Bebeklerde Zatürre

Bebeklerde Zatürre Nedir?

Bebeklerde zatürre (Pnömoni), genellikle virüs ve bakteri nedeniyle akciğerlerde oluşan bir enfeksiyon türüdür. Bu enfeksiyon türünde, akciğerlerde bulunan hava keseciklerinin içi iltihaplı bir sıvıyla dolarak akciğerin oksijen işlevini bozar ve kandaki oksijen seviyelerinin düşmesine neden olur.

Zatürre her yaşta görülebilen bir hastalık olsa da genellikle 5 yaş altı bebekler ve 65 yaş üstü yetişkinler gibi bağışıklık sistemi çok zayıf kişilerde oldukça tehlikelidir. Ayrıca gerek aşı gerekse de gelişmiş tedavi yöntemleriyle önlenebilen bir hastalık olsa da, 0-4 yaş arası bebeklerdeki ölüm nedenleri arasında hala ikinci sırada gelir.

Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, dünya genelinde her yıl yaklaşık olarak 10-20 milyon arasında bebek bu hastalık yüzünden tedavi görmektedir. Hastaneye yatan bebeklerin yaklaşık 2 milyonu bu hastalık yüzünden yaşamını yitirmektedir. Türkiye istatistiklerine göre ise tüm çocuklar arasında zatürreye yakalanma oranı yaklaşık olarak %40’tır. Ayrıca yenidoğan bebeklerin yüzde 30 ila 50 arası zatürre hastalığı yüzünden, bir süre hastanede tedavi görmektedir.

Bebeklerde Zatürre Belirtileri Nelerdir?

Yenidoğan bebeklerin bağışıklık sistemleri tam olarak gelişmediğinden güçsüz olur ve bu yüzden yeni doğan bebekte zatürre görülme olasılığı daha yüksektir. Bulaşıcı ve ateşli bir hastalık olan zatürre, kişiden kişiye hava veya temas yoluyla geçse de genelde kişinin kendi ağız, boğaz veya sindirim yolunda bulunan mikropların akciğerlerine inmesi sonucunda oluşur.

Çoğunlukla kış ve ilkbahar aylarında görülen zatürre, 5 yaş altı çocuklarda ve bebeklerde Respiratuvar Sinsityal Virüs (RSV) enfeksiyona bağlı gelişir. Çoğu bebeklerde zatürre başlangıcı, ilk olarak üst solunum yolunun burun ve boğaz kısmında enfeksiyon oluşmasına neden olarak boğazı tahriş eder. Görülen semptomlar kişiden kişiye değişse de bazı ortak belirtileri vardır.

Bebeklerde zatürre belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

• Hırıltılı ve kuru öksürük,
• Yüksek ateş, 
• Hızlı nefes alıp verme,
• Kusma,
• Solgunluk ve hâlsizlik,
• Baş, boğaz, göğüs, karın, kemik veya kas ağrısı,
• Sarı, yeşil veya koyu kırmızımsı balgam çıkarma, 
• Burun tıkanıklığı,
• Hızlı nefes alıp verme ve nefes almada zorluk,
• Ciltte kızarıklıklar,
• Dudaklarda uçuk,
• Kuru ve beyaz dil,
• Yemek yemede zorlanma,
• Yüzde şişme,
• Terleme ve titreme,
• Sürekli ağlama,
• Burun kanatlarının açılıp kapanması,
• İştahsızlık,
• İdrar miktarında azalma veya tortu,
• Tırnaklarda veya dudaklarda morarma,
• Hışıltı,
• Şuur kaybı veya koma,

Bebeklerde Zatürre Nedenleri Nelerdir?

Zatürre nedenlerinin başında bakteriler gelse de farklı mikroorganizmalar nedeniyle de bu hastalık gelişebilir. Çocuklarda ve bebeklerde zatürre (pnömoni) hastalığına neden olan bakteri türleri ise ay ve yaşa göre farklılık gösterir. Fakat yapılan istatiksel çalışmalara göre 5 yaş altı bebeklerde zatürre oluşumunda en sık görülen bakteriyel etkenlerin Respiratuvar Sinsityal Virüs (RSV) ve pnömokoklar olduğu belirlenmiştir. 3 ay ila 2 yaş arası sık görülen diğer bir virüste Haemophilus İnfluenza iken, 5 yaş üstü ve adölasanlarda (ergenlerde) Atipik etkenlerdir.

Özellikle 0-1 yaş arası bebekler, göğüs kafesini iyi kullanamazlar ve öksürük refleksleri çok zayıftır. Dolayısıyla mikropları vücuttan dışarı atamazlar. Bu sebepten dolayı 1 yaşından küçük bebekler, en riskli grup arasında birinci sırada yer alırlar. İkinci sırada ise, bağışıklık sistemleri tam gelişmedikleri ve dolayısıyla zatürreye daha elverişli oldukları için 1 ve 5 yaş arasındaki çocuklar gelir. Bu nedenlerin yanında bebeklerde ve çocuklarda zatürreye neden olan farklı risk faktörleri ve etmenler vardır. Bu risk faktörleri ve etmenler şu şekilde sıralanabilir:

• Alerjik yapıya sahip olmak,
• 1 yaş altı bebekler,
• Yetersiz aşılama,
• Belirtiler görüldüğü halde doktora gitmekte geç kalınması,
• Bağışıklık sistemi düşüklüğü,
• Kalabalık aile veya kreş gibi ortamlar,
• Sigara dumanına maruz kalma, 
• Prematüre bebekler,
• Düşük doğum ağırlığı,
• Sağlık hizmetlerine ulaşamama,
• Kötü beslenme ve anne sütü ile beslenememe,
• Hava kirliliği,
• Doğuştan bağışıklık sisteminin bozuk olması
• Kalp hastalığı veya diyabet gibi altta yatan kronik hastalıklar,
• D vitavitaminiikliği,
• Ağır grip geçirme,
• Genellikle grip, suçiçeği, kızamık, tifo difteri ve boğmaca gibi çeşitli bakteri enfeksiyonları geçirme.

Bebeklerde Zatürre Teşhisi

Bebeklerde zatürre teşhisi 3 farklı aşamada gerçekleştirilir. Birinci aşamada, ebeveynlerden bebekte görülen belirtiler hakkında bilgi alınırken, yapılan fiziki muayenede stetoskop aracılığıyla bebeğin akciğerlerinde sıvı birikimi olup olmadığı kontrol edilir. Aynı zamanda bebeğin nabzı ölçülerek diğer yaşamsal belirtilerine ve klinik bulgularına bakılır. İkinci aşamada ise genellikle bebeğin göğsünün X ray (röntgen) görüntüsü alınarak hastalığın akciğere hasar verip vermediği ve hasar verdiyse hasarın derecesi saptanır.

Genellikle tanının ikinci aşaması sadece, elde edilen klinik bulgulardan dolayı bebekte bir şeylerin ters gittiğine dair şüphe duyuluyorsa yapılır. Tanının üçüncü ve son aşaması enfeksiyona neden olan mikroorganizmanın türünün belirlenmesi için kan ve mukus testlerinin yapılmasıdır.

Bebeklerde Zatürre Tedavisi

Bebeklerde ve çocuklarda zatürrenin tedavi yöntemi belirlenirken, hastalığın kesin tanı ve teşhisinin yanında ayrıca bazı kriterlerde göz önüne alınır. Bu kriterler arasında yaş, hastalığın derecesi, altta yatan başka bir hastalık olup olmadığı, yapılan testlerin bulguları ve hastalığa neden olan mikrobun yapısı yer alır. Bebeklerde zatürre başlangıcı tedavisinde hastalığın seyri genelde hafif olduğundan dolayı ağızdan antibiyotik tedavisi uygulanırken, ağır zatürre vakalarında damar yoluyla antibiyotik verilmesi gerekir.

Zatürre tedavisi yapılırken hastalığın bulgularına ve yaşa göre bir tedavi planı başlatılır. 3 aydan küçük bebeklerin solunum güçlükleri değerlendirilerek tedavileri genelde hastane ortamında damar yoluyla antibiyotik verilerek takip edilir. 3 ay ve üstü bebeklerde ve çocuklarda ise solunum güçlüğü, muayene bulguları, beslenmeleri, enfeksiyonun türü ve yapılan tetkiklerin sonucuna göre ayaktan veya yatarak ağız ya da damardan antibiyotik tedavisi uygulanır.

Atipik pnömoniler gibi bazı vakalarda kombine antibiyotik tedavisi de uygulanır. Bebeklerde ve çocuklarda zatürre tedavi süreci yaklaşık 10 gün olsa da, hastalığın şiddetine ve seyrine göre tedavi süreci değişebilir. Ayrıca zatürreli çocukların bazı durumlarda hastanede yatarak gözetim altında tutulması gerekirken, hastanede yapılmasını gerektiren bu durumlar şu şekilde sıralanabilir:

• Altta yatan kronik hastalıklar,
• Parmaktan ölçülen oksijen düzeyinin %90-92’den düşük olması,
• Akciğer zarında sıvı birikimi,
• Prematüre ve 6 aydan küçük bebekler,
• Ağır hastalığa neden olan bazı mikropların varlığı,
• Orta veya şiddetli zatürre,
• Evde gözlem ve tedavisi yapılamayacak olan çocuklar,
• Tedaviye olumlu yanıt vermeyen ve devam eden belirtiler.

Bebeklerde Zatürre Tedavi Edilmezse Ne Olur?

Zatürre; bebeklerde ve çocuklarda ciddi sayılabilecek bir enfeksiyon türü olduğu için erken tanı konularak doğru tedavinin yapılması oldukça önemlidir. Zatürre, erken tanı ve doğru tedavi sağlandığı sürece genellikle kalıcı bir sağlık sorununa neden olmaz. Fakat önlenemediği, tedavi için geç kalındığı veya tedavi edilmediği takdirde hayatı tehdit eden bir hastalık haline dönüşebilir.

Zatürre hastalığının tedavisine geç kalındığında ciğerlerin su toplaması sonucu ciğerlerde yapışıklık oluşabilir. Ayrıca zatürre sonrası oluşan bronşektazi denilen kronik bir akciğer hastalığına neden olabilir. Bronşektazi enfeksiyon veya inflamasyon nedeniyle sık iltihaplanmaya ve sürekli balgam oluşumuna sebep olurken, bazı durumlarda tedavisi için cerrahi işlem yapılması gerekebilir. Ayrıca tedavi edilmediği takdirde zatürre daha fazla ilerleyerek komaya, hatta ölüme neden olabilir.

Bebeklerde Zatürreye Ne İyi Gelir?

Bebeklerde ve çocuklarda görülen zatürre hastalığı, zamanında tanı ve tedavi ile oldukça hızlı bir iyileşebilir bir hastalıktır. Ancak aşı ile önlenebilen veya semptomları hafifletilebilen her hastalık gibi zatürrenin de öncelikle aşılarının yapılması gerekir. Bebek veya çocuk bu hastalığa yakalanmışsa, tedavi süreçlerinde bu hastalıkla ilgili olası risk faktörlerinin oluşmaması ve büyüme geriliğine yol açmaması için de önemlidir.

Bebeklerde zatürrenin önlenmesi ve tedavi sürecinde hastalığın iyileşmesini hızlandırılması için yapılması ve alınması gereken bazı önlemler vardır.

Bu önlemler şu şekilde sıralanabilir:

• Özel aşılardan influenza aşısı dâhil pnömokok, kızamık, h.influenza ve suçiçeği aşısı gibi rutin aşılar zamanında yaptırılmalıdır.
• Anne sütü ile beslemeye devam edilmelidir.
• Bulunulan ortam sık sık havalandırılmalı ve steril tutulmalıdır.
• Sağlıklı ve dengeli beslenmeye dikkat edilmelidir.
• Her bebek için bol su tüketimine dikkat edilmelidir.
• Sadece önerilen ateş düşürücü veya antibiyotik ilaçlar uygun zamanda ve uygun dozda verilmelidir.
• Tedavi süreci boyunca çocuğun mutlaka dinlenmesi sağlanmalıdır.
• Çocukların yanında kesinlikle sigara içilmemeli ve içilen ortamda tutulmamalıdır.
• Bebekler özellikle hastalıkların yoğun olduğu kış aylarında kapalı alanlardan ve hasta olan çocuklardan uzak tutulmalıdır.
• Solunum yolu enfeksiyonu olan kişi ile temas halindeyse eller iyice dezenfekte edilmeli ve maske kullanılmalıdır.

Alınacak olan önlemler zatürre hastalığının hızlı bir şekilde iyileştirilmesinde etkili yaklaşımlardır. Ancak uygulanan tedaviye ek olarak uzman tavsiyesi olmadan kesinlikle başka bir uygulama yapılmamalıdır. Yapılmaması gerekenler arasında herhangi bir besin takviyesi, alternatif ilaç veya tedavi şekli sayılabilirken, bebeklerde zatürre için bilinçsizce uygulanan bitkisel tedavi ciddi sonuçlar doğurabilir.

Bebeklerde Zatürre Ne İyi Gelmez?

Zatürre alt solunum yolu enfeksiyonu olduğu için, sanayileşme ve endüstriye bağlı hava kirliliği ve kapalı ortamlarda bulunmak mikrop bulaşma olasılığını artırır. Çünkü bu etmenlerden dolayı mikroplar havada daha uzun süre kalarak bulaş riskini artırır.

Bebeğin sigara dumanına maruz kalması, alerjik reaksiyonların artması, sağlıksız beslenmesi ve en önemlisi zayıf bağışıklık sistemine sahip olması zatürre olma olasılığı artırır. Ayrıca enfeksiyonların çok sık görüldüğü mevsimlerde kalabalık ortamlarda bulunması da zatürre hastalığına yakalanma riskini artırırken, hastalığın mevcut olması durumunda hastalığın seyrini artırabilir.

Bebeklerde Zatürre için Hangi Doktora Gidilir?

Bebeklerde zatürre, ciddi sonuçlar yaratabilecek enfeksiyonel bir hastalıktır. Dolayısıyla erken tanı ve tedavinin hızlı bir şekilde başlatılması çok önemlidir. Özellikle ilk 48 saat çok kritiktir ve 38 derecenin üstünde ateş, nefes darlığı, göğüs ağrısı, öksürük ve balgam gibi ana belirtiler görüldüğünde, acil olarak çocuk göğüs hastalıkları bölümüne müracaat edilmelidir.

Zamanında müdahale edilmediğinde tedavi edilmesi zorlaşarak ilaçla iyileştirilebilecek hafif bir zatürrenin bile hastanede yatarak tedavi edilmesi gerekebilir. Daha ciddi durumlarda bebeğin tedavisinin yoğun bakımda yapılması gerekebilir. Bu yüzden bebeği zatürre olan anneler ve babalar, bebeklerinde bu temel belirtilerden bir veya birkaçını gözlemledikleri anda çocuk göğüs hastalıkları doktoruna müracaat etmeleri tavsiye edilir.