Kalp Spazmı

Kalp Spazmı Nedir?

Dünya üzerinde görülen ölümlerin nedenleri arasında kalp hastalıkları birinci sıradadır. Erkeklerde menopoz öncesindeki kadınlardan daha sık görülmekle birlikte, menopoz sonrasında kadın erkek arasında anlamlı fark görülmemiştir.

Her iki cinsiyette de yaşla birlikte artış göstermektedir. Birinci derece akrabalarda ( anne, baba, kardeş) kalp hastalığı olması da kişiyi risk grubuna sokar.

Tüm vücudumuza kan pompalanmasını sağlayan kalp, aynı zamanda kendi kanlanma ve  beslenmesini de sağlamaktadır. Bunu “koroner arter” denilen kalbi besleyen damarlar aracılığı ile yapar. 

Kalbin beslenmesini sağlayan bu damarlarda bulunan kaslarda ani bir kasılma sonucu geçici ve ani bir daralma olması durumunda ortaya çıkan kalp rahatsızlığına kalp spazmı denir. Bu daralma sonucunda kalbi besleyen damarlarda kan akımı yavaşlar veya durur. Bu da kalbin bir bölümünüm oksijensiz kalmasına neden olur. 

Kalp, daha az bir bölümüyle vücudun ihtiyacı olan kanı pompalamaya çalışır ve oksijen ihtiyacı artar. Oksijen ihtiyacı ve kanlanmadaki uyumsuzluk sonucu angina ectoris denilen göğüs ağrısı ortaya çıkar.

Göğüs ağrısının bunun dışında da pek çok sebebi olması ve bu durumların tedavilerinin farklı olması nedeniyle kalp spazmı ile ayrımının yapılması gerekmektedir. Örnek verecek olursak : 

• Mide içeriğinin tekrar yemek borusuna geçişi anlamına gelen gastroözofageal reflü hastalığı
• Kalbin etrafını saran zarın iltihaplanması (perikardit)
• Kalp kasının iltihaplanması (miyokardit)
• Kalp kapak hastalıkları
• Akciğerleri saran zarlar arasında sıvı toplanması
• Zatürre, astım, kronik obstrüktif akciğer hastalığı(KOAH) gibi akciğer hastalıkları
• Göğüs kafesini saran kasların aşırı kasılması durumlarında ve daha birçok durumda da benzer ağrılar hissedilebilir.

Bu durumların çoğu, hastanın öyküsü ve fizik muayenesi ile ayırt edilebilir.

Spazmın kendisi her zaman şiddetli veya ağrılı değildir .Bununla birlikte, bazen kalp krizi veya hatta ölüm gibi ciddi sorunlara yol açabilir.

Kalp spazmının damar tıkanıklığının ilerlemesi sebebiyle kalp krizine yol açması nedeniyle bu iki kavramın aynı olduğu düşünülür fakat ikisi farklı durumlardır. Kalp spazmında damarlarda kan akışı tamamen durmaz, zayıflar. Kalp krizinde ise tam veya tama yakın darlık olup, beslenemeyen bölümlerde hücre ölümü gerçekleşir.

Kalp spazmı kalp krizinin  öncülü olabilir, tedavi edilmediği durumda  tehlike arz edebilir, kalp krizine ilerleyebilir fakat aynı durum değillerdir.

Kalp Spazmı Belirtileri Nelerdir?

Belirtiler ve bu belirtilerin şiddeti kişiden kişiye değişiklik göstermekle birlikte en sık görüleni göğüs ağrısıdır.

Göğsün ortasında baskı, yanma, sıkışma, ağırlık hissi şeklinde bir ağrı oluşur.  Kişiler genelde bunu “göğüs üstüne biri oturmuş gibi” olarak tanımlar. Bu ağrı yukarı doğru çıkararak çene ve sol omuza yayılabilir. Bazı hastalar ağrıyı sadece bu bölgelerde hissedebilir.

Ağrının sınıflandırılırmış 3 türü vardır:

Stabil (kararlı/tipik) Angina

• En yaygın görülen bu tür  erkeklerde görülen klinik tabloların % 45‘inden ve kadınlarda görülen klinik tabloların %52’sinden sorumludur. 
• Fiziksel egzersiz yani hareketlilik sırasında veya stres durumlarında kalbin iş yükü artması ve daralmış koroner arterlerin yeterli kanı sağlayamaması  sonucu ortaya çıkar . 
• 5-10  dakika sürer, 15 dakikayı geçmez. Ağrı dinlenme veya nitrat / dil altı kullanımı ile rahatlar.

Varyant Angina

Bilinen bir etken olmaksızın görülür. Fiziksel aktivite ile ilişkili değildir. Orta derece bir daralmanın sebep olduğu koroner arterdeki spazm sonucu geliştiği düşünülmektedir. Nadir görülen bir türdür.

Unstabil ( Kararsız) Angina

• Fiziksel aktivitenin yanı sıra dinlenme halinde ortaya çıkan ve ilerleyen türdür. Ağrı sıklık ve şiddeti gittikçe artar. 
• 15 dakikadan uzun sürer ve süresi artmaya devam eder. Dinlenme veya dil altıyla geçmez. 
• Kalp krizi için bir uyarı niteliğindedir.

Bunun dışında nefes darlığı başta olmak üzere solunum sıkıntısı görülebilir. Çarpıntı, Ölüm korkusu, endişe, aşırı terleme hali  darlığın derecesine göre spazm durumunda bazı hastalarda da görülebilmektedir. 

Daha nadir olmakla birlikte 

• Mide bulantısı
• Baş dönmesi, baş ağrısı
• Halsizlik
• Hazımsızlık, gaz sancısı,
• Karın orta bölgesinde kas ağrısına benzer ağrı hissi
• Yutma güçlüğü
• Bayılma gibi durumlarda görülebilmektedir.

Kalp Spazmı Nedenleri Nelerdir?

Ana sebep kalbi besleyen damarlarda daralma olmasıdır. Bu daralmanın en sık sebebi ise ateroskleroz denilen, damar içinde yağ plaklarının birikmesidir. Damar içinde pıhtı oluşumu sonucu bu pıhtı da damarda tıkanıklık yapabilmektedir.

Bu durumlara yol açan risk faktörleri ise:

• Yüksek kolesterol değerleri
• Yüksek tansiyon
• Stresli yaşam
• Sigara kullanımı
• Alkol kullanımı
• Hareketsiz yaşam
• Obezite
• Şeker hastalığı
• 40 yaşın altındaki kadınlarda endometriozis (çikolata kisti)
• Doğum kontrol hapı kullanımı
• Ateroskleroz ile ilişkisi bulunan kronik enfeksiyonlar (Chlamydophila pneumonia, İnfluenza, Helicobacter pylori, Porphyromonas gingival),
• Hava kirliliğine yol açan gaz maruziyeti (karbonmonoksit, nitrojen dioksit, sülfür dioksit…) diğer risk faktörleridir.

Kalp Spazmı Teşhisi

Kalp spazmında şüphe durumunda göğüs ağrısının kalp dışı sebeplerini dışlamak için doktorunuz tarafından öncelikle iyi bir hasta öyküsü alınır. Kısa süren fakat ayrım için en önemli adımlardan biridir. Bunu fizik muayene ve EKG (kalp filmi) takip eder. 

Fizik muayenede tansiyon ölçümü, kalp ve akciğerlerinizin dinlenmesi işlemi gerçekleştirilir. EKG (elektrokardiyogram) kalbinizin belli odaklarına, el ve ayak bileklerinize elektrot denilen bantların yapıştırılması ile çekilen, genellikle 5 dakikadan kısa süren girişimsel olmayan bir işlemdir. Herhangi bir ağrı duyulmaz. Hafif-orta darlıklar durumunda EKG'nizin normal çıkabileceğini bilmeniz gerekmektedir.

Tanı değeri yüksek olmamakla birlikte hemen her hastada akciğer röntgeni (akciğer grafisi), akciğer hastalıklarını dışlamada yardımcı olabilmektedir.

EKG'nin normal olmasına rağmen şikayetleri devam eden hastalarda ya da şikayetleri özellikle fiziksel aktivite sırasında ortaya çıkan hastalarda yapılan diğer bir test efor testidir. Efor testi koşu bandı ya da yürüyüş bandında aşamalı egzersiz sırasında EKG'nizin kayıt edilmesidir.

EKG ve efor testinin yetersiz olması durumlarında tipik ağısı olan, yüksek riskli hastalarda kalp kapaklarının, kalp duvar hareketlerinin ve  kan akımının incelenmesi amacıyla EKO (kalp ultrasonu) veya yine kanlanma durumunu belirlemek amacıyla myokard (kalp kası) sintigrafisi denilen başka bir yönteme başvurulabilir.

Anjiografi: Kalp damar hastalıklarında kesin tanı yöntemidir. Sıklıkla kasık bölgesinden daha nadir olmakla birlikte kol atardamarlarından koroner damarlara ulaşılır ve buraya koroner damarların görüntülenmesini sağlamak amacıyla kan akımını gösteren özellikte kontrast madde verilir. Böylece her hangi bir daralma, tıkanıklık durumu saptanabilir.

Laboratuvar sonuçları: Her hastada tam kan sayımı, böbrek fonksiyon testleri, açlık şekeri, kolesterol ölçümü bakılır. Ağrının başlangıç döneminde kan değerlerinde değişiklik gözlenmesi beklenmez. İlerleyen sürelerde ve daha çok bizi kalp krizine yönlendirmekte kullanılan önemli kardiyak belirteçlere bakılır. Bunlar:

• Myoglobin
• Troponin
• Ck-mb
• Ldh gibi protein ve enzimlerdir.

Kalp Spazmı Tedavisi

Tedavi, hastaya ve semptomların şiddetine göre değişiklik gösterebilmektedir. 

Risk faktörleri bulunan hastalarda yaşam değişimi  hastalığın önlenmesinde ve ilerlemesinin engellenmesinde büyük bir paya sahiptir. Yaşam değişikliğinden kasıt:

• Sigaranın bırakılması
• Aşırı yağlı besinlerden kaçınılması
• Katı yağ, margarin, kızartma gibi besinlerden kaçınılması
• Tuz tüketiminin azaltılması
• Sebze, meyve ve lif tüketiminin arttırılması
• Kilo verilmesi (erkeklerde bel çevresi 102, kadınlarda 88 santimetreyi geçtiğinde risk artar)
• Tansiyon takibi ve tansiyonun normal sınırlarda tutulması
• Düzenli ve hafif tempolu egzersiz ( özellikle günlük 40 dakika yürüyüş )
• Şeker hastalığının önlenmesi veya kontrolü

Hastalığın şiddeti doğrultusunda ilaç tedavisi gerekebilir. Tedavide nedene yönelik ilaçlar kullanılır:

Damarlarda gevşeme ve genişleme yapan ilaçlar: Genellikle dil altı formunda kullanılan bu ilaçlar damarlarda genişleme yaparak kalp kasına daha fazla kan gitmesini sağlar.

Damarlar da kanın pıhtılaşmasını önleyip, kan akışkanlığını arttıran ilaçlar: Oluşmuş pıhtıyı çözmemekle birlikte, yeni pıhtı oluşumunu önler ve tıkanıklığın önlenmesini sağlayarak kan akışını kolaylaştırır.

Kan basıncını düşüren ilaçlar: Kalbin iş yükünü azaltmaya yönelik ilaçlardır.

Kolesterol düşürücü ilaçlar: Kan kolesterol miktarını azaltarak, yağ plakları oluşumunu ve damar tıkanıklığı riskini azaltır.

Hastalığın teşhis aşamasında kullanılan koroner anjiografi esnasında gerekli ise tedavi uygulanabilmektedir. Tıkanıklık bu işlem esnasında açılabilir, tekrarlamasını önlemek amacı ile ilaçlı/ilaçsız stent, balon uygulanabilir (damarın içine kılavuz tel yardımıyla sert bir balon yerleştirip şişirilerek damardaki tıkanıklık açılır ve tekrar tıkanması önlenebilir, stent ise aynı mantık doğrultusunda kullanılan fakat metal tellerden oluşan bir kafes gibi düşünülebilir). Bu tedavilerin yetersiz kaldığı durumlarda koroner by-pass ameliyatı önerilmektedir.

Kalp Spazmı Tedavi Edilmezse

Kalp spazmı ani ve geçici olmakla birlikte,  önlem alınmadığı ya da tedavi edilmediği durumlarda spazmların şiddeti, sıklığı ve süresi giderek artabilir.

Aşağıda belirtilen kalıcı sorunlara yol açabilir:

• Aritmi denilen kalbin normal ritmini dışında, düzensiz kalp atımları
• Kalp krizi
• Beyin başta olmak üzere diğer organların da kanlanmasında bozulma
• Böbrek yetmezliği
• Felç
• Ölüm

Kalp Spazmına Ne İyi Gelir?

Tedavi bölümünde bahsedilen yaşam değişiklikleri hastalıktan korunma ve hastalığı önleme açısından kişiye düşen en önemli vazifedir.

Bunun yanında stresten uzak durmak, su tüketimini arttırmak, beyaz et tüketimi, dengeli beslenme, düzenli uyku, doktor öneri ve kontrolü doğrultusunda ve risk oluşturabilecek ek hastalık durumu yoksa düşük doz aspirin kullanımının da faydaları görülmüştür.

Kalp Spazmına Ne İyi Gelmez?

• Sigara, tütün ve aşırı alkol kullanımı kalp spazmına iyi gelmeyeceği gibi, hastalığın başlıca sebeplerindendir.
• Obezite, yüksek miktarda yağ ve tuz tüketimi kalp spazmında savaşılması gereken sebeplerdendir. Bu hastalıklar kolesterol düzeyini, aterosklerozu, dolayısıyla kalp spazmını şiddetlendirmektedir.
• Stresli yaşam kalp damarlarındaki kas kasılmasının şiddetlenmesine neden olabilmektedir.

Kalp Spazmı İlaçları

Hiçbir ilaç gibi bu hastalıkta kullanılan ilaçlar da  reçetesiz, doktor kontrolünde olmadan kullanılmamalıdır. Her ilaç hastaya özgüdür. Kişinin yaşına, bulunan ek hastalıklarına göre kullanılan ilaçlar değişiklik gösterebilmektedir. İstenmeyen sonuçların doğmaması için doktorunuza danışmadan ilaç almanız önerilmez.

Kalp spazmına yönelik kullanılan ilaçlar şu şekilde özetlenebilir:

Nitrat: Dilaltı formunda kullanılan bu ilaç, kalbi besleyen damarlarda genişleme yaparak kalbe kan akımının artmasını sağlamakta ve  göğüs ağrısını hafifletmektedir. 

Beta blokörler (metoprolol, nebivolol, karvediolol vb.): Kan basıncını azaltarak kalbin iş yükünü ve oksijen tüketimini azaltır. Kan basıncı düşük olan hastlarda, astım- koahı bulunan hastalarda kullanılması sakıncalıdır.

Kalsiyum kanal blokörleri (örn: amlodipin): Damarlardaki kasılmayı azaltmakla birlikte,  kalp atım hızını azaltan türleri de vardır. Beta blokör kullanılamayan veya  kullanılması halinde yanıt alınamayan  hastalarda kullanılabilir.

Heparin, varfarin vb. pıhtılıaşma engelleyici ilaçlar: Pıhtılaşmanın oluşmasını engellemek için kullanılır.

Aspirin: Kullanmaya engel durumu bulunmayan tüm  hastalara günlük düşük doz aspirin verilmektedir. Aktif mide kanaması veya aspirin alerjisi durumunda kaçınılmalıdır.

Clopidogrel: Aspirin kullanamayan hastalarda kullanılabilen kan sulandırıcı ilaçtır

Statin: Kan kolesterol seviyesini düşürerek plak oluşumunu önler. Tüm koroner arter hastalarında özellikle ilk 1 yıl kullanılmalıdır. Gebelerde kullanılmaz.

Fibrat veya nikotinik asit, kan trigliserit yüksekliği olan hastalarda kullanılabilir. 

Anjiotensin dönüştürücü enzim inhibitörleri (Kaptopril, enlapril, lisinopril vb.): Anjiotensin damar duvarındaki kaslarda kasılmaya sebep olmaktadır. Oluşumunun engellenmesi ile damarlardaki daralma engellenebilmektedir. Özellikle hipertansiyon, kalp yetmezliği, şeker hastalığı, geçirilmiş kalp krizi olan hastalarda kullanılmalıdır. Böbrek hastalığı olanlarda dikkatli kullanılmalıdır. Gebelerde kullanılmaz. 

Kalp Spazmı Ameliyatı

Yaşam değişikliği, ilaç tedavisi veya anjioplastinin yetersiz kaldığı durumlarda ya da ileri derece darlık durumlarında koroner by-pass ameliyatı uygulanmaktadır. Bu ameliyat Kalp Damar Cerrahisi bölümü doktorları tarafından yapılmaktadır. vücudun başka bir bölümünden, yokluğu halinde o bölümün kan akımını engellemeyen damarların çıkarılarak koroner damarlarla birleştirilmesi işlemidir. Böylece koroner damarların kanlanması sağlanmış olur.

Genel anestezi altında yani, hasta tamamen uyutularak yapılmaktadır. İşlem sırasında hastanın kalbi geçici olarak durdurulur. Hasta kalp akciğer makinasına bağlanarak  hastanın dolaşımının devamı sağlanır. Göğsün ortasındaki kemik kesilerek kalbe ulaşılır.

Hastaya, işlemi yapan hekime ve işlemin kendisine göre değişmekle birlikte  genellikle 3-6 saat sürmektedir. Ameliyat sonrası hasta 1 veya 2 gün yoğun bakımda yatırılır. 5-7 günlük hastane yatışından sonra hasta taburcu edilir. İlk 1 ayının özellikle önemli olduğu yaklaşık 3 aylık bir iyileşme dönemsi sonrası hastalar işlerine dönebilmektedirler 

Son zamanlarda göğüs altından 5-10 cmlik bir kesi açılarak kaburgalar arasından kalbe ulaşılarak by-pass yöntemleri de geliştirilmiştir. Hastanede kalış ve iyileşme süresi klasik bypass ameliyatına göre daha kısa sürmektedir.

Hamilelikte Kalp Spazmı

Hamilelikte kalbin iş yükündeki artış ve hormonlara bağlı olarak özellikle son 3 aylık dönemde kalp çarpıntısı toplumdan daha sık görülmekle birlikte kalp spazmı açısından benzer  bir durum yoktur. Fakat  belirtileri hamile olamayan insanlarla benzer olmakla birlikte, hamilelerde gaz sancısı, kas krampları, kas ağrıları sık yaşanabildiğinden kalp spazmı ya da kalp krizi ağrısıyla karıştırılabilmektedir. belirtileri olan hamile hastalarda diğer sebepler dışlanana kadar bu ağrılara kalp spazmı ağrısı gibi yaklaşılmalıdır.

Çocuklarda Kalp Spazmı

Çocuklarda göğüs ağrısı çoğunlukla 10-15 yaşlar arasında görülmekle birlikte en sık sebebi idiyopatik dediğimiz sebebi bilinmeyen ağrılardır. Daha sonra bunu kas problemlerine  ve solunum hastalıklarına yönelik ağrılar takip eder. Kalp spazmı veya diğer kalp hastalıkları daha az görülmektedir. Çocukluk çağında kalp hastalıklarına yönlendiren ve inceleme gerektiren durumlar özellikle egzersiz sırasında ağrı, terleme, bayılma, ailede erken yaşta ölüm durumlarıdır.

Bebeklerde Kalp Spazmı

Bebeklik döneminde kendini morarma, hızlı ve sık nefes alıp verme, emzirme sırasında yorulma şeklinde gösteren doğumsal kalp hastalıkları görülebilmekle birlikte ateroskleroza bağlı kalp spazmı görülmesi çok olası değildir. Yağ plağı gençlik döneminde oluşmaya başlasa da damar tıkanıklığı oluşması yıllar içinde gerçekleşir.

Kalp Spazmı için Hangi Doktora Gidilmeli?

Konuyla ilgilenen esas bölüm Kardiyoloji olmakla birlikte göğüs ağrısının kalp ile ilgili olmayan diğer sebepleri ile ilgili bölümler Dahiliye ve Göğüs hastalıkları bölümleridir. İleri derece darlıklarda ya da tedaviye yanıtsız hastalarda ameliyat gerekliliği halinde bu ameliyat kalp damar cerrahları tarafından yapılmaktadır.

Ne zaman doktora başvurulmalı?

• Ağrı süresi 5-10  dakika veya  daha fazla sürer ve ilaca rağmen azalmazsa. .
• Daha önce de olan benzer ağrılarının şiddeti, sıklığı veya süresi arttıysa.
• Ağrı fiziksel aktivite dışında artık dinlenme halinde de başladıysa
• mide krampı, kalp ritim bozukluğu, baş ağrısı, aşırı terleme, endişe-ölüm korkusu, şişkinlik, baygınlık, nefes darlığı gibi durumlarda doktora başvurmalısınız.

Göğüs ortasında başlayan ani  ve şiddetli, çene veya sol kola yayılan bastırıcı, sıkıştırıcı bir durumda acil servise başvurabilirsiniz.