkasının yapması oluşacak alerji riskini ortadan kaldırır.

• Özellikle balık restoranlarında balık dışında bir yiyecek siparişi verilse dahi dikkatli olmak gerekir.Mutfak ortak kullanıldığı için bir çok mutfak gereçleri balık pişirmek için kullanılmış olacaktır. Bu nedenle çapraz alerji gelişme riski vardır.

• Uzakdoğu restoranlarında verilecek siparişlerde dikkat edilmesi gereklidir. Geleneksel yemeklerinde balık ya da deniz ürünlerini sık kullanılmaktadır.

• Balık ürünlerinin pişirildiği ortamlarda havaya karışan balık proteinleri nedeniyle balık alerjisi gelişebilir. Bu yüzden balık pişirilen ortamlardan uzak durulması gereklidir 

• Şiddetli balık alerjisi olan kişilerin doktor tarafından reçete edilmiş epinefrin (adrenalin) oto enjektörünü devamlı yanlarında taşıması gereklidir. Özellikle balık alerjisi olan çocukların aileleri çocuklarına oto enjektörün nasıl kullanıldığı hakkında bilgi vermesi gereklidir

• Çocuklar arasındaki yiyecek paylaşımının ciddi bir risk olduğu bilinmeli ve balık alerjisi olan çocukların bu paylaşımlardan uzak tutulması sağlanmalıdır.

Balık Alerjisi Ne İyi Gelmez?

• Çocukların ve yetişkinlerin tükettikleri ürünler hakkında yeterli bilgi sahibi olmaması

• Doktorun verdiği ilaçları( adrenalin oto enjektörü) alerji hastalarının yanlarında taşımaması

• Çapraz reaksiyonların müsait olduğu yerlerden yemek siparişi verenhastalarının alerjileri hakkında işletmede çalışan kişileri uyarmaması veya menüleri dikkatli okumaması

• Acil durumlarda yapılması gereken müdahale veya yardım konusu hakkında balık alerjisi olan kişilerin yeterli bilgi sahibi olmaması

• Acil durumlarda kullanılması gereken epinefrin otoenjektörünün nasıl ve ne kadar kullanılacağı hakkında bilgi sahibi olmamak

• Bebekleri erken dönemde ek gıdalara başlatmak

• İş gereği balık ile temas kurması gereken kişilerin yeterli önlemleri almaması (ekipman eksikliği)

Balık Alerjisi İçin Kullanılacak İlaçlar

Antihistaminikler: Özellikle hafif veya orta şiddetteki balık alerjisi belirtileri olan kişilere reçete edilmektedir. Ürtiker (kurdeşen) ve kontakt dermatite bağlı ciltte meydana gelen şikayetleriantihistaminik ilaçlar ortalama 30 dakika içinde hafifletmektedir.Difenhidramin ve Simetidin hastalara verilen genel antihistaminik ilaçlardır.

Epinefrin: Anafilaksi ile gelişen anjioödem (solunum yollarında şişmeye bağlı tıkanıklık), nefes darlığı ve kalp çarpıntısı belirtilerinin düzelmesi için hastalara verilmektedir. Epinefrin, uyluk kası içersindeden hastalara verilerek kısa sürede etkilerini göstermektedir.

Gebelikte Balık Alerjisi

Hamile kadınlar için balık veya deniz ürünleri protein ve omega üç yağ asitleri yönünden zengin besinlerdir. Özellikle bebeklerin beyin ve göz gelişimi için çok yararlı olduğu bilinmektedir. Balık alerjisi olan hamile kadınlar, balık tüketememenin getirdiği besinsel kaybın telafisi için doktorlarından uygun ikame besinleri vermesini isteyebilirler. Bu sayede doğrubeslenme şekli ile hem annenin hem de bebeğin sağlığı korunmuş olur.

Uzman hekim kontrolünde gerekli görülürse hamile kadınlara uygun alerjik ilaçlar reçete edilmektedir. Hamileyken balık ya da diğer deniz ürünlerini tüketmenin bebeklerde balık alerjisi geliştirip geliştirmediği konusunda bilimsel bir kanıt yoktur.

Bebeklerde Balık Alerjisi

Bebeklerde ek gıdaların başlatıldığı 6. aydan itibaren 2 yaşına kadar geçen süre içinde besin alerjisi görülme sıklığında artış görülmektedir. Bazen bebeklerin ek gıdalara başlamadan önceki dönemde de balık ya da diğer gıda maddelerine karşı alerji göstermesi mümkündür. Çünkü anne sütünden geçen besin proteinleri bebeklerde alerjik reaksiyona neden olmaktadır. Emme sonrasında tekrarlayan karakterde kusma, ishal, kabızlık veya ciltte gelişen kaşıntı, kabarma ve kızarıklık bebeklerde anne sütünden kaynaklı alerjilerde görülmektedir.

Bebeklerde gelişen tüm alerjik reaksiyonlar için tedavi verilmez. Hafif bir döküntü veya kaşıntı birkaç saat içinde kayboluyor ve bebeğin huzurunu kaçırmıyor ise bu kliniğin tedaviye ihtiyacı yoktur. Buna ek olarak, alerjinin belirtileri uzun sürüyor ve bebeği rahatsız ediyor ise tedavi gerekli olabilmektedir. Tedavi, döküntü veya reaksiyonun tipine göre değişebilmektedir. Uzman doktorun muayenesi sonrasında gerekli tedavi bebeklere uygulanır

Çocuklarda Balık Alerjisi

Çocuklarda erken dönemde balık alerjisi gelişmektedir. Süt ya da yumurta alerjisi zamanla ortadan kalkarken, balık alerjisi genel olarak ömür boyu süren bir besin alerjisidir. Anafilaksi  yani şiddetli alerjik reaksiyon geçiren çocukların zamanla alerjiden kurtulma şansları, daha hafif şiddetli alerjik reaksiyon geçiren çocuklardan daha azdır.

Balık alerjisi olan çocukların ebeveynleri, çocukların dışarıda tükettiği her hazır ürünün içeriğini dikkatli okumalı ve çocuklarının dikkatli bir şekildegıda tüketmesine yardımcı olması gereklidir.

Özellikle doktorlar tarafından reçete edilmiş adrenalin otoenjektörünü çocuklar her zaman yanlarında taşımalı ve hangi durumlarda ne şekilde kullanacağını bilmesi gereklidir. 

Balık Alerjisi İçin Hangi Doktora Gidilmeli ?

Balık ve deniz ürünlerine karşı alerjisi olduğunu düşünen kişiler (yetişkinler), alerji ve immünoloji bölümünden alerji ve immünoloji uzmanı doktor tarafından muayene olması gereklidir. Çocuklarda gelişen balık alerjileri için çocuk immünoloji ve alerji hastalıkları uzmanı bir doktor ile görüşülmesinde fayda vardır.

Balık veya deniz ürünleri tüketildikten sonra aşağıdaki belirtilerden herhangi biri geliştiğinde en yakın sağlık kurumuna başvurulmalı ya da 112’i aranarak destek alınmalıdır:

• Boğaz bölgesinin şişmesi ile nefes almada zorluk (havayollarında daralma) 

• Baş dönmesi veya baygınlık geçirme

• Kan basıncında tehlikeli düşmeler (şok)

• Kalbin atım sayısında ciddi artışlar (taşikardi)

• Gözlerde kararma veya bilinç kaybı